Agenda Bestuurscommissie Agenda van Twente 5 april 2017

Transcriptie

1 DATUM 5 april 2017 PLAATS Vergaderzaal 501, Twentehuis TIJDSTIP 9:00-10:30 uur VOORZITTER P. Welman SECRETARIS S. van der Steen PAGINA 1 AANWEZIG M. van Abbema (Twenterand), B. Brand (Dinkelland), A. Hofland (Rijssen-Holten), A. den Dolder (Hellendoorn), T. Vleerbos (Tubbergen), P. van Zwanenburg (Hof van Twente), P. Welman (Enschede), J. Cornelissen (Almelo), J. Bron (Hengelo) E. Prent (Haaksbergen), M. Sijbom (Losser), R. Christenhusz (Oldenzaal), M. Kotteman (Borne), A. van Eck (Rijssen-Holten), D. Span-Kiekebeld (Wierden), W. Boomkamp (Saxion, Twenteboard), S. van der Steen en L. de Haan (Regio Twente), G. Tamminga (Regio Twente) AFWEZIG Agenda Bestuurscommissie Agenda van Twente 5 april 2017 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING BIJLAGE Opening/mededelingen A - Verslagen 1. Concept verslag Bestuurscommissie Agenda van Twente 1 maart 2017 Conform vaststellen Bijlage 1 Concept verslag (verzonden per mail) 2. Concept verslag AO Agenda van Twente 16 maart 2017 Ter kennisneming Bijlage 1 concept verslag B - Ter besluitvorming 1. Financiële bijdrage Twente Board (reg.nr ) De bestuurscommissie Agenda van Twente wordt gevraagd: Bijlage 1 Verslag Twente Top, oktober 2016

2 PAGINA 2/6 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING BIJLAGE 2. Algemene Vergadering van Aandeelhouders Innovatiefonds Twente BV d.d. 11 mei 2017 & Algemene Vergadering van Aandeelhouders Participatiemaatschappij Oost Nederland NV (PPM Oost) inclusief overgang van PPM Oost naar Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV (Oost NV) (reg.nr ) 1. Kennis te nemen van het overzicht van activiteiten van de Twente Board in de afgelopen periode; 2. Kennis te nemen van de begroting van de Twente Board 2017 en de dekking hiervan vanuit de betrokken partijen; 3. In te stemmen met het beschikbaar stellen van ,- vanuit de reeds gereserveerde middelen vanuit het Investeringsprogramma van de Agenda van Twente, ten behoeve van de Twente Board (2e tranche). 1. Kennis te nemen van de agenda s van de AVA s van PPM Oost en Innovatiefonds Twente BV d.d. 11 mei 2017; 2. In te stemmen met de juridische fusie tussen PPM Oost en Oost NV, zodanig dat PPM Oost onder algemene titel overgaat naar Oost NV en Regio Twente 1 aandeel in Oost NV verkrijgt; 3. In te stemmen met de benoeming van Oost NV tot bestuurder van Innovatiefonds Twente BV met ingang van het van kracht worden van de fusie tussen PPM Oost en Oost NV; 4. In te stemmen met overname van het fondsbeheer van Innovatiefonds Twente BV door Oost NV; 5. Een lid van de Bestuurscommissie AvT aan te wijzen die het portefeuillehouderschap voor het Innovatiefonds Twente op zich neemt Bijlage 2 Begroting 2017 B1 bijlage 1 - Agenda PPM Oost B1 bijlage 2 - Agenda Innovatiefonds Twente 3. Bijlage 1 Aanvraag subsidie

3 PAGINA 3/6 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING BIJLAGE Subsidieaanvraag MarketingOost 2017 (reg.nr ) 1. Kennis nemen van de subsidieaanvraag van MarketingOost voor 2017 van ,- 2. Kennisnemen van het feit dat de vaststelling van de subsidie aan MarketingOost over 2016 nog moet plaats vinden, maar dat geraamd wordt dat ,- overblijft; 3. In te stemmen met het verlenen van ,- subsidie aan MarketingOost (dat is ,-); 4. Vastleggen van het subsidiebesluit in bijgevoegde subsidiebeschikking; 5. Instemmen met het bevoorschotten van 90% van het te beschikken bedrag, te weten ,-. Bijlage 2 Marketingcommunicatieplan 2017 Bijlage 3 Subsidiebeschikking Eindafrekeningen Innovatieplatform Twente projecten (IPT) uit de Agenda van Twente TEC4SE en CMI (reg.nr ) 1. Het subsidiebedrag aan Thales Nederland voor het project TEC4SE vast te stellen op ,00, het restantbedrag ad uit te betalen en hiertoe bijgaande beschikking af te geven. 2. Het subsidiebedrag aan de Universiteit Twente voor het project CMInen Innovatiecluster vast te stellen op ,32, het restantbedrag ad ,32 uit te betalen en hiertoe bijgaande beschikking af te geven; Bijlage 1 Eindrapportage CMI Bijlage 2 MA subsidievaststelling CMI Bijlage 3 Eindrapportage TEC4SE Bijlage 4 Beschikking CMI Bijlage 5 Beschikking TEC4SE

4 PAGINA 4/6 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING BIJLAGE 5. Eindafrekening Innovatieplatform Twente projecten (IPT)- Stil Veilig Wegverkeer uit de Agenda van Twente (reg.nr ) 6. Definitieve vaststelling subsidie project Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg (reg.nr ) 7. Doorgeleiden jaarstukken 2016 en programmabegroting 2018 (reg.nr ) 1. Het subsidiebedrag aan Apollo Vredestein voor het project Stil Veilig Wegverkeer vast te stellen op ,78, het restantbedrag ad ,78 uit te betalen en hiertoe bijgaande beschikking af te geven; 1. De bijdrage uit het fonds Recreatie en Toerisme van Agenda van Twente aan het project Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg definitief vast te stellen op ,- en het restantbedrag ad ,- uit te betalen aan de gemeente Haaksbergen (betreft 20% van het totaal); 2. De gemeente Haaksbergen over dit besluit door middel van bijgevoegde beschikking te informeren. 1. In te stemmen met het doorgeleiden van de jaarstukken 2016 aan het algemeen bestuur van Regio Twente, voor zover het de Agenda van Twente betreft; 2. Een eventuele reactie op de jaarstukken 2016 ter kennis te brengen van het dagelijks bestuur, ten behoeve van vaststelling van de jaarstukken 2016 door het algemeen bestuur op 12 juli 2017; 3. In te stemmen met het doorgeleiden Aan het algemeen bestuur van Regio Twente van de programmabegroting 2018, voor zover het de Agenda van Twente betreft; 4. Een eventuele reactie op de programmabegroting 2018 ter kennis te Bijlage 1 Eindrapportage Bijlage 2 MA subsidievaststelling Apollo Bijlage 3 Beschikking Bijlage 1 Aanvraag Bijlage 2 Eindrapportage Bijlage 3 Beschikking Bijlage 1 Jaarstukken 2016 Regio Twente m.b.t. Agenda van Twente Bijlage 2 Programmabegroting 2018 Regio Twente m.b.t. Agenda van Twente (volgt )

5 PAGINA 5/6 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING BIJLAGE brengen van het dagelijks bestuur, ten behoeve van vaststelling van de programmabegroting 2018 van Regio Twente door het algemeen bestuur op 12 juli Instemmen met concept Agenda voor Twente en deze door te geleiden naar Colleges en Raden (reg.nr ) 1. te constateren dat de concept Agenda voor Twente voldoende rijp is om aan te bieden aan colleges van B en W en via de voorzitter van Regio Twente aan de raadsleden voor bespreking in de radenconsultatie met de 4 o's op 20 april; 2. voor wat betreft financiën aan de raden voor te leggen jaarlijks van in totaal 7,50 beschikbaar te stellen per inwoner voor basisinfrastructuur, aanjaagkosten en ambitie; 3. de reacties tijdens de radenconsultatie op 20 april te verzamelen waarmee de verkenningsfase wordt afgerond. Over het verwerken hiervan tot een definitieve Agenda van Twente nadere te afspraken maken. Daarvoor zijn er twee mogelijkheden óf een extra bestuurscommissie voor 5 mei 2017 óf het mandateren van de voorzitter van de bestuurscommissie om de reacties te verwerken; 4. de concept verkenning aan de Twente Board te versturen. Aan hen wordt verzocht om ook op 20 april een reactie te geven. Bijlage 1 Concept tekst Agenda voor Twente Bijlage 2 Operationalisatie indicatoren bij de Agenda voor Twente Bijlage 3 Ingekomen brieven C - Ingekomen stukken

6 PAGINA 6/6 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING BIJLAGE 1. Tussenrapportage Paarse Poort (reg.nr ) Bijlage 1 Brief gemeente Hellendoorn d.d. 22 december Positionering International Topsport Events Twente (ITET) in relatie met Agenda van Twente 3. R. Welten inzake Integrale afweging programmabegroting 2018 Regio Twente Bijlage 1 Brief International Topsport Events Twente d.d. 3 maart 2017 Bijlage 1 R. Welten d.d. 15 maart 2017 D - Rondvraag

7 DATUM 16 maart 2017 PLAATS Enschede TIJDSTIP 9:30 11:00 uur VOORZITTER ir. G.H. Tamminga SECRETARIS L. de Haan PAGINA 1 AANWEZIG M. Diepenmaat (Borne), E. Smit (Enschede), V. Rodijk (Hellendoorn), M. Hamers (Losser), E. Hoitink (Noaberkracht), A. Kamphuis (Rijssen-Holten), H. van Triest (Wierden), S. van der Steen. J. Kip (Hof van Twente), M. Piekaar (Oldenzaal) AFWEZIG P. Brouwer (Almelo), M. Schipper (Twenterand), H. Boerrigter (Hengelo), A. van Eck (Rijssen-Holten), D-J. de Jager (Haaksbergen) B. Greven (Hof van Twente), M. Heite (Twenterand), Verslag AO Agenda van Twente 16 maart 2017 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING ACTIE Opening/mededelingen A Verslagen 1. Verslag AO AvT d.d. 9 februari 2017 Vaststellen Conform 2. Verslag BC AvT d.d. 1 maart 2017 B Ter besluitvorming Kennis nemen Verslag is niet meegestuurd omdat deze eerst wordt voorgelegd aan de BC op 5 april in verband met de stemmingen. Sandra licht mondeling toe dat Mineral Valley ,- heeft gekregen en Solar Team ,- Men vraagt zich af of er nu problemen zijn bij Solar Team. De vraag is gesteld aan Twente Branding, maar hierop is geen antwoord gegeven.

8 PAGINA 2/8 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING ACTIE 1. Voorbereiding Algemene Aandeelhoudersvergad ering Participatiemaatschappi j Oost Nederland NV en Innovatiefonds Twente BV Kennis nemen van agenda en voorgestelde annotatie van de beide vergaderingen In te stemmen dat de standpunten in de annotatie bij de aandeelhoudersvergaderingen worden ingebracht door M. Sijbom. Evelijen Ruijs licht toe: - Op 11 mei zijn de aandeelhoudersvergaderingen gepland. Dit sluit niet goed aan bij de planning van de BC. Hierdoor kan de volledige annotatie nog niet worden gemaakt. - Inhoudelijk belangrijk punt van de vergadering van PPM Oost is de fusie van PPM Oost en Oost NV. Momentum is goed om dit nu te doen. Er wordt voor de BC van 5 april nog uitgezocht of er juridisch problemen mee zijn. - Sijbom vertrekt, waardoor een nieuwe portefeuillehouder innovatie moet worden aangewezen uit de BC. Hierover is (op 14 maart) een mail gestuurd aan de bestuurders. Graag even aandacht daarvoor E. Ruijs AO AvT 2. Financiële bijdrage Twente Board 1. Kennis nemen van het inhoudelijke prestaties van de Twente Board in 2016; 2. Kennis nemen van het financiële resultaat waarvan ,- terugvloeit naar Regio Twente; 3. In te stemmen met het verstrekken van de tweede tranche voor een bijdrage in 2017 aan de Twente Board van ,- Voorstel is helder, conform door naar de BC

9 PAGINA 3/8 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING ACTIE 3. Subsidieaanvraag MarketingOost Kennis nemen van de subsidieaanvraag van MarketingOost voor 2017 van ,- 2. Kennisnemen van het feit dat de vaststelling van de subsidie aan Marketing Oost over 2016 nog moet plaats vinden, maar dat geraamd wordt dat ,- over blijft; 3. In te stemmen met het verlenen van ,- subsidie aan MarketingOost (dat is ,-); 4. Vastleggen van het subsidiebesluit in bijgevoegde subsidiebeschikking; 5. Instemmen met het bevoorschotten van 90% van het te beschikken bedrag, te weten ,-. Opmerkingen: - Verbinding met Twente Branding in de beschikking of voorstel meenemen. - Met deze aanvulling doorgeleiden naar de BC AvT - Naar de toekomst kijkend, wat betekent dit voor MarketingOost? Dit graag helder uitwerken in het bestuursvoorstel voor de nieuwe Agenda van Twente, Secretaris Projectteam nieuwe Agenda van Twente 4. Vaststelling subsidies voor TEC4SE en Center for Medical Imaging Twente (CMI) vanuit het investeringsbudget Innovatie Platform 1. Het subsidiebedrag aan Thales Nederland voor het project TEC4SE vast te stellen op ,00, het restantbedrag ad uit te betalen en hiertoe bijgaande beschikking af te geven. Conform doorgeleiden naar BC AvT

10 PAGINA 4/8 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING ACTIE Twente van de Agenda van Twente 2. Het subsidiebedrag aan de Universiteit Twente voor het project CMI nen Innovatiecluster vast te stellen op ,32, het restantbedrag ad ,32 uit te betalen en hiertoe bijgaande beschikking af te geven. 5. Vaststelling subsidie Stil Veilig Wegverkeer vanuit het investeringsbudget Innovatie Platform Twente van de Agenda van Twente 1. De subsidiebedrag aan Apollo Vredestein voor het project Stil Veilig Wegverkeer vast te stellen op ,78, het restantbedrag ad ,78 uit te betalen en hiertoe bijgaande beschikking af te geven; Conform doorgeleiden naar BC AvT 6. Vaststelling subsidie project Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg 1. De bijdrage uit het fonds Recreatie en Toerisme van Agenda van Twente aan het project Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg definitief vast te stellen op ,- en het restantbedrag ad ,- uit te betalen aan de gemeente; Conform doorgeleiden naar BC AvT

11 PAGINA 5/8 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING ACTIE C Nieuwe Agenda voor Twente 2. de gemeente Haaksbergen hierover te informeren door middel van bijgaande beschikking. 1. Stand van zaken nieuwe agenda 1. Bespreken van laatste concept nieuwe agenda als voorbereiding op de extra BC op 22 maart. 2. Mondelinge toelichting proces Gerharda Tamminga (procesleider) geeft toelichting op organisch verloop. Jos van der Schot (schrijver) geeft toelichting op wat nu voor ligt. Opmerkingen: - Het financiële voorstel is niet helder. Wat wordt precies gevraagd van de gemeenten met de 10 euro basis en 2 euro projectengeld. Wat zit daar in? Het is bijvoorbeeld onduidelijk of VTE daar (geheel) bij in zit? Er zou een fin. bijlage bij zitten, maar die is niet bijgevoegd. - Wat moet je in een basispakket opnemen en wat als extra investering? Verzoek om daar heel scherp in zijn! Er is een basis voor Twente die op orde moet zijn. - Verzoek om zowel op inhoud als op financiering scherper te zijn. Het financieringsvraagstuk komt nu dichter bij. Wat wordt er nu betaald, en wat is extra nodig? - Bestuurders moeten het ook nog over de inhoud kunnen hebben. De planning geeft veel druk op het resultaat. In hoeverre krijg je het benodigd draagvlak. Projectteam nieuwe agenda van Twente

12 PAGINA 6/8 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING ACTIE - Uitgangspunten van KRACHT moeten beter geborgd worden. - Is de verhouding van het projectgeld en de basis wel goed? Er gaat relatief weinig naar projecten. - Het moet meer inzichtelijk worden hoeveel de afgelopen jaren vanuit de overheid is geïnvesteerd en van anderen. Het gaat om transparantie over wat er wel en niet in zit. - Breng de doelstellingen dichter bij! Het is nog te veel een verhaal van onszelf. We moeten van buiten naar binnen. Begin vanuit de doelstellingen en niet vanuit de bestaande instituties. (Dus niet WTC noemen, maar het doel daarvan). - Presenteer alternatief: de goede dingen die je doet en een aantal belangrijke projecten. Minder geld, strakkere agenda. En dan de komende periode gebruiken om agenda ui te breiden. - Er zijn te veel actielijnen. 3 punten benoemen. Techniek, talent, bereikbaarheid in Wat zijn de echte nijpende dilemma s. - Erdo Smit biedt aan om tekstueel bij te dragen aan het meer van buiten naar binnen denken. Toelichting op vervolgproces: - 22 maart is de extra BC die geheel in het teken staat van de nieuwe agenda. De stukken worden 17 maart verstuurd. 23 maart worden de laatste opmerkingen verwerkt en daarna gaan de stukken naar de colleges en 31 maart naar de raden. Vanaf dan is het concept openbaar april is de Radenconsultatie met de 4 O s: doel is om raadsleden aan te laten haken. E. Smit

13 PAGINA 7/8 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING ACTIE Opmerkingen: - Hoe krijgen we het advies intern goed voorbereid? De termijnen zijn gewoon te kort. Het voelt als een fuik. Sylvana Rikkert levert een concept bouwstenen bestuursvoorstel aan en verzoekt om de colleges goed te informeren over het proces. Let ook op dat op 20 april een concept besproken wordt. Het is nog niet een definitieve agenda, Gevraagd wordt om waar mogelijk nog lokale voorbeelden te delen om de bespreking in de colleges dinsdag voor te bereiden Verzoek om dit overleg in vervolg te verlengen met een half uur, omdat het AO nu steeds uitloop heeft. S. Rikkert Secretaris D Agenda BC AvT 1. Concept-agenda vergadering Bestuurscommissie Agenda van Twente d.d. 5 april 2017 Ter bespreking Akkoord E - Ingekomen stukken 1. Tussenrapportage Paarse Poort Ter informatie Kennis van genomen

14 PAGINA 8/8 NR. ONDERWERP VOORSTEL/ADVIES BESLISSING ACTIE 2. Brief International Topsport Events Twente 3 maart 2017 Ter informatie Kennis van genomen. F - Rondvraag Gerharda Tamminga deelt mee dat de jaarstukken 2016 en programmabegroting 2018 voor zover het de Agenda van Twente betreft, worden toegevoegd aan de stukken voor de BC AvT van 5 april.

15 Openbaar ja Registratienummer Voorstel voor Bestuurscommissie Agenda van Twente Datum vergadering 5 april 2017 Agendapunt B - 1 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Leefomgeving, A. Groen, Onderwerp: Bijdrage Twente Board 2017 Voorstel: De bestuurscommissie Agenda van Twente wordt gevraagd: 1. Kennis te nemen van het overzicht van activiteiten van de Twente Board in de afgelopen periode; 2. Kennis te nemen van de begroting van de Twente Board 2017 en de dekking hiervan vanuit de betrokken partijen; 3. In te stemmen met het beschikbaar stellen van ,- vanuit de reeds gereserveerde middelen vanuit het Invetseringsprogramma van de Agenda van Twente, ten behoeve van de Twente Board (2 e tranche). Toelichting op het voorstel Inleiding Het dagelijks bestuur van Regio Twente heeft op 9 november 2015 ingestemd met het beschikbaar stellen van ,- uit de Agenda van Twente aan de Twente Board. Eenzelfde bedrag is binnen de Agenda van Twente gereserveerd voor een tweede tranche. In onderliggend voorstel wordt gevraagd een gedeelte van de tweede tranche beschikbaar te stellen op basis van een verantwoording over de bestede middelen en een begroting voor Beoogd resultaat Het laten functioneren van de 4O-samenwerking binnen de Twente Board, gericht op de versterking van de sociaaleconomische structuur van Twente zoals vastgelegd in het position paper (2014) en het actieplan Twente werkt! (2015). Overwegingen De Twente Board heeft sinds medio 2014 steeds meer gestalte gekregen. De activiteiten door en vanuit de Board zijn gecommuniceerd via de nieuwsbrieven op de website De rol van de Twente Board was hierbij vaak het ondersteunen van initiatieven, het leggen van verbindingen en het geven van adviezen. Zowel provincie Overijssel als Regio Twente hebben in deze periode naast een in-kind bijdrage beiden ,- beschikbaar gesteld als dekking voor gemaakte kosten bij de uitvoering van de werkzaamheden. In de bijlage Begroting 2017 is een overzicht opgenomen van de uitgegeven middelen in Hierin is te zien dat van de beschikbare middelen 1 vanuit Regio Twente tot dan toe ,- is uitgegeven. 1 In totaal was vanuit Regio Twente ,- beschikbaar: 2.884,- vanuit voorlopers van de Twente Board en ,- vanuit de Agenda van Twente (1 e tranche).

16 De begroting van 2017 bedraagt ,-. Inmiddels is deze voor een groot gedeelte gedekt: Provincie Overijssel ,- Ondernemers ,- Onderwijsinstellingen ,- Voor het resterende bedrag van ,- wordt Regio Twente gevraagd dit bedrag beschikbaar te stellen. Hiervoor dienen de nog beschikbaar gestelde middelen uit de 1 e tranche ( ,-) aangevuld te worden met ,- vanuit de 2 e tranche. In het besluit d.d. 9 november 2015 is aangegeven dat de tweede tranche beschikbaar kan worden gesteld op basis van een verantwoording over de bestede middelen en een begroting voor Hieronder geven wij een overzicht van de thema s en activiteiten waarbij de Twente Board betrokken was en waaraan de middelen zijn besteed: 1. De Twente Board heeft met het actieplan Twente Werkt! het initiatief genomen om als ondernemers, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en overheden gezamenlijk een impuls te geven aan de sociaaleconomische ontwikkeling van Twente. Om zoveel mogelijk partijen aan deze opgave te verbinden hebben de Boardleden diverse bezoeken afgelegd. Zo waren Boardleden aanwezig tijdens ondernemersbijeenkomsten bij VNO-NCW Twente, de verschillende IKT-kringen, De Citadel Rijssen en bij de ondernemersvereniging Enschede Oost. Ook heeft de Twente Board een toelichting gegeven in Provinciale Staten van Overijssel, in de Regioraad en aan de gemeenteraad van Enschede. Het doel was om draagvlak te creëren en netwerken te activeren 2. De Twente Board heeft ruim 70 bedrijven bezocht waarmee zij in gesprek zijn gegaan over de economische ontwikkeling en uitdagingen in Twente, het actieplan Twente Werkt! en de wijze waarop het bedrijf en de Twente Board elkaar kunnen ondersteunen. Deze bezoeken zijn samen met de accountmanagers van de Twentse gemeenten, gepland en voorbereid. Er hebben meerdere gesprekken plaatsgevonden die ook geleid hebben tot concrete verbeteracties. Zo zijn verschillende bedrijven in contact gebracht met de mogelijkheden bij de Universiteit Twente voor zogenaamde PDEng-plaatsen. Daarbij krijgen werknemers van bedrijven (met financiële steun van de universiteit en overheden) de mogelijkheid een tweejarig designers programma te volgen waarin oplossingen worden gevonden voor concrete ontwerpvragen van het deelnemende bedrijf. 3. Op verzoek van de 14 Twentse gemeenten heeft de Twente Board haar visie op de resultaten van de huidige Agenda van Twente ( ) gepresenteerd aan alle Twentse raadsleden tijdens de Twenteraad van 15 september Tevens is recentelijk een advies uitgebracht over een nieuwe Twentse agenda voor een krachtige economie in deze regio. Het belangrijkste uitgangspunt hierin is om samen met het bedrijfsleven, kennis- en onderwijsinstellingen te komen tot één Twentse agenda met een duidelijke focus op Twente als toptechnologische ondernemende regio. 4. Op 21 mei 2016 vond de eerste Twente Top van 2016 plaats bij Odin Groep op het Expo Business Parc in Hengelo. Vertegenwoordigers vanuit verschillende sectoren in het bedrijfsleven, onderwijs- en kennisinstellingen en overheden waaronder parlementariërs Omtzigt, Schreijer en staatssecretaris Dijksma gingen op uitnodiging van de Twente Board met elkaar in gesprek over de huidige stand van de Twentse economie. 5. Wat is de gezamenlijke Twentse inzet om de unieke kwaliteiten van deze krachtige regio verder te verzilveren? Deze vraag stond centraal tijdens de tweede Twente Top van 2016, die op 29 oktober 2016 plaatsvond. De schematische analyse is hier bijgevoegd. 6. Sinds februari 2016 is het Sectorplan Twente officieel gestart. Via dit plan, dat gericht is op het bewerkstelligen van intersectorale mobiliteit, is 6,9 miljoen gereserveerd uit de zogenoemde Asscher-gelden als belangrijke impuls voor de arbeidsmarktregio Twente. Aangevuld met regionale middelen (cofinanciering) betekent dit een totaal budget van bijna 14 miljoen. Het doel is om minimaal 1300 mensen vanuit werk of vanuit een uitkering te begeleiden of te scholen naar werk in kansrijke beroepen en sectoren. De looptijd van het project is twee jaar. De Twente Board heeft in dit traject als aanjager gefungeerd. Pagina 2 van 5

17 7. De internationale profilering van Twente en haar ambities hebben sinds kort een meer zichtbare plek gekregen in het actieplan van de Twente Board, binnen de actielijn Twente werkt Internationaal. Binnen deze nieuwe actielijn richt de Twente Board zich op het bevorderen van export door het MKB met het accent op Duitsland. Er zijn onder meer acties voorzien gericht op het bevorderen van vraaggerichte exportbevordering bij bedrijven, lobby en het benutten van internationale netwerken en het versterken van de vestigingsfactor van Twente voor hoger opgeleiden. Hiermee wil de Twente Board de internationale profilering van onze regio stimuleren. 8. Vanuit de Twente Board wordt stevig ingezet op professionalisering van de acquisitie: het aantrekken van nieuwe bedrijven die vestigen in de regio. Het vormen van één aanspreekpunt door middel van een kernteam acquisitie is daarvan een belangrijk onderdeel. Inmiddels is in een samenwerking tussen gemeenten, provincie en Oost NV een aantal acquisiteurs aangetrokken en een acquisitieplan opgesteld. De Board heeft hierin vooral een aanjagende en verbindende functie gehad en is onderdeel van de stuurgroep Business in Twente. 9. De bemiddeling van werkzoekenden naar Duitsland is anders dan we gewend zijn in Nederland. Er is hard gewerkt om randvoorwaarden te creëren door: a. Het opbouwen van contacten in Duitsland met werkgevers, Agentur für Arbeit, gemeenten en steden, werkgevers, brancheorganisaties, opleidingsinstituten etc. Er is een Duits Nederlandse taskforce gevormd die probeert om op praktische wijze een grensoverschrijdende arbeidsmarkt te realiseren. b. Een actieve lobby richting Den Haag en Zwolle met betrekking tot bijvoorbeeld diplomaerkenning, aanvullende financiering en misstanden over sociale en fiscale wetgeving. c. Het organiseren van opleidingen (taal & cultuur), acquisitie en jobcoaching. d. De bundeling van krachten, uitwisselen van expertise en best-practices met andere grensregio s/provincies binnen Nederland. Op grond van het bovenstaande kan worden vastgesteld dat de Twente Board haar rol met verve heeft ingevuld. De redenen om een bijdrage aan de Twente Board toe te kennen zijn niet veranderd ten opzichte van het besluit d.d. 9 november Gebleken is dat de Twente Board kritisch en efficiënt omgaat met de middelen. Het restant uit de 1 e tranche en de aanvullende bijdrage uit de 2 e tranche worden ingezet op basis van de bijgevoegde begroting, waarmee de Twente Board in een nog hogere versnelling zal kunnen opereren. Kosten, baten, dekking Zoals hierboven genoemd is per besluit van 9 november 2015 een bedrag van ,- gereserveerd voor de Twente Board, binnen de Agenda van Twente. Hiervan is met hetzelfde besluit ,- beschikbaar gesteld aan de Twente Board (1 e tranche). Met instemming van onderliggend besluit wordt een gedeelte van de 2 e tranche beschikbaar gesteld, te weten een bedrag van ,- uit het Investeringsprogramma van de Agenda van Twente. Het restant van de 1 e tranche en de aanvulling uit de 2 e tranche tellen daarmee op tot de gevraagde ,- over De Twente Board is geen rechtspersoon. Dat betekent dat de beschikbaar gestelde middelen niet kunnen worden overgemaakt. Het beheer van het budget blijft liggen bij de partner die de middelen beschikbaar stelt, in ons geval bij Regio Twente. Het inkoop- en aanbestedingsbeleid van Regio Twente blijft hierop van toepassing. Vervolg De Twente Board informeren en de middelen beschikbaar stellen. Bijlagen 1. Verslag Twente Top oktober Begroting 2017 Pagina 3 van 5

18 Publieksversie besluitenlijst De Bestuurscommissie Agenda van Twente stemt in met het beschikbaar stellen van ,- aan de Twente Board voor 2017, waarmee de bijdrage voor 2017 van Regio Twente optelt tot ,- De middelen zijn bedoeld voor de versterking van sociaaleconomische structuur van Twente door werkzaamheden en doelstellingen van de Twente Board zoals vastgelegd in het positionpaper, het actieplan Twente werkt! en de begroting Besluit Pagina 4 van 5

19 Pagina 5 van 5

20 Twente Top 29 oktober Unipro, Haaksbergen Tafel 1: - Internationale uitstraling - World-class leiders zichtbaar maken - Faciliteiten op orde (bijv. intern. onderwijs) - Samenwerking cruciaal / kenniscirculatie Webpagina's Twente.com zijn (ook) in EN en DE beschikbaar Actie Thema 1: Twente als internationale hightech kennisregio Stelling: Twente is 1 stap verwijderd van de titel internationale hightech kennisregio Pitch Ronny van 't Oever (Micronit): Twente IS a top international hightech region, we are 1 stap removed from telling it the world! Tafel 2: - Link bereikbaarheid / hightech is evident - Ecosysteem uitbouwen: kennisdelen, m.n. tussen bedrijven. Groot helpt klein. - Governance vereenvoudigen - Als Twente massa creëren door allianties te sluiten - Branding uitbouwen met inclusieve strategie - Twente IS een hightech regio en kent een opgaande lijn Tweede Kamer-leden ontvangen inzet Twente m.b.t. bereikbaarheid Geert Braaksma gaat in gesprek met Annie Schreijer- Pierik over mogelijkheden EU m.b.t Twentse ambities Wat is de gezamenlijke Twentse inzet om de unieke kwaliteiten van deze krachtige regio verder te verzilveren? Hightech = global: use universal useable, international communication materials (scalable) Believe your mission: if you want to be an international player, act international Organize proper services towards expats Thema 2: Vestigingsmilieu Twente Stelling: Het Twentse vestigingsmilieu beschikt over alle aspecten om de Twentse ambities waar te maken. Tafel 3: - We ZIJN hightech regio - Pas de boodschap aan op de doelgroep, met telkens hetzelfde verhaal als basis - Creëer ontmoetingen / verbindingen - Verzin een man-on-the-moon project om te inspireren en verbinden, bijv. 'drones'. Tafel 4: - Versnippering Twente voorkomen - Twente is al 150 jaar hightech - Internationale communicatie (Engels / Duits) - Samenwerken is cruciaal - Vestigingslocaties vraag gestuurd - Ook aandacht voor zittende bedrijfsleven Eerste NL Max Planck Center bij UT 1. Wij ZIJN hightech en gaan dit groter maken! 2. Een goede infrastructuur is essentieel! (kennis, fysiek, digitaal) Samenwerking gaat steeds beter Pitch Gerben Edelijn (Thales): Klopt, maar daar komen we er niet mee! Behoefte aan gezamenlijke ambities en sturing hierop. Het ecosysteem staat centraal: is combinatie van bestaande bedrijfsleven, corporates en start-ups Belangrijke kracht van Twente is dat het leven én het personeel in Twente betaalbaar zijn. Vervoersverbindingen van en naar Twente moeten verbeterd worden. Ecosysteem ontstaat niet vanzelf: bedrijven stimuleren om kennis te delen / samen te werken Tafel 5: - Bereikbaarheid cruciale factor - Branding: collectief uitdragen en gebruik aanwezige boegbeelden / leiders - Collectief ambitie uitstralen en hier effectief op samenwerken Tafel 6: - Be good and tell it! Onderscheidende karakter ontwikkelen als vestigingsfactor - Bereikbaarheid vraagt blijvende aandacht: veel inzet nodig om hoog op de agenda te komen - Samenwerking in clusters groeit, nodig om juiste kennisvraag te formuleren - Aantrekken en behouden talent is cruciaal Op Twenthe Airport kan zakelijk verkeer landen & vertrekken Aanwezig waren: - Maurice Beijk - Unipro - Wim Boomkamp - Twente Board / Saxion Hogeschool - Gerben Bouwmeester - Unipro - Geert Braaksma - Twente Board (voorzitter) - Mirjam Bult - Universiteit Twente - Pieter Dillingh - Kennispark - Gerben Edelijn - Thales Anne Flierman - Eerste Kamer Hendrik Haaksma - Secretariaat Twente Board Annet Horstman - Regio Twente Joke Jagers-Op Achterhuis - Regio Twente Meno Knip - Eerste Kamer Hans Kroeze - Twente Board / ADG Dienstengroep Ad Louter - Urenco Martin Leushuis - VMO Gert Jan Meijer - Regio Twente Robert Jonker - Clear Flight Solutions Pieter Omtzigt - Tweede Kamer André Pluimers - Bolk Ellen Prent - Gemeente Haaksbergen Marius Prins - Oost NV/PPM Oost Sander Schelberg - Gemeente Hengelo Fred Schrander - Trivium Meulenbelt Zorg Annie Schreijer-Pierik - Europees Parlement Elisabeth Schwenzow - Euregio Raymond Strikker - Bloemenbeek Mariëlle van der Haar - Secretariaat Twente Board John van der Vegt - Twente Board / ROC van Twente Eddy van Hijum - Twente Board / Provincie Overijssel Ronny van 't Oever - Micronit Onno van Veldhuizen - Twente Board / Regio Twente Pieter van Zwanenburg - Regio Twente Hans Verbeek - Regio Twente Jolanda Walman - Secretariaat Twente Board Patrick Welman - Gemeente Enschede Verslag - v2 Pagina 1

21

22 PAGINA 1/3 AAN Twente Board VAN Secretariaat DATUM 13 december 2016 ONDERWERP Begroting 2017 Memo Voorstel De Twente Board wordt gevraagd: 1. In te stemmen met de conceptbegroting voor 2017; 2. Aan te geven op welke manier partners voor dekking willen zorgen; 3. Kennis te nemen en waar mogelijk aan te vullen op de rollende agenda Ontwikkelingen 2016 In de loop van het afgelopen jaar is de begroting voor 2016 vastgesteld. De begroting van 2016 á ,- is vastgesteld o.b.v. een dekking van: - een bijdrage van ,- vanuit provincie Overijssel - een bijdrage van ,- vanuit Regio Twente, - een garantstelling van ,- door de onderwijsinstellingen en - een garantstelling van ,- vanuit de ondernemers. Overzicht 2016 De afgesproken werkwijze ten aanzien van de uitgaven namens de Twente Board is dat deze voor de overheidsbudgetten lopen via respectievelijk provincie Overijssel en Regio Twente. Hieronder het overzicht 1 van De vrijval 2016 vloeit terug naar respectievelijk provincie Overijssel en Regio Twente. Een gedetailleerd overzicht van de uitgaven treft u aan in de bijlage bij dit memo Saldo 1/1/16 Uitgaven Vrijval Overijssel , , ,00 Regio Twente , , ,00 Totaal , , ,00 NB. in dit overzicht zijn niet opgenomen de in-kind bijdragen, zoals de inzet van de voorzitter en overige leden van de Twente Board, inzet van de adviseurs van de Boardleden, inzet secretariaat, communicatieadvies, Kennispunt Twente, Twentebranding, Lobby, etc. Begroting 2017 Hieronder volgt de begroting voor Voor de inzet van de middelen geldt dat deze bedoeld zijn voor bureaukosten en/of onderzoeken ter verkenning van onderwerpen die de Board aangaan. Daar waar vervolgens projecten worden opgestart, zal zoveel mogelijk, bijvoorkeur op basis van een businesscase, funding worden gezocht bij de belanghebbende partijen. In bijlage 2 is de rollende agenda 2017 toegevoegd, met daarop verwachte onderwerpen voor het komende jaar. 1 Omdat de eerdere toezeggingen van zowel provincie Overijssel als Regio Twente in de loop van 2016 zijn ontvangen is dit om administratieve redenen in het overzicht over 2016 grotendeels gelijk getrokken.

23 PAGINA 2/3 Project Proces naar nieuwe Agenda van Twente - communicatie en vormgeving - externe inzet - organisatiekosten Begroting Budget voor uitvoering acties Twente Werkt Aanjaagbudget nieuwe initiatieven die bijdragen aan doelstellingen Onderzoeksbudget Netwerk activeren (evenementen / bijeenkomsten): - Twente Top diner (Den Haag / Brussel) - Nieuwjaars- en zomerborrel - Inhoudelijke creatieve sessies Communicatie / Website / vormgeving TW Vergaderkosten / representatiekosten / lunchkosten e.d Management Assistent (2 dgn/week) Adviseur / Ondersteuner (2 dgn / week) Onvoorzien TOTAAL UITGAVEN Dekking Voor de jaren is in het provinciale investeringsvoorstel #IN (Overijssel innoveert en internationaliseert) een bedrag gereserveerd van ,- per jaar t.b.v. de economic boards, waarvan ,- voor de Twente Board. Voor ligt de vraag op welke wijze de dekking voor de overige begrootte wordt gerealiseerd. Proces De Twente Board is geen entiteit en kent geen rechtspersoonlijkheid. Daarom is afgesproken dat het beheer van het budget van de Twente Board ligt de partner die het geld beschikbaar stelt. De secretaris van de Twente Board houdt een totaaloverzicht bij van de uitgaven die gedaan worden door de verschillende partners. Betalingen die binnen de afspraken van deze begroting vallen worden na overleg met de voorzitter van de Twente Board gedaan. Wanneer sprake is van uitgaven die mogelijk afwijken van de begroting, of wanneer vanwege andere redenen afstemming is gewenst, worden deze voorgelegd aan het DB-Twente Board. Eens per jaar worden de begroting en inkomsten/uitgaven geagendeerd in de Twente Board. Inkoop- en aanbestedingsbeleid Opdrachten namens de Twente Board die formeel worden aangegaan door een van de partners, vallen onder het bedrijfsvoeringsregime van de betreffende partner. Door in te stemmen met deze begroting wordt ermee ingestemd dat voor deze opdrachten het bedrijfsvoeringsregime van deze organisaties geldt. Hiermee wordt automatisch voldaan aan bepalingen rondom aanbestedingen, inkoop en staatssteun.

24 Openbaar Ja Registratienummer Voorstel voor Bestuurscommissie Agenda van Twente Datum vergadering 5 april 2017 Agendapunt B - 2 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Leefomgeving, E.L. Ruijs, / Bedrijfsvoering, P. Boerkamp Onderwerp Algemene Vergadering van Aandeelhouders Innovatiefonds Twente BV d.d. 11 mei 2017 & Algemene Vergadering van Aandeelhouders Participatiemaatschappij Oost Nederland NV (PPM Oost) inclusief overgang van PPM Oost naar Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV (Oost NV) Voorstel 1. Kennis te nemen van de agenda s van de AVA s van PPM Oost en Innovatiefonds Twente BV d.d. 11 mei 2017; 2. In te stemmen met de juridische fusie tussen PPM Oost en Oost NV, zodanig dat PPM Oost onder algemene titel overgaat naar Oost NV en Regio Twente 1 aandeel in Oost NV verkrijgt; 3. In te stemmen met de benoeming van Oost NV tot bestuurder van Innovatiefonds Twente BV met ingang van het van kracht worden van de fusie tussen PPM Oost en Oost NV; 4. In te stemmen met overname van het fondsbeheer van Innovatiefonds Twente BV door Oost NV; 5. Een lid van de Bestuurscommissie AvT aan te wijzen die het portefeuillehouderschap voor het Innovatiefonds Twente op zich neemt Toelichting op het voorstel Inleiding Op 11 mei 2017 vindt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) van PPM Oost plaats, waarvan Regio Twente 1 aandeel bezit. Ook vindt de derde AVA van Innovatiefonds Twente BV plaats, waarvan Regio Twente voor 100% aandeelhouder is. Beoogd resultaat Uitoefenen van de functie van aandeelhouder van PPM Oost en Innovatiefonds Twente BV waaronder instemmen met overgang van PPM Oost naar Oost NV Overwegingen Bijgaand treft u aan de agenda van de AvA van PPM Oost. Regio Twente heeft in PPM Oost 1 aandeel. Dit aandeel is verkregen vanwege het feit dat PPM Oost is aangesteld als fondsbeheerder van Innovatiefonds Twente B.V. Bijgaand treft u tevens aan de agenda van de derde AvA van Innovatiefonds Twente BV. Regio Twente heeft dit fonds medio 2014 opgericht in het kader van het innovatiedeel van de Agenda van Twente. De doelstelling is om als revolverend fonds de sociaal economische structuur van Twente duurzaam en structureel te versterken en concurrentiekracht te vergroten. De focus ligt daarbij op High Tech Systems & Materials (HTSM) projecten en cross-overs met alle regionale sectoren uit het topsectorenbeleid van het ministerie van Economische Zaken. PPM Oost is aangesteld als fondsbeheerder van Innovatiefonds Twente B.V. en heeft daarvoor een kantoor geopend in de Gallery te Enschede. Pagina 1 van 4

25 De AvA vindt plaats op 11 mei Uiterlijk 4 weken voor deze dag worden de definitieve stukken verstuurd. Dat is ná deze vergadering van de Bestuurscommissie op 5 april. Dat betekent dat wij nu nog niet beschikken over de bijlagen, noch een annotatie waarin de mogelijke inbreng van Regio Twente verwoord is, gereed hebben. Duidelijk is echter wel dat op de agenda van het Innovatiefonds Twente het voorgenomen besluit tot fusie van PPM Oost met Oost NV is geagendeerd. Hier zijn een aantal besluiten van de Bestuurscommissie voor nodig. Fusie De aandeelhouders van Oost NV wensen PPM Oost, de bijna volledige dochter waarin zij een deel van de participaties en fondsbeheer hebben ondergebracht, te laten opgaan in Oost NV. Vergelijkbare integraties vinden plaats bij andere regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Er is gekozen voor een juridische fusie waarbij PPM Oost verdwijnt en de vermogensbestanddelen en overeenkomsten van PPM Oost automatisch overgaan naar Oost NV. Oost NV gaat na de fusie verder onder de nieuwe handelsnaam Oost NL De beoogde ingangsdatum is 1 juli 2017; financieel wordt de fusie geacht per 1 januari 2017 te hebben plaatsgevonden. Evenals bij PPM Oost verkrijgt Regio Twente één aandeel in Oost NV en verkrijgt zij samen met Universiteit Twente een recht tot bindende voordracht van één commissaris. De aandeelhouders van Oost NV geven aan dat precedentwerking wensen te voorkomen ten opzichte van andere regionale samenwerkingsverbanden die aandeelhouder zouden willen worden. Daarom stelt Oost NV als voorwaarde dat Regio Twente het aandeel overdraagt aan Oost NV indien en zodra Innovatiefonds Twente BV ophoudt te bestaan en/of Oost NV geen fondsbeheerder (meer) is van Innovatiefonds Twente BV. U wordt voorgesteld in te stemmen met de juridische fusie tussen PPM Oost en Oost NV zoals toegelicht. Het uitoefenen van het aandeelhouderschap van Regio Twente in PPM Oost en in Innovatiefonds Twente BV behoort tot de taak en bevoegdheid van de Bestuurscommissie Agenda van Twente. Nu de deelneming in Oost NV automatisch voortvloeit uit de bestaande deelneming in PPM Oost en ook Oost NV een overheidsvennootschap betreft, is besluitvorming door het algemeen bestuur en raadpleging van de Twentse gemeenteraden niet noodzakelijk (reguliere procedure: zie artikel 31a Wgr). De fusie veroorzaakt voor Regio Twente geen belastingplicht voor de vennootschapsbelasting. De benoeming van Oost NV tot bestuurder van Innovatiefonds Twente BV en de overeenkomst inzake fondsbeheer tussen Oost NV en Regio Twente, gaan niet automatisch over. U wordt voorgesteld ermee in te stemmen dat ook deze benoeming en deze overeenkomst overgaan van PPM Oost op Oost NV. Resultaten Innovatiefonds Twente 2016 In juni 2014 is het Innovatiefonds Twente gestart met een initiële inleg van 4 miljoen. Sindsdien zijn er veel innovatieve ideeën, plannen en concrete aanvragen besproken met ondernemers. Dit zijn veelal ondernemers uit de regio Twente, maar ook een aantal ondernemers van buiten de regio, die zich door het aanbod van het Twents ecosysteem willen vestigen in bijvoorbeeld The Gallery om in samenwerking met UT/Novel-T (voorheen Kennispark Twente) hun groeiplannen te realiseren. Voor verdere doorgroei en inbedding in het Twentse ecosysteem is er in miljoen beschikbaar gesteld voor fondsinvesteringen. Eind 2016 is er 3 miljoen beschikbaar gesteld, opdat er weer middelen zijn voor nieuwe investeringen in Twentse ondernemingen. Aantal financieringen per 1 januari Aantal nieuwe financieringen 1 Aantal exits - Aantal liquidaties / faillissementen 1 Aantal financieringen 31 december Het Innovatiefonds Twente heeft een zestal bedrijven in portefeuille. In 2016 is er één nieuwe investering bijgekomen. Het Security of Things Fund richt zich op jonge en snelgroeiende bedrijven binnen het domein van de Cyber Security. De eerste investeringen verwachten we in de loop van TBD Composites, een lichtgewichtoplossing voor tweepaardsvrachtsauto s, is gefailleerd. Het prototype voldeed helaas niet aan de eisen van de markt. Het fonds verstrekt risicofinancieringen; daarbij horen successen maar ook tegenvallers. Faillissementen zijn een ingecalculeerd risico, inherent aan de doelstelling van het fonds. Pagina 2 van 4

26 Voor de revolverendheid van het fonds is een kritische massa noodzakelijk, zodat de kans groter is dat de portefeuille ook die een of twee ondernemingen bevat die met een succesvolle exit, de verliezen compenseert die het fonds heeft van ondernemingen die hun verwachtingen niet waar kunnen maken. Ondanks de sterk verbeterde economie blijft namelijk de kapitaalbehoefte bij starters en innovatief MKBbedrijven onverminderd groot. Ontwikkelingen en verwachtingen in 2017 In de eerste maanden van 2017 zijn vijf nieuwe aanvragen binnengekomen. Elke aanvraag doorloopt een zorgvuldig proces dat soms maanden kan duren. De aanvraag wordt pas verder geleid als alle informatie voorhanden is en door deskundigen beoordeeld. PPM Oost merkt dat zij de ondernemers - meer dan voorheen- moeten helpen bij het zoeken naar goede co-financiers, maar ook bij het opstellen van een goed ondernemersplan. Dit vraagt extra tijd en aandacht. Nieuwe investering in Storro (Hengelo) met een ondernemer uit Twente als private coinvesteerder. PPM Oost is in vergevorderd stadium met de voorbereiding van de aanvragen van twee Twentse ondernemingen voor totaal Deze verwachten zij de komende maanden te closen. Daarnaast zijn er nog een tweetal concrete aanvragen in een minder ver stadium. Los van het Innovatiefonds Twente is PPM Oost onderdeel van de samenwerking rondom het PACT (assemblagefaciliteit Photonica in samenwerking met Panthera), waaraan een ambitieus FTE programma is gekoppeld van 2000 in 2025) In de tweede helft van 2017 komt PPM Oost met een voorstel voor de toekomst van het IFT. Daarin werken zij uit hoe zij het rendement van de Twentse investeringen op zowel maatschappelijk gebied als ten aanzien van revolverendheid en uitgelokte investeringen, zo goed mogelijk kunnen beheren en laten groeien. Pagina 3 van 4

27 Vertegenwoordiging Voor de vertegenwoordiging van Regio Twente bij het uitoefenen van het aandeelhouderschap heeft de wettelijk bevoegde voorzitter van Regio Twente op 16 november 2016 volmacht verleend aan de heer Sijbom, die u als portefeuillehouder had aangewezen. Als gevolg van het vertrek van de heer Sijbom als burgemeester van Losser komt zijn portefeuillehouderschap te vervallen. U wordt voorgesteld in de vergadering een ander lid van uw commissie als portefeuillehouder aan te wijzen. Hiervoor is per al een oproep gedaan. Wij stellen u voor de overige inbreng voor de AvA mondeling te bespreken met het aan te wijzen lid van de Bestuurscommissie Agenda van Twente. Zij of hij zal hierover in de eerstvolgende BC vergadering kunnen terugkoppelen. Kosten, baten, dekking n.v.t. Communicatie n.v.t. Vervolg Deelname aan de AvA. Bijlagen 1. Agenda AvA PPM Oost d.d. 11 mei Agenda AvA Innovatiefonds Twente BV. d.d. 11 mei 2017 Publieksversie besluitenlijst Regio Twente heeft in PPM Oost 1 aandeel en is daarom uitgenodigd deel te nemen aan de Algemene vergadering van Aandeelhouders PPM Oost op 11 mei Daarnaast is Regio Twente voor 100% aandeelhouder in Innovatiefonds Twente BV en is daarom uitgenodigd deel te nemen aan de Algemene vergadering van Aandeelhouders op dezelfde dag. PPM Oost is aangesteld als fondsbeheerder. De doelstelling is om als revolverend fonds de sociaal economische structuur van Twente duurzaam en structureel te versterken en concurrentiekracht te vergroten. De focus ligt daarbij op High Tech Systems & Materials (HTSM) projecten en cross-overs met alle regionale sectoren uit het topsectorenbeleid van het ministerie van Economische Zaken. De Bestuurscommissie heeft de agenda daarvan besproken en haar inbreng bepaald. Besluit Pagina 4 van 4

28 Agenda voor de 14 e Algemene Vergadering van Participatiemaatschappij Oost Nederland NV datum 11 mei 2017 tijdstip tot uur locatie PPM Oost, Laan van Malkenschoten 40, 7333 NP te Apeldoorn hjhk Algemeen 1. Opening 2. Mededelingen en ingekomen stukken 3. Notulen 13 e Algemene Vergadering van Participatiemaatschappij Oost Nederland NV d.d. 12 mei 2016 Bijlage 14-3 Verslagjaar Behandeling van het jaarverslag PPM Oost (statuten art. 23 lid 1.a) Bijlage Vaststelling van de jaarrekening PPM Oost (statuten art. 20 lid 4 en art. 23 lid 1.b): Voorgesteld wordt om de jaarrekening van PPM Oost conform bijlage 14-4 vast te stellen. 6. Vaststelling van de resultaatsbestemming (statuten art. 22 lid 1 en art. 23 lid 1.c): Voorgesteld wordt om het resultaat over het boekjaar 2016 ad -/- xxx in mindering te brengen op de overige reserves. 7. Décharge bestuur (statuten art. 23 lid 1.d): Voorgesteld wordt om décharge te verlenen aan het bestuur voor het gevoerde bestuur in Investment Committees 8. Evaluatie Investment Committees - Rapport Jonathan Warner - overzicht (her)benoemingen leden IC s Bijlage 14-8

29 9. Herbenoeming voorzitter IC DI de heer B. Franse RA (statuten art. 16 lid 1 en 2) Voorgesteld wordt om de heer B. Franse RA te herbenoemen als voorzitter van het Investment Committee Directe Investeringen voor de tweede, tevens laatste termijn, voor de duur van vier jaar, aftredend op de Algemene Vergadering in Bijlage Herbenoeming lid IC DI de heer G.J. Oplaat (statuten art. 16 lid 1 en 2) Voorgesteld wordt om de heer G.J. Oplaat te herbenoemen als lid van het Investment Committee Directe Investeringen voor de tweede, tevens laatste termijn, voor de duur van vier jaar, aftredend op de Algemene Vergadering in Bijlage Herbenoeming lid IC FIFI mevrouw drs. B.N.M. van der Maarel (statuten art. 18 lid 1 en 2) Voorgesteld wordt om mevrouw drs. B.N.M. van der Maarel te herbenoemen als lid van het Investment Committee Fonds in Fonds Investeringen voor de tweede, tevens laatste termijn, voor de duur van vier jaar, aftredend op de Algemene Vergadering in Bijlage Fusie 12. Fusie *Nader te formuleren, geen formele besluitvorming in vergadering, wellicht wel ondertekening volmachten voor latere formele besluitvorming** Bijlage Benoeming accountant 13. Benoeming accountant voor het boekjaar 2017 (statuten art. 21 lid 2): Voorgesteld wordt EY te benoemen tot accountant als bedoeld in artikel 21 lid 2 van de statuten van PPM Oost voor het boekjaar Bijlage Rondvraag 15. Sluiting

30 Memo Agenda voor de 3 e Algemene Vergadering van Innovatiefonds Twente BV datum 11 mei 2017 tijd uur locatie PPM Oost, Laan van Malkenschoten 40 te Apeldoorn Algemeen 1. Opening 2. Mededelingen en ingekomen stukken 3. Notulen van de 2 e Algemene Vergadering Innovatiefonds Twente d.d. 12 mei 2016 Bijlage 3-3 Verslagjaar Behandeling van het jaarverslag van Innovatiefonds Twente BV (statuten art. 20 lid 1 sub a) Bijlage Vaststelling van de jaarrekening van Innovatiefonds Twente BV (statuten art. 17 lid 4 en art. 20 lid 1 sub b) Voorgesteld wordt om de jaarrekening van Innovatiefonds Twente BV conform bijlage 3-4 vast te stellen. 6. Vaststelling van de bestemming van het resultaat (statuten art. 19 lid 2 en art. 20 lid 1 sub c) Voorgesteld wordt om het resultaat over het boekjaar 2016 ad -/- xxxx,- in mindering te brengen op de overige reserves. 7. Decharge bestuur (statuten artikel 20 lid 1 sub d) Voorgesteld wordt decharge te verlenen aan het bestuur voor het gevoerde bestuur in Accountant 8. Benoeming accountant voor het boekjaar 2017 (statuten artikel 18 lid 2) Voorgesteld wordt EY te benoemen tot accountant als bedoeld in artikel 18 van de statuten van Innovatiefonds Twente BV voor het boekjaar Fusie

31 9. Gevolgen fusie Oost NV / PPM Oost voor Innovatiefonds Twente - Behandeling van het memo - Voorgesteld wordt Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV te benoemen tot bestuurder van Innovatiefonds Twente BV met ingang van het van kracht worden van de fusie tussen Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV en Participatiemaatschappij Oost Nederland NV waarbij Participatiemaatschappij Oost Nederland NV verdwijnt. Bijlage 3-9 Ter ondertekening 10. Voorgesteld wordt ter vergadering de volgende overeenkomsten te ondertekenen: 1. vaststellingsovereenkomst cq overeenkomst van contractsovername voor wat betreft de beheerovereenkomst met betrekking tot Innovatiefonds Twente BV in verband met de fusie tussen Oost NV en PPM Oost 2. overeenkomst van agiostorting ter zake van de agiostorting die door Regio Twente is verricht ten behoeve van Innovatiefonds Twente BV in december Bijlage Bijlage Overig 11. Samenstelling Investment Committee Directe Investeringen Update (LC maakt memo, geen besluitvorming vereist omdat er thans geen nieuwe leden worden benoemd) Bijlage Rondvraag 13. Sluiting

32 Openbaar ja Registratienummer Voorstel voor BC AvT (via PHO VTE) Datum vergadering 5 april 2017 (8 maart 2017) Agendapunt B - 3 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Marion Vorkink / Loes de Haan, Team Economie Onderwerp Subsidieaanvraag MarketingOost 2017 Voorstel 1. Kennis nemen van de subsidieaanvraag van MarketingOost voor 2017 van ,- 2. Kennisnemen van het feit dat de vaststelling van de subsidie aan Marketing Oost over 2016 nog moet plaats vinden, maar dat geraamd wordt dat ,- over blijft; 3. In te stemmen met het verlenen van ,- subsidie aan MarketingOost (dat is ,-); 4. Vastleggen van het subsidiebesluit in bijgevoegde subsidiebeschikking; 5. Instemmen met het bevoorschotten van 90% van het te beschikken bedrag, te weten ,-; Toelichting op het voorstel Inleiding De vrijetijdseconomie (VTE) is een belangrijke economische sector in Twente. Versterking van de Twentse economie staat centraal bij de toeristische promotie van Twente. Hierbij wordt extra inzet gepleegd op crossovers en buitenlandse markten. Dit moet leiden tot meer banen, meer (buitenlandse) bezoekers en uiteindelijk meer bestedingen. Het economisch belang en de bekendheid met de vrijetijdssector in Twente groeit. Twente is de meest toeristische regio van Overijssel. De vrijetijdseconomie heeft zich de afgelopen jaren goed ontwikkeld in Twente. Het aantal banen is in 2015 gegroeid naar ruim , de bestedingen zijn toegenomen tot een bedrag van 140,4 miljoen en het aantal overnachtingen is gestegen naar 3,2 miljoen per jaar. MarketingOost heeft in 2016, met steun van overheid en bedrijfsleven, een goede en stevige basis gelegd voor de toeristische marketing van Twente, via Twente Marketing. MarketingOost is een partij die zonder winstoogmerk de marketing verzorgt van alle toeristische merken in Overijssel. Daarnaast heeft MarketingOost een eigen kennis- en innovatieafdeling voor monitoring en onderzoek. Regio Twente heeft MarketingOost in ,- subsidie verleend. In het Marketing en communicatieplan 2017 beschrijft Marketing Oost de activiteiten die zij in 2017 willen uitvoeren voor de toeristische promotie van Twente. Zij hebben nu voor de uitvoering van dit plan ,- subsidie aangevraagd bij Regio Twente. Deze aanvraag ligt ter besluitvorming voor. Beoogd resultaat Door middel van het beschikbaar stellen van subsidie aan MarketingOost, mogelijk maken dat de noodzakelijke stappen kunnen worden gezet om de vrijetijdseconomie in Twente verder te laten groeien, conform het marketing en communicatieplan 2017 van MarketingOost. Pagina 1 van 3

33 Overwegingen Algemeen Het marketing en communicatieplan 2017 is tot stand gekomen door een samenwerking van Twente Marketing en Gastvrij Twente, met de bestuurlijk vastgestelde visie Wij zijn Twente als basis. Met deze visie is de basis gelegd voor gezamenlijke efficiënte en effectieve marketing van Twente waarbij wordt onderkend dat het realiseren van de groei van de vrijetijdseconomie in Twente alleen gezamenlijk kan en als er meer geluisterd wordt naar vakantiebehoefte van de bezoeker en de ondernemers. De ondernemers in Gastvrij Twente vertegenwoordigen het toeristische veld en zijn betrokken vanuit diverse Twentse ondernemerscollectieven en belangenorganisaties. Tevens is aansluiting gezocht bij de doelstellingen die zijn vastgelegd in het document Gastvrij Overijssel Aanvraag In het marketing en communicatieplan 2017 staan concrete ambities en kansen voor Twente verwoord. Aan de hand van een customer journey is meer inzicht gekregen in de behoeften van bezoekers. Er zijn focus-doelgroepen gekozen met leefstijlsegmentatie. Deze segmentatie geeft inzicht in hoe de consument zich oriënteert, hoe deze zich online gedraagt en hoe deze het best benaderd zou kunnen worden. Dit leidt in 2017 tot een nieuwe positionering van Twente. Landgoed van Twente past als fundament nog steeds bij de toeristische identiteit van Twente, maar in 2017 wordt de positionering aangescherpt en vertaald in andere creatieve concepten. Twente als vakantiebestemming wordt in 2017 meer geladen vanuit de eigen kracht. In de kern komt dat neer op: oprechte aandacht als verbindende waarde. Daarbij wordt vooral ingezet op de combinatie van stad en platteland, het coulisselandschap als decor voor ontmoetingen, de volksaard en levensritme en de Twentse humor. Het zakelijk toerisme sluit aan bij de positionering van de vrijetijdseconomie. Dit gebeurt in samenwerking met Twente Branding. Tenslotte is een marketingplan toegevoegd met daarin middelen die in 2017 zullen worden ingezet om de doelstellingen te bereiken, zowel online als offline. Er wordt ingezet op de nationale markt, waarbij promotiematerialen worden ingezet om nieuwe bezoekers naar Twente te trekken. Op de internationale markt wordt ingezet op marktontwikkeling. Naast toeristische branding, wordt ook ingezet op binding en borging. Voor het uitvoeren van dit plan voor Twente, is binnen MarketingOost een klein team gevormd, Twente Marketing. De kern van het team bestaat uit de merkleider Twente en drie gebiedsadviseurs. MarketingOost werkt volgens een integrale merkbenadering, waarbij financiële middelen van Provincie, gemeenten, ondernemers en derden worden samengebracht tot een integraal plan voor het toeristisch merk Twente. Het benodigde marketingbudget voor Twente voor 2017 bedraagt ,- Hiervan wordt ,- gevraagd aan de 14 Twentse gemeenten. Uitvoeren activiteiten 2016 in 2017 Op 16 november 2016 hebben de Portefeuillehouders VTE en op 15 december 2016 heeft de Bestuurscommissie Agenda van Twente kennis genomen van de voortgang van de uitvoering van de activiteiten van Twente Marketing waarvoor subsidie is verleend. Toen werd vastgesteld dat een aantal voorgenomen activiteiten niet gerealiseerd zouden worden in Men bleek te ambitieus geweest ten aanzien van de hoeveelheid activiteiten die men wilde realiseren. De opstart van Twente Marketing (het zorgen voor een goed fundament en het werven van merkleider en gebiedsadviseurs) heeft meer tijd gekost dan was voorzien. Hierdoor zijn de marketingactiviteiten later gestart. Daarnaast nam het uitvoeren van de activiteiten meer tijd in beslag omdat Twente Marketing zorgvuldigheid wilde betrachten. MarketingOost heeft daarom gevraagd dit geld mee te mogen nemen naar 2017 om de in 2016 geplande activiteiten alsnog uit te kunnen voeren. Het was de intentie om de aanvraag van de subsidie voor 2017 tegelijk aan uw bestuur voor te leggen met de vaststelling van de subsidie van Helaas kon op moment van in procedure brengen van dit voorstel, het jaarverslag en de definitieve jaarrekening van 2016 nog niet worden opgemaakt door MarketingOost. Men is bij de aanvraag voor 2017 uitgegaan van een te verwachten overschot van ,- en heeft dit bedrag en de beoogde activiteiten bij dit geld, verwerkt in de onderhavige aanvraag. Uw bestuur wordt geadviseerd om in te stemmen met het verlenen van ,- subsidie. Dit betekent dat nog niet definitief ingestemd wordt met het verlenen van het deel van de subsidie dat ziet op niet uitgevoerde activiteiten van U wordt dus gevraagd de aanvraag gedeeltelijk toe te kennen, waarbij ,- in mindering is gebracht. Het formele verzoek tot vaststelling van de subsidie 2016 wordt uiterlijk 31 maart 2017 verwacht. Daarbij zal ook het restant van deze aanvraag worden betrokken ( ,-) Pagina 2 van 3

34 Advies PHO VTE, 8 maart 2017: Conform Kosten, baten, dekking Kosten De aanvraag ,- bestaat uit: ,- voor het uitvoeren van activiteiten 2017 zoals beschreven in het markering en communicatieplan 2017 ; ,- voor van het aanstellen van gebiedsadviseurs in 2017; ,- voor niet uitgevoerde activiteiten in Verzocht is dit geld mee te mogen nemen om de activiteiten alsnog te mogen uitvoeren in Voorgesteld wordt om dit bedrag nu niet te beschikken en hierover te beslissen bij de vaststelling van de subsidie Dekking Op 23 juni 2016 heeft het AB, op advies van het PHO VTE, besloten om alle resterende gelden vanuit de innovatiesprong (bestemd voor vrijetijdseconomie) en het fonds recreatie en toerisme ( ,-) samen te nemen en in te zetten voor een nieuwe toeristische agenda. De nu toe te kennen subsidie van ,- kan hier geheel uit worden gedekt. De afrekening van de subsidie van 2016 zal naar verwachting circa ,- Dit bedrag kan dan dienen als dekking voor de rest van de onderhavige aanvraag van ,- Er resteert overigens, na afrekening van de subsidie van 2016 en beschikking daarvan in 2017, nog een bedrag ten behoeve van de toeristische agenda in De exacte omvang hiervan staat nu nog niet vast, daarom zal bij de vaststelling van de subsidie 2016 eveneens besluitvorming worden gevraagd over deze resterende middelen voor de toeristische agenda. Communicatie Via beschikking aan MarketingOost Vervolg Uitvoering, voortgangsrapportage in oktober 2017 Bijlagen 1. Aanvraag subsidie 2. Marketing en communicatieplan Concept subsidiebeschikking 2017 Publieksversie besluitenlijst De Bestuurscommissie Agenda van Twente heeft besloten om in ,- bij te dragen aan het behalen van de ambities uit de innovatiesprong voor de toeristische marketing en promotie van Twente. Deze bijdrage wordt in de vorm van een subsidie uitgekeerd aan MarketingOost. In het subsidiebesluit zijn ook de prestaties vastgelegd die worden verwacht van MarketingOost en Marketing Twente in Besluit Pagina 3 van 3

35 Regio Twente T.a.v. Mevr. M. Vorkink Postbus BK Enschede Diepenheim, 21 februari 2017 Betreft: Subsidiebijdrage activiteiten MarketingOost voor Twente Marketing Geachte mevrouw Vorkink, Hierbij doen wij een verzoek tot subsidieverstrekking ten behoeve van de marketingactiviteiten betreffende Twente Marketing. In goed onderling overleg met de Twentse ondernemers, verenigd in Gastvrij Twente en overige belanghebbenden, hebben we dit plan samengesteld dat leidend is voor de marketing van Twente in Vanuit het bindingsplan Binding in Twente is inmiddels de personele bezetting voor Twente Marketing ingevuld met een fulltime merkleider en 3 parttime gebiedsadviseurs. Ten aanzien van de aanstelling van de gebiedsadviseurs is overeengekomen dat vanuit Regio Twente hiervoor eenmalig ,- beschikbaar wordt gesteld. In 2016 zijn 2 gebiedsadviseurs aangesteld, waarmee er aanspraak is gedaan op ,- van dit budget. Met deze aanvraag verzoeken wij u het resterende bedrag van ,- te reserveren voor gebiedsadviseur 3 en 4. Hierbij dient opgemerkt te worden dat per 1 februari de derde gebiedsadviseur is aangesteld. Ten aanzien van de vierde gebiedsadviseur, bestemd voor de stedenband, is in overleg met de drie verantwoordelijken voor de stadpromotie Enschede, Hengelo, Almelo overeengekomen, deze vacature voorlopig nog niet in te vullen. De merkleider zal voorlopig als keyaccountmanager voor de steden zal fungeren. Na een periode van een half jaar zal worden geëvalueerd en besloten worden of de noodzaak wel/niet bestaat om deze vierde vacature van gebiedsadviseur uit te zetten. Derhalve verzoeken we wel het totaal budget ad ,- hiervoor te reserveren. In het marketingcommunicatieplan hebben we de activiteiten benoemd die in 2017 ondernomen zullen worden. Hierbij sluiten we aan bij het vastgestelde koersdocument Wij zijn Twente, waarin wordt geadviseerd om voort te bouwen op de positionering van Twente. Landgoed van Nederland. Naast de verdere versterking van het marketingfundament (zoals websites, social media, webcare en persbewerking) zetten we met de partners in op een voor- en najaar campagne. Alle activiteiten zijn verder toegelicht in het plan, inclusief de bijbehorende financiële middelen. MarketingOost werkt volgens een integrale merkbenadering, waarbij financiële middelen van provincie, gemeenten, ondernemers en derden worden samengebracht in één integraal plan voor het toeristische merk Twente. In 2017 bouwen we verder aan de versterking van de binding in Twente.

36 Op het gebied van branding zetten we in op het vergroten van het aantal nationale bezoekers en de verder uitbouw van onze positie op de Duitse en Vlaamse markt. Ook wordt de intensieve samenwerking met de Tourist Info s voortgezet en verstevigd; zij vormen een belangrijk onderdeel van de marketingketen in Twente. Regio Twente heeft aangegeven voor de activiteiten van Twente Marketing in 2017 een bedrag van beschikbaar te hebben. Daarnaast zijn wij overeengekomen dat de projecttermijn voor het uitvoeren van de activiteiten 2016 is verlengd. Dit betreft een bedrag van Bij het indienen in juni 2016 zijn we ambitieus geweest ten aanzien van de hoeveelheid activiteiten die we wilden realiseren. Echter heeft de opstart van Twente Marketing (het zorgen voor een goed fundament en het werven van merkleider en gebiedsadviseurs) meer tijd gekost dan was voorzien. Hierdoor zijn de marketingactiviteiten later gestart. Daarnaast neemt het uitvoeren van de activiteiten meer tijd in beslag omdat we zorgvuldigheid willen betrachten en zoveel mogelijk alle stakeholders en belangrijke partijen mee willen nemen in de uitvoering van onze werkzaamheden en de keuzes die wij hierin maken. Samen met de budgetten van de provincie Overijssel en de ondernemers komen we voor 2017 uit op een marketingbudget van De kosten die bestaan uit uren en out of pocketkosten worden verantwoord middels sluitende uren- en projectregistraties, resulterend in een goedgekeurde accountantsverklaring. Ten behoeve van bovenstaande werkzaamheden vragen wij een subsidie van ten behoeve van de voltooiing van de geplande marketingactiviteiten 2016, plus voor de invulling voor de 2 resterende gebiedsadviseurs. Voor de nieuwe activiteiten 2017 vragen wij een subsidie aan ter hoogte van In totaal bedraagt de subsidieaanvraag Wij vertrouwen erop u een passende aanbieding te hebben gedaan en de werkzaamheden juist te hebben verwoord. Mocht u vragen hebben, aarzelt u dan niet contact met ons op te nemen. Met vriendelijke groet, Drs. H.B. van Voornveld Directeur-bestuurder MarketingOost

37 MARKETING COMMUNICATIE PLAN 2017 Landgoed in spijkerbroek Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 1

38 MARKETING COMMUNICATIE PLAN 2017 Tot stand gekomen door de samenwerking tussen Gastvrij Twente & Twente Marketing In samenwerking met en met steun van Hotel Overleg Twente Twentse VVV s & TTI s Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 2

39 Totstandkoming Het marketingcommunicatieplan 2017 is tot stand gekomen door de samenwerking tussen Gastvrij Twente en Twente Marketing. Vele toeristische ondernemers en andere belanghebbenden hebben deelgenomen aan diverse werksessie in november, december 2016 en januari Tijdens deze interactieve sessies werden de behoeften geïnventariseerd en gevraagd naar feedback / advies ten aanzien van de invulling van het marketingcommunicatieplan Naast bovengenoemde werksessies, is een separate werkgroep samengesteld, die de opdracht heeft gekregen de slogan Twente. Landgoed van Nederland te herpositioneren. Uit eerder onderzoek van G.J. Hospers is gebleken dat het merendeel van de toeristische stakeholders zich nog steeds goed kan vinden in deze slogan. Echter is men wel van mening dat de positionering hiervan opnieuw moet worden vastgesteld. De werkgroep, bestaande uit leden met een diversiteit aan achtergrond (ondernemers, architectuur, landschap, hightech, stad en land) hebben onder leiding van Onno Maathuis van De Positioneerders tijdens een tweetal sessies de nieuwe positionering van Twente vastgesteld. Graag willen wij onze dank uitspreken aan eenieder die bereid is geweest zijn / haar kennis en expertise met ons te delen tijdens het ontwikkelproces, hetgeen uiteindelijk geresulteerd heeft in dit plan. Met vriendelijke groet, Quirine ter Haar Merkleider Twente Marketing De informatie uit al deze sessies samen heeft geleid tot de totstandkoming van dit marketingcommunicatieplan 2017 en zal fungeren als basis voor het nog te schrijven vrijetijdseconomie plan Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 3

40 Inleiding Eind 2015 is door samenwerking tussen Regio Twente, ondernemers en Twente Tourist Info s (TTI) / VVV s het visie document Wij Zijn Twente tot stand gekomen. Met deze visie is de basis gelegd voor gezamenlijke efficiënte en effectieve marketing van Twente, waarbij wordt onderkend dat Twente een sterke identiteit heeft en een sterk merk is, maar dat het realiseren van een groei van de vrijetijdseconomie alleen gezamenlijk lukt. Na het wegvallen van het Twents Bureau voor Toerisme is vanaf januari 2016 in stappen toegewerkt naar het weer operationeel krijgen van de toeristische vermarkting van Twente. De belangrijkste resultaten zijn: het formaliseren, vormen en positioneren van de Raad van Advies Gastvrij Twente ; het aanstellen van een merkleider en 3 gebiedsadviseurs; het reactiveren van de website beleeftwente.nl en social media; voorjaarscampagne i.s.m. het CBOT; najaarscampagne rondom diverse thema s met social influencers; het realiseren van de regiomonitor Twente; oprichting van Congresregio Twente. In het jaar 2017 moeten de vervolgstappen gezet worden om de vrijetijdseconomie van Twente verder te laten groeien. Vanzelfsprekend wordt daarbij tevens de aansluiting gezocht bij de doelstellingen, welke zijn vastgelegd in het Programma: Vrijetijdseconomie Gastvrij Overijssel. In dit plan vindt u uitleg over de doelstellingen en de wijze waarop deze worden bereikt. Aangevuld met een activiteitenoverzicht en de financiële begroting. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 4

41 Inhoudsopgave 06 Economische belang vrijetijdseconomie 08 Ambitie 09 Huidige status 09 Een analyse 11 Kansen 13 De customer journey 14 Doelgroepen 16 Een nieuwe positionering 33 Bijlage 1: De organisatie 35 Bijlage 2: Regiomonitor 2015 Twente 37 Bijlage 3: Doelgroepen 40 Bijlage 4: Uitkomsten ondernemers werksessies 41 Bijlage 5: Congresregio Twente 44 Bijlage 6: Twente Magazine 45 Bijlage 7: Afkortingen 18 Marketingplan 19 Middelen 25 Financiële onderbouwing Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 5

42 Economische belang vrijetijdseconomie De impact van de vrijetijdseconomie op de regio is groot. Niet alleen betreft dit een maatschappelijk belang maar zeker ook een economisch belang. Jaarlijks bedragen de bestedingen van dag- en verblijfsgasten tientallen miljoenen euro s in Twente, wat resulteert in een groei ten aanzien van de werkgelegenheid. Daarnaast zorgt toerisme voor nieuwe investeringen, culturele uitwisselingen, een betere infrastructuur en heeft het een positief effect op het voorkomen van leegloop in een regio. In veel landen groeit het toerisme sneller dan de totale economie. Dit geldt de afgelopen tien jaar ook voor Nederland. De verwachting is dat deze groei zich de komende jaren zal voortzetten. Bron CBS, trendrapport toerisme, recreatie en vrijetijd 2015 Bestedingen De betekenis van de vrijetijdseconomie in Twente groeit jaarlijks. In 2015 wordt er 140,4 miljoen binnen de vrijetijdseconomie besteed. Dit is een groei van 1,23% ten opzichte van 2014 en zelfs 12,5% ten opzichte van Toeristische bestedingen in X miljoen Twente 2015 euro s Binnenlands toerisme 112,32 Inkomen toerisme 28,08 Totale economische betekenis 140,4 vrijetijdseconomie Bron MarketingOost, regiomonitor 2015 & LISA 2015 Werkgelegenheid De komst van meer toeristen genereert niet alleen meer inkomsten, maar stimuleert ook de werkgelegenheid in de regio. Een aanzienlijk deel daarvan betreft banen voor lager en middelbaar opgeleid personeel. In 2015 heeft 46% van de werkzame beroepsbevolking in Twente een middelbaar en 23,5% een laag opleidingsniveau. Het aantal banen binnen de vrijetijds-economie groeit. In 2015 bedraagt het aantal banen in de Twentse vrijetijdseconomie Dat zijn 800 banen (4,65%) meer dan in De ontwikkeling ten aanzien van werkgelegenheid in Twente was minder sterk (0.9%). Toeristische banen in Twente 2015 Aantal banen Totaal aantal banen Twente Totaal aantal banen in de Vrijetijdseconomie Aandeel toeristische banen binnen 6,24% Twente Bron MarketingOost, regiomonitor 2015 & LISA 2015 & Kennispunt Twente Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 6

43 Woonaantrekkelijkheid Twente investeert in de ambitie zich te ontwikkelen tot een Europees toonaangevende technologische topregio. Het behouden en aantrekken van een hoogopgeleide beroepsbevolking is voor de realisatie van deze ambitie zeer belangrijk. De mate van aantrekkelijkheid om in een regio te blijven wonen c.q. zich te vestigen wordt bepaald door o.a. de nabijheid van natuur, cultureel aanbod, culinair aanbod en overig recreatief aanbod. De impact van de vrijetijdseconomie op de woonaantrekkelijkheid is dus groot. Daarbij levert de positie van Twente als vakantiebestemming ook een belangrijke bijdrage: hoe prominenter Twente op de toeristische kaart staat, des de aantrekkelijker Twente wordt als vestigingsplaats. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 7

44 Ambitie Recent onderzoek van NBTC-NIPO Research (Trendrapport toerisme, recreatie en vrijetijd 2016) toont aan dat er voorlopig een lichte groei te verwachten is voor de totale binnenlandse vakantiemarkt. Qua inkomend toerisme wordt er wel verwacht dat de groei van afgelopen jaren zich verder doorzet. Naar verwachting zullen 2025 bijna 16 miljoen buitenlandse verblijfstoeristen Nederland bezoeken. Dat is een groei van zo n 30% ten opzichte van Dit komt gemiddeld neer op zo n 2% per jaar. Gezien de visie Wij zijn Twente, waarbij er meer wordt samengewerkt en er meer geluisterd wordt naar de ondernemer en de vakantiebehoefte van de bezoeker, menen wij dat de Twentse ambitie hoger mag worden ingezet, dan dat landelijk de voorspellingen zijn. Daarbij komt ook dat Twente inzet op het zakelijk toerisme, waarvan ook een positieve impuls verwacht mag worden. Onderstaande ambities sluiten tevens volledig aan bij de doelstellingen vastgesteld in het document Gastvrij Overijssel Programma Groeiambities Twente 2017: Doel Meer nachten 3,2 miljoen nachten 6% 2,93 miljoen Nederlandse toerist 6% 0,27 miljoen buitenlandse toerist 7% Meer bestedingen Bron 2015: MarketingOost, regiomonitor 2016 Consumentenonderzoek 140,4 miljoen Euro 112,32 miljoen Nederlandse toerist 28,08 miljoen buitenlandse toerist Meer banen banen 4% 6% 6% 8% Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 8

45 Huidige status Effectieve regiomarketing bestaat uit marketing (campagnes en promotie), draagvlak en binding binnen de regio. Het is belangrijk dat de marketing breed omarmd wordt door bestuurders, ondernemers, TTI / VVV s, onderwijs en bewoners. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor Gastvrij Twente, waarin de ondernemers uit de vrijetijdseconomie zijn vertegenwoordigd, evenals partners vanuit natuur, cultuur, evenementen en dag-attracties. Door draagvlak te creëren bij deze groepen voelen zij zich medeverantwoordelijk voor de marktontwikkelingen. Hierdoor kunnen ze bij de uitvoer van de marketing als ambassadeurs voor de regio ingezet worden. De vermarkting van Twente heeft de laatste jaren minder sturing gekend. Hierdoor zijn samenwerkingsverbanden verwaterd c.q. niet goed uit de verf gekomen en is de zichtbaarheid van het toeristische merk Twente verminderd. Zowel voor het bevorderen van de binding (creëren van saamhorigheid) als voor de positionering van het merk Twente in de regio, is het van essentieel belang dat er aandacht wordt besteed aan het versterken van het merkfundament. Het belang hiervan wordt ook door de ondernemer gezien; 100% van de deelnemers aan de werksessie gaf aan dit essentieel te vinden. Een analyse Macro ontwikkelingen in Nederland Demografisch Economisch Sociaal De Nederlandse bevolking zal de komende jaren met 2% groeien met in 2025 een inwonersaantal van 17,5 miljoen 17% van de totale Nederlandse bevolking valt in 2025 in de leeftijdscategorie jaar De verwachting is dat het aantal vakanties per vakantieganger per jaar na 2018 zal stijgen Na jaren van recessie, is de verwachting dat de Nederlandse economie zich zal herstellen, wat in een bescheiden groei zal resulteren in aantallen reizigers, reisfrequentie en reisbestedingen in 2020 Nederlanders boeken een korte vakantie in de periode mei en oktober De komende 10 jaar zal online boeken verder groeien wat ten koste gaat van offline boeken Korte vakanties en stedentrips zullen groeien in populariteit in 2020 User generated content (informatie die online door een gebruiker wordt aangeleverd) zal substantieel terrein winnen wanneer het om betrouwbaarheid gaat tijdens de oriëntatie fase Digitale platforms die mensen met elkaar in verbinding brengen, zullen een groter aandeel in de reisindustrie innemen Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 9

46 Technologisch Ecologische Gebruik van mobiele apparaten blijft groeien onder de Nederlandse bevolking Desktops, laptops en tablets zijn op dit moment de belangrijkste reis oriëntatie en boekingstypes 75% van de Nederlandse smartphone gebruikers surft dagelijks op het internet en ruim 70% doet dit o.a. om zijn aankoop beslissing te nemen IDEAL is het meest populaire online betaalmiddel in Nederland De Nederlander wordt meer en meer milieubewust Bron Reiswerk, TravelTomorrow, juni 2015 Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 10

47 Kansen: Uit de regiomonitor, consumentenonderzoek 2016 van MarketingOost kunnen we concluderen dat er veel concurrentie is op de nationale vrijetijdsmarkt. Alle regio s willen hun marktaandeel vergroten. Maar er blijkt weinig rek te zitten bij de Nederlandse consument op het gebied van bestedingen voor de vrijetijdseconomie. Daarentegen liggen er kansen op inkomend toerisme. Voor de komende jaren wordt zowel een groei op Belgische als Duitse markt verwacht. Er wordt daarom gestreefd naar lichte groei op de binnenlandse markt en het vergroten van het aandeel op de Belgische en Duitse markt. Het inkomend toerisme: Het inkomend toerisme is een belangrijke groeisector binnen de Nederlandse economie. Van alle internationale toeristen die Nederland bezoeken, komt ca. 80% uit Europa. De meeste Europese bezoekers komen uit Duitsland, gevolgd door Groot-Brittannië en België. Opgemerkt dient hierbij te worden dat 86% van de Duitse en Vlaamse bezoeker vakantie als bezoekmotief heeft, daar waar dit voor de bezoeker uit Groot- Brittannië voor 59% geldt. De belangrijkste motivaties voor bezoekers om landelijk Nederland te bezoeken zijn: Plezier hebben met gezin / reisgenoten (25%) Uitrusten, relaxen, de batterij opladen (22%) Het land, de omgeving, de cultuur en de mensen ontdekken (16%) Voor Twente ligt een enorme groeikans op de internationale markt. Stellen we Twente naast toeristisch vergelijkbare gebieden, dan blijft de groei in Noordoost Nederland op deze markt achter (zie tabel op hieronder). In Twente focussen we ons in eerste instantie op de Duitse en Vlaamse toerist. Niet alleen omdat de bereikbaarheid van Twente voor deze doelgroepen goed is en het volume groot is, maar vooral omdat de vakantiebehoefte van de Duitser en de Vlaming aansluit bij de vakantiebeleving die Twente te bieden heeft. Daarbij is het bestedingspatroon van deze doelgroep interessant. De Duitser geeft dagelijks gemiddeld 112,- per persoon uit en de Belg gemiddeld 117,-. Ter vergelijk; de Nederlander spendeert gemiddeld 34,- per persoon per dag tijdens een vakantie in eigen land. Bron NBTC, Onderzoek inkomend toerisme 2014 Ontwikkeling aantal internationale bezoekers naar bestemmingsgebied Aankomsten (x 1.000) % groei Bos en heide Midden-Nederland % Bos en heide Noordoost Nederland (incl % Twente) Bos en heide Zuid-Nederland % Bron NBTC, Onderzoek inkomend toerisme 2014 Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 11

48 Naast de vrijetijdsmarkt liggen er ook kansen voor Twente op het gebied van zakelijk toerisme. De zakelijke reismarkt De zakelijke reismarkt is van groot economisch belang, aangezien zakenreizigers relatief veel geld besteden aan en tijdens hun reis. De zakelijke reismarkt is breed. Congresregio Twente richt zich binnen dit segment op de binnenlandse corporate meeting- en congresmarkt. De cijfers 2013 Nederland Aantal meerdaagse meetings Aantal overnachtingen Bestedingen 1,4 miljoen 2 miljoen miljoen Banen Promotie en naamsbekendheid van de regio: door zakelijke bijeenkomsten trekken we nieuwe bezoekers naar Twente die ervaren wat Twente te bieden heeft, ook op toeristisch vlak. Dit kan resulteren in herhaalbezoekers, echter dan met een vakantiemotief. Bron NBTC, Zakelijk ontmoeten in Nederland Inmiddels hebben 33 Twentse ondernemingen zich aangesloten bij Congresregio Twente (voor meer informatie over Congresregio Twente, zie bijlage 5). Circa 6% van de meerdaagse meetings heeft in Overijssel plaatsgevonden. Ter vergelijk, in Gelderland was dit 13% en in Noord-Brabant 11%. Kortom, groeikansen voor Twente! Neveneffecten Een belangrijke schakel met de kenniseconomie: zakelijke bijeenkomsten vormen een belangrijke schakel in de uitwisseling van kennis tussen personen, bedrijven en instellingen. Naast het korte termijn effect via onder andere bestedingen, heeft het zakelijk toerisme op de lange termijn ook een positief effect op het beeld Twente als kennisregio. Betere benutting van logiescapaciteit: meerdaagse zakelijke overnachtingen hebben een duidelijk seizoen patroon. Waarbij de piek ligt in het voor- en najaar. Bij de toeristische markt ligt de piek juist in de maanden juli en augustus. De spreiding van zakelijke overnachtingen is daarmee complementair aan de toeristische markt. Ze vullen elkaar aan, waardoor de gemiddelde bezettingsgraden op jaarbasis kunnen stijgen. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 12

49 De Customer Journey De customer journey is de denkbeeldige reis die de consument maakt vanaf het ontstaan van de vakantiebehoefte tot terugkomst na zijn vakantie. Om de positionering van het merk Twente kloppend, zichtbaar en herkenbaar te maken is het van belang dat we alle contact-momenten die we met de (potentiële) bezoeker hebben (van inspiratie, zoeken en boeken, verblijf tot thuiskomst) consistent op elkaar aansluiten. Hetgeen uiteindelijk zal resulteren in een herkenbare beleving met als gevolg mond-totmond reclame, en de bevordering van een herhaalbezoek. De customer journey van Twente zal daarvoor in kaart gebracht moeten worden, om vervolgens vertaald te worden naar productontwikkeling, content en campagnes. Daarnaast moet gekeken worden op welke fronten behoefte bij de toeristische ondernemer is, om ondersteund c.q. toegerust te worden om de bezoeker nog beter te kunnen ontvangen. Hiervoor worden diverse thema avonden georganiseerd en wordt gekeken naar ondersteunende (online) trainingen / cursussen. Een voorbeeld hiervan is Samenwerking TTI / VVV s Uitgaande van het principe dat de optelsom van alle betrokken partijen tot meer rendement leidt, is het van belang dat alle schakels in de keten zich focussen op hun expertise en rolvast zijn. Dit geldt in het bijzonder voor: Twente Marketing TTI s en VVV s De Customer journey als leidraad nemende, leidt dit tot het volgende: Het uitgangspunt is dat de consument zich eerst verdiept in de regio; wat heeft Twente te bieden en past dit bij mijn behoefte? Vanuit daar zoomt hij / zij verder in (lokaal niveau). De rolverdeling tussen Twente Marketing en de TTI / VVV s vloeit vanuit dit principe logisch voort. Het Nationaal Buro Toerisme & congressen (NBTC) richt zich op het (inter)nationaal vermarkten van Nederland. Twente Marketing focust zich op de (inter)nationale marketing van de regio Twente. Gevolgd door de TTI / VVV s die zich tijdens het oriëntatie en inspiratie proces richten op de vermarkting en beleving op lokaal en subregionaal niveau en het lokale gastheerschap tijdens het verblijf. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 13

50 Doelgroepen Voor zowel de nationale als de internationale markt maken we bij de keuze van de focusdoelgroep gebruik van leefstijl segmentatie. Deze segmentatie geeft ons inzichten in hoe een consument zich oriënteert, welke magazines en kranten hij/zij leest, welke televisieprogramma s favoriet zijn, hoe zij zich online gedragen, welke tone of voice gebruikt moet worden in de communicatie etc. Voor de Twentse markt zijn de focus-doelgroepen uitbundig geel en ingetogen aqua. Voor de steden en de topsportevenementen wordt daaraan de niche doelgroep stijlvol en luxe blauw toegevoegd. Nationale Markt Kenmerken van deze doelgroepen zijn: Uitbundig geel Echte vakantiegangers (de groep met de minste thuisblijvers); Houden van sportieve en actieve vakantie Vaak gezinnen met kinderen Bezoeken regelmatig de grote campings en bungalowparken Vakantie is lekker eten, genieten en leuke dingen doen Recreatief winkelen behoort zeker ook tot hun favoriete bezigheden Hebben flink budget te besteden Stijlvol en luxe blauw Vinden dat ze in hun vrijetijd luxe en stijlvol ontspannen verdienen Zijn zakelijk en intelligent Ontspannen door actief te sporten en aandacht voor hun sociale netwerk Houden van exclusievere vrijetijdsbestedingen als wellness en bijeenkomsten met VIP arrangementen. In bijlage 3 zijn persona s (verpersoonlijkingen) van deze doelgroepen opgenomen. Ingetogen aqua Rustige vakantiegangers Zoeken rustige, inspirerende vakantie Vaak samen met de partner op vakantie, vooral in het voor-en naseizoen Geïnteresseerd in cultuur en kunst Waarderen sportieve mogelijkheden Kamperen graag Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 14

51 Herkomst nationale bezoeker: Kijken we naar de herkomst van de nationale bezoeker, dan geldt voor zowel de verblijfs- als de dagrecreant dat Zuid-Holland het grootste aandeel inneemt (52%). Zakelijke markt Om het zakelijke toerisme in Twente te stimuleren focust Congresregio Twente zich met name op de nationale markt en wordt er gecommuniceerd met meetingplanners, (directie)secretaresses, officemanagers, marketing en communicatie medewerkers en managers. Internationale Markt Bij de bepaling van de internationale doelgroep sluiten we aan bij de leefstijl segmentatie van het NBTC. Voor de Duitse en Vlaamse markt is er één focusdoelgroep te benoemen, te weten de Traditionelen. 37% van de Belgische bezoekers en 35% van de Duitse bezoeker die Nederland bezoekt, valt onder deze segmentatie. Kenmerken van deze doelgroep zijn: Bron MarketingOost, regiomonitor 2016 Consumentenonderzoek Rustige vrijetijdsbesteding Houden van wandelen en fietsen Brengen vakantie graag door op platteland en in de natuur Verblijven graag in middenklasse hotel of een vakantiehuisje Bron: NBTC, Onderzoek inkomend toerisme 2014 Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 15

52 Een nieuwe positionering Met Twente, Landgoed van Nederland is een aantal jaren geleden een merkfundament gelegd door Twente te positioneren als Landgoed van Nederland. In recente adviesrapportages (o.a. Inc, 2015 en Hospers, 2016) is bevestigd dat dit fundament nog steeds past bij de toeristische identiteit van Twente. Wel is gekeken of en zo ja hoe de positionering aangescherpt moet worden en hoe dit vertaald kan worden naar een creatief concept. Kortom opnieuw betekenis geven aan het merk Twente. Voor deze discussie is een kerngroep gevormd met vertegenwoordigers uit de diverse sectoren (stad, land, natuur cultuur, hightech, grote en kleine ondernemers). Uitgangspunt is daarbij geweest: hoe kijkt de bezoeker naar Twente. Wat is de toegevoegde waarde van Twente voor de bezoeker? Kortom vraag gestuurd in plaats van aanbod gestuurd. Onderzoek bij consumenten/toeristen leert Positionering Twente als vakantiebestemming Besloten is Twente meer te laden vanuit eigen kracht: Twente is bekend als toeristische bestemming (85% Nederlanders herkent Twente als toeristische regio) Maar beeld is nog altijd weinig ingevuld of algemeen (natuur, rust) De volksaard / het accent wordt te weinig gezien als authentiek en nog te veel als stereotype Bij toeristen die naar Twente komen worden de verwachtingen overtroffen (34%) Bron MarketingOost, regiomonitor 2016 Twente en regiomonitor 2016 Consumentenonderzoek In de kern: oprechte aandacht als verbindende waarde; het is geen trucje of commercieel gedreven, het interesse in mensen. Het onderscheid De meest onderscheidende elementen uit het schema zijn Schier landschap en levensritme / volksaard, waarbij het beide authentiek moet blijven. Daarmee wordt landschappelijk ook het verhaal van vroeger verteld (landschapsbiografie) Levendige steden zijn ook elders en levensecht wordt gezien als eigenschap voor heel Oost-NL. Samen (ontmoeten) is een kenmerk dat samenhangt met de volksaard Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 16

53 Onderscheidend in communicatie De combinatie in stad en land In beeld proberen we het landschap en de ontmoeting te vatten We zoeken het coulisselandschap (de doorkijkjes), maar bijvoorbeeld ook de Halle-boerderijen als decor voor de ontmoeting van mensen Volksaard, levensritme en het bijbehorende relativeringsvermogen zijn moeilijker te vatten in beeld, maar komen in tekst tot uiting We kunnen hierbij op sommige plekken Twentse humor inzetten o in Twente, als mensen het kunnen ervaren o bij interne branding richting bevolking o Niet gewenst bij externe communicatie: stereotyperend Vanuit deze positionering moet een creatief concept ontworpen worden. Kortom hoe brengen we dit over? Welke woorden en beelden passen hierbij? Doelstelling daarbij is dit eind februari helder te hebben, zodat dit meegenomen kan worden in de geplande campagnes en promotie. Positionering Twente Zakelijk toerisme De positionering van het zakelijk toerisme sluit aan bij de positionering van de vrijetijdseconomie. Daarnaast is Twente Branding betrokken geweest bij de herpositioneringssessies om zo de aansluiting over en weer te waarborgen. Hoofdargument Landgoed van Nederland als omgeving waar ontmoeting en uitwisseling van ideeën centraal staat Aandacht voor elkaar, zijn wie je bent, aandacht voor inhoud Support argumenten Aanwezigheid kwaliteitslocaties Aanwezigheid Universiteit Twente en hightech bedrijven (sprekers, bedrijfsbezoek) Teambuilding in de natuur Mogelijkheden ontspanning Bereikbaarheid Het onderscheid Om het uniek Twents te maken moeten we ook hier de focus leggen op de ontmoeting en de mentale ruimte om tot goede ideeën te komen. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 17

54 Marketingplan Zoals op pagina 8 reeds vermeld, zijn de ambities voor de vrijetijdseconomie Twente 2017 als volgt Hoofd doelstellingen Doel Meer nachten 3,2 miljoen nachten 6% 2,93 miljoen Nederlandse toerist 6% 0,27 miljoen buitenlandse toerist 7% Meer bestedingen Bron 2015: MarketingOost, regiomonitor 2016 Consumentenonderzoek Subdoelstellingen 140,4 miljoen Euro 112,32 miljoen Nederlandse toerist 28,08 miljoen buitenlandse toerist Meer banen banen 4% Doel Groei Bezoekers website beleeftwente.nl % Bezoekers website erlebtwente.nl % Facebookvolgers % Consumentenbestand nieuwsbrief % 6% 6% 8% Zakelijk toerisme In 2016 is een start gemaakt met de oprichting van Congresregio Twente. Hierbij zijn op dit moment 33 bedrijven aangesloten (met name accommodaties), die gezamenlijk Twente als destinatie voor de zakelijke markt zullen profileren. Daarbij wordt de samenwerking gezocht met Twente Hightech, Twente Branding, Universiteit Twente, Saxion Hogeschool en de grote bedrijven. Mede door de aanwezigheid van deze partijen kan Twente zich als aantrekkelijke congresbestemming positioneren. Het congresbureau van Twente Marketing verzorgt de coördinatie en uitvoering van de activiteiten. Doel is om binnen 3 jaar minimaal 16 bijeenkomsten of events naar Twente te halen met een omzetwaarde van minimaal Voor de boekingen zal de door MarketingOost ontwikkelde online reserveringstool Reservado verder doorontwikkeld en geïmplementeerd worden. Deze zal ook zoveel mogelijk ingezet gaan worden voor de leisure markt. Voor meer informatie over Congresregio Twente verwijzen wij u naar bijlage 5. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 18

55 Nieuwe markten Bestaande markten Aanpak Om deze doelstellingen te behalen, kiezen we in 2017 voor Bestaande producten Nieuwe producten De nationale markt voor marktpenetratie waarbij we promotiemiddelen inzetten om nieuwe bezoekers naar Twente te trekken De internationale markt kiezen we voor marktontwikkeling marktpenetratie marktontwikkeling productontwikkeling Diversificatie Vanaf 2018 zal de strategie ook gaan over productontwikkeling Middelen Hoe gaan we de eerder genoemde doelstellingen bereiken? gemaakt van de kennis en ervaring die in het verleden zijn opgedaan. Website erlebe-twente.de Online Website beleeftwente.nl De website van beleeftwente.nl is onderdeel van een netwerk van websites; koppeling met websites van TTI / VVV s en doorverwijzingen naar websites van ondernemingen. Om de ten doel gestelde targets te behalen, moet de site aangepast worden naar De nieuwe positionering De plek die Twente Marketing inneemt in de keten met de TTI / VVV s (regionaal) Beter inspelen op de informatiebehoefte van zowel de Nederlandse en Vlaamse vakantie bezoeker, de zakelijke markt, de Twentse ondernemers en overige partners, als ook de Twentenaar Doorontwikkelingen op basis van behoeften van de bezoeker / markt Voordat de website beleeftwente.nl uit de lucht werd gehaald, lag het aantal bezoekers op Dit punt moet zo spoedig mogelijk weer bereikt worden. Vanzelfsprekend wordt daarvoor gebruik De website van erlebe-twente.de is op dit moment een zeer verouderde website en de vertaling op beleeftwente.nl wordt vanuit Googletranslate gegenereerd. Willen wij de Duitse markt aantrekken, dan moeten we niet alleen investeren in gedegen Duitse teksten die in stijl/tone of voice aansluiten bij de Duitse gast, maar ook voldoen aan de informatie- en vakantiebehoefte van de Duitser. Erlebe-twente.de moet worden aangepast naar: De positionering van het merk Inspelen op de informatie- en vakantiebehoefte van de Duitse vakantie bezoeker. Tevens moet er voorgesorteerd worden op de potentiele Duitse zakelijke markt als ook potentiele Duitse partners (touroperators, reisagenten etc.). De plek die Twente Marketing inneemt in de keten met de TTI / VVV s (regionaal) Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 19

56 Twente app Twente heeft haar eigen toeristische app. Ook deze moet nieuw leven in worden geblazen en doorontwikkeld worden. De app richt zich met name op bezoeker gedurende zijn/haar verblijf. Online vindbaarheid van de websites / social media / marketing Een onderdeel van de zichtbaarheid is de website beleeftwente.nl. Na het faillissement van het TBT is deze website offline gehaald. Daarmee is vindbaarheid van de website gedaald en dus moet hierin geïnvesteerd worden zodat het aantal bezoekers (traffic) in eerste instantie op het oude niveau terugkomt om van daaruit verder te groeien. Voor de website erleb-twente.nl geldt dat hierin nooit geïnvesteerd is. Hier wordt dit jaar echter ook de focus op gelegd. Ten aanzien van social media wordt met name ingezet op Facebook en Instagram, omdat deze het beste aansluiten bij onze focusdoelgroepen. Online marketing toolkit In samenwerking met Twente Branding wordt een online marketing toolkit ontwikkeld, bestemd voor voor zowel de vrijetijdseconomie als Twente Hightech. In deze toolkit vinden ondernemers en andere belanghebbenden zaken als de online logo s, banners etc. welke zij kunnen gebruiken op hun eigen website, posters, flyers of andere communicatiemiddelen. Alles met als doel de herkenbaarheid van het merk Twente te vergroten. Kosten hiervan worden gedeeld met Twente Branding. Nieuwsbrief consumenten Tien keer per jaar wordt er een nieuwsbrief vanuit Twente Marketing gestuurd naar alle consumenten die zich hiervoor hebben aangemeld. De nieuwsbrieven worden thematisch ingestoken en bieden ruimte voor speciale arrangementen, waardoor een call to action (stimuleren van boeken) wordt gecreëerd. Daarbij wordt er geïnvesteerd in het vergroten van het consumenten bestand die zich hebben ingeschreven voor de nieuwsbrief. Portal Twente.nl De portal twente.nl wordt in samenspraak met Twente Branding aangepast naar een duidelijker pagina. Bezoekers van de pagina krijgen nu teveel informatie waardoor de functie niet helder is. Daarbij is de sturing naar beleeftwente.nl ondergeschikt en niet duidelijk zichtbaar. Doelstelling is een hele heldere pagina te realiseren, waardoor bezoekers onmiddellijk naar de juiste website worden geleid. Kosten hiervan worden gedeeld met Twente Branding. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 20

57 Campagne Influencers campagne: In 2016 zijn we gestart met de social influencer (beïnvloeders) campagne met het thema natuur. Eén van de belangrijkste speerpunten blijft ook voor 2017 online, waarbij het vervolg van de social influencers (beïnvloeders) worden ingezet. Binnen elke community zijn belangrijke influencers te vinden. Dit zijn mensen diens verhalen meer vertrouwen en geloofwaardigheid dragen. Influencers zijn mensen met een passie en hebben een groot netwerk van lezers, volgers en fans om zich heen verzameld rondom dezelfde interesse of passie. Gepassioneerde communities zijn vaak netwerken van blogs, Facebookgroepen, Twitter profielen, Instagram communities en Tripadvisors ambassadeurs. In 2017 vervolgd de influencers campagne met 5 thema s: Architectuur Smaak Kinderen Welness en shoppen Actief Het concept van deze campagne is om rondom een thema een influencer uit België of Nederland een weekend te koppelen aan de Twentse influencer. Samen gaan zij twee dagen op pad, waarbij de Tukker zijn favoriete plekken rondom het thema aan de landelijke influencer laat zien. Deze campagne zorgt het hele jaar rond voor een constante aandacht voor Twente, vooral online en moet zorgen voor met bezoekers op de website en volgers op social media. Dit doen we door een koppeling te maken van het bezoek van de influencer en de content die dan gecreëerd wordt. De content (beeld, video en teksten) wordt geplaatst op beleeftwente.nl en onder de aandacht gebracht middels Google Adwords, YouTube Advertising en Facebook Advertising. In deze opzet worden de verschillende online campagnes afgestemd op de customer journey. Hierdoor kan een bezoeker instromen op een bepaalde fase en wordt deze aan de hand van banners (en andere online communicatie) verder geïnformeerd en meegenomen in het beslissingstraject. Seizoensverlengende campagnes Gekoppeld aan de influencer campagne worden twee seizoensverlengende campagnes ontwikkeld. Eén in het voorjaar en één in het najaar. Welke media hiervoor gebruikt gaat worden moet nog bekeken worden. Doel is in elk geval een zogenaamde call to action (ontvangers na de reclameboodschap tot boeking over te halen) te creëren. Stimuleren van repeaters Aan de hand van de customer journey wordt ingezet om het aantal repeaters te verhogen, door bij terugkomst thuis, de bezoeker te verrassen met een herinnering aan zijn verblijf in Twente. Kortom de campagne bestaat uit drie onderdelen: Influencer campagne Adword, YouTube Advertising en Facebook Advertising Seizoensverlengende campagne Campagne ter stimulatie van het aantal repeaters. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 21

58 Offline Beurzen Uit de werksessies met de ondernemers is naar voren gekomen dat 100% van menig is dat we moeten deelnemen aan beurzen. Samen met de overige Overijsselse regio s neemt Twente Marketing deel aan de volgende beurzen: Fiets en Wandelbeurs Utrecht (11 en 12 februari) Fiets en Wandelbeurs Gent (18 en 19 februari) Daarnaast ondersteunt Twente Marketing ondernemers bij beurzen waar zij zelfstandig naar toe gaan. Twente Magazine Voor zowel de nationale, Vlaamse bezoeker als ook de bewoner, verschijnt er jaarlijks een Twente Magazine. Doelstellingen van het magazine zijn: Eigen inwoner trots maken op de regio: het is belangrijk de inwoners te enthousiasmeren over de omgeving waarin zij wonen. Veel inwoners beseffen zich niet hoe rijk de omgeving is waarin zij wonen. Door het magazine worden inwoners bewuster van en trotser op Twente en creëren wij daarmee ambassadeurs. Dag- en verblijfstoerisme verhogen: voor de toeristische ondernemers is het van belang dat het gebied een sterke positie inneemt als vakantie- en recreatiegebied. Door de bezoeker tijdens hun vakantie te laten beseffen wat Twente allemaal te bieden heeft, stimuleren we dagrecreatie (tijdens het verblijf) en verhogen we de kans dat zij in de toekomst terug zullen keren naar het gebied. Daarbij zullen bezoekers het magazine thuis laten zien als bewijs van de unieke vakantiebeleving die zij hebben ervaren. Met het magazine stimuleren we het ambassadeurschap van de bezoeker en verhogen we de kans van mond-tot-mond reclame. Zakelijk toerisme: Twente heeft potentie als congres- en vergaderregio. Potentiële zakelijke klanten worden geïnspireerd om Twente als locatie te kiezen voor hun congres, vergadering of heidedag. De financiering voor dit magazine bestaat voor een groot deel uit financiering van ondernemers. Voor meer achtergrond informatie omtrent het Twente Magazine verwijzen wij u naar bijlage 4 Activiteiten folder Er wordt een folder ontwikkeld waarin vele activiteiten vermeld staan die je in Twente kunt ondernemen. De folder is bestemd voor de bezoeker gedurende zijn/haar verblijf. De verspreiding geschiedt regionaal op publieke plekken waar veel mensen komen, bij accommodaties & overige toeristische ondernemingen, bij TTI / VVV s. Tevens kan deze gebruikt worden op toekomstige beurzen. De content van deze folder wordt ook digitaal via de websites en app ontsloten. Goede plattegrond Ten behoeve van de bezoeker wordt een goede toeristische Twente plattegrond uitgegeven. Ontsluiting van de wandel-, fiets,- MTB, ruiter-, en autoroute Van de nieuwe routes worden in samenwerking met Routebureau Twente de ontsluiting van de routes bepaald. Brochure zakelijk toerisme Ten behoeve van de acquisitie om binnenlandse corporate meeting- en congresmarkt naar Twente te halen moet een brochure ontwikkeld worden. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 22

59 Nieuwsbrief zakelijk toerisme Eens per kwartaal wordt er een nieuwsbrief gestuurd naar het adressenbestand van zakelijke boekers. Doelstelling om voortdurend onder de aandacht te komen van de boeker. Algemeen Ontwerpen creatief concept Nu de herpositionering bepaald is, is het zaak deze te vertalen naar een creatief concept; de vertaling naar beeld en tekst. Deze vormt vervolgens het fundament van de marketing promotie van Twente. Voor de uitwerking hiervan worden diverse creatieve bureaus benaderd, welke worden uitgenodigd met een voorstel te komen. Naast enkele Twentse bureaus worden ook twee bureaus uit de Randstad benaderd. Flyer marketingpakketten Door diverse ondernemers is de behoefte van een zogenaamd cafetariamodel / keuzemodel uitgesproken. Ondernemers hebben daarbij de keuze uit diverse marketingpakketten waaraan zij een bijdrage leveren. Dit model moet op basis van de detailuitwerking van het marketingcommunicatieplan plan worden uitgewerkt zodat ondernemers hier in 2017 op kunnen aansluiten Promotiemateriaal Twente Voor presentaties, bijeenkomsten moet er promotiemateriaal ontwikkeld worden. Te denken valt hierbij aan banners, promotiewanden, relatiegeschenken e.d. Binding Klanttevredenheidsonderzoek Om ervoor te zorgen dat Twente Marketing voldoet aan de visie ondernemers in de lead, goed op de behoeften van de belanghebbenden in speelt en kan bijsturen daar waar gewenst, wordt er jaarlijks een klanttevredenheidsonderzoek gehouden. Begin 2017 zal voor Twente een 0- meting plaatsvinden. Gevolgd door een eerste meting in het najaar van Nieuwsbrief Twentse belanghebbenden Maandelijks wordt er een nieuwsbrief vanuit Twente Marketing naar alle Twentse belanghebbenden gestuurd, waarin zij geïnformeerd worden over de voortgang binnen Twente Marketing en de Vrijetijds-economie Twente. Bijeenkomsten Twente Marketing organiseert samen met Gastvrij Twente jaarlijks 3 bijeenkomsten voor alle belanghebbenden. Daarnaast verzorgt Twente Marketing thema avonden, welke de ondernemers ondersteuning kunnen bieden. Een voorbeeld van een thema avond is de PMPC (product-markt-partner-combinatie) regeling. Borging Om tot een goed vrijetijdseconomie plan te kunnen komen is het belangrijk kennis te hebben van trends en ontwikkelingen in de markt. Wanneer jaarlijks dezelfde parameters worden gemonitord, ontstaat ook de mogelijkheid om op basis van deze gegevens beleid vorm te geven. Dit is bedoeld om vraag en aanbod op elkaar afgestemd te houden. Daarnaast is het van belang om voor wat betreft de uitvoering de campagnes goed te monitoren en daar waar nodig bij te stellen. Hiervoor maken we gebruik van Kennispunt. Kennispunt, onderdeel van MarketingOost, is sterk op het gebied van kennis & onderzoeken kan gezien worden als het kennisinstituut voor de vrijetijdseconomie van Overijssel. Het verzamelen, analyseren, interpreteren, adviseren en delen van kennis staat centraal. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 23

60 Aansluiting bij Overijssel Samen met de andere Overijsselse regio s wordt geïnvesteerd in overkoepelende campagnes. Doel is om met de gebundelde budgetten meer impact te creëren. De overkoepelende campagne bestaan uit 3 lagen: Laag 1: hierin bevinden zich alle standaard activiteiten: content verzameling en creatie, nieuwsbrieven, volgers op social media en persberichten Twente zal zich hierbij voornamelijk focussen op buiten, smaak en buitenspelen. Innovatie en onverwachte kansen In de begroting wordt rekening gehouden met een post voor onverwachte kansen en innovaties. De Vrijetijdseconomie is dynamisch en constant in beweging. Om te zorgen dat Twente kan mee bewegen cq. kan inspelen op kansen houden we hiervoor een budget vrij. In laag 1 zit onder andere de realisatie van een overkoepelende website voor Overijssel die als doel heeft te inspireren en bezoekers door te leiden naar de regionale websites. Laag 2: in deze laag wordt de strategische samenwerking met de pers en online influencers gecreëerd en wordt er actief ingezet op social media campagnes. In 2017 worden de regio s in Overijssel bezocht door minimaal 30 journalisten / influencers Laag 3: is bestemd voor specifieke thema s waar heel duidelijk aanleiding of moment voor publiciteit is. Doelgroep: Ingezet wordt op zowel de Nederlandse, Vlaamse als Duitse markt. Waarbij de doelgroep aansluit bij de voor Twente benoemde doelgroepen. Thema s: Voor Overijssel zijn de volgende thema s vastgesteld: Smaak Buiten Buitenspelen Iconen Hanzesteden Moderne Devotie Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 24

61 Begroting *1 Co-financiering wordt verkregen vanuit co-financiering vanuit ondernemerscollectieven als CBOT en participatie van ondernemers bij specifieke marketingactiviteiten. Doelstelling voor 2017 is dat deze bijdrage ,- bedraagt. Daarnaast wordt door middel van een stageopdracht de gelden van de ondernemers aan de VTE in kaart gebracht. Nu zitten deze namelijk verspreid op lokaal (TTI / VVV's) en regionaal niveau. *2 In een eerder stadium is een eenmalig bedrag van ,- begroot voor de tijdelijke inzet van vrijetijds- (VTE)coördinatoren. Vanaf 2017 zal door Twente Marketing gewerkt worden met gebiedsadviseurs. Het voorgenoemde budget is daartoe onderdeel gemaakt van de begroting van de marketingactiviteiten voor Twente. Waarvan de eerste ,- in 2016 is toegekend en de resterende ,- in 2017 wordt gebruikt om het team van gebiedsadviseurs compleet te maken. *3 Betreft uren merkleider en gebiedsadviseurs en overhead De bijdrage Regio Twente is als volgt opgebouwd: budget juni budget gebiedsadviseurs 2017 OoP = Out of Pocket kosten Branding 1. Doorontwikkeling Beleeftwente.nl Activiteit Doelgroep Doelstelling Samenwerking Programma VTE (provincie Overijssel) Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen Aantrekken van meer Nederlandse en Vlaamse toeristen Optimalisatie van informatiebehoefte toerist Stroomlijnen van de VTE keten Optimalisatie informatiebehoefte ondernemers Ondersteunen ondernemers Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders Bijdrage Regio Twente (uren) (OoP) CO-FI*1 Totaal Prestatieindicatoren Manier van monitoren Groeicijfers toeristen Betere afstemming van de keten online Versterkte positionering Oplevering vernieuwde website Meting webstatistieken Regiomonitor Regio consumentenonderzoek toeristische merk Klanttevredenheids- Twente Klanttevredenheid onderzoek onder de doelgroep Meer uitingen van toeristische merk Twente door ondernemers 2. Ontwikkeling erleb-twente.de Internationaal: Traditionelen Aantrekken van meer Duitse toeristen Optimalisatie van informatiebehoefte Duitse toerist Stroomlijnen van de VTE keten Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders (OoP) (uren) (OoP) Groeicijfers Oplevering Duitse Duitse toeristen website Betere Regiomonitor afstemming van Meting de keten online webstatistieken Versterkte Regio consumentenonderzoek positionering toeristische merk Klanttevredenheids- Twente onderzoek onder de doelgroep 3. Doorontwikkeling Twente app Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen Groei van bestedingen Nederlandse en Vlaamse toeristen Optimalisatie van informatiebehoefte toerist tijdens het verblijf Stroomlijnen van de VTE keten Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders (uren) (OoP) Groeicijfers Oplevering bestedingen vernieuwde Twente toeristen app Betere Regiomonitor afstemming van Regio consumentenonderzoek de keten online Versterkte positionering toeristische merk Twente Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 25

62 Activiteit Doelgroep Doelstelling Samenwerking Programma VTE (provincie Overijssel) 4. Adwords / Social Media advertising / marketing Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen Aantrekken van meer toeristen Optimalisatie van informatiebehoefte toerist Verhogen aantal bezoekers websites Verhogen aantal volgers social media Groei bestand consumenten Stroomlijnen van de VTE keten Optimalisatie informatiebehoefte ondernemers Ondersteunen ondernemers Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders Bijdrage Regio Twente (OoP) (uren) (OoP) CO-FI*1 Totaal Prestatieindicatoren Manier van monitoren Groeicijfers Nederlandse en buitenlandse toeristen Groei aantal bezoekers websites Groei aantal volgers social media Groei bestand consumenten Versterkte positionering toeristische merk Twente Oplevering vernieuwde website Regiomonitor Meting webstatistieken Regio consumentenonderzoek Klanttevredenheidsonderzoek onder de doelgroep Voortgangsrapportage 5. Herontwerp portal Twente.nl Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen 6. Online toolkit Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen Aantrekken van Twente meer Nederlandse Branding toeristen Regio Twente Optimalisatie van informatiebehoefte toerist Meer bezoekers naar de VTE websites via de Twente portal Aantrekken van meer toeristen Stroomlijnen van de VTE keten Vergroten van de zichtbaarheid van het toeristische merk Twente Vergroten van de naamsbekendsheid van het merk Twente Ondersteunen ondernemers Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders 800 (uren) (OoP) (uren) (OoP) Oplevering Opleverings verbeterd verbeterd ontwerp ontwerp portal Meting Twente.nl webstatistieken Groei bezoekers Voortgangsrapportage naar de VTE websites vanuit Twente.nl Opleveren van Klanttevredenonline toolkit heidsonderzoek Gebruik van het Voortgangs- Twente rapportage beeldmerk door Regiomonitor meer stakeholders en op meer uitingen Naamsbekendheid toeristische merk Twente Klanttevredenheid Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 26

63 Activiteit Doelgroep Doelstelling Samenwerking Programma VTE (provincie Overijssel) 7. Nieuwsbrief consumenten Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen 8. Campagnes Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen Aantrekken van meer toeristen Stroomlijnen van de VTE keten Vergroten van de zichtbaarheid van het toeristische merk Twente Vergroten van de naamsbekendsheid van het merk Twente Ondersteunen ondernemers Aantrekken van meer toeristen Vergroten aantal bezoekers websites Vergroten aantal volgers social media Vergroten adressenbestand consumenten Vergaren van content Creëren van ambassadeurs Versterken van de positionering van het toeristische merk Twente Stimuleren van seizoensverlenginge n Vergroten van de zichtbaarheid van het toeristische merk Twente Vergroten van de naamsbekendsheid van het merk Twente Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders Bijdrage Regio Twente CO-FI*1 Totaal Prestatieindicatoren Manier van monitoren 800 (uren) Oplevering van Voortgangs- 10 consumenten rapportage nieuwsbrieven Regiomonitor Percentage Meting aantal verzonden mediawaarde nieuwsbrieven versus geopende nieuwsbrieven Groei aantal toeristen Groei naamsbekendhei d toeristische merk Twente Leads en boekingen naar ondernemers (OoP) (uren) (OoP) Groei aantal toeristen Groei bestedingen Groei naamsbekendheid Groei aantal bezoekers websites Groei aantal volgers social media Groei adressenbestand consumenten Klanttevredenheidsonderzoek Voortgangsrapportage Regiomonitor Meting mediawaarde Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 27

64 Activiteit Doelgroep Doelstelling Samenwerking Programma VTE (provincie Overijssel) 9. Ontsluiten fiets-, wandel-, ruiter-, MTB-, autoroutes Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen Vergroten bestedingen Vergroten klanttevredenheid tijdens verblijf Vergroten percentage repeaters Vergroten gebruik routenetwerk Ondersteunen ondernemers Routebureau Twente Bijdrage Regio Twente (uren) (OoP) CO-FI*1 Totaal Prestatieindicatoren Groei bestedingen Groei klanttevredenheid tijdens verblijf Groei percentage repeaters Manier van monitoren Regiomonitor Regio consumentenonderzoek 10. Beurzen & inspiratiemateriaal beurzen (deelname beurzen wordt betaald uit programma 365 dagen fietsen) Uren en kosten voor Regio Twente betreft foldermateriaal (inspiratiegids e.d), beeld en coordinatie vanuit Twente Marketing. Bijdrage ondernemers bestaat uit standbemanning, leveren van prijzen (gratis overnachtingen), kortingsacties voor beursbezoekers en give aways. Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen Aantrekken van Ondernemers meer toeristen TTI / VVV's Vergroten aantal bezoekers websites Vergroten aantal volgers social media Vergroten adressenbestand consumenten Vergroten van de zichtbaarheid van het toeristische merk Twente Vergroten van de naamsbekendsheid van het merk Twente (uren) (OoP) Groei aantal Regiomonitor toeristen Klanttevredenheidsonderzoek Groei bestedingen Groei naamsbekendheid Groei aantal bezoekers websites Groei aantal volgers social media Groei adressenbestand consumenten Klanttevredenheid Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 28

65 Activiteit Doelgroep Doelstelling Samenwerking Programma VTE (provincie Overijssel) 11. Twente Magazine Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw 12. Activiteitenfolder & plattegrond Internationaal: Traditionelen Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen Aantrekken van meer toeristen Vergroten bestedingen Vergroten aantal bezoekers websites Vergroten aantal volgers social media Vergroten adressenbestand consumenten Creëren van ambassadeurs Vergroten aantal repeaters Vergroten klanttevredenheid tijdens verblijf Ondersteuning van ondernemers en TTI / VVV's Vergroten van de zichtbaarheid van het toeristische merk Twente Vergroten van de naamsbekendsheid van het merk Twente Vergroten bestedingen Vergroten aantal bezoekers websites Creëren van ambassadeurs Vergroten aantal repeaters Vergroten klanttevredenheid tijdens verblijf Ondersteuning van ondernemers en TTI / VVV's Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders Bijdrage Regio Twente (OoP) (uren) (OoP) (uren) (OoP) CO-FI*1 Totaal Prestatieindicatoren Oplevering van het magazine Groei aantal toeristen Groei bestedingen Groei aantal bezoekers websites Groei aantal volgers social media Groei adressenbestand consumenten Klanttevredenheid bezoeker Groei aantal repeaters Klanttevredenhei d van ondernemers Manier van monitoren Regiomonitor Regio consumentenonderzoek Klanttevredenheidsonderzoek Voortgangsrapportage Meting webstatistieken Oplevering van Regiomonitor activiteitenfolder Regio consumentenonderzoek Groei bestedingen Groei aantal bezoekers websites Klanttevredenheidsonderzoek Voortgangsrapportage Klanttevredenheid bezoeker Groei aantal repeaters Klanttevredenhei d van ondernemers en TTI / VVV's Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 29

66 Activiteit Doelgroep Doelstelling Samenwerking Programma VTE (provincie Overijssel) 13. Overkoepelende Nationaal: marketingactiviteiten Overijssel Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw 14. Ontwikkeling creatief concept Internationaal: Traditionelen Nationaal: Focus: Uitbundig Geel Ingetogen aqua Niche: Stijlvol en luxe blauw Internationaal: Traditionelen Aantrekken van meer toeristen Vergroten aantal bezoekers websites Vergroten aantal volgers social media Vergroten adressenbestand consumenten Vergroten van de zichtbaarheid van het toeristische merk Twente Vergroten van de naamsbekendsheid van het merk Twente Herkenbare en gedifferencieerde vertaling van de positionering van het toeristische merk Twente naar beeld en tekst Ondernemers TTI / VVV's Overige stakeholders Ondernemers Overige stakeholders (uren) (OoP) Bijdrage Regio Twente (OoP) (uren) (OoP) CO-FI*1 Totaal Prestatieindicatoren Manier van monitoren Groei aantal Regiomonitor toeristen Meting Groei webstatistieken bestedingen Meting Groei aantal mediawaarde bezoekers Klanttevredenwebsites heidsonderzoek Groei aantal Voortgangsrapportage volgers social media Groei adressenbestand consumenten Klanttevredenhei d van ondernemers Oplevering van Voortgangshet creatieve rapportage concept Heldere en gedifferencieerde uiting van het toeristische merk Twente 15. Innovaties / onverwachte kansen Ruimte voor innovaties en onverwachte kansen (uren) (OoP) Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 30

67 Activiteit Doelgroep Doelstelling Samenwerking Programma VTE (provincie Overijssel) Binding 1a. Accountmanagement Contacten onderhouden met ondernemers, bestuurders, TTI/VVV's, instellingen en ambassadeurs Stimuleren integrale marketing en inbedden ketenstructuur Actieve participatie bij vergaderingen en samenwerkingsverbanden Deelname aan Gastvrij Twente Meer gezamelijke producten en diensten van organisaties en instellingen Periodieke verantwoording en terugkoppeling aan Regio Twente, college en bestuur Regelmatig ambtelijk overleg en afstemming over het beleid Toerusten ondernemers Acquisitie zakelijk toerisme Twente Ondernemers TTI / VVV's 14 gemeenten Provincie Stichtingen Instellingen Bewoners Optimaliseren Ondernemers samenwerking Bestuurders binnen de keten TTI / VVV's Product- Overige ontwikkeling stakeholders Inzetten en betrekken partners bij de regiomarketing Gastvrij ontvangst van de bezoeker Ondernemers ondersteunen bij de doorgroei naar de Duitse markt Stimuleren zakelijk toerisme Bijdrage Regio Twente (uren) *3 (uren) (OoP) CO-FI*1 Totaal Prestatieindicatoren Klantenvredenheid door de doelgroep Gedragen visie en plan Tevreden bezoekers Aantal buitenlandse bezoekers Manier van monitoren Klanttevredenheidsonderzoek onder de doelgroep Plan Gestroomlijnde keten (TTI/VVV's) Regiomonitor 1b. Accountmanagement Ondernemers Stedenband TTI / VVV's Voor de stedenband is nu 14 gemeenten gekozen geen gebiedsadviseurs Provincie aan te stellen, maar eerst een Stichtingen pilot te draaien waarbij de Instellingen merkleider als Bewoners keyaccountmanager zal fungeren. Wanneer na 6 maanden blijkt dat de behoefte / noodzaak er toch is een gebiedsadviseur aan te stellen, wordt dit budget aangesproken. Indien dit niet het geval blijkt, wordt dit budget niet ingezet. Optimaliseren Ondernemers samenwerking Bestuurders binnen de keten TTI / VVV's Product- Overige ontwikkeling stakeholders Inzetten en betrekken partners bij de regiomarketing Gastvrij ontvangst van de bezoeker Ondernemers ondersteunen bij de doorgroei naar de Duitse markt Stimuleren zakelijk toerisme (uren) Klantenvredenheid door de doelgroep Gedragen visie en plan Tevreden bezoekers Aantal buitenlandse bezoekers Klanttevredenheidsonderzoek onder de doelgroep Plan Gestroomlijnde keten (TTI/VVV's) Regiomonitor 2. Flyer ten behoeve van marketingpakketten Ondernemers Ondernemerscollectieven TTI / VVV's Realisatie van de co-financiering Ondernemers Ondernemerscollectieven TTI / VVV's (OoP) (OoP) Totaal bijdrage co-financiering Voortgangsrapportages Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 31

68 Activiteit Doelgroep Doelstelling Samenwerking Programma VTE (provincie Overijssel) 3. Brochure Congresregio Twente Meetingplanners Aantrekken (Directie)Secretar zakelijke esses Officemanagers Marketing en communicatie medewerkers Managers bijeenkomsten in Twente van buiten de regio Ondernemers Instellingen Bijdrage Regio Twente CO-FI*1 Totaal Prestatieindicatoren Realisatie van een goede flyer Voldoende cofinanciering Manier van monitoren Voortgangsrapportages 4. Bijeenkomsten en toerusten ondernemers en zakelijke nieuwsbrieven 5. Promotiemateriaal en relatiegeschenken Ondernemers TTI / VVV's 14 gemeenten Provincie Stichtingen Instellingen Bewoners Ondernemers TTI / VVV's 14 gemeenten Provincie Stichtingen Instellingen Bewoners Optimaliseren Ondernemers samenwerking Bestuurders binnen de VTE TTI / VVV's Product- Overige ontwikkeling stakeholders Inzetten en betrekken partners bij de regiomarketing Ondernemers ondersteunen bij de doorgroei naar Duitse markt en ontwikkeling van de VTE Goede en actuele informatie voorziening onder de stakeholders Professionele presentatie van Twente tijdens bijeenkomsten, beurzen en overige promotionele momenten Behouden / versterken van de naamsbekendheid van toeristischtwente Versterken van de positionering van het toeristeische merk Twente Bezoekers Ondernemers TTI / VVV's Bestuurders Bewoners (OoP) (uren) (OoP) (uren) (OoP) 500 (OoP) 500 (OoP) Realisatie van Klanttevredenheidsonderzoek onder de minimaal 3 bijeenkomsten doelgroep Realisatie 12 Gestroomlijnde nieuwsbrieven keten (TTI/VVV's) per jaar Regiomonitor Klanttevredenheid en geopende Aantal verzonden Groei VTE nieuwsbrieven Twente Betere samenwerking en afstemming in de regio Ontwikkeling van nieuwe producten Borging 1. Kennis en innovatie TOTAAL Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 32

69 Bijlage 1: De organisatie MarketingOost en Twente Marketing Twente Marketing is onderdeel van MarketingOost. MarketingOost is een toonaangevende partij, die met marketingexpertise en specifieke kennis van de regio initieert, regisseert en realiseert om middels destinatiemarketing, de regionale economie duurzaam te versterken. Dit gebeurt zonder winstoogmerk en alle inkomsten worden weer geïnvesteerd in de marketing van het gebied. MarketingOost is daarmee onmisbare, verbindende schakel tussen ondernemers, overheid en andere belanghebbenden in de regio. Onder MarketingOost vallen naast Twente de toeristische regio s: Salland, Vechtdal, Weerribben-Wieden, Zwolle, Hanzesteden, IJsseldelta en de economische regio Zwolle. Daarnaast heeft MarketingOost een eigen kennis & innovatie afdeling voor monitoring en onderzoek. Ook verzorgt en beheert zij de fiets-, wandel- en vaarroutestructuren in de regio via haar routepunt (voor Twente wordt dit gedaan door het routebureau van Regio Twente). Tot slot bewerkt MarketingOost met congresregio s Zwolle en Twente de zakelijke markt. Twente Marketing De kern van Twente Marketing bestaat uit een merkleider en een aantal gebiedsadviseurs. De merkleider is verantwoordelijk voor strategisch accountmanagement en gebiedsregie en is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en realiseren van destinatiemarketingbeleid voor Twente. Binnen Twente Marketing is de merkleider het primaire aanspreekpunt voor de sectorale ondernemerscollectieven en vormen de gebiedsadviseurs het aanspreekpunt van de verschillende deelgebieden in Twente. De rol van de gebiedsadviseur ligt meer op tactisch niveau en ligt op het vlak van productontwikkeling en het faciliteren en toerusten van ondernemers(groepen) en ondersteunende organisaties. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 33

70 Twente Marketing en Gastvrij Twente In de in 2015 vastgestelde visie voor de vrijetijdseconomie van Twente, getiteld Wij zijn Twente, is geconstateerd dat de sleutel voor het succes ligt bij het realiseren van een sterke binding met de ondernemers én stakeholders in Twente. Daarnaast wordt het credo ondernemers in de lead gehanteerd. Een belangrijke rol daarbij is weggelegd voor Gastvrij Twente, het platform waarin de Twentse ondernemers uit de vrijetijdseconomie zijn vertegenwoordigd, even als partners vanuit natuur, cultuur, evenementen en dagactiviteiten en -attracties. Gastvrij Twente fungeert als Raad van Advies voor Twente Marketing. Vertegenwoordigers van de verblijfsaccommodaties (RECRON, Koninklijke Horeca Nederland, Hotel Overleg Twente en het Camping- en Bungalow Overleg Twente) hebben het voortouw genomen, wat geleid heeft tot een officiële lancering van Gastvrij Twente op 23 juni Samen hebben zij ook een onafhankelijk voorzitter benoemd. Inmiddels is een vertegenwoordiger van Landschap Overijssel toegetreden. Regio Twente treedt op als adviseur van Gastvrij Twente. De kwartaal overleggen van Gastvrij Twente worden samen met de voorzitter voorbereid door Twente Marketing. Alle plannen van Twente Marketing worden ter advies voorgelegd aan Gastvrij Twente, zowel inhoudelijke campagneplannen als zaken als huisvesting, personeel en financiën. Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 34

71 Bijlage 2: Regiomonitor 2015 Twente Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 35

72 Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 36

73 Bijlage 3: Doelgroepen Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 37

74 Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 38

75 Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 39

76 Bijlage 4: Uitkomsten ondernemers werksessies 75% van het budget moet online ingezet worden 81% wenst marketingpakketten / cafetariamodel 42,9% wenst een zogenaamd tradeprogramma, waarbij Twentse ondernemers in contact worden gebracht met buitenlandse touroperators. 100% wil dat beurzen worden opgenomen in het marketingplan 100% vindt dat er geïnvesteerd moet worden in de zichtbaarheid van het merk Twente binnen de regio Wat moet er in de etalage van Twente? Wat wilt u terugzien in het marketingplan 2017? Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 40

77 Bijlage 5: Congresregio Twente Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 41

78 Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 42

79 Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 43

80 Bijlage 6: Twente Magazine Doelstellingen Magazine: Eigen inwoner trots maken op de regio: Het is belangrijk de inwoners te enthousiasmeren over de omgeving waarin zij wonen. Veel inwoners beseffen zich niet hoe rijk de omgeving is waarin zij wonen. Door het magazine worden inwoners bewuster van en trotser op Twente en creëren wij daarmee ambassadeurs. Dag- en verblijfstoerisme verhogen: Voor de toeristische ondernemers is het van belang dat het gebied een sterke positie inneemt als vakantie- en recreatiegebied. Door de bezoeker tijdens hun vakantie te laten beseffen wat Twente allemaal te bieden heeft, stimuleren we dagrecreatie (tijdens het verblijf) en verhogen we de kans dat zij in de toekomst terug zullen keren naar het gebied. Daarbij zullen bezoekers het magazine thuis laten zien als bewijs van de unieke vakantiebeleving die zij hebben ervaren. Met het magazine stimuleren we het ambassadeurschap van de bezoeker en verhogen we de kans van mond-tot-mond reclame. Zakelijk toerisme: Twente heeft potentie als congres- en vergaderregio. Potentiële zakelijke klanten worden geïnspireerd om Twente als locatie te kiezen voor hun congres, vergadering of heidedag. Doelgroepen: Eigen regio Nederland Vlaanderen Duitsland (toekomstige optie: een Duitstalige uitgave, niet voor 2017 opgenomen) Uitgeeffrequentie: Het magazine verschijnt jaarlijks. In de toekomst wordt overwogen het magazine vaker uit te brengen. Oplage: per editie Omvang: Doelstelling: 60 pagina s + 4 pagina s omslag Formaat magazine: 230 x 290 staand gelijmd en gebrocheerd Distributie: Regionaal: op publieke plekken waar veel mensen komen, bij accommodaties & overige toeristische ondernemingen, bij TTI / VVV s Abonnementen: bezoekers, (ex-) bewoners kunnen zich abonneren Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 44

81 Bijlage 7: Afkortingen CBOT: NBTC: MTB routes: OoP: TBT: TTI: PMPC: Camping, Bungalow Overleg Twente Nederlands Bureau Toerisme & Congressen Mountainbike routes Out of Pocket kosten Twents Bureau voor Toerisme Twente Tourist Information Product-Markt-Partner-Combinatie Twente Marketing / Marketingcommunicatieplan 2017 / 45

82 MarketingOost De heer drs. H.B. van Voornveld Postbus BD ZWOLLE UW KENMERK ONS KENMERK DATUM 5 april 2017 BEHANDELD DOOR M.G.H. Vorkink m.vorkink@regiotwente.nl DOORKIESNR. (053) ONDERWERP Besluit tweede deel subsidieverlening 2016 Geachte heer Van Voornveld, Op 21 februari ontvingen wij uw subsidieaanvraag voor het uitvoeren van activiteiten in het kader van de toeristische marketing van Twente in het jaar Besluit Hierbij verlenen wij u maximaal ,- subsidie voor het uitvoeren van activiteiten in het kader van de toeristische marketing van Twente in het jaar 2017, conform het door u ingediende jaarplan Marketing en Communicatieplan Grondslag - Wij verlenen deze subsidie met toepassing van artikel 4:23, lid 3, sub d juncto artikel 4:29 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Aan ons besluit ligt ten grondslag dat Regio Twente beoogt om middels de Innovatiesprong Twente, als onderdeel van de Agenda van Twente, aan de sociaaleconomische structuur en de innovatieve ontwikkelingen in Twente te versterken. In het door de regioraad op 20 juni 2012 vastgestelde voorstel Innovatiesprong Twente zijn verschillende doelstellingen opgesteld. De aanvraag draagt bij aan de hierin beschreven doelstellingen. - Wij hebben besloten ,- lager te beschikken dan u heeft aangevraagd. U hebt aangegeven in 2016 niet alle geplande activiteiten uit hebt kunnen voeren, omdat Twente Marketing later startte dan verwacht. U hebt daarom gevraagd om dit geld mee te mogen nemen van 2016 naar 2017 om alsnog de beoogde activiteiten uit te kunnen voeren. Wij kunnen echter nog niet besluiten over dit deel van de aanvraag, omdat de formele vaststelling van de subsidie van 2016 nog niet heeft plaatsgevonden. Als dat wel zo is, zullen we alsnog dat deel van de aanvraag in behandeling nemen. Hierover hebben we reeds met u gesproken. - De huidige Agenda van Twente loopt eind 2017 af en er is op dit moment nog geen zicht op een nieuwe investeringsagenda. Dat betekent dat 2017 in principe het laatste jaar is waarin aan uw stichting subsidie wordt verleend. - Uw subsidie is aan te merken als geoorloofde staatssteun.

83 Verplichtingen Aan deze subsidie verbinden wij de volgende verplichtingen: 1. Activiteiten U verricht activiteiten en prestaties zoals opgenomen in uw aanvraag van 21 februari 2017 en de bijlagen bij uw aanvraag, het Marketing en communicatieplan U realiseert deze activiteiten en prestaties met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2017 tot en met 31 december U zet daarbij tevens in op het tot stand brengen van samenwerking in strategie en uitvoering met regio branding. 2. Voortgangsrapportage en verantwoording besteding subsidie Wij verwachten uiterlijk op 1 oktober 2017 een voortgangsrapportage. U rapporteert hierin welke activiteiten zijn verricht, welke resultaten dit heeft opgeleverd, welke kosten hieraan verbonden zijn, de belangrijkste risico s, aandachtspunten, behaalde mijlpalen en een waardebepaling op aspecten als tijd, geld en kwaliteit. 3. Aanvraag tot subsidievaststelling U stuurt ons binnen drie maanden na afloop van het kalenderjaar, dus uiterlijk op 31 maart 2018, een aanvraag tot subsidievaststelling. Deze aanvraag gaat vergezeld van een inhoudelijke en financiële (eind)verantwoording van de besteding van de subsidiegelden, alsmede een daarover afgegeven accountantsverklaring. - In de inhoudelijke verantwoording beschrijft u de verrichte activiteiten, de behaalde resultaten en effecten en eventuele belangrijke wijzigingen ten opzichte van het oorspronkelijke plan inclusief de impact daarvan op het oorspronkelijke plan. - In de financiële verantwoording doet u opgave van de werkelijke kosten en opbrengsten en een vergelijking met de hiervoor begrote bedragen. Eveneens maakt u hierin inzichtelijk welke financiering u voor de toeristische marketing van Twente van derden heeft ontvangen en aan welke kosten deze financiering is toegerekend. - De financiële verantwoording en de accountantsverklaring geschieden volgens het bijgevoegde model van verantwoording respectievelijk controleprotocol. De feitelijke kosten voor de accountantsverklaring mogen tot een maximum van 2% van het totale verleende subsidiebedrag met deze subsidie worden gefinancierd. 4. Gewijzigde omstandigheden U informeert schriftelijk en onderbouwd in de volgende gevallen: - indien en zodra er vertraging optreedt in de uitvoering van de activiteiten; - indien en zodra een belangrijk deel van de geplande activiteiten geen doorgang kan vinden, zodat de vrijkomende middelen anders ingezet kunnen worden; - in geval van een belangrijke wijziging van de gegevens in de subsidieaanvraag. Daarvoor kunt u contact opnemen met de medewerker genoemd in het briefhoofd. Indien en zodra wij hier expliciet om verzoeken, verschaft u ons bovendien alle bescheiden en inlichtingen die nodig zijn om te beoordelen of u aan uw subsidieverplichtingen voldoet. Betalingen Wij stellen u de verleende subsidie voor 90% als voorschot beschikbaar, dat wil zeggen ,- Wij maken het bedrag binnen 4 weken over op rekeningnummer IBAN NL05INGB Na ontvangst en goedkeuring van de inhoudelijke en financiële eindverantwoording volgt de subsidievaststelling. Het bedrag van de subsidie wordt vastgesteld op ten hoogste het bedrag van de verleende subsidie.

84 Indien de subsidie op een lager bedrag wordt vastgesteld dan is verleend, zullen wij te veel betaalde voorschotten terugvorderen. Onverminderd het bepaalde in artikel 4:46, lid 2 van de Algemene wet bestuursrecht kunnen wij de subsidie lager vaststellen dan het verleende bedrag indien: - naar onze mening de resultaten van de activiteiten en prestaties niet of onvoldoende zijn behaald; - de werkelijke kosten van de activiteiten lager en/of de werkelijke bijdragen van derden aan de activiteiten hoger en/of de overige aan de activiteiten en prestaties toe te rekenen inkomsten hoger zijn dan de begrote bedragen. Publicatie Bij publicaties in het kader van de uitvoering van activiteiten maakt u duidelijk kenbaar dat realisatie mede mogelijk is gemaakt door een bijdrage van Regio Twente en maakt u gebruik van het Branding Twente label. Correspondentie Wij verzoeken u om uw correspondentie onder vermelding van het in ons briefhoofd vermelde kenmerk en behandelend medewerker te richten aan: Regio Twente, Projectbureau Agenda van Twente, Postbus 1400, 7500 BK Enschede Bezwaar Binnen zes weken ingaand op de dag na de datum van verzending van dit besluit kunt u daartegen een bezwaarschrift indienen bij de Bestuurscommissie Agenda van Twente Regio Twente, Projectbureau Agenda van Twente, Postbus 1400, 7500 BK Enschede. Het bezwaarschrift moet worden ondertekend en ten minste bevatten: a. de naam en het adres van de indiener; b. de dagtekening; c. een omschrijving van het besluit waartegen het bezwaar is gericht; d. de gronden van het bezwaar. Voor de behandeling van een bezwaarschrift bij Regio Twente is geen bijdrage verschuldigd. Voor inlichtingen over de bezwaarprocedure kunt u zich wenden tot de medewerker genoemd in het briefhoofd. Wij wensen u veel succes bij het uitvoeren van uw activiteiten. Met vriendelijke groet, Bestuurscommissie Agenda van Twente, secretaris, voorzitter, S.L. van der Steen P.G. Welman

85 Bijlage bij Besluit subsidieverlening 2017 aan MarketingOost Model Accountantsverklaring Agenda van Twente Uitsluitend afgegeven ten behoeve van Regio Twente Opdracht Wij hebben de bijgevoegde en door ons gewaarmerkte subsidieverantwoording ingevolge de Agenda van Twente gecontroleerd, van... (naam rechtspersoon) te... (vestigingsplaats rechtspersoon) over... (periode/jaar) inzake... (subsidieactiviteiten). De subsidieverantwoording is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van... (naam rechtspersoon). Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de subsidieverantwoording te verstrekken. Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met het Nederlands recht en de aanwijzingen in het Controleprotocol inzake declaratie besteding subsidies in het kader van het investeringsfonds Agenda van Twente (AvT). Op grond daarvan dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de subsidieverantwoording geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van relevante gegevens. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Wij zijn van oordeel dat de subsidieverantwoording voldoet aan de geldende eisen. Dit impliceert tevens dat: de in de eindafrekening opgenomen kosten zijn gemaakt en betaald, betrekking hebben op de activiteiten waarvoor de subsidie is verleend en dat deze kosten subsidiabel zijn; de kosten juist zijn verantwoord met inachtneming van de volgende wet- en regelgeving: - de Algemene wet bestuursrecht; - de in de relevante besluiten tot subsidieverlening gestelde verplichtingen, waaronder de rapportagevoorschriften; - de in eventuele nadere besluiten gestelde specifieke verplichtingen; - wet- en regelgeving opgelegd door cofinanciers; uit de gevoerde (projecten)administratie blijkt dat de rapportage en subsidieverantwoording juist zijn, dat wil zeggen dat de gedeclareerde interne (loon)kosten voldoen aan de geldende subsidie-eisen en dat de opgave van de aan de projecten bestede mensuren juist is; verrekenbare BTW niet in de eindafrekening is opgenomen; de aan de activiteiten toe te rekenen ontvangsten in mindering zijn gebracht op de subsidiabele uitgaven en volledig worden verantwoord; de aanwijzingen in voornoemd Controleprotocol AvT zijn nageleefd. Gebruiksbeperking Deze verklaring is uitsluitend bedoeld voor de subsidieverantwoording aan Regio Twente en kan derhalve niet voor andere doeleinden worden gebruikt. Toelichting Zonder afbreuk te doen aan ons oordeel brengen wij nog het volgende onder uw aandacht:

86 Uit: Controleprotocol inzake declaratie besteding subsidies in het kader van het investeringsfonds Agenda van Twente (AvT) 4. Verzoek om vaststelling 4.1. Verplichte punten in de declaratie (lees: verantwoording) Onderstaand volgt een opsomming van punten, waarop getoetst dient te worden bij de controle van de declaratie. In de declaratie dient te worden vermeld: datum van opmaak; handtekening namens de eindbegunstigde; naam van de eindbegunstigde; naam van het project; de datum dat het project gereed is gekomen; nummer van de beschikking waarbij subsidie is verleend; alle op het project betrekking hebbende werkelijke uitgaven (gespecificeerd overeenkomstig hetgeen in de beschikking tot subsidieverlening c.q. projectbegroting is aangegeven); alle op het project betrekking hebbende werkelijke ontvangsten en nog te ontvangen bedragen (bijdragen van derden gespecificeerd conform het in de beschikking tot subsidieverlening vermelde financieringsplan) Overige aandachtspunten bij de declaratie Overige aandachtspunten die van belang zijn in het kader van de beoordeling van de juistheid en rechtmatigheid van de in de declaratie opgevoerde bedragen: 1. De wijze waarop de relevante begin- en einddata van het project in relatie tot subsidiabiliteit van opgevoerde uitgaven c.q. gedane betalingen bij het opstellen van het verslag in aanmerking zijn genomen. 2. De vermelding van subsidiabele en niet-subsidiabele uitgaven. 3. De mate van specificatie en sluitendheid van de verantwoording, waarin alle gedane uitgaven en ontvangsten c.q. nog te ontvangen bedragen dienen te blijken in relatie tot de oorspronkelijke projectbegroting. 4. Aansluiting verantwoording bij de gevoerde projectadministratie en achterliggende bewijsstukken. 5. Aansluiting verantwoording bij de laatst ingediende voortgangsrapportage. 6. De mate waarin significante afwijkingen in het verslag ten opzichte van de beschikking tot subsidieverlening c.q. projectbegroting worden toegelicht. 7. De volledige verantwoording van rechtstreeks met de subsidiëring van het project verband houdende (te) ontvangen bijdragen, ook hetgeen niet vermeld is in c.q. voorzien was bij de oorspronkelijk afgegeven beschikking tot subsidieverlening en bijbehorende projectbegroting. 8. De uitdrukkelijke vaststelling dat alleen niet verrekenbare BTW in de projectuitgaven is opgenomen. 9. De inrichting van de declaratie conform de door de subsidieaanvrager/ontvanger ingediende en door Regio Twente geaccordeerde begroting.

87 Openbaar ja Registratienummer Voorstel voor Bestuurscommissie Agenda van Twente Datum vergadering 5 april 2017 Agendapunt B - 4 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Leefomgeving, E.L. Ruijs, Onderwerp Eindafrekeningen Innovatieplatform Twente projecten (IPT) uit de Agenda van Twente TEC4SE en CMI Voorstel 1. Het subsidiebedrag aan Thales Nederland voor het project TEC4SE vast te stellen op ,00, het restantbedrag ad uit te betalen en hiertoe bijgaande beschikking af te geven. 2. Het subsidiebedrag aan de Universiteit Twente voor het project CMInen Innovatiecluster vast te stellen op ,32, het restantbedrag ad ,32 uit te betalen en hiertoe bijgaande beschikking af te geven; Toelichting op het voorstel Inleiding Vanuit het investeringsbudget Innovatie Platform Twente (IPT) ontvangt Regio Twente regelmatig voortgangsrapportages, verzoeken tot uitbetaling van voorschotten of afrekening van projecten. Voor vier projecten is een dergelijk verzoek ontvangen. Beoogd resultaat Een financiële bijdrage te geven aan projecten die bijdragen aan het realiseren van de doelstelling van het innovatiedeel van de Agenda van Twente. Dit draagt bij aan de versterking van de sociaal economische structuur van Twente zoals beoogd in de Agenda van Twente. Overwegingen 1. CMI nen Het Center for Medical Imaging Twente (CMI) is een open innovatiecluster dat bedrijven en zorgspecialisten koppelt aan de wetenschap. Voor dit EFRO (Europees Fonds Regionale Ontwikkeling) project heeft het dagelijks bestuur op 3 oktober 2011 een subsidie van maximaal ,- toegezegd. Na het overwinnen van een aantal aanloopproblemen, heeft het CMI haar doelstellingen in juli 2014 als volgt herformuleerd: Doel: Het versnellen van innovaties in het domein van Medical Imaging & Interventions, hetgeen leidt tot: - nieuwe economische bedrijvigheid; - betere en betaalbare zorg; - toename van wenschappelijke output in de regio Noord-Oost Nederland en daarbuiten. Eindrapportage Pagina 1 van 4

88 Het CMI innovatiecluster heeft inmiddels een groot netwerk waarin medische kennis, technologische ontwikkeling en innovatieve bedrijvigheid samen komen. De koerswijziging van juli 2014 leidde tot minder ondersteuning rondom het gebruik van de beoogde CMI-faciliteiten en juist meer ondersteuning bij het daadwerkelijk opstarten en realiseren van nieuwe ontwikkelprojecten. De gewijzigde koers werd onderschreven met de komst van 2 nieuwe medewerkers (augustus 2014) die zich actief richten op het realiseren van onderzoeks- en ontwikkelprojecten, leidend tot productinnovaties. Zij hebben een belangrijke rol gespeeld in het opvolgen van projectideeën middels het coördineren van vervolgtrajecten (subsidies aanvragen, consortia bouwen en business development). Het hebben van een actief thematisch netwerk is bovendien van directe meerwaarde voor de Universiteit Twente en haar medische partners in de voorbereiding van financieringsaanvragen omdat steeds vaker deelname van bedrijven wordt geëist. Daarmee is vanaf juli 2014 zwaar ingezet op 1) het (inhoudelijk) netwerken, 2) makelen & schakelen door het innovatiecluster én 3) begeleiding / coördinatie van projecten met het versnellen van productontwikkeling binnen de medische beeldvorming als hoofddoelstelling. Samenwerking is hierin de sleutel tot succes. Binnen het CMINEN innovatiecluster lag de focus op open innovatie rondom pre-competitieve ontwikkelingen. doelstellingen zijn allen behaald en zijn in deze eindrapportage nader toegelicht. Onderstaande meetbare doelstellingen voor het opzetten en uitbreiden van een innovatiecluster zijn allen behaald en in de eindrapportage (bijlage) nader toegelicht. benadering van 100 potentiële partners 20 nieuwe partners uit het regionale bedrijfsleven die zich aansluiten organiseren van 16 netwerkbijeenkomsten organiseren van 8 congressen Vaststelling subsidie en afrekening verstrekt voorschot: Regio Twente volgt bij haar subsidieverstrekking aan Europese projecten de voorwaarden en termijnen van de Management Autoriteit (MA), het gezamenlijk EFRO bureau van de provincies Gelderland en Overijssel. Voor het project CMI heeft Regio Twente tot nu toe vier voorschotten van in totaal beschikbaar gesteld. Naar aanleiding van de ingediende eindrapportage wordt u voorgesteld om het aandeel van Regio Twente in de bijdrage vast te stellen conform het besluit van de MA. Dit bedrag is gebaseerd op de totaal gemaakte én goedgekeurde kosten en het aandeel van Regio Twente in het totale subsidiebedrag. Uit de eindrapportage en het financieel overzicht blijkt dat de totale projectkosten ,47 hebben bedragen. Geadviseerd wordt om het aandeel van Regio Twente in deze subsidie vast te stellen op ,32. (8.07 % van de projectkosten), het restantbedrag ad ,32 uit te betalen en de Universiteit Twente als penvoerder van het project hierover middels bijgevoegde beschikking te informeren. Met deze vaststelling volgen wij het besluit van de Management Autoriteit. 2. TEC4SE TEC4SE is een samenwerking tussen Thales Nederland, de Veiligheidsregio Twente (waaronder Brandweer en GHOR), Politie, Gemeente Enschede, de kennisinstellingen Novay, Saxion, Universiteit Twente en een aantal (gespecialiseerde) partners uit het bedrijfsleven. Het beoogt alle bronnen, die informatie kunnen verschaffen over veiligheid, in een totaal systeem te verenigen. Het bestrijkt de bandbreedte van social media en algemene informatie tot object informatie en de eigen informatiesystemen van de deelnemende diensten. Vervolgens verschaft dit systeem hulp- en dienstverleners (brandweer, politie en GGD) op maat de benodigde informatie om in zeer verschillende omstandigheden met veiligheidsrisico s adequate beslissingen te kunnen nemen. Doel: Het systeem beoogt en belooft een betere beheersing van veiligheidsrisico s tegen lagere kosten door geringere schade en minder inzet van personeel. Het realiseert dit door zich te richten op praktische toepassingen (van reeds bestaande techniek) en tastbare resultaten. De concrete opbrengst bestaat uit een demonstrator, een programma van eisen, advisering over netcentrisch werken, vaststellen van toegevoegde waarde en versterking van de economische positie van (bedrijven in) de regio. Eindrapportage: Pagina 2 van 4

89 Uit de eindrapportage blijkt dat het opleveren van één demonstrator niet eenvoudig was. Zo bleek dat niet iedere partij in staat was zijn data voor centrale opslag beschikbaar te stellen vanwege de intellectual property van de data dan wel vanwege privacy en regelgeving. Verder was de hoeveelheid data die potentieel ter beschikking stond enorm en steeds groeiende en heeft gedurende het project het gebruik van mobiele applicaties ten behoeve van operationele informatie ter plekke een vogelvlucht genomen. Hier was de architectuur niet primair op ingericht. Uiteindelijk is het project tot een architectuur gekomen die het best uit te leggen aan de hand van een voorbeeld van een hulpverlener tijdens een evenement: Traditioneel communiceert deze hulpverlener via zijn porto met zijn eigen centrale van wie hij orders ontvangt en aan wie hij meldingen verstrekt. Met TEC4SE kan een passend operationeel beeld worden ontsloten aan deze beveiliger. In het project is gewerkt in diverse werkpakketten zoals het werkpakket CROWD: Niet allen het meten van drukte maar vooral de verschuivingen van mensenmassa s zijn belangrijk om te meten. Met behulp van de Bluemark technologie is deze data naar TEC4SE ontsloten en op verscheidene evenementen succesvol uitgetest. Naast het meten van crowd is door de Universiteit Twente een unieke gezichtsherken-ningsmodule ontwikkeld die met een hoge nauwkeurigheid gezichten kan herkennen die van bijvoorbeeld een bodycam afkomstig zijn. Het resultaat kan worden teruggekoppeld naar de portable device van de hulpverlener. Eén van deze mogelijke portable devices is de Moove applicatie. Deze is specifiek ontwikkeld ten behoeve van evenementen of gele-genheden waar grote drukte is. Middels Moove kan data van de TEC4SE Control room gemakkelijk worden ontsloten naar de hulpverlener en vice versa. Daarnaast kan met Moove efficiënt data worden uitgewisseld tussen hulpverleners in het veld. In de eindrapportage zijn ook de bevindingen van de andere werkpakketten te vinden. Voor het MKB heeft Tec4se het volgende gebracht: - Crowdsense (ism UT) heeft de in Tec4se opgedane kennis voor plaatsbepaling van social media alerts kunnen opnemen in hun product. Dit product wordt ook in Twente door de politie gebruikt. - Smartsigns heeft (i.s.m. Saxion) de opgedane kennis voor dynamische gebouwevacuatie kunnen opnemen in hun productportfolio. - Bluemark (i.s.m. UT) heeft het privacy probleem dat in hun crowdmonitoring oplossing was geïdentificeerd succesvol kunnen oplossen. Voor Thales was een van de belangrijkste resultaten van Tec4se de conclusie dat er een noodzaak is voor gedistribueerde dataopslag bij de bron in plaats van een gecentraliseerde opslag zoals die bij het prototype was beoogd. Deze data moet dan veilig en middels dynamische autorisatie worden toegekend aan de juiste persoon op het juiste moment. Deze architectuur hebben zij niet meer kunnen realiseren binnen het Tec4se project. Buiten de regio heeft Thales deze architectuur wel kunnen inzetten bij onder andere de Grand Départ Tour de France 2015 en bij de HSD (Hague Security Delta) t.b.v. gebiedsbeveiliging. Vaststelling subsidie en afrekening verstrekt voorschot: Anders dan bovengenoemd project is de financiering van TEC4SE een gezamenlijke subsidieverlening van provincie Overijssel en Regio Twente geweest zonder Europese subsidie. Uit de eindrapportage en het financieel overzicht blijkt dat de totale projectkosten hebben bedragen. Voor het project Tec4SE heeft Regio Twente tot nu toe twee voorschotten van in totaal beschikbaar gesteld. Naar aanleiding van de ingediende eindrapportage wordt u voorgesteld om het de bijdrage van Regio Twente definitief vast te stellen op , het restantbedrag ad ,00 uit te betalen aan Thales Nederland als penvoerder van het project en hen hierover middels bijgevoegde beschikking te informeren. Met deze vaststelling trekken wij gezamenlijk op met de provincie Overijssel. Kosten, baten, dekking De volgende bedragen uit te betalen uit de beschikbare gelden voor Innovatie: CMI: ,32 TEC4SE: ,00 Pagina 3 van 4

90 Oorspronkelijk was rekening gehouden met een subsidiebedrag van Dit betekent dat er ,68. vrijvalt. Conform het besluit van het Algemeen Bestuur van 23 juni 2016 komt dit ten goede aan de jaarschijf 2017 van het Innovatiefonds Twente. Communicatie n.v.t. Vervolg De beschikkingen worden verstuurd en de restantbedragen uitbetaald, dan wel teruggevorderd. Bijlagen 1 eindrapportage CMI 2 MA subsidievaststelling CMI 3 Eindrapportage TEC4SE 4 Beschikking CMI 5 Beschikking TEC4SE Publieksversie besluitenlijst Tussen zijn in cofinanciering met de Management Autoriteit en/of de provincie Overijssel aan een tweetal projecten vanuit het investeringsprogramma Agenda van Twente subsidies toegekend. Deze projecten zijn inmiddels afgerond en de subsidiebijdragen zijn definitief vastgesteld. Het project Center for Medical Imaging North Eastern Netherlands (CMI nen) van Universiteit Twente had als doelstelling om innovaties in het domein van Medical Imaging & Interventions te versnellen. Het project Tec4se beoogt alle bronnen, die informatie kunnen verschaffen over veiligheid in één totaal systeem te verenigen en zo hulp- en dienstverleners (brandweer, politie en GGD) op maat de benodigde informatie te verschaffen om in zeer verschillende omstandigheden met veiligheidsrisico s adequate beslissingen te kunnen nemen. Besluit Pagina 4 van 4

91 EFRO verantwoording EINDRAPPORTAGE CMI INNOVATIECLUSTER Rapportdatum Projectnaam Opgesteld door CMI innovatiecluster Remke Burie Renske van Wijk Jeanine de Regt Inleiding De GO-EFRO subsidie voor het CMI innovatiecluster is toegekend om een sterk cluster voor innovatie te creëren dat het bedrijfsleven in Oost-Nederland toegang geeft tot hoogwaardige kennis, kunde en faciliteiten op het gebied van medische beeldvormingstechnieken. Strategische doelstelling is medische beeldvorming in Oost-Nederland op de kaart te zetten en zodoende als regio de (inter)nationale kansen binnen de gezondheidssector optimaal te benutten. De belangrijkste operationele doelstelling is het samen komen van kennis en kunde in één (inhoudelijk) netwerk waardoor ondernemers laagdrempelig met onderzoekers en medisch specialisten in contact kunnen komen met het doel de klinische en commerciële innovaties te versnellen. Oost-Nederland als aantrekkelijke regio om te werken Het innovatiecluster van het CMI NEN levert nieuwe hoogwaardige bedrijvigheid op en zorgt daarmee voor meer vraag naar hoog gekwalificeerd personeel. De kennis en kunde die in de regio worden opgebouwd zorgen voor een vliegwieleffect aangezien andere bedrijven zich ook zullen gaan vestigen rond dit kenniscentrum en daarmee weer nieuw talent gaan aantrekken. Dit vergroot de aantrekkelijkheid van Oost-Nederland als werkgebied. Bron: projectplan voor de vorming van het 1e open innovatiecluster medische beeldvormingstechnieken Oost-Nederland, maart 2011 Hoe? Creëren van een platform voor kennisdeling Realiseren van innovaties rond beeldvormingstechnieken Creëren van een etalage voor het tonen va deze innovaties Het vergroten van het inzicht van het regionale bedrijfsleven in (klinische) behoeften Creëren van draagvlak voor nieuwe innovaties Halfjaarlijks is een voortgangsrapportage ingediend waarin verantwoording is afgelegd over de wijze waarop bovenstaande concreet is vormgegeven gedurende de verschillende periodes. Volgens de richtlijn inhoudelijk verslag bij eindafrekening wordt nu een overzicht gevraagd van geplande (volgens projectplan) en gerealiseerde activiteiten. Zoals bekend heeft een belangrijke wijziging plaatsgevonden betreffende de oorspronkelijk geplande grootschalige imaging faciliteit op de campus van de UT. Dit heeft in juli 2014 geleid tot een belangrijke koerswijziging van het cluster, zie ook bijlage Update CMI innovatiecluster - juli In overleg met de Management Autoriteit GO-EFRO is op basis van genoemde document afgesproken dat alle inzet vanaf deze koerswijziging er op gericht moet zijn om het regionaal innovatiecluster Medical Imaging verder uit te bouwen op een duurzame manier. Genoemd document vormt dan ook de basis voor deze eindverantwoording (zie ook bijlage I). Daarnaast grijpen we dit eindverslag aan voor evaluatie en reflectie. Er zijn verschillende partijen in Noord- en Oost Nederland die soortgelijke (neven)doelstellingen hebben. Het is in ieders belang notie te nemen van zowel succesvolle als ook minder succesvolle formats om te voorkomen dat iedere partij zelf het wiel moet uitvinden. Met het oog op de regio als geheel zou het goed zijn met elkaar af te stemmen waar een ieders expertise ligt en hoe je daarmee elkaar kunt versterken.

92 Uitgangspunt eindrapportage Het CMI innovatiecluster heeft inmiddels een groot netwerk waarin medische kennis, technologische ontwikkeling en innovatieve bedrijvigheid samen komen. De koerswijziging van juli 2014 leidde tot minder ondersteuning rondom het gebruik van de beoogde CMI-faciliteiten en juist meer ondersteuning bij het daadwerkelijk opstarten en realiseren van nieuwe ontwikkelprojecten. Eén van de concrete stappen hierin was het onderbrengen van het innovatiecluster bij de Universiteit Twente. Daarmee werd een essentiële basis gelegd voor continuïteit van het cluster op de lange termijn én het effectief benutten van beschikbare kennis en faciliteiten t.b.v. innovatie. De gewijzigde koers werd onderschreven met de komst van 2 nieuwe, vrouwelijke, talentvolle medewerkers (augustus 2014) die zich actief richten op het realiseren van onderzoeks- en ontwikkelprojecten, leidend tot productinnovaties. Zij hebben een belangrijke rol gespeeld in het opvolgen van projectideeën middels het coördineren van vervolgtrajecten (subsidies aanvragen, consortia bouwen en business development). Dit kan niet zonder matchmaking tussen clinici, onderzoekers en bedrijfsleven te laten plaatsvinden en juist dáár zit de kracht van het innovatiecluster. Een combinatie van zowel zorgvuldige matchmaking en directe kennisdeling (thema s belichten vanuit verschillende perspectieven), geeft input voor nieuwe ideeën en daarmee de mogelijkheid deze concreet op te volgen d.m.v. projectaanvragen. Dit model helpt nog sneller de juiste stappen te zetten ten behoeve van het implementeren van innovaties in de kliniek. Het hebben van een actief thematisch netwerk is bovendien van directe meerwaarde voor de Universiteit Twente en haar medische partners in de voorbereiding van financieringsaanvragen omdat steeds vaker deelname van bedrijven wordt geëist. Daarmee is vanaf juli 2014 zwaar ingezet op 1) het (inhoudelijk) netwerken, 2) makelen & schakelen door het innovatiecluster én 3) begeleiding / coördinatie van projecten met het versnellen van productontwikkeling binnen de medische beeldvorming als hoofddoelstelling. Samenwerking is hierin de sleutel tot succes. Binnen het CMI NEN innovatiecluster lag de focus op open innovatie rondom pre-competitieve ontwikkelingen, waarbij als beleid een adaptief IP management werd gevoerd (case by case). Echter, met het achterblijven van grootschalige imaging faciliteiten op de campus van de UT, is de coördinerende rol t.a.v. het gebruik door externe partijen van deze faciliteiten en daarmee het oorspronkelijke verdienmodel komen te vervallen. Wel blijven de meetbare resultaten van het opzetten en uitbreiden van het innovatiecluster van kracht. Dit zijn: benadering van 100 potentiële partners 20 nieuwe partners uit het regionale bedrijfsleven die zich aansluiten organiseren van 16 netwerkbijeenkomsten organiseren van 8 congressen Deze doelstellingen zijn allen behaald en worden in deze eindrapportage nader toegelicht. Imaging faciliteiten Een deel van de oorspronkelijk beoogde CMI faciliteiten zijn inmiddels opgenomen binnen de faciliteiten van het Experimental Centre for Technical Medicine (ECTM) van de UT. Hierbij gaat het om een experimentele Cone Beam CT, diverse geavanceerde 3D Echo Systemen, en recent ook een kantelbaar laagveld MRI systeem. Het ECTM is recent geoormerkt als één van de centers of expertise van de Universiteit Twente, van waaruit expertise en faciliteiten ter beschikking worden gesteld aan derden. Vanuit het Strategic Business Development programma van de UT zijn momenteel tevens vouchers beschikbaar om MKB ers als nieuwe gebruiker van de expertise centra laagdrempelig toegang te kunnen bieden. Regionaal wordt dit momenteel door de Universiteit Twente op de kaart gezet. Hier lift het ECTM en daarmee ook het CMI innovatiecluster op mee. Vertaling van doelen naar activiteiten Bovenstaande doelen zijn afgelopen vier jaar vertaald naar activiteiten. Deze activiteiten kunnen worden onderverdeeld in verschillende categorieën. De rode draad vormt het aanjagen van innovaties vanuit een concrete (klinische) vraag en in voortdurende interactie met de klinische praktijk en industrie. Deze interactie tussen medisch specialisten, onderzoekers en bedrijfsleven is telkens als uitgangspunt genomen bij het organiseren van bijeenkomsten. Eenmaal aan elkaar voorgesteld, zijn intrinsieke motivatie, een klik en vertrouwen DE ingrediënten om te komen tot een duurzame samenwerking. In deze paragraaf

93 worden een aantal activiteiten uitgelicht onder de noemers Medical Tours en Events. Voor een volledig overzicht is in bijlage II een lijst opgenomen van alle activiteiten gedurende de looptijd van de EFROsubsidie. I. Medical Tours Met de Medical Tours als handelsmerk heeft het CMI Noordoost-Nederland op de internationale kaart gezet. Met deelnemende partners werden (inter)nationale marktkansen verkend en kennis en kunde uitgewisseld door het bezoeken van vooraanstaande laboratoria, instituten en bedrijven die zich bezig houden met medische beeldvormingstechnieken. Het unieke van het cluster is de neutrale positie ten aanzien van te bezoeken partijen. Hiermee kunnen vooral bedrijven hun voordeel doen: deuren werden geopend die anders dicht zouden zitten. Voorwaardelijk voor het succes van een Medical Tour was een goede afspiegeling van het multidisciplinaire én complementaire karakter van CMI-partners, te weten onderzoekers, medisch specialisten en MKB / industrie. De inhoud van de tours, werd telkens met vertegenwoordigers uit deze drie groepen rondom een specifiek thema opgesteld. Vanuit de industrie was Siemens Nederland een vaste partner (ook van CMI nen ). Vanuit deze kerngroep werden deelnemers uit academische en medische hoek in eerste instantie selectief aangeschreven om een inhoudelijk goede basis van deelnemende partijen neer te zetten. De samenstelling van (een sterke) groep deelnemers bepaalt in grote mate de aantrekkingskracht op MKB. Bijkomend voordeel van deze werkwijze is verhoging op serieuze resultaten voor toekomstige samenwerking binnen de groep. Medical Tours hebben geleid tot het zetten van belangrijke stappen om het CMI en de regio internationaal op de kaart te zetten als toonaangevend netwerk van medical imaging experts in Nederland. Naast het opdoen van de nieuwste inzichten op het gebied van medical imaging en het verkennen van samenwerkingsmogelijkheden met instituten, ziekenhuizen en bedrijven, was een belangrijke nevendoelstelling van de Medical Tours het verkennen van de gezamenlijke ambities en activiteiten van de delegatieleden op het gebied van medische beeldvorming. Door mee op reis te gaan, committeerden deelnemers zich volledig aan de doelstelling tijd te besteden aan het netwerken en de basis te leggen voor onderling vertrouwen: essentieel voor een eventuele samenwerking. Tijdens transport of in de avonduren was er voldoende gelegenheid om onderling met elkaar in gesprek te gaan en vanuit eigen expertise bezoeken te reflecteren en ideeën uit te wisselen. Input voor het uitwerken van concrete projectideeën die, indien wenselijk, binnen de context van CMI nader konden worden uitgewerkt. Internationale samenwerkingen Medical Tour Chicago / Boston 2012 heeft geleid tot samenwerkingsovereenkomst met Massachussets General Hospital (MGH): - Part time hoogleraarspositie voor Rajiv Gupta PhD M.D., directeur van het Axis Center, het instituut voor Advanced X-Ray Imaging Sciences van het MGH - 1 e studenten uitwisseling UT Massachussets General Hospital is een feit Organisatie van Medical Tour Zuid-Duitsland 2014 heeft geleid tot Memorandum of Understanding tussen Technische Geneeskunde & IRCAD IRCAD heeft wereldwijd een leidende rol met betrekking tot training en onderzoek op het gebied van minimaal invasieve chirurgie ( TOEKOMST: Om dit succesvolle concept voort te kunnen zetten, wordt afstemming geadviseerd met bedrijfsleven en andere regionale clusters. Door gezamenlijk op te trekken en het bedrijfsleven een actieve bijdrage te geven bij het samenstellen van programma en selectie van deelnemers, kan een inhoudelijk sterk programma en daarmee interessante reis worden ontwikkeld. Een meer neutrale partij, bijvoorbeeld een innovatiecluster, moet helpen in het organiseren van de bezoeken en het werven van deelnemers om deuren te openen en innovatie te stimuleren. Zo worden de regionale banden versterkt, wordt het regionale bedrijfsleven gefaciliteerd en gezamenlijk opgetrokken om te komen tot een verdere internationale profilering.

94 Figuur 1. Overzicht betrokkenheid kliniek, bedrijfsleven en academia bij de verschillende CMI innovatiecluster activiteiten II Events: Met grote regelmaat heeft het CMI innovatiecluster bijeenkomsten en symposia geïnitieerd met als thema (een afgeleide van) medische beeldvorming. Er zijn verschillende type bijeenkomsten te onderscheiden: CMI nen congressen Inhoudelijk / wetenschappelijk georiënteerde events, waaronder o PET-MRI symposium (2x) o 3D printing o Ultrasound o Molecular Imaging gekoppeld aan dubbeloratie hoogleraren Prof. dr. de Geus-Oei / Prof dr. Slart o Image-guided Technology Regionale matchmaking van medisch specialisten en onderzoekers o Pioneers in Health Care Innovatie georiënteerde events: o Idea meets CEO o Workshop Health Technology Assessment o How to make a success of your medical innovation? 1-op-1 bijeenkomsten / round tables tussen bedrijfsleven en onderzoekers

95 De organisatie van de jaarlijkse CMI nen congressen ligt formeel in handen van CMI nen, een door IMDI aangewezen Centre of Expertise (CoRE). De missie van Stichting CMI nen is om ontwikkeling, verbetering, integratie en gebruik van minimaal invasieve medische beeldvormingsoplossingen te stimuleren via onderzoek, technologieontwikkeling, klinische praktijk en educatie/voorlichting. Vanuit deze ambitie wordt jaarlijks een thema gekozen en, daar waar relevant voor de partners van het CMI innovatiecluster, is de organisatie ervan ondersteund door het CMI innovatiecluster. Dit heeft vooral betrekking op PR van het evenement en de mogelijkheid voor partners zich te profileren tijdens deze congressen. De CMI inhoudelijk / wetenschappelijk georiënteerde bijeenkomsten zijn succesvolle formats gebleken. Dit wordt geconcludeerd uit de hoge opkomst, gemiddeld 84 mensen, een goede mix tussen bedrijfsleven, medisch specialisten, onderzoekers en overige experts, en het feit dat een aanzienlijk deel van de bezoekers bij latere bijeenkomsten opnieuw deelnamen. Voorbeelden hiervan zijn de bijeenkomsten Image Guided Technology, Ultrasound en 3D printing. Matchmaking van medisch specialisten en onderzoekers komt tot uiting in het door het CMI innovatiecluster ontwikkelde format Pioneers in Health Care. Dit betreft een regionaal initiatief. MST, ZGT en UT hebben in 2014 gezamenlijk een bedrag van euro beschikbaar gesteld dat is besteed aan acht innovatieve projecten op het snijvlak van geneeskunde en technologie. In 2015 is het fonds uitgebreid met euro namens zorgverzekeraar Menzis. Doel van het fonds is samenwerking stimuleren tussen medisch specialisten van MST, ZGT en onderzoekers van UT-onderzoeksinstituut MIRA. De samenwerking moet leiden tot nieuwe inzichten en technologie die de zorg voor patiënten verbetert. Het CMI innovatiecluster faciliteerde de opzet van het fonds en de matchmaking tussen medische specialisten en onderzoekers door halfjaarlijks bijeenkomsten te organiseren om potentiële samenwerkingsverbanden aan te wakkeren. Inzet betreft zowel matchmaking als kennisdeling. In bijlage IV een overzicht van Pioneers in Health Care projecten op gebied van medische beeldvorming. De coördinatie van het fonds is eind 2015 overgedragen aan MIRA voor verdere continuering. De initiatiefnemers zullen een convenant ondertekenen waarin zij zich formeel aan het fonds verbinden. De innovatie georiënteerde events zijn kleinschaliger bijeenkomst (15-20 personen) waarin deelnemers een zeer actieve bijdrage hebben. De workshops kennen een combinatie van lezingen, kennisoverdracht en praktische toepassing. Idee eigenaren krijgen de hoofdrol in een interactieve setting waarin zij podium krijgen om hun ideeën voor te leggen aan het publiek. Afhankelijk van de bijeenkomst zijn dit ervaren CEO s (Idea meets CEO) of afgevaardigden van medisch innovatieve bedrijven. Deze bijeenkomsten blijken zeer waardevol voor het opdoen van contacten buiten het eigen werkveld die onontbeerlijk zijn op de weg naar succes. Naam bijeenkomst Idea meets CEO How to make a success of your medical innovations? Type Netwerkbijeenkomst Workshop Doel Resultaat Spin-off gedachten / bedrijven worden door startende ondernemers voorgelegd aan ervaren CEO s. Met name op gebied van marktkennis kunnen startende ondernemers hiermee hun voordeel doen: Financieel: hoe zit financiering in elkaar? Juridisch: hoe zit certificering in elkaar? Vermarkting: welke markt kanalen? Distributie: zelf vs multinationals? Praktische begeleiding van 7 innovatieve medische product ideeën 1) Inzicht in Design for Six Sigma 2) Leren denken in de behoefte van de klant 3) formuleren van SMART parameters voor een succesvolle productontwikkeling 4) uitreiking van 3 Holland Innovative-vouchers voor meest belovende product idee. Deze kunnen worden ingezet voor inkoop expertise m.b.t. - Six Sigma - Project management - Reliability engineering Vanaf de start van het CMI innovatiecluster zijn er op individueel niveau koppelingen gemaakt van partijen die elkaar zouden kunnen versterken of anderszins iets voor elkaar konden betekenen. Voorbeelden hiervan zijn Tide Microfluidics met Thorax Centrum Twente voor verdere productontwikkeling en inzicht in klinische vraag en daarmee marktbehoefte. Ook het mede ontwikkelen en in productie nemen van 2 nieuwe medische producten door Demcon is een resultaat van individuele matchmaking.

96 TOEKOMST: Het format Pioneers in Health Care heeft alle elementen in zich om een groot succes te worden. Naast medische en technische expertise, is er ook commitment van Raden van Bestuur van ziekenhuizen MST en ZGT, zorgverzekeraar Menzis en directie van onderzoeksinstituut MIRA om deze inhoudelijke samenwerkingen te stimuleren. In dit programma is de verplichte samenwerking tussen doelgroepen cruciaal: kennis wordt zowel gebracht als gehaald. Dit komt tot uiting in discussies tussen alle partijen waarbij men van elkaars vakgebied leert. Het initiatief wordt ondersteund middels een structurele financiering en heeft daarmee veel potentieel op de middellange termijn. Een regionaal initiatief dat landelijk op de kaart moet worden gezet! Figuur 2. Overzicht Pioneers in Health Care Innovatiefonds ; aantal ingediende en toegekende voorstellen, omvang fonds, samenwerking binnen toegekende voorstellen en betrokken derde partijen. Promotie en publiciteit Dat het innovatiecluster mogelijk werd gemaakt met behulp van Europese gelden is breeduit verteld en ondervonden. De Europese vlag werd tijdens publieksevenementen strategisch gepositioneerd en logo s zijn verwerkt in uitnodigingen en presentaties. De Europese bijdrage heeft sterk bijgedragen aan de start van het CMI innovatiecluster en specifiek het succes van de Medical Tours. Een Medical Tour bezoek startte standaard met een uitgebreide introductie van de regio Noordoost-Nederland: onze positionering in Europa en wereldwijd. Het thema van de tour bepaalde welke expertise nadrukkelijk werd gepresenteerd. In dit kader heeft de financiële EFRO-bijdrage, op deelnemersniveau, (vooral startende) bedrijven positief beïnvloed in het besluit al dan niet deel te nemen.

97 Duidelijke communicatie naar buiten toe is essentieel voor het aantrekken van nieuwe bedrijven en daarmee het succes van een innovatiecluster. Om de samenwerking met de academisch medische partner (UMCG) te benadrukken als ook het informeren van bestaande leden over meer overstijgende initiatieven in Noordoost-Nederland is gekozen om daar waar mogelijk samen met CMI nen op te trekken. Dit komt tot uiting in de website en nieuwsbrieven. Coördinatie hiervan vond plaats door het CMI innovatiecluster, inhoudelijke items werden door UMCG, Siemens en de Universiteit Twente aangedragen. De business site van is specifiek bedoeld voor bedrijfsleven. Om de idee van het innovatiecluster uit te dragen is een videowall geplaatst. In een aantal korte filmpjes vertellen partners binnen het CMI over de doelstellingen, mogelijkheden en kracht van het CMI. Het ziet er prachtig uit, vele mensen hebben meegewerkt (waaronder ook Theo Rietkerk, (ex)bestuurder Provincie) en toch lijkt de impact hiervan in de regio gering. In de praktijk lijkt de website uitsluitend te dienen voor zichtbaarheid, maar heeft vooral een rol in de vindbaarheid. Dit versterkt het idee, dat het in essentie gaat om fysieke ontmoetingen, vertrouwen krijgen in elkaar, dieper in discussie te gaan. Dat verklaart het succes van multidisciplinaire events en Medical Tours. Overigens heeft de website internationaal wel een belangrijke functie: op basis hiervan zijn wij uitgenodigd kennis te komen maken tijdens de Medical Tours. TOEKOMST. Samenvattend vormt kennisdeling, interactie en financiële incentives (waaronder bijv. het meedingen naar onderzoeksvouchers binnen het Pioneers in Health Care programma) de sleutel tot succes. Nu wordt nog voornamelijk gewerkt op de lijn van medische beeldvorming en diagnostiek, de bedoeling is dit in de toekomst verder te verbreden tot Technology & Medicine. Wel wordt geadviseerd thematische zuilen te definiëren, waaronder medical imaging, minimal invasive therapy, etc. Deze zuilen kunnen apart van elkaar fungeren zoals in het CMI, maar dienen in het grotere geheel te gaan zorgen voor kruisbestuiving. Dit is van belang om voldoende bedrijfsleven aan te trekken. Aandacht voor het creëren van ontmoetingen middels een zorgvuldige voorbereiding mag niet ontbreken omdat dit een belangrijke, eerste stap is voor samenwerking. Betrokkenheid partners De betrokkenheid van partners, en in het bijzonder het bedrijfsleven, wordt duidelijk aan de hand van de opkomst bij bijeenkomsten en Medical Tours. Zo duiden het aantal aanmeldingen van bedrijven voor bijeenkomsten en de actieve bijdrage bij de organisatie van Medical Tours of andere netwerkbijeenkomsten, erop dat voorzien wordt in een behoefte. Zie ook bijlage II en III en de eerder getoonde infographics (figuur 1 en 2). Voorwaarde voor een zichtbaar cluster is de vrijheid om snel op behoefte van stakeholders in te kunnen gaan. Deze behoefte uit zich voor het bedrijfsleven in een aantal aspecten: 1) introductie bij andere partijen, 2) bieden van een loket voor wetenschappelijke en/of medische vraagstukken 3) kennis / informatie m.b.t. op de markt brengen van innovaties en 4) gebruik kunnen maken van imaging faciliteiten. 1. Als neutrale partij is het eenvoudiger deuren te openen die voor het bedrijfsleven dicht blijven. Een mooi voorbeeld is de tour naar Zuid-Duitsland waarin de Regio Twente als geheel werd gepresenteerd maar waarbij ook de mogelijkheid werd gecreëerd individueel met Duitse bedrijven in gesprek te gaan om over mogelijke grensoverschrijdende samenwerking te spreken. 2. De laagdrempeligheid en nadrukkelijk ook de inhoudelijke focus van het CMI innovatiecluster heeft geleid tot een duidelijk portaal waar vragen en verzoeken van bedrijven worden neergelegd. Dit loket dient om mensen met elkaar te verbinden zodat bedrijven en onderzoekers met elkaar in gesprek kunnen gaan. Dit wordt door het bedrijfsleven als waardevol ervaren en zal ook in de toekomst worden voortgezet om het contact met bedrijfsleven te blijven stimuleren. 3. Regelmatig blijkt in gesprekken met (potentieel) startende ondernemers dat er behoefte is aan informatie over martkintroductie van innovaties. De hoge opkomst bij georganiseerde bijeenkomsten over dit onderwerp, maar ook bijvoorbeeld het initiatief van Demcon voor het Incubate programma, zijn hier voorbeelden van en zouden in de toekomst moeten worden omarmd. 4. Via de Universiteit Twente en haar medische partners kan toegang worden verkregen tot beeldvormings- en diagnostieksystemen die op de Universiteit Twente zijn gestationeerd, maar ook die van partners binnen het brede netwerk van medische partners. Het CMI treedt hier op als tussenpartij om dit mogelijk te maken en verder te faciliteren.

98 Projecten CMI nen is gegroeid van een initiatief van Universiteit Twente (UT), Universiteit en Universitair Medisch Centrum Groningen (RuG/UMCG) en Siemens Nederland tot een consortium met vele partners bestaande uit kennis- en zorginstellingen, grote bedrijven en MKB. Door inzet van het CMI innovatiecluster zijn Radboud Universitair Medisch Centrum (Radboudumc) en de regionale ziekenhuizen Medisch Spectrum Twente (MST) en Ziekenhuisgroep Twente (ZGT) belangrijke partners geworden. Dit biedt veelbelovende samenwerkingskansen op onder andere gebied van medische beeldvorming in Noordoost-Nederland. Om sterker in te zetten op kennisdeling, zijn er vanaf juli 2014 meer middelen ingezet voor het aanwakkeren en stimuleren van samenwerkingsprojecten, o.a. door het vrijmaken van professionals hiervoor (onderzoekers en klinisch hoogleraren), zie ook bijlage I. Zo is de doelstelling om Noordoost- Nederland op gebied van medische beeldvorming verder op de kaart te zetten, concreet gemaakt door 2 klinisch hoogleraren op dit thema aan te stellen bij de UT. Mw. prof. dr. L. de Geus-Oei en Prof. dr. R. Slart versterken sinds 2014 UT-onderzoeksinstituut MIRA. Gezamenlijk slaan zij de brug naar de klinische praktijk. Therapie op maat en betere samenwerking tussen technische disciplines en medisch specialisten op het gebied van moleculaire beeldvorming kan de diagnose en behandeling van patiënten verbeteren en de betaalbaarheid van de zorg in de hand houden. Voorbeelden van initiatieven die toegang geven tot medische beeldvorming: Anique Grob / Erik Groot Jebbink Ondersteuning bij gebruik geavanceerde Ultrasoundsystemen & ontwikkeling onderwijs: basisvaardigheden echo & online cursus: Ultrasound Imaging: What is inside? Bennie ten Haken / Jordi van Zandwijk laagveld MRI: Project om eigenstandig laagveld MRI te realiseren voor onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven. Projecten Mw. prof. dr. L. de Geus-Oei Aanvraag STW perspectief voorbereid ism prof. dr. ir. Wiendelt Steenbergen. Quantitative imaging technology for personalised breast cancer therapy (Q-Ther) Aanvraag Pink Ribbon, uitgenodigd voor voor uitwerking. Bericht over toekenning maart/april STW-KWF partnership call in voorbereiding Diverse aanvragen Pioneers in Healthcare 2014 Projecten prof. dr. R. Slart STW perspectief 2015 STW-KWF partnership call Aanvraag Pioneers in Healthcare GEHONOREERD Euro. Diabetische voet. Resultaat uit Tour Baltimore/NY, betrokkenheid Machnet, samenwerking in de regio tussen ZGT en UT. Samenwerking heeft geleid tot geplande symposia in januari en april 2016 waarin zowel patiëntenorganisaties, ZGT, UMCG en UT aan deelnemen. Verder zijn met support van het innovatiecluster binnen CMI NEN twee werkgroepen geïnstalleerd om een werkplan voor de toekomst te ontwikkelen; Beeldgeleide Interventies onder leiding van de Universiteit Twente en Nucleaire Geneeskunde onder leiding van het Universitair Medisch Centrum Groningen. In beide werkgroepen zitten tevens vertegenwoordigers van UT, MST/ZGT, UMCG en Radboudumc. De CMI werkplannen zijn een verdieping op de reeds bestaande samenwerkingen en geven een aanzet tot meerjarige afspraken over de aard en omvang van onderzoeks-, zorg- en onderwijssamenwerking binnen het consortium van CMI NEN met een focus op UMCG, Radboudumc, UT en de regionale ziekenhuizen MST en ZGT. Het werkplan vormt het uitgangspunt voor de inhoudelijke samenwerking en voor het gebruik van elkaars faciliteiten. Vervolginvesteringen inzake opgestarte projecten zijn moeilijk in te schatten, omdat de looptijd langer is dan de looptijd van deze EFRO-subsidie.

99 Facts & Finances projecten Binnen het samenwerkingsverband CMI nen zijn er daarnaast nog diverse andere projecten opgestart en uitgevoerd. Het is daarbij opvallend dat er steeds meer projecten zijn met een relatief kleine omvang door het teruglopen van de grotere subsidiefondsen. Mede dankzij de forse inzet van het CMI Innovatiecluster is er echter wel een groei tot stand gekomen in het totale aantal projecten. Deze groei zal naar verwachting in 2016 doorzetten, omdat er nog veel aanvragen in behandeling zijn. Toekomst En hoe nu verder? De EFRO gelden hebben als aanjager gefungeerd voor het opzetten van een innovatiecluster. Tijdens de looptijd van het innovatiecluster is bewezen dat de Twentse infrastructuur veel kansen biedt. Zo hebben de aanwezigheid van het MIRA en MESA-instituut en de opleidingen Technische Geneeskunde, Biomedische Technologie en Gezondheidswetenschappen veel nationaal én internationaal potentieel. Door de contacten met externe partners voort te zetten en te stroomlijnen, de samenwerking met het bedrijfsleven te intensiveren en de gehele ontwikkelingspijplijn van ideeën t/m markttoepassing te ondersteunen kan Twente een unieke (inter)nationale positie innemen. Dit biedt bij uitstek kansen om ons te profileren als het knooppunt waar de samenwerking tussen bedrijfsleven, wetenschap en kliniek wordt aangejaagd hetgeen toegevoegde waarde oplevert voor alle partijen. Deze nieuwe positie zal een grote aantrekkingskracht hebben op bedrijven en personeel waardoor hoogopgeleide professionals behouden blijven in de Regio Twente. Hopelijk heeft dit ook een positief effect op beschikbaarheid van kapitaal / investeerders voor jonge bedrijven.

100 De Universiteit Twente heeft in het verlengde van de EFRO-subsidie besloten om capaciteit vrij te maken én 1 iemand expliciet hiervoor aan te stellen. Zo zal dit initiatief vervolg gaan krijgen in het Europees Technologisch-Medisch Centrum (ETMC) waarin technisch-medische innovatie activiteiten worden ondergebracht. De nieuwe ETMC organisatie wordt momenteel verder ingericht, en er zal getracht worden om hiervoor nog aanvullende middelen vrij te spelen: Nieuwe EFRO programma: TechMed Proeftuin aanvraag Nieuwe EFRO programma: Cluster & Netwerken aanvraag ism Kennispark Ombuigen andere innovatie budgetten vanuit het Technisch Medische domein Deels inverdienen via bijdrage partners aan activiteiten In de nieuwe opzet zal er een nauwere samenwerking en afstemming zijn tussen onderwijs en onderzoek. Ook zal de rol van Kennispark groter worden, waardoor de krachten op efficiënte wijze kunnen worden gebundeld. Het lijkt daarnaast logisch dat het MKB zelf ook een actievere rol kan (en moet) gaan spelen, waardoor behoeftes, kansen en activiteiten nog beter op elkaar kunnen worden afgestemd. Een ander belangrijk onderwerp waar het innovatiecluster de komende jaren aan bij kan dragen is het inspelen op de veranderende Europese wetgeving t.a.v. medical devices die binnen afzienbare tijd radicaal worden gewijzigd, hetgeen een belangrijke impact zal hebben op het MedTech bedrijfsleven. CEmarkering wordt in de toekomst alleen verkregen na bewezen toegevoegde waarde van het product, waar tot nu toe alleen op veiligheid werd getoetst. Een innovatiecluster kan het bedrijfsleven steunen door een ijzersterk netwerk van medisch specialisten te bieden die bedrijven kunnen helpen dit te realiseren. De ambitie is om rond dit vraagstuk ook theoretisch te ondersteunen met kennis over marktintroductie van medical devices.

101 Bijlage I - Update CMI innovatiecluster Juli 2014 Het regionale innovatiecluster van het Centre for Medical Imaging (CMI) is begin 2012 daadwerkelijk van start gegaan met een subsidie vanuit de EFRO middelen, en steun vanuit de Provincies Overijssel en Gelderland en de regio Twente. Het CMI Innovatiecluster kan gezien worden als een onderdeel van het grotere samenwerkingsverband rondom het Center for Medical Imaging North Eastern Netherlands (CMINEN) een van de 8 door ZonMW erkende Centres of Research Excellence binnen het IMDI programma. De periode waarvoor financiële ondersteuning in het kader van het EFRO programma beschikbaar is eindigt op 31 december De missie van het CMI Innovatiecluster, zoals geformuleerd in de oorspronkelijke project omschrijving is als volgt: Het creëren van een sterk open cluster voor innovatie dat het bedrijfsleven binnen Oost-Nederland toegang geeft tot hoogwaardige kennis, kunde en faciliteiten op het gebied van medische beeldvormingstechnieken om de internationale kansen binnen de gezondheidszorgsector optimaal te kunnen benutten Daarnaast is de volgende doelstelling geformuleerd: Het versnellen van innovaties in het domein van Medical Imaging & Interventions, hetgeen leidt tot: - Nieuwe economische bedrijvigheid; - Betere en betaalbare zorg; - Toename van de wetenschappelijke output; in de regio Noordoost-Nederland en daarbuiten. Terugblik activiteiten en resultaten eerste fase In de eerste 2,5 jaar is het CMI Innovatiecluster geleidelijk aan gegroeid en tot bloei gekomen. Voor een volledig overzicht van alle activiteiten verwijzen wij graag naar de reguliere voortgangsrapportages waarin alles in detail is omschreven. Globaal kan gesteld worden dat er diverse succesvolle activiteiten zijn ontplooid en resultaten geboekt zoals: 3 medical tours (Chicago/Boston, Zuid-Korea, Zuid-Duitsland). Diverse themabijeenkomsten (o.a. PET/MRI, Ultrasound, screening). Diverse activiteiten in het kader van Netwerken en Verbinden. Project initiatie, stimulatie en ondersteuning/management. Geschikte financieringsmogelijkheden voor projecten binnen het cluster in kaart brengen PR materiaal en opzet en onderhoud website. Diverse activiteiten om het netwerk actief uit te breiden, samenwerking met Kennispark, Health Valley, Kennispoort Zwolle/HIP, Euregio, Topsectoren LSH & HTSM en vele bedrijven. Vele bedrijven hebben zich aangesloten via letters of intent, en >10 partijen zijn inmiddels een formeel lidmaatschap aangegaan. De opkomst bij de grotere bijeenkomsten groeit gestaag, de interesse voor nieuwe medical tours (met vraaggestuurde thema s) is groot, er hebben zich diverse (start-up) bedrijven gevestigd in de regio, er zijn vele verbindingen gelegd tussen bedrijven onderling, bedrijven en onderzoekers, en bedrijven en medisch specialisten. Hieruit volgen vele nieuwe ideeën voor innovatieve producten, veelal gebaseerd op een daadwerkelijk klinische vraagstelling van de medicus en/of patiënt. Er zijn het afgelopen jaar al diverse nieuwe projecten omschreven, en voor een aantal daarvan zijn ook additionele financiële middelen gevonden ter financiering van de aanloopfase. Hier liggen echter nog grote kansen voor de komende jaren voor de regio.

102 Naast de successen zijn er echter ook enkele tegenvallers, en blijken sommige ontwikkelingen simpelweg anders te verlopen dan bij de oorspronkelijke start is voorzien. De meest noemenswaardige wijziging betreft de oorspronkelijk geplande grootschalige imaging faciliteiten op de campus van de UT. Deze voorzieningen waren oorspronkelijk gepland als onderwijs en R&D faciliteiten, waarbij een grote rol werd voorzien voor het innovatiecluster, die het gebruik door externe partijen van deze imaging faciliteiten zou coördineren. Aangezien grootschalige financieringsbronnen voor infrastructuur op dit gebied niet voorhanden waren, is er tezamen met de regionale ziekenhuizen actief gezocht naar manieren om de business case sluitend te krijgen voor de faciliteiten op de campus. Gedurende dit traject zijn er diverse oorspronkelijk voorziene systemen afgeschreven, en bleek uiteindelijk dat het vestigen van deze faciliteit op de campus gezien het soort interventies en de aantallen patiënten die voorzien werden bij de imaging systemen, niet langer logisch was. Hierop is in overleg met alle partners besloten om de haalbaarheid van een gezamenlijke faciliteit binnen het MST te Enschede te gaan onderzoeken. Hierdoor is een aanzienlijke vertraging opgetreden. Omdat deze keuze tevens inhoudt dat CMI Twente BV niet langer verantwoordelijk zal zijn voor de exploitatie van deze imaging faciliteiten, is in overleg met alle partners besloten dat de UT/MIRA het penvoerderschap van het CMI Innovatiecluster over zal nemen. Deze transitie is de afgelopen maanden doorgevoerd. Wel zijn er inmiddels binnen de UT diverse andere Imaging Systemen beschikbaar gekomen, en deze systemen zullen zeker actief worden gaan ingezet voor R&D activiteiten, en toegankelijk worden gemaakt voor partners uit het netwerk. Hierbij moet gedacht worden aan prototypes & beta versies van nieuwe imaging technologie (bijv. Pammografie), diverse Ultrasound systemen en een Research CT scanner. Daarnaast zijn ook de al bestaande Imaging Faciliteiten van de ziekenhuizen MST en ZGT deels toegankelijk via de intensievere samenwerking tussen de partijen binnen het innovatiecluster. Ondanks deze tegenslagen kan wel worden geconcludeerd dat het Innovatiecluster overall gezien een succes is. Dit wordt onder meer bevestigd door de vele verzoeken om de scope nog verder te verbreden, en een zelfde soort rol en activiteiten te gaan invullen voor het bredere thema Health in de regio dan alleen het domein van de Medical Imaging. Een duurzaam Innovatiecluster voor Medical Imaging & Interventions In de komende anderhalf jaar (t/m eind 2015) zal alle inzet er op zijn gericht om het regionaal innovatiecluster Medical Imaging verder uit te bouwen op een duurzame manier, waarbij de rol van het cluster en haar activiteiten ook naar de toekomst toe gegarandeerd kunnen worden. Hiertoe zijn de afgelopen periode de volgende concrete stappen gezet en keuzes gemaakt: - Het Management van het cluster is zwaarder ingevuld door middel van een grotere betrokkenheid van Prof. R. Veth MD PhD en R. Burie MSc MBA, waardoor niet alleen de dagelijkse activiteiten gewaarborgd zijn, maar ook actief wordt ingezet op de afstemming met de besturen van de diverse partners en stakeholders. - De samenwerking met Kennispark, Kennispoort (HIP), Ziekenhuizen MST en ZGT, RadboudUMC, Isala en UMCGroningen zal verder worden geïntensiveerd. - De netwerk activiteiten worden gecontinueerd: diverse grotere (thema)bijeenkomsten (3 tot 5) worden georganiseerd, alsmede een aantal medical tours (2 a 3). - De website wordt geprofessionaliseerd, en beter afgestemd op de CMINEN website. - Er zijn 2 nieuwe medewerkers aangesteld die zich actief zullen richten op het realiseren van de productinnovaties door (i) ondersteuning te leveren/vinden bij het business development en (ii) het vinden/verkrijgen van de meest adequate financiering. Hierdoor kunnen de kansen die zijn gedefinieerd in de afgelopen fase binnen het cluster daadwerkelijk verzilverd worden, en kan het totale volume aan R&D projecten aanzienlijk toenemen.

103 - Onderzoekers/ klinisch hoogleraren zullen nog intensiever betrokken worden binnen het innovatiecluster. Hiermee zullen meer verbindingen worden gelegd tussen klinische vraagstellingen, het onderzoek potentieel, en het regionale bedrijfsleven. - De huidige Medical Imaging Faciliteiten van de UT en haar regionale partners zullen nadrukkelijk in kaart worden gebracht, in het bijzonder de faciliteiten die ook kunnen worden gebruikt voor experimenten en ontwikkelingen van externe partners. Getracht zal worden deze faciliteiten zoveel mogelijk open te stellen voor externe gebruikers. Consequenties Begroting CMI Innovatiecluster In grote lijnen blijft de oorspronkelijke begroting van het CMI Innovatiecluster gelijk. Door de vertraging van de grootschalige faciliteiten, en de (mede daardoor) gewijzigde insteek van het innovatiecluster (minder ondersteuning leveren rondom gebruik faciliteiten, meer ondersteuning bij het daadwerkelijk opstarten en realiseren van nieuwe ontwikkelprojecten) zijn de personele lasten in de beginfase iets lager uitgevallen dan voorzien, en drukken deze iets zwaarder op de tweede fase. Ook zijn hierdoor de voorziene externe inkomsten later op gang gekomen dan voorzien, en vallen deze dus binnen de duur van het project lager uit dan verwacht. Hier is bij het actualiseren van de begroting en het bijstellen van de plannen rekening mee gehouden in het uitgaven patroon. Globale herziene begroting Omschrijving Realisatie Nog voorzien Totaal begroot (t/m 31/3/2014) Interne loonkosten o.b.v. integraal uurtarief Promotie en publiciteit Overige kosten aan derden verschuldigd (-) Opbrengsten vanuit project Subsidiabele projectkosten Totale Subsidie (48,42%) Eigen Bijdrage (51,58%)

104 Bijlage II - Overzicht congressen / events Datum Bijeenkomst # deelnemers Congressen D Printing in Healthcare 106 deelnemers Imaging Guided Technology 71 deelnemers Ultrasound 90 deelnemers PET-MRI Cardiovascular diseases 77 deelnemers, waarvan 5 bedrijven 45 medisch specialisten 7 CMI-NEN 20 onderzoekers NB-medisch specialisten - onderzoekers lastig te scheiden PET-MRI Oncology(prostate) & Neurology 42 deelnemers, waarvan 6 UMCG 1 Siemens - Dld 1 TU Munich - Dld 1 ZGT 1 Mallinckrodt 12 UT / TG / CMI 20 UMCN CMI congres Imaging technologies in Proton Therapy ~ 100 deelnemers CMI congres Focus on Science, Business & Patient Care (including inaugural lectures prof. L.F. de Geus/ prof. R. Slart) CMI congres - Screening in public health care: from push to pull Opening door minister Bussemaker (OC&W) 200 deelnemers 86 (vol) deelnemers CMI event 2012 on PET-MRI 170 deelnemers

105 Bijlage III - Overzicht netwerkbijeenkomsten Datum Bijeenkomst Aantal deelnemers Round table meeting anesthesie: zorg op afstand Drager - Academische Zkh MST - Technische Geneeskunde - ECTM - CMI Innovatiecluster Verkenning veterinaire toepassingen microbubbles Training Health Technology Assessment o.l.v. prof. dr. M. IJzerman Follow-up - veterinaire toepassingen microbubbles 9 deelnemers; Drager: 5 UMCN: 2 UMCG: 1 MST: 1 UT- TG: 2 CMI: 2 11 deelnemers; Tide / VKON / Dierenkliniek Wolvega & Den Ham / Echo-X / MIRA / HI / TG / CMI 14 deelnemers 8 bedrijven / HIP / CMI 6 inhoudelijk deskundigen / 1 CMI Idea Meets CEO 16 deelnemers; 5 idee eigenaren, 5 CEO s, 6 Overig (Kennispark/MIRA/CMI) Idea Meets CEO 17 deelnemers; 5 idee eigenaren 6 CEO s 6 Overig (Benchmark/Kennispark/CMI) How to make a success of your medical innovation? 40 deelnemers; 7 idea owners / 33 brainstormers UT meets Euregio Business Club 36 regionale bedrijven Innovaties ICT en patientenlogistiek 10 deelnemers; 2 UT 1 ZGT 2 bedrijven (4 pers) 3 CMI Meeting Interreg - matching 8 deelnemers BIO.NRW/FHS Munster/3 bedrijven / Oost NV / CMI Interactieve Pitch&Match Sessie Medical Imaging in VR Lab - Campus UT 20 deelnemers 11 bedrijven 2 Roessingh R&D 3 UT 1 Kennispark 1 Oost NV 2 CMI

106 Pioneers in Health Care: Verkenning & Speeddating MST UT (UT) Pioneers in Health Care: Uitreiking PIHC vouchers 2014 en presentatie 8 projecten (MST) Pioneers in Health Care: Follow-up 8 PIHC projecten tijdens externe MIRA dag (UT) Pioneers in Health Care: Matchmaking ZGT MST UT (UT) Pioneers in Health Care: Resultaten projecten 2014 & Uitreiking PIHC 2015 incl project pitches 47 deelnemers; 26 MST 21 UT +/- 50 deelnemers; 30 MST/ZGT 20 UT 8 presentaties, +/- 100 deelnemers 41 deelnemers; 17 UT 22 MST/ZGT 1 Bedrijfsleven, 1 verzekeraar 73 deelnemers; 32 MST/ZGT 30 UT 9 Bedrijfsleven, 2 verzekeraar Datum Medical Tour naar: Aantal deelnemers nov 2012 Chicago / Boston Thema: International Collaboration 21 deelnemers, 7 onderzoekers, 3 clinici, 7 bedrijfsleven, CMI, Oost NV, Ned. Ambassade, 26 Oktober - 2 november 2013 Zuid-Korea Thema: PET-MRI 19 deelnemers, 6 onderzoekers,5 clinici, 3 bedrijfsleven, 2 CMI, Oost NV, 2 Ned. Ambassade 1-5 Juni 2014 Zuid-Duitsland Thema: Minimal invasive surgery & imaging guided technology and interventions 8-13 Juni 2015 Baltimore - New York Thema: Imaging the future (molecular imaging) 17 deelnemers, 3 UT, 2 clinici, 10 bedrijfsleven, CMI, WTC Twente 19 deelnemers, 5 onderzoekers,7 clinici, 4 bedrijfsleven, 3 CMI 27 September - 3 Oktober 2015 Toronto / Portland / Seattle Thema: Photoacoustics & Ultrasound 19 deelnemers, 9 onderzoekers, 5 clinici, 3 bedrijfsleven, 2 CMI maart 2015 Zuid-Duitsland Thema: Laagveld MRI 6 deelnemers, 2 onderzoekers, 1 clinicus (UMCU), 1 fysicus (UMCG), 1 bedrijf, 2 CMI

107 Bijlage IV - Pioneers in Health Care Innovatiefonds Imaging and Diagnostics ingediende voorstellen, 16 Imaging and Diagnostics 1. Disseminatie (metastaserings-)onderzoek bij borstkanker: betere prognosebepaling door het gebruik van FDG-PET in plaats van conventionele imaging? 2. Digitale subtractie van handfoto s om progressie van reumatoïde artritis te meten. 3. Herstel van hersenfunctie bij coma na hartstilstand: implementatie en validatie van een nieuwe meettechniek 4. Photoacoustic assessment of the lower limb amputation level 5. Hyperspectral and temperature images for early detection of diabetic foot ulcers with an intelligent telemedisch specialistenne system 6. Blood analysis without pain in neonates - TOEGEKEND 7. Endovascular aneurysm repair and aortic wall dynamics 8. Model-gebaseerde planning en aansturing van een rigide biopsienaald voor het optimaal aanprikken van een laesie in de borst - TOEGEKEND 9. Ontwikkelingstraject voor het realiseren van medische procedure voor het uitvoeren van minimaal invasieve mitralisklep behandelingen 10. Kwantificatie van amyloid-pet voor vroege opsporing van alzheimer. 11. Beter doelgerichte radiotherapie met magnetische nano deeltjes 12. Improving radiation treatment of patients with lung cancer. Reducing respiratory motion artifacts in both treatment planning and radiation therapy, a pilot study 13. Een patiënt-specifiek voetmodel Ontwikkeling van een mathematisch anatomisch voetmodel ter evaluatie en voorspelling van effecten van therapie op het gangbeeld 14. The diagnostic value of FDG-PET/MRI in spondylodiscitis 15. 3D correlatie CT en PA van secundaire, kleine longlesies bij patiënten met een primair adenocarcinoom van de long. 16. State-of-the-art in photoacoustic CT to visualize the synovium in inflammatory joint disease - TOEGEKEND

108 ingediende voorstellen, 9 Imaging and Diagnostics 1. A new field for photoacoustic imaging: from validation in healthy feet to critical limb ischemia detection in people with diabetes - TOEGEKEND 2. The Photoacoustic Needle for real-time targeting, and assessment of radiofrequency ablation in liver oncology 3. Predictive value of 123 I-mlBG scintigraphy in patients undergoing pulmonary vein isolation for artrial fibrillation: PREMIUM-AF 4. Feasibility of sentinel node localization in head and neck cancer using magnetic nanoparticles and DiffMAG technology 5. De handheld gout probe : licht om jicht te bewijzen 6. Enhanced reality panoramatic user interface for navigation and documentation of endoscopic guided surgeries (Panosurg) TOEGEKEND 7. Interfacing van een MRI-compatibele biopsierobot voor het optimaal aanprikken van een laesie in de borst 8. Multimodal brain monitoring in traumatic brain surgery TOEGEKEND 9. Maximizing the strategic value of a hybrid operating room for complex cardiovascular interventions

109 Bijlage V Toonaangevend resultaat n.a.v. kennismaking tijdens Medical Tour mei 2015 UT TEKENT SAMENWERKINGSOVEREENKOMST MET MASSACHUSETTS GENERAL HOSPITAL De Universiteit Twente heeft tijdens het werkbezoek in Boston een samenwerkingsovereenkomst gesloten met het Massachusetts General Hospital. Collegevoorzitter Victor van der Chijs en kersverse prodecaan Health & Technology Maarten IJzerman ondertekenden gisteren namens de UT het Memorandum of Understanding met het befaamde ziekenhuis, dat tot de topziekenhuizen in de wereld behoort. Namens het Mass General, zoals het ziekenhuis in de volksmond heet, tekenden James A. Brink M.D., hoofd radiologie en Rajiv Gupta PhD M.D., directeur van het Axis Center voor radiologie, de samenwerkingsovereenkomst. De nadruk in de samenwerking ligt op de activiteiten van het Axis Center, het instituut voor Advanced X-Ray Imaging Sciences van het MGH. Gupta wordt daarbij tevens visiting professor bij de faculteit TNW van de Universiteit Twente. In de komende tijd gaan de Universiteit Twente en het Massachusetts General Hospital verder inhoud geven aan de samenwerking. Daarbij onderzoeken zij bijvoorbeeld de mogelijkheden voor gezamenlijk onderzoek en kennisuitwisseling, maar ook uitwisseling van studenten, promovendi onderzoekers en staf. De ondertekening van het Memorandum of Understanding met het topziekenhuis past daarbij goed binnen het verder vormgeven van internationale samenwerking.

110 Universiteit Twente T.a.v. de heer R. Burie Drienerlolaan AE ENSCHEDE Bezoekadres Marktstate Eusebiusplein 1a 6811 HE Arnhem telefoonnummer (026) telefaxnummer (026) adres internetsite Postadres Postbus GX Arnhem datum zaaknummer 31 oktober onderwerp Subsidievaststelling project: CMInen Innovatiecluster Geachte heer Burie, Met onze brief van 4 oktober 2011, zaaknummer , hebben wij u voor het project CMInen Innovatiecluster een subsidie verleend van ,00. Dit is 38,27% van de totale subsidiabele kosten van het project, welke op ,-- werden begroot. Bij schrijven van 29 maart 2016 heeft u met betrekking tot bovengenoemd project de aanvraag tot subsidievaststelling met bijbehorende controleverklaring ingediend. De totale werkelijk gemaakte en betaalde subsidiabele kosten bedragen hierin ,47. De totale opbrengsten bedragen hierin ,28. Toelichting correcties Op basis van onze beoordeling hebben wij een totale correctie gemaakt van -/-1.390,00. inlichtingen bij dhr. M. Biçici telefoonnummer (026) adres post@gelderland.nl BNG Bank Den Haag, rekeningnummer IBAN-nummer: NL74BNGH BIC-code van de BNG: BNGHNL2G btw-nummer: NL B03 KvK-nummer:

111 Deze correctie is als volgt opgebouwd: a) Een bedrag van ,00 (incl ,00 BTW) betrekking hebbende op overige kosten derden is gecorrigeerd. De subsidie is verleend op grond van Module 8 van de Omnibus Decentraal Regeling (ODR). Bovenstaande kosten die verband houden met de facturen van Golden Egg Check zijn niet subsidiabel onder Module 8 van de ODR. Een bedrag van 9.500,00 aan opbrengsten die verband houden met bovenstaande kosten is ook gecorrigeerd. Betreft de financieringsbijdrage van QVQ Holding B.V. Deze bedragen zijn gecorrigeerd op grond van sanctiecode 1 4-D3. Besluit Wij stellen de subsidiabele kosten vast op ,47. De opbrengsten stellen wij vast op ,28. Wij stellen de financiering als volgt vast: Financier Bedrag (in euro s) Percentage GO-EFRO ,87 24,22% Cofinanciering Provincie Overijssel ,23 8,07% Rijkscofinanciering ,32 8,07% Regio Twente ,32 8,07% Universiteit Twente ,45 51,57% Totaal ,19 Wij stellen de subsidie op grond van art eerste lid in combinatie met art. 4.46, tweede lid onder b van de Algemene wet bestuursrecht in samenhang met de beleidsregel Sanctiebeleid EFRO programma , Regio Oost-Nederland 2014 vanuit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling vast op ,87, de subsidie vanuit de provinciale cofinanciering vast op ,23 en de subsidie vanuit de rijkscofinanciering vast op ,32. Wij hebben besloten tot het lager vaststellen van de subsidie gezien de onderrealisatie en de hierboven genoemde correcties. Resterende subsidie Er is reeds een bedrag van ,61 uitgekeerd. Het resterende bedrag van ,81 zal aan u worden uitbetaald. 1 Sanctiebeleid EFRO programma , Regio Oost-Nederland

112 Voor de goede orde wijzen wij u er nog op dat u alle op het project betrekking hebbende bewijsstukken tot minimaal 31 december 2020 ter beschikking van de Europese Commissie moet houden. Wij wijzen u erop dat de overige controle-instanties, waaronder de Europese Commissie alsnog een controle bij u kunnen uitvoeren en het recht hebben de subsidie eventueel bij te stellen. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Hoogachtend, namens Gedeputeerde Staten van Gelderland, A.J. Marringa Belanghebbenden kunnen binnen zes weken na dagtekening van dit besluit hiertegen een bezwaarschrift indienen. Het bezwaarschrift dient te worden gezonden aan Gedeputeerde Staten, secretariaat Commissie van Advies voor Bezwaarschriften en Klachten, Postbus 9090, 6800 GX Arnhem. Op envelop en brief duidelijk "bezwaarschrift" vermelden. Degene die een bezwaarschrift heeft ingediend, kan bij de voorzieningenrechter van de rechtbank Gelderland (Postbus 9030, 6800 EM Arnhem) een verzoek indienen om een voorlopige voorziening te treffen. Voor individuele burgers (niet voor advocaten en ook niet voor gemachtigden namens een bedrijf of een organisatie) bestaat de mogelijkheid dat verzoek digitaal in te dienen. Meer informatie kunt u vinden op Voor het behandelen van een verzoek om een voorlopige voorziening wordt griffierecht geheven. Over de hoogte en de wijze van betaling van het griffierecht kunt u informatie verkrijgen bij de rechtbank Gelderland, telefoonnummer (026) of op Informatie over de bezwarenprocedure en de mogelijkheid van mediation is te vinden op de website van de provincie Gelderland ( U kunt die informatie, vervat in de brochure "Niet eens met een besluit van de provincie Gelderland? Bezwaarschrift of mediation", ook opvragen bij het Provincieloket via telefoonnummer (026)

113 Projectresultaat Gesubsidieerd door:

114 Eind Rapportage TEC4SE Pagina 2 van 17

115 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING 4 2 SCOPE 5 3 RESULTATEN ARCHITECTUUR (WERKPAKKET TEC4SE ROOM EN INTEGRATIE) WERKPAKKET VERKEER WERKPAKKET PUBLIEK PRIVATE SAMENWERKING WERKPAKKET SOCIAL MEDIA WERKPAKKET CROWD WERKPAKKET OBJECT ALGEMENE INFORMATIE PRIVACY EN REGELGEVING VALORISATIE MAATSCHAPPELIJK NUT 14 4 FINANCIËLE VERANTWOORDING 15 5 CONCLUSIES & AANBEVELINGEN 17 Eind Rapportage TEC4SE Pagina 3 van 17

116 1 INLEIDING Het borgen van veiligheid in de breedste zin van het woord is actueler dan ooit en wordt steeds complexer. De wereld van 3 jaar geleden toen het TEC4SE idee geboren werd is een andere dan vandaag. Niet alleen op technologisch gebied maar ook op het gebied van veiligheid. Een potentiële calamiteit voorkomen met alleen 24/7 bewaking is niet langer genoeg. We moeten het veel eerder zien aankomen maar hoe kom je aan die intelligentie? Deze uitdaging voor safety & security intelligence at the right time in the right place wordt dus alleen maar groter. At the right time: Van reactief en zelfs preventief naar proactief. In the right place: Bij de juiste persoon of instantie zodat geen tijd wordt verloren maar ook om de juiste informatie information overload te voorkomen. Het TEC4SE project is opgericht om vanuit de informatievoorziening deze uitdaging aan te gaan. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 4 van 17

117 2 SCOPE In TEC4SE zit het woord kracht verwerkt. Wat is de kracht van TEC4SE dan? De kracht van TEC4SE is verbinden: - Verbinden door netcentrisch werken binnen het OOV domein ten behoeve van de dagelijkse operatie evenals evenement gerelateerde operaties. Bij Netcentrisch werken wordt de informatievoorziening zo ingericht dat iedereen, ongeacht de plaats in de hierarchie, regionaal en bij opschaling landelijk, zo snel mogelijk kan beschikken over de relevante beschikbare informatie. Het creëren van één actueel totaalbeeld met deze informatie resulteert in betere beeldvorming wat de oordeel- en besluitvorming ten goede komt. - Verbinden door Innovatie. De kracht van innovatie zit niet enkel in het verzinnen van nieuwe middelen of toepassingen maar vooral in het integreren van bestaande technieken. - Verbinden door samenwerking tussen techniek, kennisinstellingen en operatie. Daarbij moeten we eerst elkaars taal leren spreken voordat een dialoog kan worden gestart en tot resultaten kan worden gekomen. Luisteren naar elkaar is daarbij van onschatbare waarde gebleken. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 5 van 17

118 3 RESULTATEN TEC4SE is van start gegaan met een systeemarchitectuur dat bestaat uit drie modules: 1. De Convergent Information Acquisition module is een soort stekkerdoos en verzamelt alle verschillende informatiebronnen bij elkaar welke vervolgens in. 2. Het tec4se Integration Platform, worden geïntegreerd in een overkoepelend systeem. Van daar uit wordt de informatie via 3. De tec4se Human Machine Interface gedistribueerd naar alle operationeel relevante partijen. Daarnaast moest het systeem Privacy by design ondersteunen zodat het voldoet aan juridische regelgeving omtrent privacy. 3.1 Architectuur (werkpakket Tec4se Room en Integratie) Gedurende de loop van het project bleek deze architectuur een aantal fundamentele problemen te hebben: - Zo bleek dat niet iedere partij in staat was zijn data voor centrale opslag beschikbaar te stellen vanwege de intellectual property van de data dan wel vanwege privacy en regelgeving. - Verder is de hoeveelheid data die potentieel ter beschikking staat enorm en steeds groeiende. Dat vereist schaalbaarheid maar ook een snelle en dynamische verbinding met nieuwe databronnen met respect voor toegankelijkheid van de data via autorisatie. - Tenslotte heeft gedurende het project het gebruik van mobiele applicaties ten behoeve van operationele intel ter plekke een vogelvlucht genomen. Hier was de architectuur niet primair op ingericht. Uiteindelijk is het project tot een architectuur gekomen die voldoet aan de volgende eisen: Eind Rapportage TEC4SE Pagina 6 van 17

119 - Data bij de bron houden (edge computing) - Schaalbaar (light weight applicatie) - Snel nieuwe databronnen kunnen verbinden (DPIF) - Dynamische Autorisatie (Martello) - Secured datauitwisseling (Martello) Een grafische weergave van deze architectuur is hieronder weergegeven. Deze architectuur is het best uit te leggen aan de hand van een voorbeeld van een hulpverlener tijdens een evenement. Traditioneel communiceert deze hulpverlener via zijn porto met zijn eigen centrale (safety & security module links boven) van wie hij orders ontvangt en aan wie hij meldingen verstrekt. Met TEC4SE kan een passend operationeel beeld worden ontsloten aan deze beveiliger. Daar zijn wel eerst een aantal stappen voor nodig: Met behulp van DPIF, een soort gouden gids van informatiebronnen kan deze hulpverlener snel geabonneerd worden op de juiste actuele informatie. Bijvoorbeeld social media alerts betreffende het evenement. Echter voordat de hulpverlener toegang tot deze data krijgt zal Martello eerst autorisatie moeten regelen. Dit gebeurt middels een sleuteluitwisseling. Deze sleutel wordt verstrekt door de eigenaar van de databron en kan te allen tijde worden ingetrokken. Eenmaal in bezit van deze sleutel kan de versleutelde data worden ontsloten voor gebruik. Hetzelfde proces wordt gevolgd voor andere databronnen: crowd informatie, object en andere informatie. Alle informatie wordt via een industrie standaard Enterprise Service Bus (ESB) uitgewisseld. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 7 van 17

120 Correlatie van gegevens vindt dynamisch plaats: de positie van de hulpverlener in combinatie met de betreffende crowd informatie. De hulpverlener kan op zijn beurt weer input leveren aan crowd (bijvoorbeeld sfeerbeeld) en social media (bijvoorbeeld high quality alerts). Meer informatie over architectuur, infrastructuur en demonstrator kan worden gevonden in de eindrapportage WP1 TEC4SE Room. Meer informatie over integratie en het ontsluiten van databronnen kan worden gevonden in de eindrapportage WP7 Integratie. 3.2 Werkpakket Verkeer Verkeersdrukte is een potentiele bron voor early warning van een calamiteit. Door verkeersdrukte te meten en patronen te analyseren kunnen anomalieën worden gedetecteerd In het werkpakket heeft de nadruk gelegen op het koppelen van verschillende databronnen: - Verkeerslussen in de stad Enschede - Snelwegen van Rijkswaterstaat Hiervoor is gewerkt met het standaard DATEX2 formaat en zijn zogenaamde Heat maps gegenereerd in TEC4SE. Daarnaast is parkeergarage-informatie in de stad Enschede ontsloten naar TEC4SE. Meer informatie over het werkpakket verkeer kan worden gevonden in de eindrapportage WP2 Verkeer. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 8 van 17

121 3.3 Werkpakket Publiek Private Samenwerking Het uitwisselen van data tussen privaat en publiek met goed geregeld worden. Afspraken en de juiste autorisatie bleken hier de belangrijkste bottleneck. Zo liepen vakbonden bijvoorbeeld niet warm voor het niet conditioneel ontsluiten van de positionele data van private beveiligers aan de politie. Daarnaast kan het ook niet zo zijn dat een private beveiliger opdrachten van de politie moet opvolgen en vice versa. Goede afspraken zijn dus belangrijk. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een conditionele en geautoriseerde uitwisseling van informatie tussen publiek (backoffice) en privaat (backoffice en mobiel). Het gaat hier om generieke informatie als tekst en beeld maar ook om het uitwisselen van sfeer. Hierbij is gebruik gemaakt van het standaard e-clipse formaat voor datauitwisseling. Meer informatie over het werkpakket PPS kan worden gevonden in de eindrapportage WP3 Publiek Private Samenwerking. 3.4 Werkpakket Social Media Social Media is een belangrijke informatiebron voor sfeer en calamiteiten. Met behulp van Twitsident Social Media alerts, verrijkt met afgeleide positionele data is binnen TEC4SE niet alleen het Twitsident Dashboard ontsloten maar ook geselecteerde alerts met positionele data. Deze alerts bieden vervolgens een unieke gelegenheid om bijvoorbeeld automatisch ontsloten te worden naar portable devices van hulpverleners (privaat en publiek) die zich in de buurt van het alert bevinden. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 9 van 17

122 Meer informatie over het werkpakket Social Media kan worden gevonden in de eindrapportage WP4 Social Media. 3.5 Werkpakket Crowd Niet allen het meten van drukte maar vooral de verschuivingen van mensenmassa s zijn belangrijk om te meten. Met behulp van de Bluemark technologie is deze data naar TEC4SE ontsloten en op verscheidene evenementen succesvol uitgetest. Naast het meten van crowd is door de Universiteit Twente een unieke gezichtsherkenningsmodule ontwikkeld die met een hoge nauwkeurigheid gezichten kan herkennen die van bijvoorbeeld een bodycam afkomstig zijn. Het resultaat kan worden teruggekoppeld naar de portable device van de hulpverlener. Eén van deze mogelijke portable devices is de Moove applicatie. Deze is specifiek ontwikkeld ten behoeve van evenementen of gelegenheden waar grote drukte is. Middels Moove kan data van de TEC4SE Control room gemakkelijk worden ontsloten naar de hulpverlener en vice versa. Daarnaast kan met Moove efficiënt data worden uitgewisseld tussen hulpverleners in het veld. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 10 van 17

123 Meer informatie over het werkpakket Crowd kan worden gevonden in de eindrapportage WP5 Crowd. 3.6 Werkpakket Object Binnen het werkpakket object is gekeken naar het uniform ontsluiten van informatie over objecten. Daarvoor zijn de volgende scenario s onderzocht: - Brand bij Saxion Hogeschool - School Shooting bij Saxion Hogeschool - Brand bij parkeergarage Voorbeelden van de informatie die is ontsloten zijn: gevaarlijke stoffen, voertuiginformatie (parkeergarage), aantallen en positie van mensen in een object (gebouw), plattegronden (2D/3D). Middels een generieke interface wordt deze data ontsloten naar TEC4SE. Tenslotte is door Smart Signs binnen dit werkpakket dynamische evacuatie assistentie geimplementeerd op de door Smart Signs ontwikkelde dynamische gebouwinformatiepanelen. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 11 van 17

124 Meer informatie over het werkpakket Object kan worden gevonden in de eindrapportage WP6 Object. 3.7 Algemene Informatie Het ontsluiten van algemene informatie op het operationele beeld is gedaan binnen het werkpakket TEC4SE Room. Voorbeelden van algemene informatie die is ontsloten zijn: - Weer - Aanrijtijden van hulpverleningsvoertuigen - BAG - Brandkranen Eind Rapportage TEC4SE Pagina 12 van 17

125 3.8 Privacy en Regelgeving Tec4se maar ook de informatie-ontsluitende partners hebben 10-stappenplan gevolgd om vast te stellen en waar nodig te melden waarom en hoe de privacy van data wordt gewaarborgd: privacy by design! Dit heeft mede geleid tot aanpassen van systemen voor hoe met data om wordt gegaan, bijvoorbeeld door het anonimiseren van data. 3.9 Valorisatie Meer informatie over Privacy en Regelgeving binnen TEC4SE kan worden gevonden in de eindrapportage WP Juridisch. Het creëren van toegevoegde waarde, door kennis te dissemineren ten behoeve van maatschappelijk en economisch nut is een belangrijk onderdeel geweest binnen het TEC4SE project met als resultaat dat de regio Twente als belangrijke experimenteer omgeving (sandbox) op OOV-terrein is gepositioneerd en versterkt. Tevens is de marktpositie van de op het OOV-gebied opererende bedrijven in Twente versterkt. Tenslotte heeft het project nieuwe innovatieve productconcepten voor de OOV-markt voor Twentse bedrijven neergezet. Voorbeelden daarvan zijn DPIF, Martello, gezichtsherkenning, dynamische bewegwijzering en de positiebepaling van Social Media alerts. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 13 van 17

126 Meer informatie over de Valorisatieactiviteiten binnen TEC4SE kan worden gevonden in de eindrapportage WP Valorisatie Maatschappelijk nut Tijdens het project is de maatschappelijke meerwaarde van TEC4SE geadresseerd. In een praktijk casus zijn de kosten en opbrengsten van de inzet van middelen die een verbeterde informatiepositie tot gevolg hebben tegen elkaar afgewogen. Hiermee is een onderzoek gedaan naar het maatschappelijk nut (maatschappelijke business case) van de inzet van onderdelen van Tec4se. Conclusie is dat de opbrengsten van Tec4se worden gevonden in de verminderde inzet van politiemensen en een verminderde schadelast door vernielingen en dat bij een structurele inzet van TEC4SE middelen een positieve maatschappelijke business case kan worden gevonden. Meer informatie over de Maatschappelijke Business case binnen TEC4SE kan worden gevonden in de eindrapportage WP Procesverandering. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 14 van 17

127 4 FINANCIËLE VERANTWOORDING Per partner is in onderstaande tabel het braamde budget weergegeven alsmede de actuele totale uitgaven per partner voor aansluiting MKB. Partners Beraamd Budget Thales 1,800,000 Bluemark 94,000 ENAI 269,000 Isolectra 50,000 Peek Traffic 70,000 P&P 49,000 FIGO 108,000 Saxion 124,000 UT 366,000 Gemeente 70,000 Totale projectkosten TEC4SE 3,000,000 Actuele Uitgaven Subsidie Provincie Subsidie Regio 1,869, , ,348 94,010 23,503 23, ,853 29,463 29,463 63,033 15,758 15, ,000 12,250 12, ,000 33,500 33, ,000 31,000 31, ,008 81,502 81, ,703 55,676 55,676 3,000, , ,000 Conform de beschikking van de provincie Overijssel zijn in 2014 drie MKB-en aangesloten. Per MKB partner en Thales als integrator van de aansluitende MKB partijen is in onderstaande tabel het braamde budget weergegeven als mede de actuele totale uitgaven per partner. Partners tbv aansluiting MKB Beraamd Actuele Subsidie Subsidie Budget Uitgaven Provincie Regio Thales (integratie) 100, ,122 25,281 25,281 Crowdsense 44,300 85,155 21,289 21,289 Sigmax 101,000 70,054 17,514 17,514 Smart Signs 80,000 90,729 22,682 22,682 Totale projectkosten TEC4SE 325, ,060 86,765 86,765 Het consortium heeft de bijdrage van de publieke partijen voor deze aansluiting niet kunnen realiseren. Het consortium heeft daarom de vrijheid genomen om een interne verrekening toe te passen van de beschikbare subsidiegelden ten einde de aangesloten MKB partijen tegemoet te komen. Zie hiervoor onderstaande tabel. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 15 van 17

128 Partners Beraamd Actuele Subsidie Mutatie Nieuwe Budget Uitgaven Regio tbv MKB Subs. Regio Thales 1,800,000 1,869, ,348-17, ,000 Isolectra 50,000 63,033 15,758-4,983 10,775 Gemeente 70, ,703 55,676-29,926 25,750 Totale Mutatie tbv MKB -52,257 Partners tbv aansluiting MKB Beraamd Budget Thales (integratie) 100,000 Crowdsense 44,300 Sigmax 101,000 Smart Signs 80,000 Actuele Uitgaven Subsidie Regio Mutatie tbv MKB Nieuwe Subs. Regio 52, ,122 25,281-25,281-85,155 21,289-21,289 70,054 17,514-17,514 90,729 22,682-9,227 13,455 Totale Subsidie tbv MKB Bovenstaande in acht nemende geven de onderstaande tabellen (i) subsidie volgens beschikking, (ii) reeds ontvangen subsidie en (iii) nog te ontvangen subsidie weer. Subsidie volgens Beschikking Subsidie Provincie Beschikking basis 750,000 Beschikking aansluiting MKB 150,000 Totale Beschikking TEC4SE 900, , ,000 Subsidie Regio Totaal 1,500, ,000 1,650,000 Reeds uitgekeerde Subsudie Ontvangen Ontvangen Totaal Cash Provincie Regio in Betaling 1 540, , ,000 Betaling 2 60, , ,000 Inz. MKB 48,000 48, , ,000 1,248,000 Nog te ontvangen Subsidie na akkoord eindverantwoording Provincie Regio Totaal Betaling basis 150, , ,000 Betaling Inz. MKB 38,765 38, , , ,765 Eind Rapportage TEC4SE Pagina 16 van 17

129 5 CONCLUSIES & AANBEVELINGEN Met de voltooiing van deze eerste fase van TEC4SE is een gedegen en beproefde architectuur voor systemen die netcentrisch werken ondersteunen opgeleverd en staat de deur open voor toekomstige tenders evenals een eventuele tweede fase welke moet leiden tot een door scenario s en procesmatige protocollen ondersteund (bèta) systeem. Met het inzetten van TEC4SE op verschillende evenementen zoals de NIS, NSS en koninginnenacht hebben we de toegevoegde waarde van netcentrisch werken in operationele omgeving kunnen toetsen en daarmee TEC4SE kunnen positioneren in het OOV domein als een absolute must-have voor een efficiënte en effectieve borging van veiligheid in brede zin van het woord. Eind Rapportage TEC4SE Pagina 17 van 17

130 CMI Twente B.V. De heer R. Burie MSc. MBA Postbus AE Enschede UW KENMERK ONS KENMERK DATUM BEHANDELD DOOR E.L. Ruijs DOORKIESNR ONDERWERP Eindafrekening project Center for Medical Imaging (CMI) Geachte heer Burie, Op 24 februari 2017 ontvingen wij het verzoek om de subsidie vast te stellen voor het project Center for Medical Imaging North Eastern Netherlands (CMInen). Wij hebben de aanvraag getoetst aan de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en de criteria zoals in onze beschikking van d.d. 18 oktober 2011 (brief nr ) staan vermeld. Wij hebben Universiteit Twente een subsidie van maximaal ,00 verleend voor het project Center for Medical Imaging. Uit de overgelegde stukken is gebleken dat de beoogde resultaten zijn behaald. Verder blijkt uit de stukken dat de totale subsidiabele kosten ,47 zijn. Wij hebben vastgesteld dat Universiteit Twente aan de in onze beschikking genoemde voorwaarden heeft voldaan. Besluit Wij stellen de subsidie op grond van artikel 4:46 van de Awb vast op ,32. Wij hebben besloten tot het lager vaststellen van de subsidie gezien de onderrealisatie en door een aantal correcties zoals genoemd in de subsidievaststelling van de Management Autoriteit Oost Nederland Afrekening Vooruitlopend op deze vaststelling hebben wij vier voorschotten van in totaal ,00 overgemaakt. Dit betekent dat de Universiteit Twente nog een bedrag ontvangt van ,32. Wij maken dit bedrag binnen 30 dagen over naar bankrekening NL24ABNA t.n.v. Universiteit Twente o.v.v. CMI eindafrekening en het kenmerk van deze brief.

131 PAGINA 2/2 Bezwaar Binnen zes weken na de dag van verzending van dit besluit kan hiertegen op grond van artikel 7:1 van de Algemene wet bestuursrecht een bezwaarschrift worden ingediend bij de Bestuurscommissie Agenda van Twente. Het bezwaarschrift dient te worden gezonden aan Bestuurscommissie Agenda van Twente, Postbus 1400, 7500 BK Enschede. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de in het briefhoofd vermelde contactpersoon. Hoogachtend, bestuurscommissie Agenda van Twente, secretaris, voorzitter, S.L. van der Steen P.G. Welman kopie: GO, J. Janssen.

132 Thales Nederland B.V. T.a.v. de heer ir. G.J. Edelijn Postbus GD Hengelo UW KENMERK ONS KENMERK DATUM BEHANDELD DOOR E.L. Ruijs DOORKIESNR ONDERWERP Eindafrekening project TEC4SE Geachte heer Edelijn, Op 23 december 2016 ontvingen wij het verzoek om de subsidie vast te stellen voor het project TEC4SE. Wij hebben de aanvraag getoetst aan de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en de criteria zoals in onze beschikking van d.d. 12 juli 2012 (briefnr ) staan vermeld. Wij hebben Thales Nederland BV een subsidie van maximaal ,00 verleend voor het project TEC4SE. Uit de overgelegde stukken is gebleken dat de beoogde resultaten zijn behaald. Verder blijkt uit de stukken dat de totale projectkosten ,00 zijn. Wij hebben vastgesteld dat Thales Nederland BV aan de in onze beschikking genoemde voorwaarden heeft voldaan. Besluit Wij stellen de subsidie op grond van artikel 4:46 van de Awb vast op ,00. Afrekening Vooruitlopend op deze vaststelling hebben wij twee voorschotten van in totaal ,00 overgemaakt. Dit betekent dat Thales Nederland BV nog een bedrag ontvangt van ,00. Wij maken dit bedrag binnen 30 dagen over naar bankrekening NL34 RBOS t.n.v. Thales Nederland BV, o.v.v. het kenmerk van deze brief. Bezwaar Binnen zes weken na de dag van verzending van dit besluit kan hiertegen op grond van artikel 7:1 van de Algemene wet bestuursrecht een bezwaarschrift worden ingediend bij de

133 PAGINA 2/2 Bestuurscommissie Agenda van Twente. Het bezwaarschrift dient te worden gezonden aan Bestuurscommissie Agenda van Twente, Postbus 1400, 7500 BK Enschede. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de in het briefhoofd vermelde contactpersoon. Hoogachtend, bestuurscommissie Agenda van Twente, secretaris, voorzitter, S.L. van der Steen P.G. Welman kopie: provincie Overijssel, B. de Jonge.

134 Openbaar Ja Registratienummer Voorstel voor Bestuurscommissie Agenda van Twente Datum vergadering 5 april 2017 Agendapunt B - 5 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Leefomgeving, E.L. Ruijs, Onderwerp Eindafrekening Innovatieplatform Twente projecten (IPT)- Stil Veilig Wegverkeer uit de Agenda van Twente Voorstel 1. Het subsidiebedrag aan Apollo Vredestein voor het project Stil Veilig Wegverkeer vast te stellen op ,78, het restantbedrag ad ,78 uit te betalen en hiertoe bijgaande beschikking af te geven; Toelichting op het voorstel Inleiding Vanuit het investeringsbudget Innovatie Platform Twente (IPT) ontvangt Regio Twente regelmatig voortgangsrapportages, verzoeken tot uitbetaling van voorschotten of afrekening van projecten. Voor één project is een dergelijk verzoek ontvangen. Beoogd resultaat Een financiële bijdrage te geven aan projecten die bijdragen aan het realiseren van de doelstelling van het innovatiedeel van de Agenda van Twente. Dit draagt bij aan de versterking van de sociaal economische structuur van Twente zoals beoogd in de Agenda van Twente. Overwegingen Stil Veilig Wegverkeer van Apollo (Vredestein) Het project Stil Veilig Wegverkeer werkt aan een stille en veilige band-wegdekcombinatie. Het unieke van deze aanpak is het samenwerkingsverband tussen universiteit, bandenleverancier én wegenbouwer, waarbij de communicatie tussen band en wegdek centraal staat. Voor dit EFRO project heeft het dagelijks bestuur op 30 augustus 2010 een subsidie van maximaal ,- beschikbaar gesteld. Doel: Stillere en veiligere banden en wegdekken dragen bij aan de leefbaarheid en verminderen het aantal ongevallen. De hoeveelheid geluid en slijtage hangt sterk af van wat band en wegdek bij onderling contact doen. Daarom pakt het project Stil Veilig Wegverkeer verbeteringen aan band én wegdek in samenhang op. Er wordt gewerkt aan een prototype van een stille en veilige band-wegdekcombinatie. Band en asfalt worden samen stil en veilig gemaakt. In het project werken onderzoekers (AIO s) onder meer aan nieuwe meetinstrumenten, simulatietools en prototypes. Beoogde resultaten: Het consortium ontwikkelt fundamentele inzichten in band-wegdekinteractie (kennisontwikkeling) en ontwikkelt innovatieve, stille en veilige banden en wegen. Stil Veilig Wegverkeer verricht onder meer de volgende activiteiten: Pagina 1 van 3

135 - ontwikkeling, ontwerp en bouw van een nieuw meetinstrument voor 3D-scanning van asfalt op mmschaal bij hoge snelheid; - ontwikkeling, ontwerp en bouw en een 2D-temperatuursensor, die het temperatuurverloop van wegdek en band bij hoge snelheid simultaan meet; - berekening van veilige band-wegdekcombinaties en berekening van stille band-wegdekcombinaties; - een geïntegreerde band-wegdekmeettrailer en simulatietools voor band en band-wegdekinteractie; - prototypes van band, wegdek en band-wegdekcombinaties. Eindrapportage: De bandenindustrie en wegenbouwers werkten in het project Stil Veilig Wegverkeer (SVW) aan de ontwikkeling van stillere banden en veiligere wegen. Het project werd niet alleen aan de tekentafel onderzocht, maar ook op locatie. De testen zijn op De Strip, de voormalige taxibaan voor F16 s op vliegveld Twente, gedaan. Op de taxibaan heeft wegenbouwer Reef zes types bestaand mengsel neergelegd. Daarnaast zijn er nog eens vier types geoptimaliseerd asfalt gelegd. Vervolgens is gekeken wel type mengsel ideaal was voor geluidsreductie. Behalve de wegen speelde ook de band een belangrijke rol. De drie onderzoekers gebruikten verschillende testmethodes waarmee het geluid van banden kon worden voorspeld en geoptimaliseerd. Met behulp van de metingen kunnen stillere en veilige wegen en banden worden ontwikkeld. De kennis die in het project is opgedaan, wordt direct gebruikt en toegepast in de praktijk. Ook is er gewerkt aan een wegdeklabel. Het wegdeklabel kan eenduidig werken voor wegbeheerders, wegenbouw, maar ook weggebruikers, omwonenden en politiek. Op het gebied van werkgelegenheid zijn directe resultaten met name bij Apollo te kwantificeren. Door de komst van het Global Apollo R & D centrum en de uitgebreidere samenwerking met de UT is er een groei van 110 fte op R & D gerealiseerd. (Zie hiervoor blz 5, hoofdstuk 4, van de Eindrapportage) Vaststelling subsidie en afrekening verstrekt voorschot: Regio Twente volgt bij haar subsidieverstrekking aan Europese projecten de voorwaarden en termijnen van de Management Autoriteit (MA), het gezamenlijk EFRO bureau van de provincies Gelderland en Overijssel. Voor het project Stil Veilig Wegverkeer heeft uw bestuur tot nu toe acht voorschotten van in totaal beschikbaar gesteld. Naar aanleiding van de ingediende eindrapportage wordt u voorgesteld om het aandeel van Regio Twente in de bijdrage vast te stellen conform het besluit van de MA. Dit bedrag is gebaseerd op de totaal gemaakte én goedgekeurde kosten en het aandeel van Regio Twente in het totale subsidiebedrag. Uit de eindrapportage en het financieel overzicht blijkt dat de totale projectkosten ,33 hebben bedragen. Geadviseerd wordt om het aandeel van Regio Twente in deze subsidie vast te stellen op ,78 (14.08 % van de projectkosten), het restantbedrag ad ,78 uit te betalen en de Apollo Tyres als penvoerder van het project hierover middels bijgevoegde beschikking te informeren. Met deze vaststelling volgen wij het besluit van de Management Autoriteit. Kosten, baten, dekking Het volgende bedragen uit te betalen uit de beschikbare gelden voor Innovatie: ,78. Oorspronkelijk was rekening gehouden met een subsidiebedrag van Dit betekent dat er ,22. vrijvalt. Conform het besluit van het Algemeen Bestuur van 23 juni 2016 komt dit ten goede aan de jaarschijf 2017 van het Innovatiefonds Twente. Communicatie Op 15 november 2015 is het project met een symposium afgesloten. Vervolg De beschikking wordt verstuurd en het restantbedrag uitbetaald. Bijlagen 1 eindrapportage SVW 2 vaststellingsbrief MA 3 vaststellingsbeschikking Regio Twente Publieksversie besluitenlijst Tussen is in cofinanciering met de Management Autoriteit Gelderland en Overijssel aan een het project Stil Veilig Wegverkeer vanuit het investeringsprogramma Agenda van Twente een subsidie toegekend. Dit project is inmiddels afgerond en het subsidiebedrag is definitief vastgesteld. Pagina 2 van 3

136 Het project Stil Veilig Wegverkeer Wegverkeer werkte aan een stille en veilige band-wegdekcombinatie, waarbij de wisselwerking tussen band en wegdek centraal stond. Besluit Pagina 3 van 3

137 PROJECT STIL VEILIG WEGVERKEER EINDRAPPORTAGE 1. Wij vragen u aan te geven of alle geplande activiteiten zoals deze zijn omschreven in uw projectplan zijn uitgevoerd en welke knelpunten zich hebben voorgedaan. Benoem eventuele geplande, maar niet uitgevoerde activiteiten. Omschrijf de reden waarom ze niet uitgevoerd zijn en wat de consequenties zijn van het niet uitvoeren van die activiteiten voor het project, in geld en inhoudelijk resultaat. Indien van toepassing dient er ook een nadere toelichting gegeven te worden op partnerniveau In het projectvoorstel zijn op blz 3 de drie hoofdoelstellingen genoemd welke gekwantificeerd zijn op blz 17 door deliverables per WerkGroep (WG). Hieronder is per deliverable de voortgang beschreven. Hoofddoelstelling: Ontwikkelen van fundamentele inzichten in band-wegdek interacties grip, geluid (kennis). a) Deliverable Equipment: 4 meetsystemen. De twee macro-systemen (weg, weg+water) zijn gecombineerd tot één macro systeem, aangezien er tijdens de inhoudelijke discussies geen apart meetsysteem nodig bleek. Daarmee werd dus 1 marco en 1 micro systeem nodig. Het is niet mogelijk en minder relevant gebleken om de contacttemperatuur insitu te meten in de natte omstandigheden. Dit is in overleg met de onderzoekers gebeurd en het overgebleven budget van Stemmer Imaging is verschoven naar REEF, Apollo die onvoorzien extra werk hebben verrichten tbv het project (okt-2014). Na detail onderzoek van de UT bleek het niet mogelijk om de meetsystemen direct op de meettrailer te monteren en in-situ te meten. De aldus statische micro en macro scanners zijn door Stemmer Imaging ontwikkeld, gefabriceerd, geleverd en gevalideerd. Ze voldeden aan de, door de onderzoekers op gegeven, specificaties en verwachtingen. Aanvullende wensen als het stitchen (=aan elkaar plakken) van de twee macro-camera s zijn succesvol uitgevoerd, waarbij externe hulp is gebruikt. Op UT is een nieuwe opstelling om de geluidabsorptie hoekafhankelijk te meten ontwikkeld (8p-probe) op basis van recentelijke afgerond promotieonderzoek. Verder worden de SR-ITD van Ooms, de Pinon-Disk, de AFM en de impedantiebuis van de UT en de lab & testfaciliteiten van Apollo veelvuldig gebruikt in project. Ook faciliteiten van derden zijn gebruik tijdens de diverse onderzoeken en ontwikkeling van de prototypes. b) Deliverable Equipment: Geïntegreerd band-wegdekmeettrailer. Het werk om de meetsystemen op de trailer te integreren is niet nodig gebleken. Echter er bleken wel verschillende meetmethodes te bestaan in de bandenindustrie (rembereik van ABS, UN-ECE R117,) en wegindustrie (rembereik van bijna blokkerend wiel, Standaard RAW bepalingen 2005,2010). Voor dit project was dus een extra vergelijkend onderzoek nodig op grip en geluid om te komen tot één testmethode voor geluid en voor grip. Daarvoor zijn ook derden ingehuurd. De finale metingen worden gedaan met Apollo meettrailer (grip) en CPX opstelling (geluid). Deze worden aangevuld met Pass-by metingen (zie conclusies 4 e SVW dag). c) Deliverable Grip & Geluid: Kennis in vorm van publieke kennis (journal papers, congres presentaties, proefschrift). Zie tabel onder punt 7. De onderzoeken zijn gerapporteerd in diverse publicaties door o.a. de promovendi en terug te onder punt 4. This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 1

138 d) Deliverable Grip & Geluid: Tire-Road Conferentie door TRC. Er zijn diverse conferenties gehouden door het TRC. In 2011 de eerste van een halve dag. In 2013 was sprake om dit met CROW dagen te combineren, maar dat ging helaas niet door. In 2014 heeft het TRC een congres georganiseerd voor de STSE afsluiting in In 2014 zijn er ook 4 interne SVW dagen gehouden om kennis te delen tussen de werkgroepen in het project. Daarnaast is er een openbare PR dag geweest in 2014 op de testbanen gelegen op het voormalig vliegveld Twente. Op 12 november 2015 zal door TRC een symposium gehouden worden met o.a. de SVW eind presentaties e) Deliverable Grip & Geluid: Simulatietools voor Band-wegdek interactie Apollo heeft onderzoekers, test engineers en simulatie experts laten werken aan de kennisgebieden grip en geluid. Het werk is verdeeld in twee subprojecten en vele werkpakketten. De geplande werkzaamheden zijn allemaal uitgevoerd. Echter, er is ook meer werkverricht. Na ½ jaar is de onderzoeker geluid op de UT gestopt. Dit leverde een vertraging en budgetverschuiving van 1.5 jaar op bij de UT. Apollo heeft middels het werkpakket CCAR+ extra simulatiewerk uitgevoerd (apr-2012) om dit op te vangen en de kennisoverdracht te bevorderen. Binnen de geplande werkpakketten zijn door Apollo diverse test- en simulatiemethoden ontwikkeld om de bandwegdek interactie te voorspellen: LAT100 met asfalt schijven, LFT met asfalt schijven, nieuwe geluid test en analyse methodes voor interieur en exterieur geluid, FEA transient geluid, FEA modal analysis, FEA hydroplaning, FEA rolweerstand. Tevens zijn diverse analytische modellen voor de band-wegdekinteractie ontwikkeld zoals een bronmodel voor interieur geluid, een geluidsperceptie model, een hydroplaning model, een wet grip model voor bandprofiel/weg macro ruwheid en een voor rubber/weg micro ruwheid (Persson model). Echter het ontwikkelen van de materiaalmodellen voor het geluidsmodel waren lastiger dan voorzien, waarvoor extra werk nodig is (apr-2013). Tevens heeft de R&D reorganisatie naar Apollo Tyres Global R&D de focus meer gelegd op virtuele ontwikkeling gelegd, waardoor er meer uren IO dan EO zijn geboekt. Door de integratie van de R&D centra van Apollo en Vredestein is eveneens een geringe vertraging opgelopen, die later is ingelopen door de inzet van Indiase collegas (okt-2014). Extra inzet was ook nodig om de ontwikkelde simulatiemethoden tot robuuste software in het ontwikkelproces in te zetten (o.a. multi-pitchen). De analytische modellen zijn samengevoegd in de PatternSimulationToolbox, waarbij door een extern bureau de interface is ontwikkeld. Het succes van de huidige project inspanningen heeft zoveel vertrouwen gegeven dat een aparte afdeling (~10 fte) bij Apollo Tyres Global R&D in Enschede is gecreëerd die deze tools gebruikt tbv nieuwe band technologie ontwikkeling. Sinds okt-2014 verzorgt Apollo naast het penvoerderschap ook de inhoudelijke rapportage, hetgeen meer overhead uren betekende. De kosten van Apollo m.b.t. het gebruik van test apparatuur, labapparatuur, materiaal, fabriek bouw en rubber mixing machines, productie-uren en verlies waren niet accountable declarabel te maken. De ruim 200 banden gebouwd en gebruik van de diverse apparatuur zijn daarom als in-kind bijdrage gedaan. Grip is door de UT-vakgroep Tribologie gemodelleerd op basis van adhesie waarvoor een contactmodel is ontwikkeld gecombineerd met de afschuifsterkte. Voor deze laatste is de Atomic Force Microscope AFM gebruikt. Met de AFM is de gemodificeerde oppervlakte laag (rubber) die gevormd wordt door de interactie met het stenen tegenloopvlak gekarakteriseerd. Een model is gemaakt voor het opstellen van de balans tussen de vorming van deze toplaag en de afname ervan door slijtage. De experimenten op lab schaal (SFA en pin-on-disk) hebben aangegeven dat een silica band met een carbon black loopvlak het beste is voor een goede grip bij een nat wegdek. De UT-vakgroep Structural Dynamics & Acoustics heeft een nieuwe manier om de geluidsabsorptie en reflecties van poreuze materialen te voorspellen ontwikkeld. Met dit 3D model kan de geluidsreductie van asfalt in 3D voorspeld worden. Validatie met analytische methodes is gedaan. Validatie met experimenten is ook in afrondende fase. Het model is al gebruikt om parameter studies en optimalisaties uit te voeren. Op dit moment is het asfalt gemodelleerd met ronde stenen. Het model is gebruikt voor de specificatie van de final wegdekken. Tevens zal een database met simulatieresultaten van parameter studies en optimalisaties wordt aangelegd, inclusief een interface. Deze database kan in toekomst worden gebruikt tijdens de ontwerpfase van asfalt. Tevens zijn simulaties en validaties uitgevoerd voor deelaspecten als stijfheid, dynamisch gedrag en aerodynamisch geluid. Om ontwikkelde modellen te This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 2

139 kunnen testen is veel aandacht geschonken aan het ontwikkelen van (nieuwe) meetsystemen om de geluidsabsorptie van asfalt in kaart te brengen. Een meetopstelling bestaande uit een traditionele methode als de impedantiebuis is ontwikkeld en gebruikt, alsmede een nieuwe manier om absorptie te meten - de 8p-probe - gebaseerd op eerder gedaan promotie onderzoek op de UT. Met deze nieuwe meetmethode is het mogelijk om de geluidsabsorptie van een oppervlak te meten voor zowel loodrechte als schuin invallende geluidsgolven. Zowel de impedantiebuis, als de 8p-probe zijn gebruikt bij de finale metingen ter afsluiting van dit project. Daarnaast is gewerkt aan de opstelling voor en uitvoering van de Pass-by metingen die ter afsluiting van dit project zijn uitgevoerd. In het project is gekozen om de proefvakken aan te leggen op het Vliegveld Twente, dat hierdoor de veroudering van de wegdekken t.g.v. publiek gebruik uitgesloten wordt. Tevens konden hierdoor meerdere soorten asfalt bij elkaar kon worden aangelegd (wat kosten verlagend is t.o.v. proefvakken verdeeld over verschillende wegen). Een ander groot voordeel dat er veel metingen konden worden verricht zonder dat er rekening moest worden gehouden met verkeer of verschuiving door weersomstandigheden enz. Er is gekozen voor zes proefvakken waarvan twee vakken met een semi dichte dunne geluid reducerende deklaag, een proefvak OPA 8 een open mengsel, een proefvak Stilmastiek 8 een grotere geluid reducerende deklaag, een proefvak met een referentiemengsel Dicht Asfalt Beton en een proefvak met ISO asfalt volgens eisen bandenindustrie. Hierdoor zijn extra metingen verricht door KOAC, -NPC, en Wim van Keulen met betrekking tot stroefheid, geluid en absorptie dit om correlaties te vinden maar ook om uit gegevens metingen door UT en metingen Apollo de analyses te kunnen maken van de verschillende meetmethodes. Door het grote aantal metingen heeft dit wel kostenverhogend gewerkt en er ook meer uren nodig geweest voor de kennis verbreding van grip en geluid. Daarnaast zijn er extra SR-ITD onderzoeken bij derde (Ooms) uitgevoerd met betrekking tot rubbereigenschappen, wegdek invloeden op het gripniveau. Hiervoor waren meer testdagen nodig, en meer analyses. In het voorjaar 2015 zijn twee extra proefvakken aangelegd ter optimalisatie van grip en geluid, het betreft een dunne geluid reducerende deklaag semi open 0/3 van 25 mm en een tweelaagse open Geluid reducerende constructie van 50 mm met een hoge holle ruimte van de deklaag 0/3. Dit heeft extra kosten meegebracht en hier komen ook nog extra metingen voor de UT en Apollo bij. Doordat er een groot aantal proefvakken zijn aangelegd ( 8 stuks) zal de herstelkosten ( het weer terug brengen van de SMA deklaag zoals voorheen) ook meer kosten met zich meebrengen dan vooraf gerekend Uit metingen blijkt dat er een hoge correlatie is tussen absorptie en geluidsreductie. Verder is de textuur (bepaald door de steengrootte) van de mengsels vergelijkbaar. Was dat niet zo dan zou de correlatie waarschijnlijk veel lager zijn omdat textuur de belangrijkste parameter is. Hoofddoelstelling: Innovatieve stille en veilige wegen en banden te ontwikkelen (valorisatie). f) Deliverable Prototype: Prototype Band, Wegdek en Band-wegdekcombinatie. Door 4 thema dagen is er intensief samengewerkt om te komen tot een voorstel van de prototypes: 3 band types (best geluid, best grip, beste combinatie) 3 wegdek types (best geluid, best grip, beste combinatie) Referentie wegdek 6 + SRTT en WG label trailer test & CPX geluid Daarbij is volop gebruik gemaakt van de opgedane kennis, test en simulatiemethodes. De wegen en banden zijn gefabriceerd en getest. De resultaten gepresenteerd op de eindconferentie. Voor de band: Geluidsreductie: 3.5 db(a) [SRTT to Sstyre] 1.0 db(a) [Cento to Sstyre] Wet grip verbetering: 14.3 % [SRTT to Sstyre] 4.3 % [Cento to Sstyre] Voor de weg: Geluidsreductie : 6.1 db(a) [AC16 to Twinlay] Wet grip verbetering: -4 % [ISO to Twinlay] g) Deliverable Prototype: Wegdeklabel This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 3

140 De werkgroep weg heeft een eerste voorstel gemaakt voor een wegdeklabel. Het wegdeklabel kan eenduidig werken voor de wegbeheerders, wegenbouw, maar ook weggebruikers, omwonenden en politiek. Het voorstel is gepresenteerd en bediscussieerd op de eindconferentie. Hoofddoelstelling: Stiller, veiliger wegverkeer en behoud/groei werkgelegenheid (Maatschappelijk belang). Er zijn geen concrete deliverables vermeld bij deze hoofddoelstelling anders dan bovenstaand. Wel kan worden opgemerkt dat de ontwikkelde simulatietooling al wordt toegepast, waarmee al meer dan 10 banden db(a) stiller zijn gemaakt. Tevens zijn er diverse spin-offs van het project ten aanzien van werkgelegenheid. Zie punt Geef aan of de beoogde doelstellingen van uw project zijn behaald. Dit doet u door de oorspronkelijk geplande doelstellingen van uw project te benoemen en te beschrijven in hoeverre deze zijn behaald. Refereer hierbij aan de door u ingediende subsidieaanvraag. Nagenoeg alle doelstelling zoals bij punt 1 vermeld zijn behaald zoals hierboven in meer detail zijn beschreven. Hoofddoelstelling: Ontwikkelen van fundamentele inzichten in band-wegdek interacties grip, geluid (kennis). a) Deliverable Equipment: 4 meetsystemen zijn niet noodzakelijk gebleken. Twee nieuwe meetsystemen waren voldoende voor de onderzoeken. b) Deliverable Equipment: Geïntegreerd band-wegdekmeettrailer: Technisch bleek dit niet mogelijk c) Deliverable Grip & Geluid: Kennis in vorm van publieke kennis (journal papers, congres): Zie 7. d) Deliverable Grip & Geluid: Jaarlijkse Tire-Road Conferentie door TRC: 3 keer georganiseerd. e) Deliverable Grip & Geluid: Simulatietools voor Band-wegdek interactie: Diverse tools ontwikkeld. Hoofddoelstelling: Innovatieve stille en veilige wegen en banden te ontwikkelen (valorisatie). f) Deliverable Prototype: Prototype Band, Wegdek en Band-wegdekcombinatie: 8 wegen (waarvan 3 finale) en 200 banden (waarvan 6 finale) band-wegdekcombinaties zijn ontwikkeld. Resultaten gepresenteerd op de laatste TRC conferentie. g) Deliverable Prototype: Wegdeklabel: Voorstel voor wegdeklabel gepresenteerd op TRC conferentie. Na het project zal implementatie-fase van voorstel door wegbeheerders & bouwers moeten plaatsvinden. Hoofddoelstelling: Stiller, veiliger wegverkeer en behoud/groei werkgelegenheid (Maatschappelijk belang). Er zijn geen concrete deliverables vermeld bij deze hoofddoelstelling anders dan bovenstaand. Wel kan worden opgemerkt dat de ontwikkelde simulatietooling al wordt toegepast, waarmee zeker meerdere bandfamilies db(a) stiller zijn gemaakt. Ook REEF heeft samen met Ooms hun dunne geluid reducerende deklaag Deciville verder geoptimaliseerd in een variant extra stil en extra levensduur.hierdoor kan ingespeeld worden op voor de omgeving gevraagde hogere en blijvende geluidsreductieniveau en een optimalisatie van het TCO van geluidreducerend asfalt 3. In SUM heeft u de gerealiseerde indicatoren van uw project ingevuld. In het inhoudelijke verslag dient u een toelichting op de gerealiseerde indicatoren te beschrijven. Daarnaast dient u te omschrijven of en waarom er afwijkingen zijn tussen de beoogde en gerealiseerde indicatoren In de brief van 21 december 2010 ( doc) worden de nieuwe streefwaardes van de project indicatoren voor dit project weergegeven, waarbij deze alle zijn vastgelegd, of berekend worden door het programmabureau. Enige indicator die toegevoegde waarde heeft te vermelden is het aantal ondersteunde MKB-bedrijven. De streefwaarde is 1. Iris Vision is overgenomen door Stemmer Imaging en heeft derhalve ook de MKB status verloren. Dit deze indicator is nu 0. This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 4

141 4. Geef aan in hoeverre u verwacht dat de geplande langere termijn effecten van uw project worden behaald. Benoem hierbij in het kort de geplande effecten en motiveer hoe u denkt dat deze ook behaald worden. U kunt hier ook de eventuele additionele effecten op de langere termijn benoemen. Refereer hierbij aan de door u ingediende subsidieaanvraag In projectvoorstel op blz 3 en projectaanvraag formulier op blz 13 staan de doelgroepen vermeld met de verwachte lange termijn effecten. Ingeschat was, volgens het EIM rapport uitgevoerd door GO Managenet Autoriteit, dat er private investeringen en 47 fte gecreëerd zou worden t.g.v dit project. Hieronder zijn de (gerealiseerde en toekomstige) lange termijn effecten vermeld per partner. UT-TRC: Met dit project heeft het TRC zich beter weten te profileren resulterend o.a. in een samenwerking met RWTH Aachen. Verder heeft dit onderzoek geleid tot een vervolgonderzoek gesponsord door DPI (Dutch Polymer Institute), een promovendus werkt nu op vezel versterkt rubber. Apollo: O.a. door dit project is het behoud van het Vredestein R&D centrum c.q. de uitbreiding naar het Global Apollo R&D centrum gerealiseerd. Hiermee zijn ca. 25 Indiërs in de regio komen wonen en werken. Het R&D centrum is in mede daarmee gedurende het project gegroeid van ca 90 fte (1-jan- 2010) naar ca 150 fte (1-jan-2015), een groei van 60 fte. Daarboven op heeft Apollo Tyres Global R&D met de UT zijn samenwerking geïntensiveerd door 25 onderzoekers voor 2 jaar aan te stellen uitgespreid over de komende 5 jaar. In totaal zijn er daarmee 50 fte zoekers aangesteld door Apollo en UT. Tezamen komt de groei dus op zo n 110 fte op R&D. REEF Infra: de marktomstandigheden zijn door de economische recessie in de afgelopen drie slechter geworden wat heeft geleid tot afname van personeel en materieel enigszins ook doormeer centralisatie bij Strukton Civiel en optimalisatie in samenwerking met de andere twee wegbouwers Ooms en Rasenberg onder Strukton Civiel. Niettemin is daardoor wel een landelijke dekking ontstaan waardoor de in het onderzoek opgedane kennis en ontwikkelde producten door drie wegenbouwers landelijk worden geïntroduceerd wat uiteindelijk een verbetering van de marktpositie zal opleveren Stemmer Imaging BV: Mede door dit project hebben wij meer ervaring en kennis opgedaan met de scannen van complexe oppervlaktes in 3D. Deze kennis heeft bijgedragen aan het beter kunnen ondersteunen van onze klanten bij het vinden en uitwerken van 3D toepassingen. Stemmer Imaging BV is een groeiende organisatie, of dit specifiek door dit project komt is moeilijk aan te geven, maar het heeft zeker geholpen onze kennis uit te breiden en deze kennis in de markt te verspreiden Maatschappij: Mede door Apollo Tyres is de internationale school in capaciteit vergroot en is de licentie van lesgeven tot hogere leeftijden uitgebreid.. 5. Belangrijk is om te weten of er wijzigingen en/of afwijkingen zijn opgetreden in de uitvoering van het project. Het gaat hier alleen om wezenlijke veranderingen. Dit kan inhouden: een wijziging van de partners/medebegunstigden in het project, van de uit te voeren activiteiten of verandering van de te realiseren doelstellingen/indicatoren of tijdsplanning. Verder een verandering van de projectfinanciering (waaronder de benodigde subsidie of de cofinancieringverhouding) of een wijziging van de looptijd. Omschrijf hier ook wat u aan maatregelen heeft genomen t.a.v. de wijziging(en)/afwijking(en). Doorgaans heeft u deze wijzigingen al aangegeven in voortgangsrapportages. Hier volstaat daarom een korte samenvattende opsomming van de belangrijkste wijzigingen. Eventuele wijzigingen die nog niet bij ons bekend zijn, bijvoorbeeld van ná de laatste voortgangsrapportage, dienen uitgebreider te worden toegelicht In het project is gestart met verdere uitdetaillering van het project. Deze heeft direct geleidt tot een aanpassing van de begroting, uitgavenplanning en einddatum (april 2012). Belangrijkste reden was dat er eerst AIO s moesten worden aangenomen. Qua begroting is er bij Apollo geschoven tussen de kostensoorten. 1 e helft van 2013 zijn er organisatiewijzigingen geweest bij Iris Vision (overgenomen door Stemmer Imaging) en bij Apollo zijn de activiteiten van de Apollo Vredestein BV overgeheveld naar Apollo Tyres Global R&D. Een nieuwe samenwerkingsovereenkomst is opgesteld en ondertekend door alle partners. Daarnaast had de reorganisatie ook invloed op de uitvoering van het project. Een extra activiteit die in het projec is uitgevoerd is het vergelijk van meetmethodes uit de wegenwereld en bandenwereld. This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 5

142 Vandaar dat extra tijd en energie is besteed om testen uit te voeren om te onderzoeken met welke meetmethodes we in het project verder moesten gaan. Deze hebben met name bij REEF tot extra uitgaves geleid. Naar verwachting zouden deze extra kosten aan uren en inhuur van externe partijen worden gecompenseerd door een kostenbesparing die werd gerealiseerd door proefvakken aan te leggen op het vliegveld Twente. In december 2014 is de begroting en uitgavenplanning nogmaals herzien. De herziening was noodzakelijk aangezien de verdeling over de kostenposten van de proefvakken bij REEF niet werd goedgegekeurd door de MA. Ook is er budget overgemaakt tussen de partners omdat er sprake van overrealisatie bij REEF en Apollo en onderrelisatie bij STEMMER De eisen aan de thermische meetsysteem waren dusdanig dat er geen adequate hardware momenteel bestaat waardoor deze activiteit is gecancelled (onderrealisatie bij STEMMER). Overrealisatie bij REEF is onder andere het gevolg van niet geplande voor wegdekonderzoeken op labschaal en en extra kosten voor testen. Overrealisatie bij Apollo het gevolg onvloedoende robustheid van de bestaande simulatie gereedschappen en onvoorziene belasting voor de administratieve last van het project voor de organisatie. Toelichting bij finale realisatie en verzoek tot verschuiving tussen kostenposten Apollo: Bij Apollo is er bijna 140 keuro overgerealiseerd op loonkosten op de gronden die aangegeven zijn bij wijziging van december Er was op dat moment niet meer budget beschikbaar om deze kostenpost verder te verhogen. Voor de kostenposten Machines en Materiaal is een paar duizend euro ondergerealiseerd. Oorzaak van onderrealisatie bij deze kostenposten is onder andere dat deze kosten niet volledig aan het project zijn toe te wijzen. Gezien de overrealisatie op uren is ervoor gekozen geen energie te steken om aan te tonen voor welk percentage ze aan het project zijn toe te wijzen. Verzoek om het bedrag voor de onderrealisatie van de posten machines en materiaal te verschuiven naar de kostenpost loonkosten. REEF: REEF heeft in het kader van de afronding van het project aan het einde van de projectperiode verschillende kosten gemaakt welke in december 2015 zijn betaald. Deze kosten zijn derhalve betaald na afsluiting van het project en volgens de subsidieregeling niet declarabel. Reef Infra heeft derhalve deze kosten uit de financiele eindverantwoording gehaald. Accountant Seven Elements heeft deze kosten wel inhoudelijk gecontroleerd en vastgesteld dat deze kosten ten behoeve van het project zijn uitgevoerd. Verzoek is deze kosten alsnog te accepteren, aangezien deze kosten niet eerder uitgevoerd hadden kunnen worden. Binnen de administratieve organisatie en de interne beheeersingsmaatregelen van REEF INFRA B.V. is het derhalve niet mogelijk om deze kosten allemaal als spoedbetaling uit te voeren waardoor het niet mogelijk is geweest om deze kosten eerder te betalen. Door bovenstaande en door een aantal werkzaamheden in eigen beheer (met eigen materieel) uit te voeren i.p.v. uit te besteden bij derden heeft REEF 130 Keuro ondergerealiseerd op de post kosten derden. Het in eigen beheer uitvoeren en i.p.v. van uitbesteden is een operationele beslissing geweest, geen inhoudelijke. Op de kostenpost "Gebruik machines en apparatuur" is 13 keuro overgerealiseerd. Naast bovenstaande item van in eigen beheer uitvoeren, is een tweede reden dat bij de accountantscontrole 11 keuro kosten van kostenpost Verbruikte materialen en hulpmiddelen naar de kostenpost "Gebruik machines en apparatuur" zijn verschoven. Het verzoek is om op basis van deze argumentatie het budget van Gebruik machines en apparatuur te verhogen ten koste van kostenpost kosten Derden. UT: In de accountantsverklaring zijn de kosten derden en reis en verblijfkosten opgenomen als twee kostenposten opgenomen. Echter in de begroting is geen budget opgenomen voor reis en verblijfkosten. Reden hiervoor is dat met de MA is afgesproken dat in alle begrotingen en rapportages de post reis en verblijfkosten wordt opgenomen in de post "kosten derden" zolang "reiskosten" geen substantieel bedrag bedraagd. We gaan ervan uit dat de MA dit ook in de eindafrekening deze twee posten als één behandeld. UT heeft 70 keuro overgerealiseerd op loonkosten. Deze extra kosten waren noodzakelijk voor de volgende werkzaamheden This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 6

143 1) De analyse van de in te zetten meettrailer voor ruwheidsmetingen wegdek en ontwikkelen ruwheidsmeter voor meten ruwheid wegdek. Een meetcamera zou gemonteerd worden op de meettrailer maar na studie van het dynamisch gedrag van de meettrailer bleek dit niet een zinvolle exercitie. Daarom een wegdek-ruwheidsmeter bedacht en gebouwd. Echter nu apart ruwheidsmetingen uit moeten voeren voor ruwheidsdata wegdek behorend bij stroefheidsdata (wet grip) gemeten met meettrailer. 2) Het modelleren van de gemodificeerde oppervlaktelaag (vorming en afbraak) op het rubberen loopvlak heeft meer uren gevergd dan voorzien. 3) Naast het bandenlabel is in de laatste periode van het project ook gewerkt aan een wegdeklabel. 4) Tijdens project bleek dat minder sample tests op de UT nodig waren dan gepland omdat meetdata van andere partners kon worden gebruikt voor validatie van de rekenmodellen. Hierdoor is minder budget voor materiaal verbruikt. 5) Aan einde van project zijn nieuw ontworpen wegdek en banden geproduceerd en getest. Het verwerken van de meetresultaten kostte (met name door de grote hoeveelheid) meer tijd. 6) Ter afsluiting van het project is een symposium georganiseerd. Voor organisatie was meer tijd nodig dan gepland. Verzoek om deze kosten te vergoeden uit de onderrealisatie op de kostenposten "kosten derden" en "kosten verbruikte materialen". UT heeft post niet verrekenbare ter waarde van BTW 5758,32. STEMMER: Heeft op alle posten overgerealiseerd. Geen verzoek tot verschuiving tussen kostenposten. 6. Licht toe hoe en op welke wijze uw project resultaten heeft behaald op het gebied van gelijke kansen en milieu. Zie hoofddoelstelling maatschappelijk belang. This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 7

144 7. Geef puntsgewijs aan wat de belangrijkste acties zijn geweest gedurende de gehele projectperiode ten aanzien van promotie en publiciteit voor uw project. Belangrijk is dat u aangeeft hoe u de ontvangen bijdrage vanuit Europa/EFRO onder de aandacht heeft gebracht bij eventuele publieksevenementen en uitingen, zoals openingen, open dagen en publicaties. U dient hierbij bewijzen van deze uitingen als bijlage toe te voegen en op te nemen in uw projectdossier Het project is gepresenteerd op verscheidene conferenties en papers zijn gepubliceerd in een varieteit van tijdschriften. Op 20 juni 2014 is er op het vliegveld een PR dag gehouden waarbij diverse media was uitgenodigd. Op 12 november 2015 zijn de eindpresentaties van het project gehouden als onderdeel van het Tyre Road Consortium symposium. Zie onderstaande tabel met alle publiciteitsuitingen en bijgevoegde bestanden voor de complete uitingen.. Medium Persoon / org Datum Document (periode) TRC symposium Bekke 12 nov 2015 Trc13-silent-safe-roadtraffic.pdf TRC symposium Mokhtari 12 nov 2015 Trc11-effect-modified-elastomers.pdf TRC symposium Bezemer 12 nov 2015 Trc10-silent-roads.pdf TRC symposium E. Bobbink, De 12 nov 2015 Trc05-wegdeklabel.pdf Bondt TRC symposium Peter Snel 12 nov 2015 Trc01-opening-symposium.pdf Journal publication Tribology Letters Mokhtari 2015 (10) Existence of a tribo modified surface layer, balance between formation Tribology International 92 (2015) Boffy, Venner June 2015 (10) and wear.pdf Boffey - Multigrid numerical simulation of contact mechanics of elastic materials with 3D heterogeneous subsurface topology.pdf EM symposium Bezemer Nov _EMposter_BezemerKrijnen.pdf Internat. Tribology Conference, Tokyo 2015 Mokhtari Sept 2015 (10) Journal publication Tribology Letters Mokhtari (submitted) Aug-2015 (10) sept 2015 (10) Mokthari - Importance of texture and tread rubber properties in determining tire-road wet friction pdf and Mokthari - Contact mechanics and friction of transversely isotropic viscoelastic materials.pdf Mokthari - Formation of a tribomodified layer on elastomers 2015.pdf IKA Science meets Tires D.A.Bekke & T. Tolpekina Bekke - IKA Euronoise Bezemer Jun 2015 (10) Euronoise Bekke Jun 2015 (10) Euronoise Makwana Jun 2015 (10) EM symposium Mokhtari Nov-2014 (9) EM2014-Milad.pdf Internoise _euronoise15_BezemerKrijnen. pdf Euronoise2-15-DB-01.pdf Euronoise2-15-BKM-01.pdf Bezemer Nov-14 (9) Bezemer - On the sound absorption coefficient of porous asphalt pavements for oblique incident sound waves pdf This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 8

145 Bekke Nov-14 (9) Bekke - Tyre tread pattern noise optimization by a coupled sourcehuman Internoise 2014 perception model pdf UT Twente glossy ETE Nov-2014 (9) ETE - University Twente Glossy pdf Tribology Frontiers Conference Chicago, USA Mokthari Okt-2014 (9) Milad - Tribology Frontiers.pdf and Milad -Frontiers.pdf ADT ADT Jun 2014 (8) ADT-2014.pdf TCTubantia Bekke 26 jun 2014 (8) TCTubantia Bekke 26 jun 2014 (8) RTVOost Overijssel Vandaag (tv va 3.00m) TCTubantia Oldenzaal - jun 2014.pdf / link TCTubantia SVW jun2014.pdf / link SVW Jun 2014 (8) px?uid= REEF site REEF Jun 2014 (8) SVW-REEF-jun14.pdf UT site UT Jun 2014 (8) SVW-UT-jun14.pdf, UT site UT Jun 2014 (8) Bekke-UT-jun14 Proefschrift Bekke Jun 2014 (8) Bekke-PhDthesis 2014 ISMA Bezemer Sept 2014 (8) Bezemer-ISMA-sep14 Aftersales Apollo Vredestein Sep 2014 (8) AV - Aftersalesmagazine - jun2014 Magazine Paper in Tribology Letters Mokhtari Apr-2014 (8) Mokthari-On the friction fo carbon black filled SBR.pdf Nordtrib conferentie Mokhtari Jun-14 (8) Mokthari Nordtrib-jun14.pdf ISMA Bezemer Sep-14 (7) 2014_isma14_BezemerKrijnen.pdf EM symposium Bekke Nov-2014 (7) Engineering Mechanics Symposium 2014 Noise Bekke.pdf EM symposium Bezemer Nov-2014 (7) 2014_EMposter_BezemerKrijnen.pdf Mokhtari Jun-14 (7) Nordtrib conference Wet grip Nordtrib conferentie Milad.pdf Cobouw REEF Jun-14 (8) SVW Cobouw juni 2014.pdf World Tribology Mokhtari Sep-2013 (6) WTC-EU.pdf Congress 2013 EM symposium Mokhtari Nov-2013 (6) EM2013-Milad.pdf EM symposium Bezemer Nov-2013 (6) EM_TM2013_MBK_final.pdf Internoise 2013 Bekke Sep-2013 (6) Bekke06.pdf Opening Apollo tyres Global R&D B.V.. Apollo Dec-2012 (5) Opening Global R&D - SVW - Screen2.pdf EM symposium Bekke Nov-2012 (5) Engineering Mechanics Symposium 2012 Dirk Bekke Simulation of Tyre Tread Pattern Noise.pdf EM symposium Bezemer Nov-2012 (5) 2012_EMposter_BezemerKrijnen.pdf EM symposium Mokhtari Nov-2012 (5) Engineering Mechanics Symposium 2012 Milad Mokhtari Tire road interaction-wet grip in tire road contacts.pdf Publicatie in "Platform Product design". UT (website & hardcopy) Dec-2012 (5) Platform Product & Service Design DESIGN OF QUIET TYRE-ROAD COMBINATIONS.zip Tubantia Tubantia Nov-2011 (3) Tubantia2012.pdf This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 9

146 EM symposium Bekke Nov-2011 (3) Bekke - Tire road tread pattern noise - EMsymposium pdf Innovatie Platform Twente-film IPT Okt-2011 (3) QepjPIevLI&feature=plcp&context=C 481ddb5VDvjVQa1PpcFP7n6wyr1xe UT-Energy Resources Conference Posters & stands of TRC Okt-2011 (2) SVW eye-catcher UT,Apollo,REEF Okt-2011 (2) RTV Oost 15-feb-2011 Interview RTV Oost (1) Businessmeeting A. De Boer 16 nov 2010 Twente Expocenter (1) te Hengelo KPmROOFb2xCL4dtV-gvH7eY= UT Energy-Resources jpg Afbeelding 569.jpg REEF op infra beurs hardenberg 2011.JPG RadioOost-2011.mp3 Kennispark Twente KPT Okt-2010 (1) kennisparktwente-2010.pdf Dorpskrant Wesepe - Okt-2010 (1) - Strukton website Strukton Okt-2010 (1) Strukton2010.pdf REEF website REEF Okt-2010 (1) REEF2010.pdf Apollo Milieu Jaarverslag REEF personeelsblad Website Tire Road Consortium - Apollo Okt-2010 (1) MILIEUJAARVERSLAG-2010 NL.pdf REEF Okt-2010 (1) REEF personeelsblad.pdf TRC Okt-2010 (1) TRC website-2010.pdf This project is carried out in the framework of the innovation program GO Gebundelde Innovatiekracht, and funded by the European Regional Development Fund, Regio Twente and Provincie Overijssel. The project partners Apollo Tyres Global R&D, University of Twente (Tire-Road Consortium), Reef Infra, STEMMER IMAGING and the Provincie Gelderland are gratefully acknowledged. 10

147 Apollo Tyres Global R&D T.a.v. de heer H.E. van Benthem Postbus DT ENSCHEDE Bezoekadres Marktstate Eusebiusplein 1a 6811 HE Arnhem telefoonnummer (026) telefaxnummer (026) adres internetsite Postadres Postbus GX Arnhem datum zaaknummer 31 oktober Onderwerp Subsidievaststelling project: Stil Veilig Wegverkeer Geachte heer Van Benthem, Met onze brief van 19 juli 2010, zaaknummer , hebben wij u voor het project Stil Veilig Wegverkeer een subsidie verleend van ,00. Dit is 34,94% van de totale subsidiabele kosten van het project, welke op ,-- werden begroot. Bij schrijven van 23 maart 2016 heeft u met betrekking tot bovengenoemd project de aanvraag tot subsidievaststelling met bijbehorende controleverklaringen ingediend. De totale werkelijk gemaakte en betaalde subsidiabele kosten bedragen hierin ,37. Toelichting correcties Op basis van onze beoordeling hebben wij een totale correctie gemaakt van ,05. Deze correctie is als volgt opgebouwd: inlichtingen bij Provincieloket telefoonnummer (026 ) adres post@gelderland.nl BNG Bank Den Haag, rekeningnummer IBAN-nummer: NL74BNGH BIC-code van de BNG: BNGHNL2G btw-nummer: NL B03 KvK-nummer:

148 Apollo Tyres Global R&D B.V. a) Een bedrag van -/ ,88 betrekking hebbende op interne loonkosten o.b.v. brutoloon incl. sociale lasten plus overhead is gecorrigeerd. De reden hiervoor is een correctie in de overhead op de uurtarieven van 2014 en Dit bedrag is gecorrigeerd op grond van sanctiecode 1 4-A8, de subsidiabele kosten zijn niet goed berekend. REEF Infra B.V. b) Een bedrag van -/ ,40 betrekking hebbende op interne loonkosten o.b.v. brutoloon incl. sociale lasten plus overhead is gecorrigeerd. De reden hiervoor is een correctie van de WBSO aftrek in de uurtarieven van 2010 en Dit bedrag is gecorrigeerd op grond van sanctiecode 1 4-A8, de subsidiabele kosten zijn niet goed berekend. c) Een bedrag van -/- 203,76, betrekking hebbende op interne loonkosten o.b.v. brutoloon incl. sociale lasten plus overhead is gecorrigeerd. De reden hiervoor is dat uit de deelwaarneming blijkt dat voor L.E.J. Scholten 4 uur te veel is gedeclareerd in de periode 1 januari 2015 t/m 30 november Dit bedrag is gecorrigeerd op grond van sanctiecode 1 4-C7, de gedeclareerde uitgaven stemmen niet overeen met de boekhoudkundige bewijsstukken en gegevens van de begunstigde. Stemmer Imaging B.V. d) Een bedrag van -/ ,43 betrekking hebbende op interne loonkosten o.b.v. brutoloon incl. sociale lasten plus overhead is gecorrigeerd. De reden hiervoor is een correctie in de uurloonberekening en in overhead voor de gehele projectperiode. Dit bedrag is gecorrigeerd op grond van sanctiecode 1 4-A8, de subsidiabele kosten zijn niet goed berekend. e) Een bedrag van -/- 55,86 betrekking hebbende op overige kosten aan derden verschuldigd is gecorrigeerd. De reden hiervoor is dat meer kosten voor de kilometervergoeding gedeclareerd worden dan blijkt uit de administratie. Dit bedrag is gecorrigeerd op grond van sanctiecode 1 4-C7, de gedeclareerde uitgaven stemmen niet overeen met de boekhoudkundige bewijsstukken en gegevens van de begunstigde. Universiteit Twente f) Een bedrag van -/- 808,33 betrekking hebbende op kosten aanschaf machines, apparatuur en productiemiddelen en de bijbehorende niet verrekenbare BTW van -/- 169,75 zijn gecorrigeerd. De reden hiervoor is een correctie in de berekening van de 1 Sanctiebeleid EFRO programma , Regio Oost-Nederland

149 afschrijvingstermijn. Dit bedrag is gecorrigeerd op grond van sanctiecode 1 4-A8, de subsidiabele kosten zijn niet goed berekend. g) Een bedrag van -/ ,- betrekking hebbende op overige kosten aan derden verschuldigd en de bijbehorende niet verrekenbare BTW van -/- 90,72 zijn gecorrigeerd. De reden hiervoor is dat de kosten betaald zijn buiten de projectperiode. Dit bedrag is gecorrigeerd op grond van sanctiecode 1 4-D3, er is sprake van niet subsidiabele kosten. g) Een bedrag van -/ ,85 betrekking hebbende op reis- en verblijfskosten en de bijbehorende niet verrekenbare BTW van -/- 29,06 zijn gecorrigeerd. De reden hiervoor is dat deze kosten niet in de begroting zijn opgenomen. Dit bedrag is gecorrigeerd op grond van sanctiecode 1 4-C1, transactie behoort niet bij het project. Besluit Wij stellen de subsidiabele kosten vast op ,33. Wij stellen de financiering als volgt vast. Financier Bedrag (in euro s) Percentage EFRO Gelderland ,41 11,41% EFRO Overijssel ,65 7,04% Provincie Overijssel ,31 14,08% Co-financiering Regio Twente ,78 14,08% Apollo Tyres Global R&D ,64 27,44% Iris Vision / Stemmer Imaging ,84 0,68% Provincie Gelderland bijdrage niet-subsidiabel 0,00 0,00% REEF Infra B.V ,49 4,71% Universiteit Twente ,21 20,56% Totaal ,33 100,00% Wij stellen de subsidie op grond van art eerste lid, art. 4.46, tweede lid onder b en c de Algemene wet bestuursrecht in samenhang met de beleidsregel Sanctiebeleid EFRO programma , Regio Oost-Nederland 2011 vanuit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling vast op ,06 en de subsidie vanuit de provinciale cofinanciering vast op ,31. In de bijlage treft u de vaststelling per partner. Wij hebben besloten tot het lager vaststellen van de subsidie gezien de onderrealisatie bij enkele projectpartners en/of de hierboven genoemde correcties. 3

150 Resterende subsidie Er is reeds een bedrag van ,45 uitgekeerd. Het resterende bedrag van ,92 zal aan u worden uitbetaald. Dit bedrag dient ter beschikking te worden gesteld aan de subsidieontvangers conform de volgende gegevens. Subsidieontvanger Nog uit te betalen /terug te vorderen Apollo Tyres Global R&D B.V ,40 REEF Infra B.V ,42 Stemmer Imaging B.V. -/ ,30 Universiteit Twente ,40 Totaal ,92 Wij verzoeken u om op basis van bovenstaande de subsidie tijdig aan de projectpartners uit te betalen. Voor de goede orde wijzen wij u er nog op dat u alle op het project betrekking hebbende bewijsstukken tot minimaal 31 december 2020 ter beschikking van de Europese Commissie moet houden. Wij wijzen u erop dat de overige controle-instanties, waaronder de Europese Commissie alsnog een controle bij u kunnen uitvoeren en het recht hebben de subsidie eventueel bij te stellen. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Hoogachtend, namens de Managementautoriteit Oost-Nederland ir. A.J. Marringa 4

151 Belanghebbenden kunnen binnen zes weken na dagtekening van dit besluit hiertegen een bezwaarschrift indienen. Het bezwaarschrift dient te worden gezonden aan Gedeputeerde Staten, secretariaat Commissie van Advies voor Bezwaarschriften en Klachten, Postbus 9090, 6800 GX Arnhem. Op envelop en brief duidelijk "bezwaarschrift" vermelden. Degene die een bezwaarschrift heeft ingediend, kan bij de voorzieningenrechter van de rechtbank Gelderland (Postbus 9030, 6800 EM Arnhem) een verzoek indienen om een voorlopige voorziening te treffen. Voor individuele burgers (niet voor advocaten en ook niet voor gemachtigden namens een bedrijf of een organisatie) bestaat de mogelijkheid dat verzoek digitaal in te dienen. Meer informatie kunt u vinden op Voor het behandelen van een verzoek om een voorlopige voorziening wordt griffierecht geheven. Over de hoogte en de wijze van betaling van het griffierecht kunt u informatie verkrijgen bij de rechtbank Gelderland, telefoonnummer (026) of op Informatie over de bezwarenprocedure en de mogelijkheid van mediation is te vinden op de website van de provincie Gelderland ( U kunt die informatie, vervat in de brochure "Niet eens met een besluit van de provincie Gelderland? Bezwaarschrift of mediation", ook opvragen bij het Provincieloket via telefoonnummer (026)

152 Bijlage 1 Subsidievaststelling per subsidieontvanger Apollo Tyres Global R&D B.V. Industrieel onderzoek Experimentele ontwikkeling Totaal Vastgestelde subsidiabele kosten , , ,64 Subsidiepercentage 31,01% 26,02% 28,78% Vastgestelde subsidie , , ,00 De subsidie is afgetopt op het bedrag dat is verleend. REEF Infra B.V. Industrieel onderzoek Experimentele ontwikkeling Totaal Vastgestelde subsidiabele kosten , , ,26 Subsidiepercentage 48,23% 23,47% 37,20% Vastgestelde subsidie , , ,99 De subsidie is berekend op basis van het verleende subsidiepercentage vanuit de subsidiebeschikking, rekening houdend met de maximumpercentages vanuit de Omnibus Decentraal Regeling, module 1. 6

153 Stemmer Imaging B.V. Industrieel onderzoek voor 1 april 2015 (MKB) Industrieel onderzoek na 1 april 2015 (geen MKB) Totaal Vastgestelde subsidiabele kosten , , ,21 Subsidiepercentage 56,43% 41,43% 56,18% Vastgestelde subsidie ,18 898, ,38 De subsidie is berekend op basis van het verleende subsidiepercentage vanuit de subsidiebeschikking, rekening houdend met het gewijzigde percentage na 1 april 2015 en rekening houdend met de maximumpercentages vanuit de Omnibus Decentraal Regeling, module 1. Universiteit Twente Industrieel onderzoek Experimentele ontwikkeling Totaal Vastgestelde subsidiabele kosten , , ,21 Subsidiepercentage 38,45% 25,32% 33,74% Vastgestelde subsidie , , ,00 De subsidie is afgetopt op het bedrag dat is verleend. 7

154 Apollo Tyres Global R&D De heer H.E. van Benthem Postbus DT Enschede UW KENMERK ONS KENMERK DATUM BEHANDELD DOOR E.L. Ruijs DOORKIESNR ONDERWERP Eindafrekening project Stil Veilig Wegverkeer Geachte heer van Benthem, Op 6 december 2016 ontvingen wij het verzoek om de subsidie vast te stellen voor het project Stil Veilig Wegverkeer. Wij hebben de aanvraag getoetst aan de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en de criteria zoals in onze beschikking van d.d. 2 september 2010 (brief nr. nr ) staan vermeld. Wij hebben Apollo Tyres Global R & D een subsidie van maximaal verleend voor het project Stil Veilig Wegverkeer. Uit de overgelegde stukken is gebleken dat de beoogde resultaten zijn behaald. Verder blijkt uit de stukken dat de totale subsidiabele kosten ,33 zijn. Wij hebben vastgesteld dat Apollo Tyres Global R & D aan de in onze beschikking genoemde voorwaarden heeft voldaan. Besluit Wij stellen de subsidie op grond van artikel 4:46 van de Awb vast op ,78. Wij hebben besloten tot het lager vaststellen van de subsidie gezien de onderrealisatie bij een aantal partners en door een aantal correcties zoals genoemd in de subsidievaststelling van de Management Autoriteit Oost Nederland Afrekening Vooruitlopend op deze vaststelling hebben wij acht voorschotten van in totaal ,00 overgemaakt. Dit betekent dat Apollo Tyres Global R & D nog een bedrag ontvangt van ,78. Wij maken dit bedrag binnen 30 dagen over naar bankrekening NL77 ABNA t.n.v. Apollo Tyres Global R&D, o.v.v. het kenmerk van deze brief.

155 PAGINA 2/2 Bezwaar Binnen zes weken na de dag van verzending van dit besluit kan hiertegen op grond van artikel 7:1 van de Algemene wet bestuursrecht een bezwaarschrift worden ingediend bij de Bestuurscommissie Agenda van Twente. Het bezwaarschrift dient te worden gezonden aan Bestuurscommissie Agenda van Twente, Postbus 1400, 7500 BK Enschede. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de in het briefhoofd vermelde contactpersoon. Hoogachtend, bestuurscommissie Agenda van Twente, secretaris, voorzitter, S.L. van der Steen P.G. Welman kopie: GO, J. Janssen.

156 Openbaar Ja Registratienummer Voorstel voor Bestuurscommissie Agenda van Twente Datum vergadering 5 april 2017 Agendapunt B - 6 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Leefomgeving, A.M. Stumpel Onderwerp Definitieve vaststelling subsidie project Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg Voorstel 1. De bijdrage uit het fonds Recreatie en Toerisme van Agenda van Twente aan het project Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg definitief vast te stellen op ,- en het restantbedrag ad ,- uit te betalen aan de gemeente Haaksbergen (betreft 20% van het totaal); 2. de gemeente Haaksbergen over dit besluit door middel van bijgevoegde beschikking te informeren. Toelichting op het voorstel Inleiding Een bedrag van ,- is vanuit fonds AvT bij beschikking, kenmerk , aan gemeente Haaksbergen aan het project Versterking dagrecreatie functie Museum Buurtspoorweg toegekend. Aanvankelijk werd 80 % uitgekeerd en afgesproken om bij afronding de resterende 20% over te maken. Op 16 december 2016 ontvingen wij het eindverslag, inclusief financiële verantwoording van het project versterking dagrecreatie functie Museum Buurtspoorweg. (uw kenmerk en ; zie bijlage) Deze rapportage is beoordeeld op basis van de bij de beschikking beschreven doelstellingen: Versterking beleving collectie Haaksbergen en Boekelo: Interactieve informatie laag aanbrengen, informatieborden en schermen toevoegen, ontsluiting collectie via mobiele apparatuur; Educatieve (virtuele) programma s; Ontwikkelen doe-activiteiten; Samenwerking met partners binnen de Vrijetijdseconomie Twente. Marketing en promotie Naamswijziging doorvoeren; Website vernieuwen; Brochures, folders en andere uitingen vernieuwen; Promotiecampagne (online/offline), branding, campagne strategie, implementatie, waarbij de verbinding met Twente promotie via de Zoutmarke en Twente Landgoed van Nederland wordt gelegd. Pagina 1 van 3

157 Beoogd resultaat Kennisnemen van de geleverde prestaties (zie bijgevoegde eindverslag). De bijdrage uit het fonds Recreatie en Toerisme van Agenda van Twente aan het project Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg definitief vast te stellen op ,- en de resterende 20% uit te betalen. Overwegingen De aanvraag voldoet aan de criteria van het Fonds Recreatie & Toerisme. MBS is een dag attractie van regionale betekenis voor Twente als toeristische regio, gelet op het product en gelet op de huidige en potentiele bezoekersaantallen en door het project stijgen nu de bezoekersaantallen, waardoor ook de bestedingen in Twente toenemen. In 2016 werd een stijging van 6,6% van het aantal bezoekers in 2016 geconstateerd. Hieruit blijkt dat het project Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg al een boost heeft gegeven aan het museum. Dit terwijl in 2016 nog niet alle activiteiten en vernieuwingen waren doorgevoerd. De verwachting is dan ook dat deze stijgende trend zich in de komende jaren zal voortzetten Met het project is een basis gelegd om verdere stappen te zetten. Bijkomen effect is dat dit initiatief er toe geleid heeft dat nu een leader aanvraag in voorbereiding is. De verwachting is dat er een goede basis is voor het verder vorm geven van arrangementen. Concrete activiteiten, zoals o.a. het ontwikkelen van promotiemateriaal, realiseren van aanpassingen aan de museum omgeving en de inrichting van het gebouw, het opzetten van een educatief programma voor kinderen, doorvoeren naamswijziging, vernieuwing website zijn opgepakt. Al deze activiteiten zijn passend binnen de aanvankelijk gestelde doelstellingen. Conclusie is dat uit de rapportage blijkt dat het project de doelstellingen heeft waargemaakt en dat de aanvankelijke doelstellingen uit de beschikking zijn nagekomen. Voorgesteld wordt om de subsidie vast te stellen op ,- en het resterende bedrag aan de gemeente Haaksbergen uit te betalen, namelijk de resterende 20 %, te weten ,-. Advies PHO VTE 8 maart 2017 Conform Kosten, baten, dekking Samenvatting kosten en dekking project Versterking Beleving Museum Buurtspoorweg Uitgaven Voorbereiding (onderzoek ZKA) ,- Inkomsten Versterking beleving collectie MBS ,27 Agenda van Twente ,00 Marketing en promotie ,59 Haaksbergen ,00 Businesscase station Boekelo 8.050,00 Enschede ,00 Project coördinatie en communicatie ,00 Museum buurtspoorweg ,86 Totaal , ,36 De vast te stellen subsidie bedraagt ,- en wordt bekostigd uit het fonds Recreatie en Toerisme van de Agenda van Twente. Bij het verlenen van de subsidie werd al een voorschot betaald van ,- Met het vast stellen van de subsidie kan het restantbedrag ad ,- worden betaald aan de gemeente Haaksbergen. Communicatie vaststellingsbeschikking aan gemeente Haaksbergen Vervolg n.v.t. Pagina 2 van 3

158 Bijlagen Eindrapportage Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg december 2016 Vaststellingsbeschikking Publieksversie besluitenlijst De BC AvT heeft besloten om de subsidie aan de MBS definitief vast te stellen op ,00 en de resterende 20% uit te betalen. Besluit Pagina 3 van 3

159 GEMEENTE HAAKSBERGEN Rey Tw nte ngekomen post Reci'--'" num r Q(Xl ) Dome::). I.Domein jj. O 0 Paraaf Datum 2 0 DEC, Dag,. Bestuur ; Regioraa I Scan n _i 6. j Regio Twente Projectbureau Agenda van Twente t.a.v. Marion Vorkink Postbus BK ENSCHEDE Uw kenmerk Uw datum Behandeld door Telefoonnummer en Zaaknummer Kenmerk Thije og Boonkkamp-van de Wege, LM ten, Linda (053) Datum Bijlagen : 1 6 DEC, 201 Onderwerp: verzoek vaststelling subsidie project 'Versterking dagrecreatieve functie Museum Buurtspoorweg Geachte mevrouw Vorkink,, Op 5 maart 2015 ontvingen wij uw beschikking voor het project 'Versterking dagrecreatieve functie Museum Buurt Spoorweg (MBS), met kenmerk U hebt de termijn voor uitvoering en afronding van de activiteiten verlengd tot 30 september 2016 bij brief van 28 april 2016, nummer Inmiddels is het project succesvol afgerond. Middels deze brief dienen wij het verzoek tot vaststelling van de subsidie in. Bijgaand treft u de eindverslag van dit project aan alsmede een specificatie van de gemaakte kosten in dit project. Wij verzoeken u de subsidie vast te stellen op het verleende bedrag van ,-- en het restant van de subsidie ,-- (20%) over te maken op bankrekening NL56 BNGH van de gemeente Haaksbergen. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met de heer Martin Verbeek, projectleider (bereikbaar op of martin.verbeek@marb.nl) of met ondergetekende. Met vriendelijke groet, Linda ten Thije Boonkkamp - an de Wege Gemeentehuis Haaksbergen Postbus AC, Blankenburgerstraat EB Haaksbergen, Tel: (053) , Fax: (053) gemeente@haaksbergen.nl Kijk voor openingstijden en het maken van een afspraak op IBAN NL56 BNGH

160 Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg Eindrapportage

161 Versterking dagrecreatie e waarde Museum Buurtspoorweg Eindrapportage Auteur: Marb Consultancy In opdracht van: Museum Buurtspoorweg Dossier: Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg Versie: , Marb Consultancy BV, Goor. Auteursrechten voorbehouden. Zonder expliciete toestemming van Marb Consultancy BV is overname van dit rapport (of gedeelten daarvan) niet toegestaan. Eindrapportage 'versterking dagrecreatieve waarde Mus um Buurtspoorw g

162 or consultancy Inhoud 1. Inleiding 4 2. Voorbereiding 4 3. Deelprojecten en resultaten Werkgroep beleving Werkgroep promotie Station Boekelo 8 4. Financiering 9 5. Toekomstplannen Museum Buurtspoorweg Opbrengst 11 Eindrapportage versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurts oorweg' 3

163 1. Inleiding Museum Buurtspoorweg is unieke plek dat bezoekers een kijkje geeft in het industrieel verleden van de regio. Het is cultureel erfgoed dat van grote waarde is voor Twente en daarbuiten. Het vertelt de bezoeker over hoe het leven eraan toe ging en neemt ze letterlijk mee naar vervlogen tijden. Het museum neemt je mee terug in de tijd, maar wil tegelijkertijd met de tijd mee. Op 15 september 2014 heeft de gemeente Haaksbergen de projectaanvraag Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg ingediend bij Regio Twente, voor een bijdrage uit het fonds recreatie en toerisme van de Agenda van Twente. Op 5 maart 2015 ontvin de gemeente de subsidiebeschikking (kenmerk ). Voor het project is een subsidie van maximaal ,- toegekend. Begin 2015 is een start gemaakt met het project en in anderhalf jaartijd is door de werkgroepen beleving, promotie en station Boekelo gewerkt aan diverse deelprojecten. Dit rapport is de eindrapportage en geeft een overzicht van de opgeleverde projecten, de toekomstplannen en het financiële overzicht. Deze eindrapportage is tevens bedoeld als verslag voor subsidiegever Regio Twente. 2. Voorbereiding De inhoud van het project 'Versterking Museum Buurtspoorweg is voortgekomen uit een tweetal rapporten. Ten eerste is door de gemeente Haaksbergen een rapport opgesteld ten behoeve van de positionering en promotie van Haaksbergen in het algemeen. Specifiek voor Museum Buurtspoorweg is het ZKA-rapport opgesteld. Dit rapport schetst de huidige situatie van het museum en geeft in verschillende scenario's een duidelijk toekomstperspectief voor het museum met handvatten en acties om zich verder te ontwikkelen. De deelprojecten in het project 'versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg' zijn afgeleid van deze twee rapportages. 3. Deelprojecten en resultaten Vanuit de subsidiebeschikking zijn een drietal werkgroepen opgezet: beleving, promotie en station Boekelo. De begeleiding van het project verliep via de projectgroep, waarin de gemeente Haaksbergen, gemeente Enschede en Museum Buurtspoorweg vertegenwoordigd waren. De projectbegeleiding was uitbesteed aan Marb Consultancy. De vrijwilligers van Museum Buurtspoorweg zijn tijdens de duur van het project op de hoogte gehouden door middel van een nieuwsbrief. 3.1 Werkgroep beleving De werkgroep beleving heeft verder geborduurd op het werk dat afgelopen jaren door de vrijwilligers is opgepakt. Zij hebben zich gericht op het aanbrengen van een belevingslaag over het museum en met name de beleving in Haaksbergen op niet-rijdagen, de beleving in Boekelo op rijdagen en de beleving onderweg in de trein. Allereerst is een externe museumdeskundige ingehuurd om een storyline te bepalen en te kijken in hoeverre het product nu aansluit bij de wensen van de bezoekers en de doelgroep gezinnen met kinderen (gezellig lime). Vervolgens is bekeken welke ontwikkelingen noodzakelijk en wenselijk zijn, uitvoerbaar zijn binnen dit project en bijdragen aan het resultaat. Na het inventariseren van een 4 Eindrapportage versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurts oorweg t E É t t l ï l l É : i I I D i i Ë Ë Ë Ë Ë Ë m

164 consultancy volledige lijst met lopende en gewenste projecten heeft de werkgroep de lijst geprioriteerd en keuzes gemaakt in de uit te voeren projecten: e Gastheerschap Cursus gastheerschap in lijn met de nieuwe storyline voor het museum. Versterken van het gastheerschap van de vrijwilligers die in contact staan met bezoekers onder meer op basis van mystery visits en met coaching on the job. e Storyline Storyline als overkoepelende laa over het museum en de basis voor de museale presentaties, rondleidingen en verdere projecten. «Goederenloods Voorbereiding en eerste fase uitvoering van inrichting goederenloods in historische stijl en presenteren historische informatie. s Filmwagen Ontwikkeling filmwagen in Boekelo waarin historisch beeldmateriaal wordt vertoond over vervoer en de vroegere industriële bedrijvigheid in Oost-Nederland. -- inma Figuur 2. Informatiebord. Figuur 1. Goederenloods e Kinderactiviteiten Vernieuwen van de huidige speurtocht, gedifferentieerd naar drie verschillende leeftijdscategorieën tussen 4 en 12 jaar. Ontwikkelen 3D plattegrond als basis voor de speurtocht. Ontwikkelen van Beeldmerk Jack de Spoorkat als nieuwe kindermascotte van Museum Buurtspoorweg. Ontwerp van een historisch speeltoestel. In het kader van stageopdrachten ontwikkelen van treinsimulator en van diverse kinderproefjes rond spoortechniek en locomotieventechniek in werkplaats en Locloods. Verbeteren publieksinrichting en uitbreiden speelactiviteiten in museumdepot te Boekelo. 6 Bezoekerskrant Bezoekerskrant met praktische informatie en historische achtergronden, uitgedeeld bij binnenkomst. Eindrapportage 'versterking dagrecreatie e waarde Museum Buurtspoorw g' 5

165 consu 9 Informatieborden Informatieborden op het terrein an Museum Buurtspoorweg oor een logische routing en extra informatie. e Overig Om bezoekers beter te kunnen ontvangen en rondleiden: verbeteren inrichting wachtruimte, update speelwa en, kind-veiliger maken van de Locloods, verbeteren inrichting Locloods, ploegkeet, terrein en bestrating. 3.2 Werkgroep promotie Aan de basis van de werkgroep promotie ligt het marketingplan. In het plan zijn diverse doelgroepen vastgesteld zoals gezinnen met kinderen, treinlovers en groepen. Gezien de mogelijkheden binnen het project, is besloten een focus aan te bren en binnen deze doelgroepen door middel van een brainstormsessie. In het aanbrengen van de focus is ook deskresearch naar bezoekersgedrag en de keuzes in de werkgroep beleving meegenomen. De focus van de werkgroep is komen te liggen op gezinnen met kinderen uit de omgeving, op vakantie en uit de grensstreek. Een grote doelgroep waarbij nog veel winst te behalen is. Daarnaast sluit de doelgroep goed aan op de activiteiten van de werkgroep beleving en de voorwaarden in de subsidiebeschikkin. Overige doelgroepen uit het marketingplan, zoals bijvoorbeeld de zakelijke markt, blijven belangrijk voor het museum, maar zijn gezien het budget niet in dit project meegenomen. Merkidentiteit Het marketingplan borduurt verder op het ZKA-rapport. Het betreft de missie, visie, strategie, merkidentiteit, naamsontwikkeling, visuele identiteit en communicatie. «Communicatieplan Communicatieplan naar aanleiding van het marketingplan. Communicatiedoelstellingen, doelgroepenmatrix en middelenmix. Basis voor keuze ingezette middelen in de campagne. «Verschillende promotionele activiteiten Thomas de Trein In 2015 vond het Thomas de Trein evenement plaats. Een belangrijk evenement voor het museum voor zowel naamsbekendheid als het trekken van bezoekers. Vanuit het project is in communicatiemiddelen ondersteunt. Eindrapportage versterking dagrecreatie e waarde Museum Buurtspoorweg 6

166 consultancy o Facebook Ads Time-line beeld opmaken, schrijven teksten, posten op verschillende kanalen. Facebook Ads, Facebook Posts extra promoten. o Google Ad Grants Adverteren op Google. Ontwerp bannerset, uitgevoerd in 7 verschillende formaten + onderhouden zoekwoorden, resultaten bekijken, teksten aanpassen. Museum Buurtspoorweg Startpagina Irfo Foto s Roccnst s Vimi-ft-touks Evenementen Vrdoo's Ue ne en WISMAR RIJDT OP 26 JUNI ZcfxJay 20 juni is liet «oei i uyolj o tfcul lo ncino aan hol i ntar annng merit. Het urrongamenl üa t om on ur en duutl 2 uur. hen gds neemt u mee naar do jaron 'J J terwijl u er/aait r.oc net v/ s cm te reizen over een spoortje mot een voor öa Ijd motiorr» Irc i. Resorvoron Is n!ol Vftrpüdtl aar ra en t ) wol aan omdat et aantal zilp.alson boper l ii. museumbuurtspoorweg.nl - Museum Buurtspoorweg figr-si vi v.museumbuurtspooweg.nl/ 'r Bezoek ons muse m in Haaksbergen, en maa een rit in de stoomtrein Voor kids oor volwassenen Bijzonder Leerzaam U heeft us umbuuitspoorweg.nl twee eer bezocht. Laatste ezoek vandaag Leuk uitje in Twente - Maak een rit in de stoomtrein EftBI VAW/.museumbuurtspoorweg.nl/ ' Bezoe ons museum in Haaksbergen. Bijzonder Leerz am Voor olwassenen Voor kids U heeft museumbuuitspoor.ve.nl twee keer bezocht. Laatste bezoek: vandaag Figuur 3. GooglsAds. leuk - - Deler. Figuur 4. Facebook Post e Euregio Verschillende promotionele acties op de Duitse markt in de grensstreek. Een vervolg op de promotionele acties van 2015 via Euregio, Promotieteam in de zomer Een promotieteam dat vier dagen langs campin s in de regio zal gaan met A3 posters en een stapeltje A5 flyers bij de receptie achterlaat. Eindrapportage versterking dagrecreatie e waarde Museum B urts oorweg' 7

167 consultancy o Aanpassingen aan de website Aanpassingen aan de website o.b.v. de merkidentiteit ( Eerste klas dagje uit ) en de activiteiten van werkgroep beleving. Website responsive maken, inrichting landingpages (ontwerp en technische realisatie). Landpages opmaken en aanpassen. Figuur 6. Website oud. Figuur 5. Website nieuw. 0 Bezoekersonderzoek Opzet onderzoek naar de demografische gegevens, interesses en tevredenheid van de bezoekers. Een tooi om te meten of de communicatiedoelstellingen worden gehaald, of de aanpassingen die zijn gedaan effect hebben en waar de verbeterpunten liggen. 3.3 Station Boekelo Het stationsgebouw in Boekelo vormt een belangrijke verbinding met het dorp Boekelo en is van historische waarde voor het museum. Dit gebouw staat op het moment van schrijven te koop. De werk roep heeft zich bezig gehouden met verschillende scenario s om het oude stationsgebouw weer te betrekken bij het museum. * Scenario Eén van de opties voor het betrekken van het stationsgebouw is de mogelijkheid om een deel van het station te verbouwen naar een B&B en/of woonfunctie en de benedenverdieping te gebruiken als museumruimte voor MBS in Boekelo. Van deze opties is de financiële haalbaarheid onderzocht en is een businesscase opgesteld. De werkgroep is tot de slotsom gekomen dat de optie waarbij het station weer onderdeel wordt van het emplacement Boekelo, de begane grond wordt benut als onderdeel van de Museum Buurtspoorweg en op de bovenverdieping een woonfunctie en/of eventueel een B&B wordt gerealiseerd, de meeste kansen biedt. Deze optie heeft de steun van de Dorpsraad Boekelo en de Boekelose Ondernemers Vereniging. «Organisatievorm Tevens is onderzoek verricht naar de meest wenselijke organisatievorm. Bedoeling is het station onder te brengen in een aparte stichting bij Museum Buurtspoorweg. Uit het financiële haalbaarheidsonderzoek is gebleken dat de voorkeursoptie haalbaar kan zijn wanneer: o maximaal ingezet wordt op de inzet van vrijwilligers bij de aanpassing/renovatie van het station. Eindrapportage versterking dagrecreatie e waarde Museum Buurts oorweg 8

168 consultancy o Er minimaal ,- aan subsidies verworven kunnen worden, o De vraagprijs van het pand omlaag gaat. 9 Subsidies Voor wat betreft de subsidies is op moment van schrijven van dit eindverslag een LEADERaanvraag in voorbereiding. Hierover vindt ook overleg plaats met de gemeente Enschede, die in dit programma mede bijdraagt aan de lokale cofinanciering. Tevens wordt met de gemeente Enschede overleg evoerd over ondersteuning bij de financiering van de aankoop en andere investeringen in het pand. Daarnaast zal een beroep worden gedaan op subsidies uit cultuurfondsen. Exploitatie Voor wat betreft de exploitatie zijn er gesprekken met partijen die de woonfunctie en B&B zouden kunnen exploiteren. De begane grond zal worden geëxploiteerd door MBS. 4. Financiering Tabel 1. Financieel overzicht 1 Uitgaven - Inkomsten Voorbereiding (onderzoek ZKA) Versterking Beleving collectie MBS , ,27 Agenda van Twente ,00 Marketing en promotie** ,59 Haaksbergen ,00 Businesscase station Boekelo 8.050,00 Enschede** ,00 Projectcoördinatie en communicatie ,00 Museum Buurtspoorweg ,86 Totaal ,86 Totaal ,86 **) incl. uitgaven Museum Buurtspoorweg ad ,- gedekt door incidentele subsidie gemeente Enschede. Eindrapportage versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurts oorweg' 9

169 5. Toekomstplannen Museum Buurtspoorweg consultancy Het project versterking Museum Buurtspoorweg heeft een aantal mooie projecten opgeleverd. Dit is echter niet het eindstation. Het ZKA-rapport biedt nog vele opties om het museum verder te ontwikkelen en ook bij de vrijwilligers van het museum ontbreekt het niet aan mooie plannen. Tabel 2. Toekomstplannen beleving. Project Vervolg gastheerschap Historische inrichting- informatie goederenloods Speeltoestellen Verhalenboek en voorleesboek Techniekeducatie locloods Selfiespot Jack de Spoorkat Filmwagon MT197fase 2 Glasvezel aanleg + Wifi installeren Ontwikkelen bezoekers App Historische krant Noodwoning De ongelofelijke tocht van... Tabel 3. Toekomst lannen promotie. Bezoekersonderzoek Buiten signing Marketingcampagne bedrijfsleven en groepsarrange e ten Vaste bedrijfsleiding / marketingmedewerker Beschrijving Tweede fase van Coaching on the job. Er is een inrichtingsschets gemaakt met andere meubels die o.m. gebaseerd zijn op historische voorraadkisten en kabelhaspels, om de belevingswaarde van de goederenloods te versterken. Deze inrichting kon binnen dit project niet aangeschaft worden. Ideeën en schetsen zijn gemaakt voor historische spoorgebonden speeltoestellen. Kan wellicht via de kijk-en leerwerkplaats of binnen een ander project worden gerealiseerd. Het idee is ontstaan om de regionale spoorweggeschiedenis in de vorm van een boek aan de kinderen over te brengen. Dit kan dan ook tijdens de treinreis gelezen worden. Ontwikkelen locloods tot educatieve hotspot met betrekking tot locomotieftechniek en stoomtechniek. Het gebouw is hiervoor klimatologisch en bouwkundig nu nog niet geschikt. Ontwikkelen selfiespots met fotoborden van Jack de Spoorkat Ruimere keuze filmaanbod, aanvullen inrichting met spellen die op de films anticiperen. Dit is een wens om de dienstverlening verder te verbeteren en de digitale mogelijkheden te vergroten. Aanvullend op de mondelinge en papieren informatieverstrekking. Om in de trein meer beleving toe te voegen is het wenselijk om een regionale krant te ontwikkelen met nieuwsberichten van vroeger. Belangrijke gebeurtenissen uit de tijd dat de spoorlijn in dienst was ( ). Deze woning van na WO-2 op basis van een oud rijtuig is in voorbereiding en zal te zijner tijd worden geplaatst. In de Storyline is een attractie uitgewerkt wat een ware belevenis zou zijn voor bezoekers, een soort reis terug in de tijd. De basis van het onderzoek is binnen het project opgesteld. Zaak is om deze te integreren in de jaarlijkse planning en ieder jaar uit te voeren o zodoende de resultaten an de activiteiten te kunnen meten en bij te stellen. Het is wenselijk om ook in de buitenruimte, buiten de hekwerken van de MBS meer uiting te geven aan de MBS, om de herkenbaarheid te vergroten en mensen naar binnen te trekken. Museum Buurtspoorweg leent zich goed voor bedrijfsuitjes en groepsarrangementen. Binnen het huidige project is geen ruimte om dit als aparte campagne op te zetten. Een vaste medewerker die zowel de dagelijkse bedrijfsleiding als de marketing en promotie op zich neemt om zodoende de vrijwilligers te ontlasten en een vast gezicht aan te stellen. Dit komt ook naar voren in de aanbevelin en in het ZKA-rapport. h g i E i g 1 E I i E E B E W E E 1 E E E Ë E E E Eindra ortage 'versterking dagrecreatie e waarde Museum Buurtspoorweg 10 fr

170 consultancy Tabel 4. Toekomstplannen station Boekelo. LEADER aan raag opstellen O erige financiering Financierings lan en afspraken dekking O richten stichting beheer station Boe lo Onderhandelingen met huidige eigenaar Uit oering Opstellen an een aanvraag voor herontwikkeling van station Boekelo, als vrijwilligers-, recreatief en sociaal project. Overige subsidieaanvragen opstellen. Samen met de gemeente Enschede het financierings- en dekkingsplan uitwerken en daar afspraken over maken. Oprichten stichting door MBS. Onderhandelingen gericht op de aankoop van het pand tegen haalbare voorwaarden en prijs. Uitvoering van het plan om het station weer te betrekken bij het emplacement Boekelo en te gebruiken voor de ewenste functies. Tevens arrangementen ontwikkelen samen met Boekelose Ondernemers. Door het project heeft Museum Buurtspoorweg de kans gehad om veel deelprojecten te realiseren en invulling te geven aan het ZKA-rapport. De projecten vragen veel van het museum, dat bijna volledig wordt gedraaid door vrijwilligers. Veel tijd is gaan zitten in de grote projecten waardoor de dagelijkse gang van zaken in 2015 en 2016 minder aandacht heeft gehad. In de projectgroep is daardoor meermaals het idee van een dagelijkse coördinator voorgesteld in samenwerking met andere musea, het UWV en de gemeente Haaksbergen en Enschede. Eerste gesprekken zijn gevoerd maar dit heeft nog niet tot concreet resultaat geleid. Dit initiatief is niet specifiek onder te verdelen in één van de bovenstaande werkgroepen maar is zeker een aandachtspunt voor de toekomst. 6. Opbrengst Het project Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorwe heeft het museum een flinke boost gegeven. Museum Buurtspoorweg heeft samen met de gemeente Haaksber en en Enschede de laatste anderhalf jaar hard gewerkt om tot concrete resultaten te komen. Daarbij is invulling gegeven aan een belangrijk deel van de adviezen van ZKA. De website is verbeterd en de huisstijl is vormgegeven. Er is een duidelijke promotionele weg ingegaan door middel van het marketingplan. Ook is in het museum een belevingslaag aangebracht om het museum aantrekkelijker te maken en zodoende meer bezoekers te trekken. De kans om het stationsgebouw erbij te betrekken, is niet laten lig en. Gesprekken zijn in volle gan. De resultaten van dit project dragen bij aan de vergroting van het bezoekersaantal, een belangrijk doel voor Museum Buurtspoorweg. Het museum heeft echter nog meer ambitie. Ze nemen je mee naar vervlogen tijden, maar staan hierbij zeker niet stil. Er staan nog veel mooie projecten op de plank, er zijn nog veel mo elijkheden voor samenwerkingen en de vrijwilligers zijn onverminderd enthousiast. Museum Buurtspoorweg heeft het in huis om één van de leukste musea in Twente en omstreken te zijn. Museum Buurtspoorweg, een eersteklas dagje uit Eindra portage 'v rsterking dagrecreatie e waarde Mus um Buurtspoorweg 11

171 consultancy Colofon Versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg Eindrapportage subsidiebeschikking in o racht van Museum Buurtspoorweg Uitgevoerd door Marb Consultancy BV Auteur: Marianne van Delzen Controle: Martin erbeek Telefoon: Internet: +31(0) info(5)marb.nl Postadres: Postbus AE Goor Nederland Bezoekadres: Diepenheimseweg LW Goor Nederland Eindrapportage versterking dagrecreatiev waarde Mus um Buurts oorweg 12

172 Samenvatting kosten en dekking project 'Versterking Bele ing Museum Buurtspoorweg' Voorbereiding (onderzoek ZKA) ,00 Versterking Beleving collectie MBS ,27 Marketing en promotie** ,59 Businesscase station Boekelo 8.050,00 Projectcoördinatie en communicatie ,00 Agenda van Twente ,00 Haaksbergen ,00 Enschede** ,00 Museum Buurtspoorweg ,86 Totaal ,86 Totaal ,86

173 Onderzoek toekomst MBS Totaal voorbereiding Ontwikkelen stategie en acties promotie en arketin, Incl. producten. Totaal we roep communicatie Versterken gastheerschap Versterken Gastheerschap 2017 Storyline, advies Siebe Rossel Goederenloods inrichting en aankleding Filmwa en Kwartet Siebe O erig Siebe Speutrocht boekje Fotobord Selfiespot sessie Vanille kinderactiviteiten Mascotte herman tijdelijke brochure Speeltoestel ontwerp Siebe Locomotieventechnie lodoods verbeteren publiekslnrichting Boekelo Werkplaats en spoorte hniek kinderen MBS begeleiding Bezoekers rant 3 d kaart brochure eerste ronde borden tweede ronde borden tweede ronde borden erde ronde borden derde ronde borden kosten MBS borden Inrichtin wachtruimte Veiliger maken lodoods Bezoekersonderzoek Projectcoördinatie en werkgroep Empl. Boekelo Gemeente Haaksber en Museum Buurtspoorweg Vanille Vanille Vanille Letsgoactive Gastgericht.nl Letsgoactive Gastgericht.nl Letsgoactive Gaste ericht.nl Siebe Rossel Siebe Rossel Siebe Rossel Siebe Rossel Siebe Rossel MBS combinatiefactuur Siebe Rossel Siebe Rossel Vanille Vanille Vanille Vanille Vanille Vanille Vanille Hassink Drukkers Siebe Rossel MBS combinatiefactuur MBS combinatiefactuur MBS combinatiefactuur MBS Vanille Vanille Via MBS Vanille Vanille Vanille Vanille MBS co binatiefactuur MBS co binatiefactuur MBS combinatiefactuur Marb Marb Marb Marb Marb Kosten excl. BTW: Totaal rojectcoördinatie en werkgroep Emplace ent Boekelo ,00 (Totaal kosten gehele project C , , ,00 Werkgroep communicatie ,00 Positionering en branding Haakbergen met MBS ,S9 Onderdelen marketin uit evoerd door MBS, inclusief kosten activiteiten ver oedt door afzonderlijke subsidie ( ,-) gemeente Enschede 5.190,80 Strategie, branding, uitin en 5.190,80 Strategie, brandin, uitin en.595,40 Strategie, branding, uitin en ,59 Werkgroep Belevin 1.726,50 Bevorderen gastheerschap 1.202,50 Bevorderen gastheerschap 1.587,50 Bevorderen gastheerschap 1.311,50 Bevorderen gastheerschap 537,00 Bevorderen gastheerschap.870,00 Be orderen gastheerschap 3.906,08 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 3.918,24 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 4.236,48 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 3.000,00 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 2.700,00 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 2.500,00 Versterken beleving collectie 675,00 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 233,60 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 965,00 Ontwikkelen en uitvoeren storyline useum 1.675,00 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 72,50 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 1.232,00 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 1.491,50 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 472,50 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 1.491,50 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 871,00 Verster en beleving collectie 300,00 Versterken beleving collectie 1.000,00 Versterken beleving collectie 2.500,00 Verster en bele ing collectie 2.500,00 Versterken belevin collectie 2.116,00 Versterken beleving collectie 1.293,50 Ontwikkelen en uitvoeren storyline museum 1.800,00 Ontwik elen en uitvoeren storyline museum 2.917,37 Versterken beleving collectie 567,00 Versterken beleving collectie 2.303,00 Verster en beleving collectie 2.670,00 Verster en beleving collectie 2.670,00 Versterken beleving collectie 350,00 Versterken beleving collectie 100,00 Versterken bele ing collectie 2.300,00 Versterken beleving collectie 6.035,00 Bezoekersonderzoek ,27 P oject oördinatie en begeleiding werkgroep Emplacement Boekelo 9.225,00 Projectleiding en begeleiding werk roep emplacemet Boekelo 6.150,00 Projectleiding en begeleiding werk roep emplacemet Boekelo 2.562,50 Projectleiding en begeleiding werkgroep emplacemet Boekelo 2.887,50 Projectleiding en begeleiding werkgroep emplacemet Boekelo Uitsplitsing

174 College van burgemeester en wethouders van de gemeente Haaksbergen Postbus AC HAAKSBERGEN UW KENMERK UIT ONS KENMERK DATUM 5 april 2017 BEHANDELD DOOR Ank Stumpel a.stumpel@regiotwente.nl DOORKIESNR ONDERWERP Vaststelling subsidie MBS Agenda van Twente / Fonds Recreatie en Toerisme 2015 Geacht college, Op 20 december 2016 ontvingen wij de inhoudelijke en financiële eindrapportage van het project versterking dagrecreatieve waarde Museum Buurtspoorweg. Voor dit project heeft u subsidie ontvangen vanuit het Fonds Recreatie en Toerisme uit de Agenda van Twente (ons kenmerk en ). Wij hebben op grond van uw rapportage beoordeeld dat de doelstellingen uit de subsidiebeschikking zijn nagekomen. Besluit Daarom stellen wij op grond van artikel 4:46 van de Algemene wet bestuursrecht de subsidie vast op ,- Afrekening U heeft bij aanvang van de activiteiten al een voorschot ontvangen van U ontvangt nu ook de resterende 20 %, te weten ,-. Het bedrag zal overgemaakt worden op uw bankrekeningnummer NL56 BNGH Voor meer informatie over deze brief, kunt u contact opnemen met de in het briefhoofd vermelde contactpersoon. Hoogachtend, Bestuurscommissie Agenda van Twente Secretaris, Voorzitter, S.L. van der Steen P.G. Welman Bezwaar Gedurende zes weken na de dag na verzending van dit besluit kunnen belanghebbenden hiertegen bezwaar maken op grond van artikel 7:1 van de Algemene wet bestuursrecht. Het bezwaarschrift moet worden gezonden naar: Bestuurscommissie Agenda van Twente, Regio Twente, Postbus BK Enschede.

175 Openbaar ja Registratienummer Voorstel voor Bestuurscommissie Agenda van Twente Datum vergadering 5 april 2017 Agendapunt B - 7 Domein, behandelend ambtenaar, tel. S. van der Steen / L. de Haan Onderwerp Instemmen met doorgeleiden concept jaarstukken 2016 en concept programmabegroting 2018 Agenda van Twente Voorstel 1. In te stemmen met het doorgeleiden van de jaarstukken 2016 aan het algemeen bestuur van Regio Twente, voor zover het de Agenda van Twente betreft; 2. Een eventuele reactie op de jaarstukken 2016 ter kennis te brengen van het dagelijks bestuur, ten behoeve van vaststelling van de jaarstukken 2016 door het algemeen bestuur op 12 juli 2017; 3. In te stemmen met het doorgeleiden Aan het algemeen bestuur van Regio Twente van de programmabegroting 2018, voor zover het de Agenda van Twente betreft; 4. Een eventuele reactie op de programmabegroting 2018 ter kennis te brengen van het dagelijks bestuur, ten behoeve van vaststelling van de programmabegroting 2018 van Regio Twente door het algemeen bestuur op 12 juli Toelichting op het voorstel Inleiding De Bestuurscommissie Agenda van Twente behartigt het belang van sociaaleconomische structuurversterking in Twente. De bestuurscommissie is bevoegd om wat betreft dit belang de begroting en verantwoording op te stellen en met advies voor te leggen aan het Algemeen Bestuur van Regio Twente. In dit kader liggen de jaarstukken 2016 en programmabegroting 2018 voor, zover het de agenda van Twente betreft. Beoogd resultaat Verantwoording afleggen over de prestaties en uitgaven in 2016 en inzicht geven in de begroting en beoogde activiteiten voor Met instemmen van de Bestuurscommissie Agenda van Twente kunnen deze stukken doorgeleid worden naar het algemeen bestuur van Regio Twente. Overwegingen Jaarstukken 2016 De jaarstukken 2016 van Regio Twente bestaan uit de programmaverantwoording en de jaarrekening De Bestuurscommissie Agenda van Twente wordt gevraagd om in te stemmen met de onderdelen van het jaarverslag en de jaarrekening die de Agenda van Twente betreffen. Bij de huidige Agenda van Twente betreft drie separate investeringsprogramma s: de Agenda van Twente (AvT), Innovatieplatform Twente (IPT) en Innovatiesprong (IST). Voor deze investeringsprogramma s zijn ook in 2016 bijdragen verstrekt. De IPT en AvT zijn inhoudelijk afgerond. Er zijn alleen nog een aantal projecten die financiële effecten hebben. Pagina 1 van 4

176 Programmaverantwoording 2016 In de Berap 2016 werd tussentijds gerapporteerd over de Agenda van Twente. Hierin werd voorzien dat voor Vrijetijdseconomie, het behalen van de doelstellingen wellicht een probleem kon worden, vanwege het aantrekken van een nieuwe partner voor de toeristische marketing van Twente (MarketingOost). Uit de verantwoording blijkt nu dat de doelstellingen wel zijn behaald. In 2016 werd verder uitvoering gegeven aan de voortzetting van de programmalijnen van de Innovatiesprong. De ontwikkeling en positionering van Twente als innovatie kennisregio werd gestimuleerd. Daarvoor zijn onder andere de volgende prestaties geleverd: - PPM Oost, als fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente, heeft 75 ideeën en plannen van ondernemers besproken; dit heeft geleid tot 8 investeringen. - Via het MKB fonds vouchers en kredieten zijn twee kredieten en vijf vouchers verstrekt. Daarnaast heeft Regio Twente het fondsbeheer op zich genomen. - In het kader van het Techniekpact Twente is voortvarend gewerkt aan de verhoging van de technische instroom in het onderwijs. Het Twents Arbeidsmarkt Perspectief is er in geslaagd om diverse projecten te verduurzamen. Dat betekent dat deze geen bijdrage meer nodig hebben van Regio Twente. - Er is een nieuwe governance geïmplementeerd voor de toeristische marketing en promotie van Twente. De vermarkting van toeristisch Twente werd in 2016 uitbesteed aan MarketingOost. Gastvrij Twente is opgericht met ondernemers in de lead en functioneert als een Raad van Advies voor Twente Marketing. De merkleider Twente is van start gegaan en er zijn twee gebiedsadviseurs aangetrokken voor Twente. - Twente Branding heeft een nieuw fundingmodel ontwikkeld, waardoor de bijdrage vanuit het bedrijfsleven gestegen is naar bijna 50% van de begroting. De vacaturebank op Twente.com werd nog beter gevuld en bezocht dan in Tenslotte blijkt het bereik van verhalen via social media enorm is gestegen - In 2016 is ook gestart met de evaluatie van de huidige Agenda van Twente. Hiervoor werden twee radenbijeenkomsten georganiseerd. Daarom werd in 2016 geen Staat van Innovatief Twente bijeenkomst georganiseerd. Er is een positief besluit genomen in de 14 gemeenteraden over de evaluatie van de Agenda van Twente en instemming met verkenning naar een nieuwe agenda. Jaarrekening 2016 In de Berap 2016 werden geen financiële afwijkingen meegenomen voor de onderdelen van de Agenda van Twente. Voor zover het de programma s AvT en IPT betreft vloeiden de in 2016 verstrekte bijdragen voort uit in 2016 genomen bestuursbesluiten (beschikkingen). Deze uitgaven omvatten deels beschikbaar gestelde vervolgbijdragen en deels de afwikkeling van in eerdere jaren verstrekte voorschotten. Binnen de Innovatiesprong werden financieringsmiddelen door middel van beschikkingen beschikbaar gesteld aan de (sub)programmalijnen. Voor zover hierbij sprake is van verstrekte geldleningen, zijn deze revolverend en wordt daarover rente ontvangen. Deze bijdragen zijn zoals gebruikelijk gefinancierd uit de in 2016 van Twence BV voor dit doel ontvangen extra winstuitkering van 8 mln. De bijdragen die dit beschikbare bedrag te boven gaan, veroorzaken een financieringstekort op het totale programma. Op basis van het door de regioraad hiervoor verstrekte mandaat aan het dagelijks bestuur, mag dit saldo aan voorgefinancierde middelen maximaal 8 mln. omvatten. Deze norm werd in 2016 niet overschreden. In verband met de formalisering van de verplichte bijdrage uit de winstuitkering van Twence BV aan de gemeente Berkelland ( 1,4 mln), een aanvullende bijdrage aan Kennispark voor 2016 en 2017 ( ,-) en vorming van een voorbereidingsbudget voor een eventueel vervolg op de huidige Agenda van Twente ( ,-) is dit restantbudget tijdelijk verlaagd met ,- waarmee er feitelijk voor dit onderdeel momenteel nog ,- resteert. Deze tijdelijke bijdrage uit het Twents Investeringsfonds wordt bij voorrang aangezuiverd uit binnen het programma AvT vrijvallende restbudgetten en uit op verstrekte geldleningen (terug) te ontvangen rente en aflossingen. Op dit restant budget rust reeds volledig een bestemming. Samengevat kan ten aanzien van de bestedingen uit het overall investeringsprogramma Agenda van Twente worden geconcludeerd dat daarvoor in 2016 in totaal aan bijdragen is verstrekt en kosten zijn gemaakt. Rekening houdend met de afdracht van het aandeel in de winstuitkering in 2016 aan Berkelland ad ,- en een afdracht aan Twenteboard van en ,- aan renteopbrengsten op verstrekte MKB leningen leidt tot een inkomst van in totaal Samengevat leidt dit tot een financieringsresultaat in 2016 van afgerond negatief. Overeenkomstig de daarvoor geldende afspraken, mag dit maximaal 8 mln. bedragen. Programmabegroting 2018 Vanaf het jaar 2007 is gedurende 10 jaar het programma Agenda van Twente Pagina 2 van 4

177 uitgevoerd. Het investeringsprogramma Agenda van Twente wordt in 2017 gesloten. Voor het begrotingsjaar 2018 worden nog beperkt activiteiten voorzien. Voor de procesbegeleiding en afwikkeling van de oude Agenda van Twente wordt in 2018 nog ,- voorzien (verwerkt in het Taakveld Economische Ontwikkeling). De activiteiten richten zich voornamelijk op het debiteurenbeheer rond verstrekte kredieten. Daarnaast stammen uit de achterliggende periode nog een beperkt aantal subsidievoorschotten die nog moeten worden beoordeeld en afgerekend. Voor het IPT programma gaat het hierbij om ca. 0,7 mln. en bij de Innovatiesprong om ca. 4 mln. Daarnaast zijn er in 2018 mogelijk nog een beperkt aantal in eerdere jaren verstrekte voorschotten in omloop die voor afrekening in aanmerking komen. Over aantal en omvang hiervan en het uiteindelijke resultaat daarvan is in dit stadium geen betrouwbare inschatting te geven. Deze is mede afhankelijk van de afwikkelingen in het begrotingsjaar 2017 dat nog volop loopt. In 2018 worden uit de tot AvT programma behorende financieringstrajecten geen nieuw te verstrekken bijdragen meer verwacht. In juni 2016 is door het toenmalige algemeen bestuur van Regio Twente besloten tot verrichten van een verkenning naar de mogelijkheden en voorwaarden waaronder het vigerende investeringsprogramma Agenda van Twente op enigerlei wijze kan worden voortgezet en gefinancierd. Op dit moment, waarop deze toelichting op de begroting voor 2018 geschreven wordt, is dit onderzoek nog in volle gang en verkeert in een zodanig stadium dat over de uitkomsten daarvan op dit moment nog niets kan worden gemeld. De concrete uitwerking van deze plannen moet nog worden afgewacht. Zodra er meer bekend is zal hierover via de Berap, de jaarstukken 2017 of door middel van een gericht bestuursvoorstel ter besluitvorming, nader worden gecommuniceerd. Dit kan leiden tot een begrotingswijziging. Consequenties vernieuwing Besluit Begroting en Verantwoording op programmabegroting 2018 Door vernieuwing van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) zijn gemeenschappelijke regelingen met ingang van 2018 verplicht om financieel te begroten op bij ministeriele regeling vastgestelde taakvelden. Dit leidt tot ingrijpende veranderingen in de begrotingssystematiek van Regio Twente. Daardoor is een objectieve vergelijking met de begroting van voorgaande jaren niet meer mogelijk. De wijziging heeft de grootste impact op de toerekening van overhead aan de taakvelden. Onder overhead wordt verstaan het geheel van functies gericht op de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. In de voorgaande programmabegrotingen van Regio Twente werden de overheadkosten verdeeld over de programma s. In de programmabegroting 2018 moeten alle overheadkosten worden verantwoord op het taakveld Overhead en worden toegerekend aan de taakvelden. Dit bedrag is een verschuiving binnen de totale begroting en dus geen lastenverhoging op het niveau van Regio Twente, maar vraagt waarschijnlijk wel om een verschuiving van budgetten binnen de 14 Twentse gemeenten. Kosten, baten, dekking Zie boven Communicatie Via de lijn DB en AB Vervolg - Uiterlijk 15 april worden de jaarstukken 2016 de programmabegroting 2018 ter kennisgeving gezonden aan de gemeenten; - Op 12 juli worden jaarstukken 2016 en programmabegroting 2018 ter besluitvorming aangeboden aan het AB van Regio Twente Bijlagen - p , p en p. 74 over de Agenda van Twente, uit de concept jaarstukken 2016 van Regio Twente - p en p. 61 over de afwikkeling van de Agenda van Twente, uit de concept programmabegroting 2018 van Regio Twente Pagina 3 van 4

178 Publieksversie besluitenlijst De bestuurscommissie Agenda van Twente heeft ingestemd met de jaarstukken voor 2016 en de begroting voor 2018, waar het sociaal economische structuurversterking betreft. Deze jaarstukken en begroting maken onderdeel uit van de begroting en jaarstukken van Regio Twente. Deze stukken moeten uiterlijk 15 april aan de gemeenten worden gestuurd. Besluit Pagina 4 van 4

179 Programmaverantwoording Jaarstukken Domein Leefomgeving Domein directeur ir. G.H. Tamminga Inleiding Het domein Leefomgeving is het faciliterend domein voor Kennispunt Twente, OZJT, Netwerkstad Twente, en voor de teams Economie en Recreatieve Voorzieningen. Zie voor de beleidsinhoudelijke toelichting van team Economie hoofdstuk 5.2.1, zie voor Recreatieve Voorzieningen hoofdstuk 5.2.2, zie voor Netwerkstad Twente hoofdstuk 5.5.1, zie voor Kennispunt Twente hoofdstuk en voor de beleidsinhoudelijke toelichting van OZJT hoofdstuk 5.4. Het investeringsprogramma Agenda van Twente loopt tot en met De focus ligt op bevorderen en positioneren van Twente als een innovatieve kennisregio. Eind 2015 is gestart met voorbereidingen van de discussie over de vorm en inhoud van een opvolger van dit investeringsprogramma Sociaal Economisch sterk Twente Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Bestuurscommissie Agenda van Twente Programmamanager drs. S. van der Steen In 2016 is uitvoering gegeven aan de voortzetting van de programmalijnen van de Innovatiesprong (Agenda van Twente). Daarvoor zijn investeringen gedaan via het innovatiefonds Twente. Er zijn arbeidsmarktprojecten via Techniekpact en Twents arbeidsmarktperspectief uitgevoerd. De laatste MKB-fonds vouchers en kredieten zijn verstrekt. Ten slotte is Twente gepositioneerd als ondernemende High Tech regio. In 2016 zijn twee radenbijeenkomsten georganiseerd waarin de evaluatie van de huidige Agenda van Twente centraal heeft gestaan. Derhalve heeft geen jaarlijkse bijeenkomst Staat van Innovatief Twente plaatsgevonden. In 2016 is naast het basistakenpakket ook meegewerkt aan een basis voor constructieve Twentse samenwerking in de gehele keten van opvang en integratie van vluchtelingen. Zie hoofdstuk Regietafel vluchtelingen en Pilotvergunninghouders aan het werk voor de toelichting. Ook is naast het basistakenpakket gefaciliteerd inzake de acquisitie van nieuwe bedrijvigheid naar Twente op het terrein van HTSM en Logistiek. Zie hoofdstuk Acquisitie Twente voor de toelichting. Innovatie 1. Stimuleren ontwikkeling en positionering van Twente als innovatieve Kennisregio met als speerpunt High Tech Systemen en Materialen. Wat hebben we bereikt? We hebben ontwikkeling en positionering van Twente als innovatie kennisregio gestimuleerd. Per programmalijn zijn onder andere de volgende prestaties geleverd: 1. PPM Oost, als fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente, heeft 75 ideeën en plannen van ondernemers besproken; dit heeft geleid tot 8 investeringen. 2. Via het MKB fonds vouchers en kredieten zijn twee kredieten en vijf vouchers verstrekt. Daarnaast heeft Regio Twente het fondsbeheer op zich genomen. 3. In het kader van het Techniekpact Twente is voortvarend gewerkt aan de verhoging van de technische instroom in het onderwijs. Het Twents Arbeidsmarkt Perspectief is er in geslaagd om diverse projecten te verduurzamen. Dat betekent dat deze geen bijdrage meer nodig hebben van Regio Twente. 4. Twente Branding heeft een nieuw fundingmodel ontwikkeld, waardoor de bijdrage vanuit het bedrijfsleven gestegen is naar bijna 50% van de begroting. De vacaturebank op Twente.com werd nog beter gevuld en bezocht dan in Tenslotte blijkt het bereik van verhalen via social media enorm is gestegen. 5. Er is een positief besluit genomen in de 14 gemeenteraden over de evaluatie van de Agenda van Twente en instemming met verkenning naar een nieuwe agenda. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Vanuit Regio Twente (Team Economie) zijn voor de programmalijnen diverse werkzaamheden uitgevoerd, o.a.: aansturing van en afstemming met de programmaleiders / uitvoerders in de programmalijnen; monitoring op de resultaten in de programmalijnen en eventueel bijsturen waar nodig; voorbereiden verantwoording jaarschijf 2016 en besluitvorming over jaarschijf 2017; zorgen dat deugdelijke inhoudelijke bespreking plaats kon vinden over de programmalijnen in de diverse ambtelijke en bestuurlijke overleggen van Regio Twente ); Inhoudsopgave Inhoudsopgave 18

180 Programmaverantwoording Jaarstukken 2016 voorbereiden en organiseren van overige bestuurlijke afstemming (zoals aandeelhoudersvergaderingen, bestuursvergaderingen, foundersoverleg, stuurgroepen, etc.) evaluatie van de huidige agenda van Twente en digitaal rapport ( opgeleverd; organiseren van twee druk bezochte (meer dan 200 deelnemers) bijeenkomsten van de Twenteraad over de evaluatie van de Agenda van Twente. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Omvang R&D als percentage van het Bruto Regionaal Product (BRP). 1,6 Betrouwbare recente cijfers over de R&Duitgaven zijn helaas op regionaal niveau niet beschikbaar 2. Aantal Twentse bedrijven aangesloten bij Twentse innovatieroute- Innovatiesprong. 750 Het totale aantal bedrijven dat is aangesloten ligt hoger. 3. Aandeel hoger opgeleiden. 33% (35% landelijk) Al in 2015 is dit percentage naar 36% gegaan, gegevens voor 2016 zijn nog niet beschikbaar. 4. Aantal afgesloten vouchers en kredieten en aflossing lening. 6 vouchers, 20 kredieten en afgelost. In 2016 zijn twee kredieten en vijf vouchers afgesloten. Voorlopig is er geen budget beschikbaar. Aflossing start in Milieu, duurzaamheid en Afval 2.Een duurzame Twentse samenleving door gezamenlijk met de 4 O s (Onderwijs, Onderzoek, Overheid en Ondernemend) de klimaat- en energiedoelstellingen, die per gemeente voor 2020 gelden, op Twentse schaal mede realiseren. In het afvalbeleid en beheer streven we naar een circulaire economie waarbij afval als grondstof wordt beschouwd. Uiteindelijk moet dit resulteren in een afval loos Twente. 3. Verder streven we naar een flexibele en continue vorm van milieusamenwerking in Twente op het gebied van de taakvelden afval, geluidhinder, bodem, agrarische zaken en lichthinder. Wat hebben we bereikt? De burgers in Twente scheiden steeds beter hun afval aan de bron. De hoeveelheid restafval is per inwoner omlaag gegaan. Er is een Twents convenant Duurzaam Beton ondertekend. Er zijn regionale factsheets Ondergrond vastgesteld. Alle Twentse burgers kunnen bij elk afvalbrengpunt in Twente terecht. Gemeenten gaan bewuster met de openbare verlichting om. Er is reflecterend materiaal en detectiesystemen aangebracht op fietspaden bij gemeenten m.b.t. provinciale subsidie bewuster verlichten. Er is een subsidie gerealiseerd voor 2 Innovatieve aanpakken op gebied van duurzaamheid. De Stichting Duurzaam Thuis Twente (DTT) is volop in bedrijf en ontwikkelt zich verder. De wooncoaches hebben 400 huisbezoeken afgelegd. Er is een initiatief ontwikkeld om een samenwerking tussen de energieloketten en DTT te onderzoeken. Er is een start gemaakt om de uitwerking van de 4 pijlers Energie uit de Bestuursopdracht Milieu Duurzaamheid Afval (MDA). Er wordt gewerkt aan een regionale energievisie in relatie met het programma Nieuwe Energie Overijssel (NEO) van de Provincie Overijssel. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Organiseren en deelname Ambtelijk Overleg Afval en Portefeuillehoudersoverleg MDA. Organiseren werkgroep Communicatie Afvalloos Twente. Ontwikkeling website, afvalbabbelbox e.d. Afvalloos Twente. Administratieve afwikkeling van Twente bewust verlicht. Voorbereiding afsluitende film Twente bewust verlicht. Deelname landelijke bijeenkomsten VNG m.b.t. coördinerende rol duurzaamheid. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 19

181 Programmaverantwoording Jaarstukken 2016 Ontwikkeling DTT en organiseren startbijeenkomst DTT. Organiseren van het proces rond de subsidie Innovatieve aanpakken. Organiseren startconferentie regionale afstemming Energieloketten en DTT. Organiseren proces rond de afstemming regionale Energievisie en NEO Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Aantal regionale informatiebijeenkomsten VNG Aantal bestuurlijke overleggen MDA Aantal ambtelijke overleggen MDA Aantal werkgroep bijeenkomsten Aantal themabijeenkomsten Aantal stuurgroepen Aantal ambtelijke overleggen 4 8 Logistiek 4. Versterken van de sociaal economische structuur door het stimuleren van de (bereikbaarheid) logistieke sector in Twente Wat hebben we bereikt? In 2016 is geen concrete bedrijfsvestiging gerealiseerd waardoor alle indicatoren nu op nul staan. Maar er is in 2016 wel intensief gewerkt aan het op orde krijgen van alle randvoorwaarden die nodig zijn om een kandidaat goed te kunnen bedienen. Inmiddels zijn daar belangrijke stappen in gezet, met bekend resultaat: Groep Heylen heeft in december 2016 een intentieovereenkomst gesloten met XL Businesspark voor het ontwikkelen van 18 hectare grond wat naar verwachting 1000 directe arbeidsplaatsen zal opleveren. Naar het zich laat aanzien worden in 2017 de vruchten geplukt van de afgelopen vier jaar. In 2016 is de Strategische Logistieke Alliantie (SLA) Overijssel opgericht, een strategisch platform waarin ondernemers, overheden, onderwijs/ en kennisinstellingen samenwerken, om de samenwerking in Overijssel op het gebied van goederenvervoer en logistiek verder te verstevigen. Twente is vertegenwoordigd binnen de SLA en levert van daaruit een bijdrage aan het meerjarenprogramma Goederenvervoer en Logistiek. Begin 2016 is een tweetal INTERREG Va-projecten van start gegaan: het INTERREG-project SpoorRegio en het INTERREG-project EUREGIO Goederencorridor. De resultaten van deze studies verwachten we voorjaar Beide projecten leveren een aanpak en concrete voorstellen ter verbetering van de bereikbaarheid in de regio op. We hebben samen met partners in Europees verband ingezet op het verder versterken van de corridor Noordzee-Baltische Staten in het (internationale) TransEuropese Transportnetwerk (TEN-T). We hebben een actieve lobby gevoerd richting het Rijk om de bereikbaarheid van de regio te verbeteren. Dit heeft onder meer geresulteerd in de toezegging vanuit het Rijk maximaal 12.5 miljoen euro bij te dragen aan een ongelijkvloerse oplossing van knooppunt Raalte in de N35. In 2017 gaan we door met aandacht vragen voor de bereikbaarheidsopgaven van Twente. Tot slot is in 2016 het bestedingsvoorstel verkeer en vervoer 2017 vastgesteld. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Port of Twente heeft activiteiten ondernomen op het gebied van: Acquisitie Infrastructuur Promotie en lobby Onderwijs en arbeidsmarkt Innovatie en onderzoek Kennis en advies In 2016 is door Port of Twente gevraagd de uitvoering van de beoogde werkzaamheden met een jaar te verlengen. Daarnaast zijn vanuit Twente de volgende acties ondernomen ter versterking van de bereikbaarheid van de regio en de logistieke sector: Deelname vanuit Regio Twente en Twentse gemeenten aan de in 2016 operationeel geworden Strategische Logistieke Alliantie (kernteam en werktafels) Inhoudsopgave Inhoudsopgave 20

182 Programmaverantwoording Jaarstukken 2016 Deelname vanuit Regio Twente en de Twentse gemeenten aan de INTERREG Va-projecten SpoorRegio en EUREGIO Goederencorridor. In projectgroep bijeenkomsten is vanuit Twente een inhoudelijke bijdrage geleverd aan de twee onderzoeken. Actieve lobby voor het verbeteren van de bereikbaarheid van Twente, waaronder de aanpak van knooppunt Raalte op de N35 als belangrijke verbinding tussen de stedelijke centra Zwolle en Twente. Continuering van de lobbyactiviteiten richting Rijk en EU in het kader van TEN-T voor het verkrijgen van een Europese bijdrage voor de uitdieping van de Twentekanalen en de noodzakelijke aanpassingen in de binnenhaveninfrastructuur. Indicatoren 1. Aantal nieuwe vestigingen van logistieke bedrijven in de regio. 2. Aantal te gebruiken hectare bedrijventerrein door deze 5 bedrijven. 3. Aantal nieuwe arbeidsplaatsen in deze 5 bedrijven. Begroot Werkelijk 3 a a Arbeidsmarkt/Human Capital Agenda 5. Een betere en meer flexibel werkende arbeidsmarkt waarbij we partijen aan de vraagen aanbodkant stimuleren om samen te werken op regionale schaal Wat hebben we bereikt? De match tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt is verbeterd door meer samenwerking tussen gemeenten met UWV via het Werkplein Twente. Onder invloed van de aantrekkende economie is de werkloosheid in Twente afgenomen. De werkgeversvereniging WGV is met ondersteuning van Regio Twente een breed gedragen intersectoraal mobiliteitsplan gestart (looptijd begin begin 2018) om de arbeidsmobiliteit te bevorderen. Gemeenten, onderwijs en werkgevers staan daarbij garant voor en inzet van max 15 mio cofinanciering van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan dit regionaal plan. Vrijwel alle activiteiten voorgenomen in prestatiecontracten Techniekpact, Twents arbeidsmarktperspectief en Centrum voor Innovatief Vakmanschap zijn uitgevoerd. Dit heeft o.a. gezorgd voor de beoogde toename van leerlingen in technische studies MBO (en ook in HBO). Werkplein Twente ziet toename aan vacatures voor garantiebanen vanuit marktsector. Daarnaast melden zich meer kandidaten voor garantiebanen. Er is een traject ingezet om te komen tot sluitende afspraken over de governance van de samenwerkingsorganisatie Werkplein Twente (gemeenten, UWV). De inzet van Jongerenadviseurs heeft boven de taakstelling aantallen jongeren voorzien van advies en begeleiding. Er zijn meer jongeren naar werk gegaan dan was begroot. Vanuit de Euregio wordt met cofinanciering vanuit Regio Twente het project UNLOCK uitgevoerd, waarbij advies en begeleiding gegeven wordt om voor het wonen in Nederland en werken in Duitsland vice versa belemmeringen weg te nemen. De ontwikkeling op Twentse arbeidsmarkt is transparant gemaakt in cijfers en duiding, via de Twentse arbeidsmarktmonitor en via de Twente index. De inzet voor kwetsbare jongeren is gekoppeld aan de inzet voor voortijdig schoolverlaters en is verduurzaamd ondergebracht bij samenwerkende RMC organisatiedelen in Twente. Er is aandacht gegeven aan mogelijkheden om vluchtelingen sneller richting betaald werk te krijgen. Start gemaakt met mogelijke onderdelen voor arbeidsmarktaanpak onder een nieuwe regionale investeringsagenda. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Coördinatie, activering, agendering, notulering van verschillende ambtelijke en bestuurlijke overleggen en overleggen,bijeenkomsten en presentaties door gemeenten en samenwerkingspartners (POWI, VIT, Euregio commissies, UWV). Informatie en advies aan de Twente Board inzake volgen en doorontwikkeling van activiteiten in actielijn 4 arbeidsmarkt van het Twente Board programma 'Twente Werkt! Ondersteuning aan de uitvoeringsorganisatie van Twents Intersectoraal mobiliteitsplan Adviseren bij en opstellen van beschikkingen voor verlening van subsidies aan prestatieovereenkomsten Techniekpact, CIV Techniek, en prestatiecontract TWAMP. 2 December 2016 heeft XL Businesspark een intentieovereenkomst getekend met Groep Heylen voor het ontwikkelen van 18 hectare grond wat naar verwachting 1000 arbeidsplaatsen zal opleveren. Als deze intentieovereenkomst wordt omgezet in een contract betekent dit dat de beoogde resultaten voor wat betreft hectares bedrijventerrein en nieuwe arbeidsplaatsen behaald worden. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 21

183 Programmaverantwoording Jaarstukken 2016 Coördinatie op Twentse Arbeidsmarktmonitor, bijdrage aan Twente index, afhandeling informatieverzoeken van gemeenten en samenwerkingspartners van gemeenten. Uitwerken afspraken uit overleggen en projecten met gemeenten en samenwerkende partijen: schrijven van bestuurlijke voorstellen, geven van presentaties, organiseren van vervolgbijeenkomsten, informeren en adviseren. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Uitgave van arbeidsmarktmonitor x index + 4 x monitor 2. Het afsluiten van prestatieovereenkomsten Regionale werkloosheid, ook bijzonder aandacht voor jeugdwerkloosheid. -10% Van 7,2% naar 6,3% = - 12% 4. Instroom in de techniek in het MBO +5% +9,3% Vrijetijdseconomie 6. Het marktaandeel binnenlandse vakanties Overijssel/Twente t.o.v. Nederland moet stijgen van 10 naar 11% in Wat hebben we bereikt? De cijfers voor 2016 zijn nog niet bekend. We kunnen stellen dat het marktaandeel binnenlandse vakanties in Overijssel ten opzichte van 2013 gedaald is van 10% naar 9%. Daarentegen zijn de bestedingen in Twente in 2015 gestegen naar 140,4 miljoen euro (was in ,7 miljoen), het aantal overnachtingen in Twente is gestegen naar 3,2 miljoen (was in ,1 miljoen) en de werkgelegenheid is toegenomen naar banen (was in ). Er is een nieuwe governance geïmplementeerd voor de toeristische marketing en promotie van Twente. De vermarkting van toeristisch Twente is uitbesteed aan MarketingOost. Gastvrij Twente is opgericht met ondernemers in de lead en kent een onafhankelijke voorzitter. Gastvrij Twente is een Raad van Advies voor Twente Marketing. De merkleider Twente is van start gegaan op 1 oktober Er zijn twee gebiedsadviseurs aangetrokken voor Twente. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Adviseren en deelnemen Gastvrij Twente. Adviseren en deelnemen Gastvrij Overijssel. Onderhouden van de relatie met MarketingOost inclusief afstemming directie en merkleider. Subsidie beoordelen en verstrekken aan MarketingOost, inclusief het opstellen van de jaarlijkse subsidiebeschikking en subsidievoorwaarden en het bespreken van de voortgangsrapportage. Regie voeren op het beleidsterrein vrijetijdseconomie richting stakeholders. Voorbereiden, faciliteren, adviseren en deelnemen bestuurlijk en ambtelijk overleg en uitvoering geven aan voorgenomen acties. In behandeling nemen van lopende projecten Agenda van Twente/Fonds VTE. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Marktaandeel toerisme. 11% 9% (in 2015) Inhoudsopgave Inhoudsopgave 22

184 Programmaverantwoording Jaarstukken 2016 Belangenbehartiging Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Dagelijks Bestuur drs. S.L. van der Steen 7. Internationale oriëntatie in Twente vergroten (strategielijn 1) alsmede nieuwe strategische internationale coalities verkennen en aangaan met kennisinstituten en vergelijkbare economische regio s die qua inhoud en doelstelling passend zijn bij onze internationale ambities. 8. Twente internationaal profileren en positioneren als High Tech supplier excellente onderzoek partner en ideale locatie om in te investeren/vestigen (strategielijn 2). 9. Bijdragen (met kennis, netwerken, partners, projecten, subsidie, beleidsbeïnvloeding) aan de realisering van de Twentse economische doelstellingen (strategielijn 3) en aan de uitvoering van Twentse projecten, onder meer door het verlenen van advies en services op benoemde themadossiers. Wat hebben we bereikt? Bovenstaand zijn de oorspronkelijke doelen als geformuleerd toen internationaal nog was ingebed bij Netwerkstad Twente. Na de ontvlechting uit het programmaonderdeel Netwerkstad zijn de doelen opnieuw bepaald en deze zijn hieronder verantwoord. 1. Met een eigen Oost-Nederlands innovatieprofiel profileren we ons in Brussel en daarbuiten stevig op de thema s waarin we echt onderscheidend zijn: innovaties op het gebied van slimme, duurzame maakindustrie en gezondheid. In Europa nemen we deel aan het Vanguard Netwerk (netwerk van industriële regio s) waarmee we bedrijven in de Europese etalage zetten en meer kennis, kunde, contacten en kapitaal uit Europa halen. 2. Op verschillende (netwerk)events is Twente gepositioneerd als toptechnologieregio met innovatieve hightech oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. 3. De lobby voor Regio Twente is, zowel in Den Haag als in Brussel, verder geprofessionaliseerd. 4. De successen in de lobby zijn zichtbaarder gemaakt. 5. Op verschillende lobbydossiers (o.a. Rechtbank, Gevangeniswezen, Cultuur, Bereikbaarheid (N35, Twentekanalen), Asbest en Luchthaven/Drones) zijn positieve resultaten behaald. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? 1. Het innovatieprofiel van Oost-Nederland is opgesteld, vastgesteld en gecommuniceerd. Via de aansluiting op netwerken zoals het Vanguard-initiatief wordt het MKB de gelegenheid geboden zich aan te sluiten bij kennis en bedrijven in andere Europese regio s. 2. Voorjaar 2016 was Twente gastheer van de internationale conferentie van het Economic Development Forum van EUROCITIES, met internationale exposure voor de Twentse innovatieaanpak. 3. Een delegatie uit Twente heeft deelgenomen aan de Open Days Brussel, waar de mogelijkheden zijn verkend tot samenwerking met andere Europese regio s die qua kennisprofiel aansluiten op Twente. 4. Er is gewerkt aan een update van de Internationale Agenda van Twente. Deze is nog niet vastgesteld, in afwachting van besluitvorming over het vervolg Agenda van Twente. 5. Voorbereiden en faciliteren van diverse werkbezoeken van Tweede Kamerleden en bewindspersonen aan Twente. 6. Verantwoording over de gepleegde inspanningen en behaalde resultaten in het lobbyjaarverslag. 7. Voor de lobby Den Haag is begin 2016 een dynamische lijst van lobbyprioriteiten opgesteld, waaruit (afhankelijk van de actualiteit) lobbydossiers worden gedestilleerd. Met Provincie Overijssel zijn op vier punten voor de internationale agenda afspraken gemaakt en daar verwachten we volgend jaar veel van. 8. Er is een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van een landsdelige Duitslandstrategie en de lobby en agendering van knellende wet- en regelgeving richting Rijk en bondslanden Duitsland loopt (via o.a. deelname aan Actieteam Grensoverschrijdende Economie en Arbeidsmarkt door wethouder Welman van de gemeente Enschede) 9. Het portefeuilleberaad belangenbehartiging komt eens per twee maand bij elkaar om lobbydossiers voor te bereiden en lobbyactiviteiten uit te zetten 10. De lobbykantoren in Den Haag en Brussel monitoren, op aangeven van gemeenten, Regio Twente en Provincie Overijssel, Haagse en Brusselse dossiers en informeren hier gevraagd en ongevraagd over, onder meer via proactieve advisering aan en afstemming met bestuurders en dossierhouders, terugmelding van debatten, doorsturen van Kamerstukken en via het Lobbybericht Haagse Post en de Nieuwsbrief Twente Internationaal. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 23

185 Programmaverantwoording Jaarstukken Op een flink aantal dossiers zijn bestuurlijk en ambtelijk trekkers aangewezen en zijn in samenspraak met de lobbykantoren factsheets, lobbystrategieën en lobbyboodschappen ontwikkeld en uitgevoerd. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Met Provincie Overijssel en partners in Twente opstellen 1 1 Internationaal actieprogramma 2016 e.v. 2. Deelname Open Days Profileren op evenementen Subsidiematching service 1 N.v.t Project concept service 1 N.v.t. 6. Netwerk van contacten 1 1 Wat heeft het gekost? Raming Raming Overzicht van baten en lasten begrotingsjaar na Realisatie begrotingsjaar begrotingsjaar voor Sociaal Economisch sterk Twente wijziging wijziging Bedragen in Totaal Baten Totaal Lasten Saldo excl. mutaties reserves Gemeentelijke bijdrage Mutaties reserves Saldo incl. mutaties reserves Deze indicatoren zijn verouderd. Sinds 2016 wordt door de lobbyist Brussel niet meer ingezet op de taken subsidiematching service en project concept service. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 24

186 Jaarrekening Jaarstukken Toelichting op de baten en lasten in de jaarrekening Financieringsresultaat Vanaf de begroting 2015 en verder is de taakstellende rentebaat niet meer opgenomen. De eventueel behaalde rentevoordelen worden als voordeel gepresenteerd. Ontwikkelingen investeringsprogramma Agenda van Twente Algemeen Het handelt hier om een drietal investeringsprogramma s, die onder de verzamelnaam Agenda van Twente aan elkaar verbonden zijn. De financiering hiervan wordt volledig verkregen uit de extern voor dit doel verkregen extra winstuitkering van Twence Holding BV. Omdat het uitkeringspatroon gemiddeld één jaar achterloopt op de verstrekking van bijdragen, ontstaat door de voorfinanciering een financieringsresultaat. Verder is ingaande 2016 de bestuursstructuur van Regio Twente gewijzigd. Vanuit het adagium portefeuillehouders in de lead is voor besluitvorming over de Agenda van Twente een afzonderlijke bestuurscommissie ingesteld, die de taken uitvoert die voorheen door het dagelijks bestuur werden verricht, voor zover het sociaal economische structuurversterking betreft. Voor de investeringsprogramma s Agenda van Twente (AvT), Innovatieplatform Twente (IPT) en Innovatiesprong (IST) zijn ook in 2016 weer bijdragen verstrekt. Deze staan in onderstaand overzicht weergegeven en worden hierbij kort toegelicht (bedragen x 1.000,-). Voor zover het de programma s AvT en IPT betreft vloeien de in 2016 verstrekte bijdragen voort uit in 2016 genomen bestuursbesluiten (beschikkingen). Deze uitgaven omvatten, zoals te doen gebruikelijk, deels beschikbaar gestelde vervolgbijdragen en deels de afwikkeling van in eerdere jaren verstrekte voorschotten (niet uit de balans blijkende verplichtingen). Het investeringsprogramma IST handelt voornamelijk over het volgens planning gefaseerd beschikbaar stellen van financieringsmiddelen aan de daaronder ressorterende (sub)programmalijnen. Voor zover hierbij sprake is van verstrekte geldleningen, zijn deze revolverend en wordt daarover rente ontvangen. Deze bijdragen zijn zoals gebruikelijk gefinancierd uit de in 2016 van Twence Holding BV voor dit doel ontvangen extra winstuitkering van 8 mln. De bijdragen die dit beschikbare bedrag te boven gaan, veroorzaken een financieringstekort op het totale programma. Op basis van het door de voormalige regioraad hiervoor verstrekte mandaat aan het dagelijks bestuur, mag dit saldo aan voorgefinancierde middelen maximaal 8 mln. omvatten. Onderstaand overzicht geeft aan dat deze norm in 2016 niet is overschreden. In verband met de formalisering van de verplichte bijdrage uit de winstuitkering van Twence Holding BV aan de gemeenten Berkelland (voormalige gemeente Neede) van in totaal 1,4 mln., een aanvullende bijdrage aan Kennispark Twente voor 2016 en 2017 ad ,- en vorming van een voorbereidingsbudget voor een eventueel vervolg op de huidige Agenda van Twente van ,- is o.a. dit restantbudget tijdelijk verlaagd met ,- waarmee er feitelijk voor dit onderdeel momenteel nog ,- resteert. Deze tijdelijke bijdrage uit het Twents Investeringsfonds wordt bij voorrang aangezuiverd uit binnen het programma AvT vrijvallende restbudgetten en uit op verstrekte geldleningen (terug) te ontvangen rente en aflossingen. Op dit restant budget rust reeds volledig een bestemming. Toelichting op de bestedingen in 2016 Agenda van Twente (AvT) Het investeringsprogramma Agenda van Twente met een omvang van in totaal 30 mln., loopt vanaf 2008, bestaat uit (veelal) door gemeenten gedane investeringen, een drietal fondsen en een bijdrage in de kosten van bestuurlijke en administratieve ondersteuning. Dit programma wordt administratief afgewikkeld, dat wil zeggen dat de laatste bijdragen van een aantal vervolgfinancieringen worden uitgekeerd en een aantal nog lopende bijdragen worden afgerekend. In 2016 zijn uit dit fonds vijf (vervolg) bijdragen verstrekt met een totaalbedrag van (afgerond) ,-,waarvan vier bijdragen uit de fondsen. Tenslotte is in totaal voor ,- aan in vroegere jaren verstrekte voorschotten afgewikkeld, en is voor ,- aan nieuwe in de toekomst nog af te rekenen posten toegevoegd (niet uit te balans blijkende verplichting).met inachtneming van de in 2016 gedane bestedingen resteert in het fonds AvT nog een in de budget van ,-. Aan dit budget is reeds volledig bestemming gegeven. Op in eerdere jaren verstrekte (nog af te wikkekelen) voorschotten (niet uit de balans blijkende verplichtingen) staat in totaliteit nog een te verrekenen bedrag open van in totaal ,-. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 61

187 Jaarrekening Jaarstukken 2016 Innovatieplatform Twente (IPT) Het investeringsprogramma IPT met een omvang van in totaal 20 mln., loopt eveneens vanaf 2008 en bestaat hoofdzakelijk uit aan bedrijven verstrekte bijdragen voor innovatieve ontwikkelingen en een bijdrage in de kosten van bestuurlijke en administratieve ondersteuning. Ook dit programma verkeert in staat van afronding. In 2016 zijn uit dit fonds drie (vervolg) bijdragen verstrekt met een totaalbedrag van (afgerond) ,-. Daarnaast is in totaal voor ,- aan in vorige jaren verstrekte voorschotten afgewikkeld, geen nieuwe nog af te rekenen posten toegevoegd In totaal ,-. Met inachtneming van de in 2016 gedane bestedingen resteert in dit fonds in totaal nog een budget van ,-. Aan dit budget is reeds volledig bestemming gegeven. Op in eerdere jaren verstrekte (nog af te wikkelen) voorschotten (niet uit de balans blijkende verplichtingen) staat nog in totaliteit een bedrag open van in totaal ,-. Innovatiesprong Twente (IST) Het IST programma is in 2012 gevormd uit een herbestemming van het resterende IPT budget en heeft een omvang gekregen van ,-. Het programma bestaat uit een zestal programmalijnen, waarvan de financieringsbijdragen volgens vooraf gemaakte afspraken planmatig beschikbaar worden gesteld. In 2016 is binnen het programma IST in totaal voor ,- aan bijdragen verstrekt en kosten geboekt (zie de toelichting hierna). Met inachtneming van deze bestedingen resteert in dit programma in totaal nog een budget van ca. 8 mln. Op de hieraan ten grondslag liggende restbudgetten rust grotendeels een bestemming (zie de toelichting hierna). Twents innovatiefonds (omvang 15 mln.) Uit dit fonds is in 2016 volgens plan voor 3 mln. aanvullende financiering aan de fondsbeheerder PPM Oost beschikbaar gesteld en uitbetaald. Een voorziene bijdrage aan het extern in beheer gegeven Top Light Fonds van ,- heeft zowel in 2015 als in 2016 niet plaatsgevonden. De hieruit ontstane vrijval ad ,- wordt aangewend om de tijdelijke bijdrage uit het Twents Innovatiefonds weer in te lopen. Met inachtneming van deze in 2016 gedane bestedingen zou in deze programmalijn in totaal nog een te besteden bedrag van ca ,- resteren. Dit bedrag is echter tijdelijk verlaagd als gevolg van het besluit van het algemeen bestuur van 23 juni MKB fonds vouchers en kredieten (omvang 4,9 mln.) Dit fonds voorziet in het beschikbaar stellen van bijdragen (vouchers) en geldleningen aan innovatieve ondernemers. In 2016 zijn vouchers verstrekt tot een bedrag van in totaal ,- Daarnaast zijn in 2016 drie geldleningen verstrekt tot een bedrag van in totaal ,-. Kosten voor bemiddeling bij twee faillissementen en daaruit voortvloeiende juridische advieskosten en de gerealiseerde ondersteuningskosten hebben in totaal ,- bedragen. Daarnaast is in ,- aan rente ontvangen. Tenslotte is in 2016 een uitgebreid onderzoek gedaan naar de waardering die aan de uitstaande geldleningen moet worden toegekend. Reden hiervoor is dat deze kredieten veelal aan startende ondernemers zijn verstrekt en daarom als risicovol worden beschouwd. Dit heeft er toe geleid dat nominale waarde van de verstrekte kredieten op de balans dit jaar met ,- is teruggebracht. Daarmee blijft de vordering op de betreffende debiteuren, uitgezonderd de twee faillissementen, volledig in stand. Het betreft hier alleen een realistisch onderbouwde balanswaardering. Uit dit MKB fonds vouchers en kredieten worden inmiddels geen bijdragen meer verstrekt. De komende jaren is de ambtelijke inspanning gericht op het debiteurenbeheer van terug te ontvangen rente en aflossingen. Er is voor ,- aan ondersteuningsuren gemaakt in verband met de inrichting van het proces van debiteurenbeheer rond de verstrekte geldleningen, waaronder ook juridische advisering. De bestuurscommissie Agenda van Twente zal voor de zomer van 2017 een beslissing nemen over het restant van de uit te geven vouchers en kredieten (omvang ,- ) en of deze opnieuw aangewend kunnen worden. In totaal is er een bedrag van aan kosten geboekt op het MKB fonds Vouchers en Kredieten. Human Capital Agenda Twente HCAT (omvang 3,3 mln.) Deze programmalijn voorziet naast algemene kosten hoofdzakelijk in de financiering van de sub-fondsen Techniekpact Twente (TP), maximaal beschikbaar ,-; het Twents Arbeidsmarkt Perspectief (TWAMP), maximaal beschikbaar ,- en Tech Wise (TW), maximaal beschikbaar ,- ). Aan de genoemde sub-programma s is in 2016 respectievelijk ,- (TP) en ,- (TWAMP) besteed. Met inachtneming van deze in 2016 gedane bestedingen resteert in de programmalijn HCAT in totaal nog een te besteden bedrag van ca ,- Hierop rust reeds een bestemming. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 62

188 Jaarrekening Jaarstukken 2016 Regio Branding / PR Twente (omvang 3,3 mln.) Voor deze programmalijn is in 2016 volgens planning voor ,- aan bijdragen verstrekt. Met inachtneming hiervan resteert in deze programmalijn in totaal nog een te besteden bedrag van ,-. Hierop rust reeds binnen de programmalijn een bestemming. Toerisme in Twente (omvang 1.95 mln.) In 2016 is de uitvoering van dit programma overgenomen door Marketing Oost, in verband met het faillissement van het Twents Bureau voor Toerisme (TBT). Naast de uitvoeringskosten van het programma zijn in 2016 ook (juridische) kosten gemaakt in verband met de afwikkeling van het faillissement van TBT (voornamelijk kosten vaststellingsovereenkomst met de curator). In totaal hebben de bestedingen in ,- bedragen. Met inachtneming hiervan resteert in deze subprogrammalijn in totaal nog een te besteden bedrag van ca ,- Hierop rust binnen de programmalijn een bestemming. Beheer en procesbegeleiding (omvang 1,7 mln.) Deze post voorziet in de financiering van verschillende vormen van bestuurlijke- en procesbegeleiding van het Programma IST en daaruit voortvloeiende kosten. Deze omvatten bijdragen aan Kennispark, in kind personeelskosten, procesbegeleiding vanuit het domein Leefomgeving, de Twente Board en een post onvoorzien. In juni van dit jaar heeft het algemeen bestuur besloten tot een gedeeltelijke herbestemming van beschikbare IST middelen. Hierbij is het budget voor Kennispark Twente met ,- verhoogd, een stelpost ad ,- voor kosten van onderzoek naar een eventueel vervolg voor het aflopende huidige investeringsprogramma Agenda van Twente ingesteld en is de post onvoorzien opgehoogd naar ,- onder gelijktijdige herbestemming van een aantal onder dit onderdeel ressorterende onderdelen. In totaliteit is uit dit herzien budget in 2016 voor ,- aan kosten betaald. Uit de ingestelde stelpost van is in uitgegeven voor het verkennen van de mogelijkheid om een nieuwe investeringsagenda te maken na Daarnaast zijn in 2016 er ,- aan uitvoeringskosten geboekt. Dit bedrag ligt beduidend hoger dan vorig jaar. Oorzaak hiervoor is dat dit jaar een evaluatieonderzoek is uitgevoerd ( ,-) naar de effectiviteit van het lopende programma. Uit de verkenning die momenteel wordt uitgevoerd naar een opvolger van de Agenda van Twente moet blijken of, en op welke wijze dit programma in de toekomst mogelijk kan worden voortgezet of doorontwikkeld. Samenvatting en conclusie Samengevat kan ten aanzien van de bestedingen uit het overall investeringsprogramma Agenda van Twente worden geconcludeerd dat daarvoor in 2016 in totaal aan bijdragen is verstrekt en kosten zijn gemaakt. Rekening houdend met de afdracht van het aandeel in de winstuitkering in 2016 aan Berkelland ad ,- en een afdracht aan Twenteboard van en ,- aan renteopbrengsten op verstrekte MKB leningen leidt tot een inkomst van in totaal Samengevat leidt dit tot een financieringsresultaat in 2016 van afgerond negatief. Overeenkomstig de daarvoor geldende afspraken, mag dit maximaal 8 mln. bedragen. Omschrijving (bedragen x 1.000,-) Bedrag AvT financieringsbijdragen Totaal AvT IPT financieringsbijdragen 298 Totaal IPT 298 Twents Investeringsfonds / Top Light fonds MKB fonds Vouchers & Kredieten HCAT - Twents Arbeidsmarkt Perspectief (TWAMP) 342 HCAT - Techniekpact 261 Regio Branding / PR Twente 421 Toerisme in Twente / VTE 412 innovatiesprong (IST)beheer en procesbegeleiding 672 Nieuw Regionaal Investeringsprogramma (NRI) 33 Totaal IST Totaal uitgaven Tabel 9 Samenvatting kosten AvT/IPT/IST Inhoudsopgave Inhoudsopgave 63

189 Jaarrekening Jaarstukken Investeringsprogramma Agenda van Twente Agenda van Twente (X 1.000) Positieve ontwikkelingen Negatieve ontwikkelingen Extra winstuitkering Twence investeringsbijdragen programma AvT Restitutie VPB investeringsbijdragen programma IPT 410 Afdracht winstuitkering Berkelland investeringsbijdragen programma IST Afdracht voor Twente Board -21 Rente opbrengsten Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten -123 Mutaties reserves 0 Gerealiseerd resultaat -123 Toelichting op de positieve ontwikkelingen Toelichting op de negatieve ontwikkelingen Dit negatief voorfinancieringsresultaat is voorgeschoten uit bij Regio Twente beschikbare liquide middelen. Het in totaal voorgeschoten bedrag blijft binnen het daarvoor door het algemeen bestuur aan het dagelijks bestuur afgegeven machtiging van maximaal 8 mln. Voor uitgebreide toelichting op het resultaat van investeringsprogramma Agenda van Twente verwijzen wij u naar pagina 61. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 75

190 2018 Programmabegroting

191

192 Voorwoord Programmabegroting 2018 Voorwoord Samenwerken is onze kernwaarde; met en voor de 14 Twentse gemeenten en andere partners werken we aan een sterk en vitaal Twente. Die samenwerking is en blijft volop in beweging, ook in Deze bewegingen zijn momenteel nog niet allemaal concreet te duiden; in 2017 werken we samen met de besturen en raden van de Twentsen gemeente bijvoorbeeld nog volop aan het werkprogramma , de evaluatie van Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp Twente (OZJT) en de evaluatie van de Agenda van Twente. Bij de evaluatie van de Agenda van Twente zijn de vier O s (ondernemers, onderzoekers, onderwijs en overheid) en de Twente Board nauw betrokken. Daarnaast ontstaat naar verwachting in de loop van 2017 meer helderheid over het vervolg van Twentebedrijf en de mogelijke effecten daarvan voor Regio Twente. Stuk voor stuk leveren deze ontwikkelingen effecten op voor onze werkzaamheden en daarmee de begroting van Hierover is half april het moment waarop conform de Wet op de gemeenschappelijke regelingen (Wgr) de programmabegroting aan uw gemeenten wordt voorgelegd nog niet op alle fronten duidelijkheid. Dit betekent ook dat een aantal onderdelen uit voorliggende begroting onder voorbehoud van besluitvorming is opgenomen. Indien de besluitvorming anders verloopt dan bij de betreffende onderdelen vermeld, dan levert dit voor 2018 een begrotingswijziging op. De voorliggende begroting is daarmee grotendeels gebaseerd op de begroting van 2017, waarbij de bekende begrotingswijzigingen en begrotingsregels zijn verwerkt. Een groot deel van de taken en daarmee de begroting van Regio Twente is ook in 2018 going concern ; bijvoorbeeld op het gebied van publieke gezondheid, recreatieve voorzieningen en bijbehorende bedrijfsvoering. De evaluatie van Kennispunt Twente in 2016 is positief verlopen; deze samenwerking is dus per 2017 voortgezet. Dit geldt ook voor Twentse Kracht. Beide samenwerkingen (coalitions of the willing) zijn in voorliggende begroting verwerkt. Samenwerken en verbinden in Twente is en blijft onze kracht. Onze circa 560 medewerkers zetten zich met onze partners dagelijks in voor een vitale regio, om de ruim inwoners een goed leefklimaat te blijven bieden. Of het nu gaat om onze dienstverlening in de consultatiebureaus, het onderhoud van parken en routenetwerken, het samenwerken op diverse beleidsterreinen of het ondersteunen vanuit bedrijfsvoering. Dit doen we met een nuchtere Twentse aanpak en goed vakmanschap. Daarbij zetten we in 2018 extra in op het actiever verbinden van de verschillende programma s en vakafdelingen binnen de organisatie Regio Twente. Het verbinden in onze organisatie éen met onze partners staat daarbij centraal; daarop willen we ons huisvestingsconcept en digitale omgeving ook aanpassen. secretaris, voorzitter, ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen Inhoudsopgave 3

193 Inhoudsopgave Programmabegroting 2018 Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting Inleiding en leeswijzer Vaststelling Regio Twente Beleidsbegroting Programmaplan Domein Gezondheid Domein Leefomgeving Programma Sociaal Economisch sterk Twente Programma Recreatieve Voorzieningen Bestuur en ondersteuning Organisatie voor de zorg en de Jeugdhulp in Twente & Samen Coalitions of the Willing Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente Kennispunt Twente Acquisitie Milieu, Duurzaamheid en Afval Twentse Kracht Salarisadministratie Overzicht algemene dekkingsmiddelen Paragrafen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Onderhoud kapitaalgoederen Bedrijfsvoering Verbonden partijen Financiering Financiële begroting Overzicht van baten en lasten per taakveld en toelichting inclusief meerjarenraming Specificatie daling gemeentelijke bijdrage 2018 t.o.v Overzicht van geraamde incidentele baten en lasten Uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting geprognosticeerde balans Berekening EMU-saldo Bijlagen Bijlage 1 Productmatrix naar taakveld Bijlage 2 Gemeentelijke bijdrage 2018 (per taakveld)

194 Inhoudsopgave Programmabegroting 2018 Lijst van figuren Tabel 1 Overzicht van baten en lasten Tabel 2 Beleidsindicatoren Tabel 3 Overzicht algemene dekkingsmiddelen Tabel 4 Samenvatting beschikbare weerstandscapaciteit Tabel 5 Samenvattend overzicht geïnventariseerde risico's Tabel 6 Weerstandsratio Tabel 7 Normering weerstandsratio Tabel 8 Renteschema Tabel 9 Renteomslagpercentage Tabel 10 Renterisiconorm Lijst van tabellen Tabel 1 Overzicht van baten en lasten Tabel 2 Beleidsindicatoren Tabel 3 Overzicht algemene dekkingsmiddelen Tabel 4 Samenvatting beschikbare weerstandscapaciteit Tabel 5 Samenvattend overzicht geïnventariseerde risico's Tabel 6 Weerstandsratio Tabel 7 Normering weerstandsratio Tabel 8 Renteschema Tabel 9 Renteomslagpercentage Tabel 10 Renterisiconorm

195 Samenvatting Programmabegroting Samenvatting Overzicht van baten en lasten 2018 Het overzicht van lasten en baten, de financiële uitgangs- en aandachtspunten bij de begroting 2018 en de meerjarenraming vormen samen het deel van de programmabegroting dat ten grondslag ligt aan de controle van de rechtmatigheid en het oordeel over het getrouwe beeld van de jaarrekening door de accountant. Onderstaand het overzicht van lasten en baten voor het jaar Domein Taakveld Lasten* Baten* Gem. bijdrage Per ** inwoner Gezondheid 7.1 Volksgezondheid , Samenkracht en burgerparticipatie GGD , Begraafplaatsen en crematoria ,15- Totaal Gezondheid ,91 Leefomgeving 2.1 Verkeer en vervoer , Economische ontwikkeling , Openbaar groen en (openlucht) recreatie , Milieubeheer Totaal Leefomgeving , Bestuur , Treasury , Alg. / Ov. uitkeringen gemeentefonds ,67 Totaal Bestuur en ondersteuning ,85 OZJT/Samen Samenkracht en burgerparticipatie OZJT , Geëscaleerde zorg ,01 Totaal Organisatie voor de Zorg en de Jeugdhulp in Twente ,18 Coalition of the 0.1 Bestuur (Netwerkstad) Willing 3.1 Economische ontwikkeling (Kennispunt) Totaal Coalition of the Willing Totaal van de programma's , Overhead ,28 Algemene dekkingsmiddelen (gemeentelijke bijdrage) ,67 Totaal saldo van baten en lasten Mutaties Reserves 0.10 Mutaties reserves ,14 Totaal Mutaties reserves ,14 Totaal ,81 Tabel 1 Overzicht van baten en lasten 2018 * betreft de som van alle baten en lasten op productniveau / projectniveau. ** aantal inwoners per zijn vastgesteld op Het bedrag per inwoner is exclusief de bijdrage aan Netwerkstad en Kennispunt Twente. De uitgaven verbonden aan taken in het kader van Coalition of the Willing worden op basis van het inwoneraantal van de deelnemers toegerekend. De uitgaven van de Jeugdgezondheidszorg worden verdeeld op basis van het aantal jeugdigen, dus in dit overzicht is het een indicatie van het bedrag per inwoner. Gemeentelijke bijdrage De gemeentelijke bijdrage 2018 daalt met zijnde 0,09%, ten opzichte van de gemeentelijke bijdrage 2017 (na wijziging). Deze stijging, die aansluit op de door de 14 Twentse gemeenten opgestelde begrotingskaders, is het gevolg van de volgende wijzigingen: de geraamde salarissen 2017 ( ) t.o.v. de raming in de begroting 2017 (=met name de verwachte salarisverhoging); de geraamde salarissen en geraamde looncompensatie 2018 ( ) en prijscompensatie ( ) volgens de voorspelling van het Centraal Plan Bureau; de aanpassing van de begroting van Kennispunt Twente voor de drie deelnemende gemeenten ( ); de aanpassing van de begroting conform de BBV stelselwijziging ten aanzien van de rentetoerekening ( ). Voor een nadere specificatie van de stijging van de gemeentelijke bijdrage wordt hier kortheidshalve verwezen naar hoofdstuk 12 Financiële toelichting (paragraaf ). Voor een specificatie van de financiële gevolgen van de individuele gemeente staan in bijlage 2. Inhoudsopgave 6

196 Samenvatting Programmabegroting 2018 Inhoudsopgave 7

197 Inleiding Programmabegroting Inleiding en leeswijzer De programmabegroting De programmabegroting omvat het geheel van taken en activiteiten van Regio Twente. Ze heeft een kaderstellende functie: ze wijst gelden toe aan programma s en autoriseert de besteding van die gelden. Op deze wijze ondersteunt ze het algemeen bestuur bij de uitvoering van zijn controlerende en kaderstellende taak en het budgetrecht. Zowel de begroting als de jaarstukken zijn in het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) in de vier onderstaande onderdelen verdeeld: Begroting Beleidsbegroting 1. Programmaplan Jaarverslag 1. Programmaverantwoording Financiële begroting Jaarstukken 2. Paragrafen 2. Paragrafen 3. Overzicht van baten en 3. Programmarekening lasten en de toelichting Jaarrekening 4. Uiteenzetting van de 4. Balans financiële positie en de toelichting Leeswijzer Deze leeswijzer maakt u wegwijs in de programmabegroting. In de inleidende hoofdstukken 1 en 2 staat de samenvatting aangevuld met de inhoud en achtergronden van de programmabegroting. In hoofdstuk 3 staat de door het dagelijks bestuur en de bestuurscommissies aan het algemeen bestuur voorgelede besluit ter vaststelling. Hoofstuk 4 heeft ook een inleidende karakter: het schetst een beeld van Regio Twente. Beleidsbegroting De beleidsbegroting omvat programma s, samenhangende sub programma s en paragrafen. In de programma s en sub programma s (hoofdstukken 5 t/m 9) wordt ingegaan op de maatschappelijke effecten en de manier waarop Regio Twente die effecten wil realiseren. Dit gebeurt aan de hand van de, door BBV verplichte, volgende drie w-vragen: 1. Wat willen we bereiken? 2. Wat doen we ervoor? 3. Wat gaat het kosten (overzicht baten en lasten)? De eerste vraag betreft het beoogde maatschappelijke effect, dat kan worden vertaald in één of meerdere algemene beleidsdoelstellingen. Dit wordt uitgewerkt in een programma. De tweede vraag gaat in op activiteiten in termen van de output-/outcomegegevens die nodig zijn voor het bereiken van het beoogde maatschappelijke effect. Dit wordt beschreven in de sub programma s die bij het betreffende programma horen, of in het programma zelf als geen sub programma s aanwezig zijn. De derde vraag heeft betrekking op de baten en lasten die aan het programma respectievelijk het sub programma worden toegewezen om de gewenste effecten te bereiken. De paragrafen van de programmabegroting geven een dwarsdoorsnede van de financiële aspecten vanuit een bepaald perspectief. Het gaat daarbij om onderwerpen die van belang zijn voor het inzicht in de financiële positie van Regio Twente. Dit betreft weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderhoud kapitaalgoederen, bedrijfsvoering, verbonden partijen, financiering en rechtmatigheid. Financiële begroting Door vaststelling van deze begroting autoriseert het algemeen bestuur het dagelijks bestuur, de bestuurscommissies en het bestuurdersoverleg Kennispunt Twente tot het doen van uitgaven voor realisatie van de programma s. Inhoudsopgave 8

198 Inleiding Programmabegroting 2018 Vernieuwing Besluit Begroting en Verantwoording De programmabegroting is ingericht volgens het vernieuwde BBV, die voor gemeenschappelijke regelingen vanaf de programmabegroting 2018 van kracht is. De vernieuwingen en de effecten op de begroting van Regio Twente worden hieronder uiteengezet. Aanleiding vernieuwing De vernieuwing van het BBV komt voort uit de adviezen van de hiervoor aangestelde commissie Depla. Met de vernieuwing van het BBV wordt het volgende beoogd: versterken van de kaderstellende en controlerende taak van het algemeen bestuur; verbetering in de vergelijkbaarheid van de programmabegroting en de jaarstukken tussen overheidsorganisaties. Vernieuwingen De vernieuwingen zijn gericht op de volgende onderdelen: 1. Taakvelden 2. Beleidsindicatoren 3. Kosten van overhead 4. Verbonden partijen 5. Financiële kengetallen en geprognosticeerde balans 6. Vervallen onderscheid investeringen met economisch en maatschappelijk nut 7. Toerekening van rente 1. Taakvelden Vanaf de programmabegroting 2018 is het voor Regio Twente verplicht om taakvelden op te nemen. In het vernieuwde BBV worden 50 taakvelden vermeld, de activiteiten van Regio Twente zijn ondergebracht in de van toepassing zijnde taakvelden. De taakvelden zijn onderverdeeld over de programma s waardoor de programma-indeling van Regio Twente ongewijzigd blijft. 2. Beleidsindicatoren Er zijn 39 indicatoren opgenomen in het vernieuwde BBV. De voor Regio Twente van toepassing zijnde indicatoren zijn opgenomen in de programmabegroting. 3. Kosten van de overhead Onder overhead wordt verstaan het geheel van functies gericht op sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. In de voorgaande programmabegrotingen van Regio Twente werden de overheadkosten verdeeld over de programma s. In elk programma zat dus een component overhead. In de programmabegroting 2018 zijn alle overheadkosten verantwoord op het taakveld Overhead. Door deze verschuiving is er geen goede vergelijking meer mogelijk met de programmabegrotingen van voorgaande jaren. 4. Verbonden partijen Vanaf de programmabegroting 2018 dient Regio Twente meer informatie over verbonden partijen op te nemen, waaronder een risicoanalyse. De verbonden partijen dienen ook geïntegreerd te zijn in de beleidsbegroting. 5. Financiële kengetallen en geprognosticeerde balans In de begroting 2017 heeft Regio Twente voor het eerst financiële kengetallen opgenomen. Vanaf de programmabegroting 2018 is de plicht bijgekomen om ook een geprognosticeerde balans op te nemen. 6. Vervallen onderscheid investeringen met economisch en maatschappelijk nut Met ingang van de programmabegroting 2018 dienen ook de investeringen met een maatschappelijk nut geactiveerd te worden. 7. Toerekening van rente Vanaf de programmabegroting 2018 is de verwerking van de rentebaten en lasten veranderd. De omslagrente dient gebaseerd te zijn op de verwachte werkelijk te betalen rente. Rente over eigen vermogen (zogenaamd bespaarde rente) is komen te vervallen. Door deze veranderingen wordt er geen rente toegerekend aan de verschillende programma s waardoor er geen vergelijking meer mogelijk is met de programmabegrotingen van voorgaande jaren. Inhoudsopgave 9

199 Vaststelling Programmabegroting Vaststelling Het algemeen bestuur van Regio Twente dient de programmabegroting 2018 als geheel vast te stellen. Het algemeen bestuur delegeert de bevoegdheid tot het aangaan en afwikkelen van financiële en andere rechten en verplichtingen binnen de programmabegroting aan het dagelijks bestuur, de bestuurscommissies en het bestuurdersoverleg Kennispunt Twente, voor zover deze bevoegdheid niet reeds uit de wet en vastgestelde regelingen voortvloeit. Het dagelijks bestuur, de bestuurscommissies en het bestuurdersoverleg Kennispunt Twente voeren de in de begroting opgenomen programma s, het daaraan ten grondslag liggende beleid en de paragrafen uit en rapporteren daarover aan het algemeen bestuur in tussentijdse rapportages en jaarstukken. Het algemeen bestuur van Regio Twente; Gelezen het voorstel van het dagelijks bestuur en bestuurscommissies van 5 april 2017; BESLUIT tot vaststelling van: a. de programmabegroting b. het overzicht gemeentelijke bijdrage begroting 2018 (zie bijlage 2), met dien verstande dat het totaalbedrag zoals genoemd in deze bijlage ( ) in principe ongewijzigd zal blijven. Op programmaonderdelen kunnen wijzigingen ontstaan vanwege een gewijzigde kostentoerekening van apparaatskosten in de productenraming 2018 die in december 2017 verschijnt. en neemt kennis van: c. de in de paragrafen genoemde risico s. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van het algemeen bestuur van Regio Twente van12 juli Dagelijks bestuur, secretaris, voorzitter, ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen Inhoudsopgave 10

200 Regio Twente Programmabegroting Regio Twente Twente is een stedelijke regio, een regio van 14 gemeenten met inwoners waar het bruist van de creativiteit in een prachtige omgeving met een sterke identiteit en een voor Nederland en Europa krachtig technologisch profiel. Er is in Twente ruimte voor innovatief ondernemerschap met kansen op het gebied van hightech systemen en materialen/maakindustrie, binnen de vrijetijdseconomie, in de sector logistiek en de biobased economy. Maar, Twente is ook een kwetsbare regio gezien het gemiddeld inkomen en de werkgelegenheid. Beide blijven achter bij het Nederlands gemiddelde. Dienstverlenende netwerkorganisatie Twente verdient een overheid die zich samen met ondernemers, onderzoekers en onderwijs sterk maakt voor de regio. Een overheid die slim samenwerkt, zodat de dienstverlening aan de Twentse samenleving zo goed mogelijk verloopt. Daar zet Regio Twente zich maximaal voor in. Samen met de gemeenten en onze andere partners werken we aan een duurzame en vitale samenleving. Als samenwerkingsverband van en vóór de 14 Twentse gemeenten (verlengd lokaal bestuur) is Regio Twente actief op diverse terreinen: gezondheid (GGD Twente), zorg en jeugdhulp Twente (OZJT), recreatieve voorzieningen, sociaal economische structuurversterking en belangenbehartiging/lobby. Ze onderhoudt nauwe relaties met de rijksoverheid in Den Haag, de Provincie Overijssel en met de EU. Ook speelt Regio Twente een belangrijke rol bij het actief promoten van het merk Twente als vooraanstaande kennisregio, zowel landelijk als in Europa. Daarnaast participeert Regio Twente in - en levert haar bijdrage aan - de verdere inrichting van het Twentebedrijf. Regio Twente werkt als dienstverlenende netwerkorganisatie samen met de gemeenten, andere overheden en maatschappelijke partners. Daarin staan klant- en resultaatgericht werken, innovatie en kwaliteit in onze producten en diensten steeds centraal. En is dat wat goed is voor Twente is goed voor Regio Twente het uitgangspunt. Innovatieve regio versterken Regio Twente levert met haar inzet ondersteunend aan de Twente Board en de samenwerkende gemeenten - een bijdrage aan het versterken van Twente als een innovatieve, ondernemende en internationaal georiënteerde kennisregio. Een duurzame en vitale regio waar ruimte is voor kennisontwikkeling en innovatief ondernemerschap, maar ook een regio waar rust en ruimte is om gezond te leven, te werken en te recreëren. Twentse samenwerking bevorderen Door belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen de sociaaleconomische situatie van Twente, bezuinigingen bij overheden, de nieuwe taken van gemeenten op het gebied van de participatie, WMO en jeugdzorg, globalisering en demografische veranderingen en vergrijzing groeit de behoefte aan samenwerking in Twente, zowel bij de gemeenten als andere organisaties. Regio Twente is een belangrijke aanjager van het verder versterken van de samenwerking in de regio, niet alleen tussen de 14 gemeenten, maar ook tussen en met andere maatschappelijke sectoren. Inhoudsopgave 11

201 Programmaplan Programmabegroting 2018 Beleidsbegroting Programmaplan 5. Domein Gezondheid Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Domein directeur Bestuurscommissie Publieke Gezondheid S. Dinsbach Inleiding In Twente zal de bevolking de komende 25 jaar licht krimpen en gelijktijdig bovengemiddeld vergrijzen. Het aantal 65-plussers stijgt van naar Een groei van (46%). De potentiële beroepsbevolking neemt af met circa , en het aantal 0-20 jarigen daalt met circa Kortom aanzienlijke gevolgen voor onder andere arbeidsmarkt, inkomen, bestedingen en kosten voor zorg/ondersteuning. Al naar gelang de specifieke situatie kunnen de verschillen per gemeente groter zijn en kan de demografische ontwikkeling direct gevolgen hebben voor de leefbaarheid/infrastructuur. Deze demografische ontwikkeling is een gegeven. Centrale vraag vanuit gezondheidsoptiek is op welke wijze gezondheid een bijdrage kan leveren om hierop te anticiperen. Gemeenten hebben een taak in het beschermen, bevorderen en bewaken van de gezondheid van hun inwoners op basis van de Wet publieke gezondheid (Wpg). Voor de uitvoering draagt mede GGD Twente zorg. Deze meer traditionele taak(-opvatting) en -uitvoering verschuift echter meer en meer. Gemeenten hebben door de transities in het sociaal domein een grote verantwoording in het systeem van de gezondheidszorg gekregen. Deze transities zijn in aanvang vooral technisch gerealiseerd. In toenemende mate wordt nu gewerkt aan het anders vorm geven van het systeem binnen het sociaal domein. Het besef dat voorkomen van ziekte beter is dan genezen en dat voorkomen ook veel kosten bespaart op langere termijn, maakt dat gezondheid meer aandacht krijgt. De demografische ontwikkeling versterkt dit. Het bovenstaande staat overigens nog los van het gegeven dat mensen een goede gezondheid vrijwel altijd op de eerste plaats stellen. Het beste medicijn voor gezondheid(-sbeleving) is werk. Zowel voor inkomen/besteding als de sociale functie ( ik doe er toe ). Omgekeerd is een goede gezondheid(- sbeleving) belangrijk om beschikbaar te zijn voor de arbeidsmarkt of breder te participeren in de samenleving. De bijdrage vanuit gezondheid (dus ook de inzet van de GGD) is een focus op gezonde levensjaren. Gezonde levensjaren bevordert het goed doorlopen van de schoolloopbaan, participatie, beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt en betekent op latere leeftijd minder/later beroep op (zorg-) voorzieningen. Ook in Twente leven we gemiddeld langer en langer in goede gezondheid. De verschillen in gezondheid(- sverwachting) tussen de Twentse burgers zijn echter groot. En Twente kent als regio achterstand op veel andere regio s in Nederland. De komende jaren is het dan ook belangrijk om, voortbouwend op de ingeslagen weg, de inzet verder vorm te geven. We moeten ons hierbij echter wel realiseren dat het een zaak is van lange adem en inzet vraagt van veel partijen. Partijen die zich beroepsmatig dagelijks bezighouden met gezondheid, maar ook partijen die het maatschappelijk middenveld vormen, zoals scholen, welzijnsorganisaties en sportclubs. Deze hebben immers met hun dienstverlening effect op de gezondheid van inwoners. Voor het verbeteren van de gezondheid hebben we ook de bedrijven nodig die actief zijn in Twente. Enerzijds omdat veel van hun werknemers Twentse burgers zijn en anderzijds omdat de manier van produceren en de eindproducten invloed kunnen hebben op de gezondheid. Daarnaast ligt er een sterke relatie tussen de mate van gezondheid en het hebben van werk. Vanuit de focus op gezonde levensjaren zal de aansluiting op specifieke gemeentelijke vraagstukken en behoeften, zoals implementatie Omgevingswet, het bevorderen van participatie en zelfredzaamheid van de burger het creëren van voldoende passende werkgelegenheid, juist in de veranderende samenleving cruciaal zijn. Generiek is het uitgangspunt dat preventie, in de vorm van een gezonde leefstijl, grote baten heeft voor mensen in de zin van vitaliteit, langer genieten van het leven en van een grotere inzetbaarheid. Daarnaast zijn er mensen met een ziekte of aandoening, maar die daarmee niet per se beperkt of ongezond zijn. Centraal hierbij is hoe goed mensen in staat zijn zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Het gaat om veerkracht en zelfredzaamheid. Eigen kracht en eigen Inhoudsopgave 12

202 Programmaplan Programmabegroting 2018 verantwoordelijkheid van burgers zijn belangrijke uitgangspunten. Van belang is dat burgers voldoende in staat worden gesteld de eigen gezondheidsvaardigheden te vergroten. Toelichting op het programma GGD Twente heeft het bewaken, beschermen en bevorderen van een gezonde Twentse samenleving als missie meegekregen van zijn bestuurders. De ambities van de Twentse gemeenten op het gebied van gezondheid voor hun burgers zijn opgenomen in de Bestuursagenda Meer operationele activiteiten en indicatoren worden expliciet opgenomen in de productenramingen per jaar. De focus van GGD Twente op gezonde levensjaren vindt primair plaats vanuit de ruim jaarlijkse eigen klantcontacten. Secundair vindt dit plaats door het aangaan van samenwerking met andere partijen die klantcontacten hebben. In die samenwerking willen wij de samenwerkingspartner verleiden tot inzet die leiden tot meer gezondheid. De wijze waarop bijna alle klantcontacten worden uitgevoerd en onderzoeks- en beleidscapaciteit wordt ingezet, blijft de komende drie jaar in het licht staan van een tweetal rode draden: inzet is vereist van meerdere partijen (vitale coalities); mogelijkheden van mensen om zich aan te passen aan hun omstandigheden en deze mogelijkheden, waaronder veerkracht en zelfredzaamheid, versterken (positieve gezondheid). GGD Twente is primair een uitvoeringsorganisatie. Dit houdt in dat verreweg het grootste deel van de (financiële) inzet plaatsvindt in going concern taken. Enkele voorbeelden voor het jaar 2015: onderzoeken kinderen 0-12; onderzoeken kinderen 12-18; onderzoeken op indicatie; keer geparticipeerd in lokale zorg netwerken; 592 meldingen infectieziekten; 3201 consulten TBC inspecties kinderopvang; SOA consulten; 223 meldingen milieuvraagstukken (asbest, binnenmilieu, bodem); 329 lijkschouwen en 206 keer betrokken bij euthanasie. Bij veel van deze contacten is de GGD zichtbaar. Bij een aantal taken wordt de GGD pas zichtbaar als zich een calamiteit voordoet. In het geval van een ramp en/of crisis kunnen het leven en de gezondheid van vele personen en/of grote maatschappelijke belangen in ernstige mate worden bedreigd of geschaad. In het GGD Rampen Opvang Plan (GROP) zijn de taakverdeling en samenwerking bij crises en rampen beschreven voor de bij de uitvoering betrokken organisaties, de GGD en de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de regio (GHOR). Beiden zijn organiek verbonden door een éénhoofdige leiding in de persoon van de directeur Publieke Gezondheid. Het ligt voor de hand dat bevorderen gebeurt vanuit de focus op gezonde levensjaren. De nadruk ligt hierbij op een gezonde start, dus investeren in de gezondheid van de jeugd als basis voor een gezonde levensloop. Neemt niet weg dat op latere leeftijd; zowel bij volwassen als ouderen, nog voldoende gezondheidswinst te behalen is. Juist vanwege het toenemende belang van de sociale context, blijkt dat de logische verschuiving van inzet naar een geografische eenheid (wijk/buurt) die wij voorzagen, doorzet. Zo hebben verschillende gemeenten de steekproef op 4 cijferige postcode niveau in de volwassenen en ouderen monitor opgehoogd om beeld te krijgen wat de gezondheidssituatie op dat niveau is. Sociaal economische factoren bepalen daarnaast in grote mate het aantal gezonde levensjaren. De groep met lage sociaal economische status (SES) heeft een grote achterstand in gezonde levensjaren ten opzichte van de groep met een hogere SES. We realiseren ons dat Sociaal Economische GezondheidsVerschillen (SEGV) een venijnig probleem is. Wellicht niet oplosbaar, maar in onze overtuiging zeker wel te verkleinen. Grote winst is te behalen door extra aandacht voor de groep met een lage sociaal economische status. Afgelopen periode hebben we deze aandacht gegeven via de Academische werkplaats Jeugd ( kinderen in armoede, verbinding maken met projecten baanbrekend landschap en scoren met gezondheid ). In de wijze waarop taken worden uitgevoerd is het meeste effect op gezondheid te behalen door samen te werken met andere beleidsterreinen van gemeenten. Maar ook door samenwerking te smeden met maatschappelijke organisaties en maatschappelijke partijen. De afgelopen tijd zijn er diverse coalities gesloten zoals Twente gezond, Vitaal Twente en samenwerking in diverse lokale projecten. Met de partijen die betrokken zijn bij de introductie van de nieuwe Omgevingswet (ingaand 2019) zijn de banden aangehaald. Door op deze wijze samen te werken zijn grotere effecten te behalen dan wanneer wij ons beperken tot sec publieke gezondheid. Inhoudsopgave 13

203 Programmaplan Programmabegroting 2018 Wat willen we bereiken? Inspanningen van de GGD dienen uiteindelijk in het teken te staan van meer gezonde levensjaren. Op basis van de prioriteiten die de 14 Twentse gemeenten eerdere hebben geformuleerd, heeft GGD Twente ambities geformuleerd. Bevorderen: 1. minimaal net zo lang in gezondheid leven als in de rest van Nederland; 2. in Twente heeft iedereen gelijke kansen op gezondheid; 3. ouderen zijn in de gelegenheid om gezond oud te worden; Bewaken: 4. de Twentse jeugd is in staat om een gezond leven te leiden; 5. nieuwe ontwikkelingen en bedreigingen worden tijdig gesignaleerd en aangepakt; Beschermen: 6. risicogroepen krijgen specifieke aandacht, zodat hun gezondheid kan verbeteren; 7. infectieziekten en andere bedreigingen uit de omgeving worden voorkomen en gereduceerd. Wat doen we ervoor? GGD Twente wil zijn ambities realiseren door zijn corebusiness adequaat en op een kwalitatief hoog niveau uit te voeren. Voor de jeugdgezondheidszorg betekent dit dat het speelveld, dat het landelijk professioneel kader voor professionals biedt om samen met ouders het basispakket JGZ meer flexibel uit te voeren, optimaal wordt benut. Bijvoorbeeld door best-practices uit de uitvoeringspraktijk vanuit pilots in JGZ-teams voor de hele JGZ beschikbaar te maken. Door de jeugdverpleegkundigen en jeugdartsen zodanig te scholen/in te werken dat zij alle vormen van consulten en contacten kunnen uitvoeren voor alle jeugdigen (integraal werken). En als laatste door assistenten te equiperen om hier de juiste ondersteuning in te kunnen bieden. Ook voor de andere onderdelen van GGD Twente geldt dat we inzetten op up-to-date-opgeleide professionals. Elke afdeling heeft daarvoor een opleidingsplan. We stemmen onze dienstverlening voortdurend zoveel als mogelijk af met de cliënten. Zowel op inhoud- als op procesniveau. Alle inspanningen zullen een lange adem vergen. Dat geldt ook voor de verwachte resultaten. Maatschappelijke effecten zullen pas over een langere periode zichtbaar zijn en veroorzaakt worden door inspanningen op meerdere terreinen en de inzet van meerdere partijen. De inzet van GGD Twente op jaarschijfniveau, met de specifieke voor dat jaar geldende activiteiten en indicatoren, wordt opgenomen in de productenraming. Uit langjarige monitoring zal blijken in welke mate het lukt onze ambities te bereiken. Een één-op-één relatie leggen tussen investeren in een gezonde start en beperking van zorgkosten op latere leeftijd is niet te leggen. Hooguit via een beleidstheorie. Desondanks is monitoring van belang om op enigerlei wijze resultaat van inspanningen te zien. GGD Twente participeert in diverse (landelijke) gremia om te komen tot een adequate set van indicatoren die bewijslast kunnen leveren voor het leiden tot grotere participatie door de inspanningen vanuit gezondheid. Eind 2016 is een eerste versie van het meetinstrument positieve gezondheid opgeleverd. Waar mogelijk gebruiken we dit. Ook de volwassenen- en ouderenmonitor, gehouden in het najaar 2016 en uitgewerkt in 2017, levert ongetwijfeld aanknopingspunten voor het opstellen van indicatoren. In de Academische Werkplaats Jeugd in Twente, onderdeel Versterking van zorg voor kinderen in armoede, wordt onderzocht hoe professionals in de zorg voor jeugd, in samenwerking met gezinnen die in armoede leven, gezondheid en welzijnsproblemen bij kinderen kunnen oppakken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van zogenaamde Eigen-Kracht principes. Juist vanwege het integrale karakter en onderlinge afhankelijkheid zijn outcome effecten ook te meten in, veelal al bestaande, (gemeentelijke) onderzoeken rond o.a. arbeidsparticipatie, beschikbaarheid vrijwilligerswerk, mantelzorg(-ondersteuning), schooluitval en het beroep op Wmo-voorzieningen. Het boeken van vooruitgang op deze thema s is dan ook een verdienste van veel partijen, inclusief de aandacht voor gezonde levensjaren. Inhoudsopgave 14

204 Programmaplan Programmabegroting 2018 Overzicht van baten en lasten Gezondheid Baten Lasten Saldo Taakveld: Volksgezondheid Taakveld: Samenkracht en burgerparticipatie Taakveld: Begraafplaatsen en crematoria Totaal Taakveld Overhead Gemeentelijke bijdrage Betreft de som van baten en lasten op product / projectniveau. Gemeentelijke bijdrage Gezondheid -1% 0% 36% 63% Volksgezondheid Samenkracht en burgerparticipatie GGD Begraafplaatsen en crematoria Overhead Inhoudsopgave 15

205 Programmaplan Programmabegroting Domein Leefomgeving Domein directeur ir. G.H. Tamminga Inleiding Domein Leefomgeving is het faciliterende domein voor de teams Economie, Recreatieve Voorzieningen, Organisatie voor de Zorg en Jeugdhulp (OZJT), Netwerkstad Twente, Kennispunt Twente. Zowel Netwerkstad, Kennispunt Twente als OZJT hebben een eigen begroting die binnen de algemene begroting van Regio Twente is opgenomen, zie Coalition of the Willing. 6.1 Programma Sociaal Economisch sterk Twente Programmamanager drs. S.L. van der Steen De Twentse gemeenten staan samen voor de opgave om een optimaal vestigings- en ondernemingsklimaat te realiseren en nieuwe initiatieven mogelijk te maken zodat de regio aantrekkelijk is en blijft voor bedrijven, bezoekers, ondernemers, studenten en natuurlijk hun inwoners. Samen hebben de gemeenten meer slagkracht, kennis, massa, invloed en netwerk. Door samenwerking kunnen concrete voordelen worden gerealiseerd in kostenbesparing, kwaliteit en de vermindering van kwetsbaarheid. Samenwerking van de 14 gemeenten op het gebied van sociaaleconomische structuurversterking is één van de te behartigen belangen van Regio Twente. Binnen de organisatie van Regio Twente, geeft Team Economie hier concreet vorm aan. In de eerste helft van 2018 wordt ingezet op de afhandeling van het investeringsprogramma Agenda van Twente. Ervan uitgaande dat de in 2017 uitgevoerde verkenning naar een opvolger hiervan succesvol is verlopen, wordt ook ingezet op het faciliteren van deze nieuwe Agenda. Aangezien de inhoud van deze nieuwe Agenda bij het opstellen van deze programmabegroting nog niet bekend was, is de inzet vanuit Regio Twente voor deze Agenda vooralsnog geraamd op dezelfde inzet als die in Zodra het verschijnen en de inhoud van de nieuwe Agenda duidelijk is, kan indien noodzakelijk met een begrotingswijziging de juiste inzet vanuit Regio Twente aangegeven worden. Daarnaast faciliteren we de samenwerking op het gebied van arbeidsmarkt, belangenbehartiging en lobby, bereikbaarheid en logistiek en vrijetijdseconomie. Ook voor de samenwerking op duurzaamheid en afval worden afspraken omtrent de inzet van Regio Twente gemaakt. De verwachting is dat ook voor de gezamenlijke acquisitie een beroep wordt gedaan op inzet vanuit Regio Twente. Tegelijkertijd volgen we de economische ontwikkelingen en houden we het vizier open voor andere onderwerpen waarbij de Twentse gemeenten samen sterker staan dan alleen. Speerpunten Het programma Sociaal Economisch sterk Twente kent de volgende speerpunten: Afhandeling Agenda van Twente (nieuwe) Agenda van Twente Belangenbehartiging/Lobby Arbeidsmarkt Bereikbaarheid/logistiek Vrijetijdseconomie Duurzaamheid en afval Acquisitie Inhoudsopgave 16

206 Programmaplan Programmabegroting 2018 Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Visie Vrijetijdseconomie Twente Vastgesteld door wethouders Vrijetijdseconomie Datum vaststelling september 2015 Twente werkt! Twente Board 11 december 2014 Visitatierapport commissie Draijer: Versterken Economische kracht van Twente; Overdrachtsdocument arbeidsmarkt/ez Ontwikkelingsperspectief en werkprogramma Netwerkstad Twente Board 10 juni 2014 wethouders arbeidsmakt en economische zaken PS en betrokken gemeenteraden 20 februari 2014 december 2013 Human Capital Agenda Voormalige regioraad 13 februari 2013 Innovatiesprong Twente VoormaligeRregioraad 13 februari 2013 Arbeidsmarktvisie 2020 Voormalige regioraad 20 juni 2012 Inhoudsopgave 17

207 Programmaplan Programmabegroting 2018 Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Bestuurscommissie Agenda van Twente Innovatie 1. Afhandeling investeringsprogramma Agenda van Twente Zoals aangegeven zal in de eerste helft van 2018 worden ingezet op de afhandeling van het investeringsprogramma Agenda van Twente. Ervan uitgaande dat de in 2017 uitgevoerde verkenning naar een opvolger hiervan succesvol is verlopen, wordt dan ook ingezet op het faciliteren van deze nieuwe Agenda. Voor de afhandeling hiervan is ,- geraamd. Dit bedrag maakt onderdeel uit van het taakveld Economische Ontwikkeling. Medio 2018 eindigt van rechtswege het aandeelhouderschap van Regio Twente in Twence Holding B.V. Bij de overdracht van de aandelen van Twence aan de individuele gemeenten, eind 2011, is vastgelegd dat Regio Twente (bijzonder) aandeelhouder blijft totdat de 80 miljoen aan dividend ten behoeve van de Agenda van Twente is volgestort. De laatste 8 miljoen wordt uitgekeerd uit het bedrijfsresultaat van Twence over Over de winstbestemming neemt de Algemene vergadering van Aandeelhouders in april 2018 een besluit. Wat willen we bereiken? Stimuleren ontwikkeling en positionering van Twente als innovatieve Kennisregio met speerpunt High Tech Systemen en Materialen. Wat doen we ervoor? Twente als innovatieve Kennisregio 1. Uitvoering geven aan de programmalijn Innovatiefonds Twente van de Innovatiesprong Twente. In 2017 is de laatste inleg in het Innovatiefonds Twente geïnvesteerd. Met behulp van de eerdere inleg in het Innovatiefonds Twente zal het mogelijk zijn vervolginvesteringen op te halen voor bedrijven uit de bestaande portefeuille. Jaarlijks vindt de verantwoording plaats tijdens de aandeelhoudersvergadering. In 2018 zal er geen nieuwe inleg meer zijn vanuit Regio Twente, maar in 2018 en verder zal het Innovatiefonds Twente nog wel investeringen kunnen doen in nieuwe participaties of een 2e ronde investeringen in ondernemingen waar in eerdere jaren reeds in is geïnvesteerd door het fonds. Hiervoor zijn in de voorliggende periode reserveringen gepleegd in het fonds. 2. Uitvoering geven aan de programmalijn MKB-vouchers- en kredieten (Innovatie in gemeenten) van de Innovatiesprong Twente. In 2018 en verder worden terugbetaling van kredieten ontvangen en zullen de bedrijven gevolgd worden die nog kredieten hebben lopen. Daarmee wordt nader invulling gegeven van het fondsbeheer. 3. Branding is een belangrijk instrument om Twente te positioneren als innovatieve hightech regio. Daarom was in de Innovatiesprong geld beschikbaar gesteld voor de programmalijn Regiobranding. In 2018 wordt de subsidie van 2017 vastgesteld. 4. Vanuit de Agenda van Twente (fondsen, innovatieplatform) lopen een aantal projecten door die in 2018 nog worden vastgesteld. Voeren van beheer en afhandeling verstrekte middelen. Met welke verbonden partijen gaan wij het doen? Twence Holding B.V. In 2018 ontvangen we de laatste jaarlijkse winstuitkering van 8 miljoen euro van Twence Holding B.V. Deze winstuitkering wordt vervolgens geïnvesteerd in (de afrekening en vaststelling van) de laatste nog lopende projecten van de huidige Agenda van Twente, de investeringsagenda van de 14 Twentse gemeenten die van heeft gelopen. PPM Oost N.V. PPM Oost is fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente B.V. (zie hieronder). Ook na afloop van de Agenda van Twente blijft PPM Oost in 2018 een actieve partner voor Regio Twente als fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente dat doorloopt ook zonder nieuwe inleg. Innovatiefonds Twente B.V. Een van de programmaonderdelen van het investeringsprogramma Innovatiesprong Twente is het beheren van een fonds ter stimulering van innovatieve investeringen in Twente. Het Innovatiefonds Twente richt zich op de financiering van innovatieve Twentse MKB-bedrijven. Het Innovatiefonds Twente is 100% eigendom van Regio Twente en daarmee is Regio Twente enige aandeelhouder van het fonds. PPM Oost N.V. (zie hierboven) is fondsbeheerder. Regio Twente heeft in voorgaande jaren aan het Innovatiefonds Twente minimaal beschikbaar gesteld aan vroege fase high tech ondernemingen, gericht op de topsector Hightech systemen en materialen (HTSM), een sector waar Inhoudsopgave 18

208 Programmaplan Programmabegroting 2018 Twente sterk in is. In 2018 zal er geen nieuwe inleg meer zijn vanuit Regio Twente, maar zal het Innovatiefonds Twente nog wel investeringen kunnen doen in nieuwe participaties of een 2 e ronde investeringen in ondernemingen waar in eerdere jaren reeds in is geïnvesteerd door het fonds. Hiervoor zijn in de voorliggende periode reserveringen gepleegd in het fonds. Uitvoering is zoals gezegd in handen van PPM Oost die hiervoor een vergoeding ontvangt. Daar is reeds rekening mee gehouden in de totale inleg door de fondsbeheerder. Hier zijn in 2018 geen extra kosten gemoeid voor Regio Twente. Indicatoren E / P Bron 1. Evaluatie Innovatiesprong P Kennispunt Twente 2. Aantal afgesloten vouchers en kredieten en aflossing lening E = effectindicator en P = prestatie-indicator P Regio Twente Nulmeting (Jaar) 1 (2016) 6 kredieten 20 vouchers (2014) Huidig niveau (2016 Ambitie niveau (2018) kredieten 1 voucher Geen nieuwe kredieten en vouchers afgelost Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Dagelijks bestuur 2. Arbeidsmarkt / Human Capital Agenda Het gebied van de Twentse gemeenten valt exact samen met de arbeidsmarktregio Twente. Twente is één van de vijfendertig landelijke vastgestelde arbeidsmarktregio s. Elke arbeidsmarktregio kent één centrumgemeente die voor het rijk als verantwoordelijk aanspreekpunt geldt (SUWI-Wet). In Twente is de gemeente Enschede centrumgemeente. Vanuit het Rijk wordt de samenwerking op gebied van arbeidsmarkt tussen gemeenten onderling en tussen gemeenten en arbeidsmarktpartijen in de regio verplicht gesteld. In Twente zijn de regionale arbeidsmarktpartijen: gemeenten, UWV, werkgevers en beroepsonderwijs. Vanuit een bestuursopdracht faciliteert Regio Twente de samenwerking en verbinding van arbeidsmarktpartijen door middel van diverse overleggen, projectaanzetten, bijeenkomsten, afstemming, communicatie en subsidievoorstellen. Tevens is zij van hieruit belast met de uitvoering van een aantal regionale arbeidsmarkt projecten. waarvan het middelenbeheer en coördinatie in afstemming met gemeenten bij Regio Twente is neergelegd. Het betreft hierbij projecten welke extern gefinancierd worden en die niet ten laste komen van de gemeentelijke bijdrage komen. Regio Twente faciliteert daarnaast arbeidsmarktinformatie, de duiding van arbeidsmarktontwikkelingen, en ondersteunt samenwerkingspartijen bij de realisatie van de arbeidsmarktagenda Twents arbeidsmarktperspectief 2020, coördineert onderdelen van het uitvoeringsplan (Jeugdwerkloosheidoffensief, leren en werken, onderdelen in de prestatie-overeenkomst met ROC, sectorplannen). Qua doelgroepenbeleid worden de arbeidsmarktpartijen specifiek ondersteund bij o.a. jeugdwerkloosheid en startende zelfstandigen. Regio Twente onderhoudt in haar facilitering naar regionale arbeidsmarktpartijen contacten binnen en buiten de regio welke van belang zijn voor een goede werking van de regionale arbeidsmarkt, binnen de regio Twente Board, buiten de regio landelijke organisaties (o.a. UWV, SZW, SBB) en bovenregionale organisaties (bv. EUREGIO, Provincie Overijssel en andere arbeidsmarktregio s). Wat willen we bereiken? Een betere en meer flexibel werkende arbeidsmarkt, waarbij we de regionale arbeidsmarktpartijen (gemeenten, UWV, werkgevers en beroepsonderwijs) stimuleren in samenwerking aan regionale oplossingen voor vraag- en/of aanbod- tekorten en overschotten. Wat doen we ervoor? 1. Faciliteren en ondersteunen van gemeenten bij hun onderlinge afstemming en metarbeidsmarktpartners beroepsonderwijs, werkgevers en UWV uitkeringsinstantie. Faciliteren afstemming met Twente Board en partijen in EUREGIO verband. 2. Het faciliteren van de hernieuwde samenwerking (schakelen van lokaal naar regionaal) bij de regionale werkgeversbenadering en werkzoekendendienstverlening; koppeling met vraag- en aanbodbehandeling op de werkpleinen (subregionaal). 3. Arbeidsmarktpartners stimuleren tot initiatieven welke leiden tot het oplossen van de mismatch tussen vraag en aanbod, waaronder terugdringing moeilijk vervulbare vraag en het voorkomen van langdurige werkloosheid in relatie tot werkzoekend aanbod. Inhoudsopgave 19

209 Programmaplan Programmabegroting Verbeteren aansluiting onderwijs- en arbeidsmarkt via innovatie in structuren van samenwerkingsuitvoering, waaronder ook het faciliteren van verbetering en bevordering van beroepskwalificatie in samenhang met arbeidsmarkt. (ondersteuning CIVV projecten). 5. Met het Twents arbeidsmarktperspectief 2020 uitvoering geven aan een HUMAN CAPITAL agenda voor de gehele arbeidsmarkt. Hierbij wordt een koppeling gemaakt met de vraag vanuit bedrijven en met de sectoren techniek, zorg, handel en logistiek; ook koppeling met doelgroepen jongeren (tot 27 jaar) en ouderen (50+). 6. Het jaarlijks opnieuw afsluiten van prestatieovereenkomsten als onderdeel van de Innovatiesprong; met name op het gebied van Techniekpact Twente, Uitvoeringsprogramma arbeidsmarkt (Prestatieovereenkomst Twents arbeidsmarktperspectief ) en Centrum voor Innovatief vakmanschap, Regionaal investeringsfonds aanvragen (RIFF). 7. Het bevorderen van een regionale transparante arbeidsmarkt door o.a. verzorgen duiding bij de regionale arbeidsmarktmonitor en aansluiting zoeken bij Twentebranding via o.a. Twente.com. Indicatoren 1. Uitgave van arbeidsmarktmonitor 2. Het afsluiten van prestatieovereenkomsten 3. Regionale werkloosheid, met bijzondere aandacht voor jeugdwerkloosheid. 4. Geactualiseerde arbeidsmarktplan Twents arbeidsmarkt Perspectief 2020 (TWAM 2020) E / P P Bron Arbeidsmarkt monitor Nulmeting (Jaar) Huidig niveau x uitgave + 12 x cijfer tabellen P Diversen 2014 (3) 4x jaarbeschikkinge n P P CBS, Arbeidsmarkt monitor, en Twente Index Beleidpslan TWAM 2020 / uitvoeringsage nda (jeugd tot 25jr: 6.000) 2013 TWAM Uitvoeringsa genda Versie Begeleide bijeenkomsten P x PHA, van 6x AOA, Portefeuillehoudersoverleg diverse Arbeidsmarkt e.a. andere werkgroepen arbeidsmarkt overleggen commissies E = effectindicator en P = prestatie-indicator Ambitie niveau 4 x document publicatie, 12x tabellen publicatie 4 x jaar beschikking (jeugd tot 25jr: 5.500) 1x Nieuwe TWAM versie x PHA, 6x AOA Min. 20 ander begeleide overleggen 3. Vrijetijdseconomie De Twentse vrijetijdseconomie is een pijler onder de Twentse economie. De sector is een banenmotor in alle lagen van de arbeidsmarkt. De belangen van de sector dragen bij aan de ruimtelijke kwaliteit, het woon- en verblijfsgenot en cultuurwaarden zoals cultuurhistorie, kunst en evenementen. De vrijetijdseconomie is daarbij ook een drager van het vestigingsklimaat van Twente als top technologische regio in het groen. In 2018 zetten we verder in op het continueren van de vermarkting van het toeristisch product. Belangrijk daarbij is dat het toeristisch product doorontwikkeld wordt omdat de vrijetijdseconomie een trendgevoelige sector is. Er is in vervolg op het Uitvoeringsprogramma Vrije Tijd Twente een visie op de Twentse vrijetijdseconomie opgesteld, waarmee ook een aanvraag is gedaan voor provinciale financiering van de Twentse vrijetijdseconomie 2016 en verder. De nieuwe governance die vanaf 2016 operationeel is, zal optimaal benut worden om het toeristisch merk Twente verder, middels Twente Marketing, te laden. Twente Marketing is een onderdeel van MarketingOost en is verantwoordelijk voor het vermarkten van toeristisch Twente. Twente Marketing doet dit in nadrukkelijke samenwerking met het (toeristisch/recreatief) bedrijfsleven, VVV's/TTI's, ondernemersverenigingen, evenementenorganisatoren, cultuur-en natuurpartijen, gemeenten en Provincie Overijssel. De financiële bijdrage vanuit de Twentse gemeenten voor promotie en marketing die geraamd is op 1,- per inwoner zal afhankelijk van de verkenning naar een opvolger van het investeringsprogramma Agenda van Twente onderdeel uitmaken van een nieuwe Agenda voor Twente, of als dat niet het geval is, deel uit maken van het basistakenpakket voor het programma Sociaal Economisch sterk Twente. In Inhoudsopgave 20

210 Programmaplan Programmabegroting 2018 dat geval zal de gemeentelijke bijdrage verhoogd worden met het daarvoor benodigde bedrag, nu geraamd op 1,- per inwoner. Indien hiertoe wordt besloten zal de programmabegroting worden aangepast via een begrotingswijziging. In 2018 wordt ook verder gewerkt aan de uitlijning van een efficiënte toeristische keten in Overijssel en de Twentse promotie en marketing daarvan. Ook wordt aandacht besteed aan kansrijke cross-overs, zoals die tussen vrijetijdseconomie en innovatie. De monitoring van de Twentse vrijetijdseconomie wordt verzorgd door Kennispunt Twente. Wat willen we bereiken? 1. Behoud en groeien van het aandeel arbeidsplaatsen vrijetijdseconomie. 2. Behoud en groei van de toeristische bestedingen in Twente. 3. Behoud en groei van het aantal overnachtingen in Twente. 4. Behoud en groei van het percentage spontane naamsbekendheid Twente. Behoud en groei van het percentage geholpen naamsbekendheid Twente. Wat doen we ervoor? 1. Adviseren en deelnemen Gastvrij Twente. 2. Adviseren en deelnemen Gastvrij Overijssel. 3. Onderhouden van de relatie met MarketingOost inclusief afstemming directie en merkleider. 4. Subsidie beoordelen en verstrekken aan MarketingOost, inclusief het opstellen van de jaarlijkse subsidiebeschikking en subsidievoorwaarden en het bespreken van de voortgangsrapportage. 5. Regie voeren op het beleidsterrein vrijetijdseconomie richting stakeholders. 6. Voorbereiden, faciliteren, adviseren en deelnemen bestuurlijk en ambtelijk overleg en uitvoering geven aan voorgenomen acties. Indicatoren E / P Bron Nulmeting (2012) Huidig niveau (2015) Ambitie niveau (2018) 1. Arbeidsplaatsen VTE P Kennispunt Twente Toeristische bestedingen in Twente P Kennispunt Twente 127,6 mln. 140,4 mln. 142 mln. 3. Overnachtingen in Twente P Kennispunt Twente 3,3 mln. 3,2 mln. 3,3 mln. 4. Spontane naamsbekendheid Twente P Kennispunt Twente 22% 21% 22% 5. Geholpen naamsbekendheid Twente P Kennispunt Twente 87% 85% 87% E = effectindicator en P = prestatie-indicator 4. Belangenbehartiging/lobby De lobbyactiviteiten in Den Haag en Brussel leveren een belangrijke bijdrage aan de Twentse doelen. Regio Twente heeft om die reden vertegenwoordigingen in Den Haag en Brussel. De Twentse lobby is ingebed in de Oost-Nederlandse lobby. Twente is in Oost-Nederland en internationaal gezien een ondernemende hightech regio met innovatiekracht en potentie. Er wordt fors geïnvesteerd in innovatie, sociaaleconomische structuurversterking en verbetering van de bereikbaarheid. Bij tal van opgaven spelen Den Haag en Brussel een grote rol. Omdat Rijksbeleid en Europees beleid de kaders bepalen waarbinnen Twente haar inzet vorm kan geven óf omdat Den Haag en Brussel instrumenten bieden die bij kunnen dragen aan het realiseren van de regionale doelen. Onze inzet is erop gericht de mogelijkheden van het Rijksbeleid en Europees beleid proactief te benutten door tijdig te anticiperen op politiek-bestuurlijke ontwikkelingen, de Twentse belangen in Den Haag en Brussel onder de aandacht te brengen en e borgen in relevante beleidsdossiers en te verzilveren in relevante programma s. Inhoudsopgave 21

211 Programmaplan Programmabegroting 2018 Twente participeert in invloedrijke netwerken voor kennisuitwisseling, het vormen van partnerschappen voor (Europees) gesubsidieerde projecten en beleidsbeïnvloeding. Ook werkt Regio Twente grensoverschrijdend samen binnen de EUREGIO. In afwachting van besluitvorming over een nieuwe Agenda van Twente, verwachten wij de internationale agenda van Twente in 2017 te herijken. De herijkte agenda is een gezamenlijke agenda van de 14 Twentse gemeenten, die vervolgens ook gedeeld zal worden met de Twentse partners. Het jaar 2018 staat in het licht van het uitvoeren van de acties uit deze agenda. De lobby Den Haag richt zich in hoofdzaak op de behartiging van de Twentse belangen via het politiekbestuurlijke circuit (Eerste en Tweede Kamer). De Twentse lobbyist vormt de oren en ogen van Twente in Den Haag en signaleert kansen en bedreigingen. De lobby wordt gestuurd via een strategische, dynamische lobbyagenda. Wat willen we bereiken? Verstevigen van de gezamenlijke lobby in Oost-Nederlands verband, zowel in Den Haag als Brussel. Zorgdragen voor een goede positionering van de Twentse belangen in Den Haag en Brussel. Versterken van de grensoverschrijdende samenwerking met de Duitse buurregio s Niedersachsen en Nordrhein Westfalen. Benutten van mogelijkheden binnen Europese programma s met deelname van Twentse partijen in projecten. Wat doen we ervoor? 1. Uitwerking en uitvoering van een strategische lobbyagenda Twente en deze gezamenlijk met maatschappelijke partners (de vier O s: ondernemers, onderzoek, onderwijs, overheden) actueel houden; 2. Opstellen en uitvoeren van heldere lobbystrategieën en lobbyboodschappen op de prioritaire Twentse dossiers. Behartigen van de Twentse belangen bij andere overheden (Provincie Overijssel, Rijk, EU en grensoverschrijdend); 3. Uitvoeren van de herijkte Internationale Agenda Twente en bijbehorend activiteitenplan; 4. Zichtbaar maken van lobbysuccessen middels een jaarrapportage van de lobbyinzet en belangrijkste lobbyresultaten; 5. Informatievoorziening en rapportage: verspreiding lobbybericht Haagsche Post en nieuwsbrief Twente Internationaal; 6. Verder structureren en organiseren van de lobby vanuit Twente; 7. Tweemaandelijkse ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten om lobbydossiers voor te bereiden en lobbyacties uit te zetten; 8. Volgen van en actief inspelen op de voor Twente prioritaire dossiers van het Rijk; 9. Voorbereiden, volgen en terugkoppelen van debatten (terugmelding debatten, Kamerstukken doorsturen, Kamervragen en brieven aan Kamerleden opstellen en versturen, bestuurders in contact brengen met Kamerleden, etc.); 10. Onderhouden van contacten met Kamerleden en stakeholders in Den Haag en stakeholders in Brussel (Europese Commissie, Europarlementariërs, PV); 11. Organiseren/faciliteren van diverse werkbezoeken en evenementen aan/in Twente en profileren Twente bij evenementen in Den Haag en Brussel; 12. Intensiveren van de ambtelijke en bestuurlijke contacten met partners in Niedersachsen en Nordrhein Westfalen en actieve bijdrage aan de provinciale Duitslandstrategie; 13. Sluiten en onderhouden van strategische partnerschappen aansluitend op de regionale beleidsdoelen; 14. Invullen schakelrol bij het verkennen van (Europese) subsidiekansen voor het realiseren van regionale opgaven; De samenwerking tussen de subsidieadviseurs van Twentse gemeenten kan worden benut om Twentse projecten en doelen beter te matchen met (Europese) subsidies; 15. Faciliteren en ondersteunen van bedrijfsleven, onderwijs en onderzoek in hun (inter)nationale activiteiten; 16. Afstemmen Haagse lobbyactiviteiten met de Twentse lobby in Brussel (en visa versa). In Den Haag en Brussel wordt de belangenbehartiging al enige tijd intensief afgestemd met die van de provincies Overijssel en Gelderland, waarmee de lobby beduidend meer massa heeft gekregen. We zien hiervan de eerste resultaten, en zetten de ingezette aanpak voort. De standpuntbepaling vindt bovendien zoveel mogelijk in triple helix-verband (samenwerkende organisaties van bedrijfsleven, overheid, onderwijs- en kennisinstellingen) plaats via de Twente Board. Indicatoren E / P Nulmeting (2016) Huidig niveau (2016) Ambitie niveau (2018) Inhoudsopgave 22

212 Programmaplan Programmabegroting Jaarrapportage met lobbyactiviteiten en P resultaten 2. Strategische dynamische agenda met P lobbyprioriteiten 3. Het organiseren en faciliteren van 5 ambtelijke P en 5 bestuurlijke overleggen 4. Maandelijks lobbybericht Haagsche Post P Twee keer per jaar nieuwsbrief Twente internationaal P E = effectindicator en P = prestatie-indicator Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Dagelijks bestuur Portefeuillehoudersoverleg Mobiliteit 5. Logistiek en bereikbaarheid Logistiek is een van de economisch kansrijke sectoren in Twente. In samenwerking met de Provincie Overijssel hebben de Twentse gemeenten in 2017 een acquisiteur logistiek aangesteld bij Oost NV voor een krachtige gezamenlijke Twentse acquisitie. Daarbij verdient het arbeidspotentieel aandacht. De onderwijssector wordt gestimuleerd het opleidingsaanbod goed af te stemmen op de vraag op de arbeidsmarkt. De Twentse gemeenten (in afstemming met Regio Twente) en Provincie Overijssel werken nauw samen op het werkterrein van logistiek en goederenvervoer via de Strategische Logistieke Alliantie. Deze samenwerking wordt in 2018 voortgezet. Binnen het thema Logistiek is de ontwikkeling van een Trans-Europees Netwerk voor Transport (TEN-T) een belangrijk gegeven. In 2018 gaan we door met aandacht vragen bij het Rijk en Europa voor de aanpak van de infrastructurele knelpunten op deze oost-westverbinding en in de regio, ten behoeve van de versterking van de regionale economie en de BV Nederland. Wat willen we bereiken? Oplossen van de logistieke en infrastructurele knelpunten ten behoeve van regionaal economische structuurversterking, optimale bereikbaarheid en een concurrerend investerings- en vestigingsklimaat in Twente. Sturing op logistieke structuurversterking via actieve samenwerking met stakeholders binnen Twente. Profilering van Twente als logistieke regio. Wat doen we ervoor? 1. Het faciliteren en stimuleren van de samenwerking van de Twentse gemeenten op gemeenschappelijke dossiers. 2. Het faciliteren en stimuleren van de samenwerking met Provincie Overijssel op gemeenschappelijke dossiers. 3. Deelname aan Taskforce Logistiek en Kernteam Strategische Logistieke Alliantie. 4. Het organiseren van lobby, bevorderen van samenwerking en bundeling van krachten om knelpunten in de hoofdinfrastructuur (weg, water en spoor) op te lossen. Water: Lobby voor Europese subsidie verruiming Twentekanalen tot klasse Va, waarmee de afgegeven garantstelling op het regionaal voorkeursalternatief kan worden vrijgespeeld. Agendering van het belang van aanpassing van Twentse binnenhavens en faciliteiten voor het maximaal faciliteren van klasse Va scheepvaart en lobby voor Rijksbijdrage en Europese subsidie. Spoor: continueren lobby voor verbetering van de (inter)regionale en internationale grensoverschrijdende spoorverbindingen, waaronder de opwaardering van de Amsterdam- Berlijnlijn de verbinding Enschede-Münster. Weg: Aanpak knelpunten A1, A35, N35, N36 en N18 en inzet op versnelling van de uitvoering van reeds geplande maatregelen. 5. Actief participeren en meedenken in de (te starten) Euregionale projectgroep bereikbaarheid. 6. Oppakken van eventuele vervolgacties uit de INTERREG V projecten EUREGIO Goederencorridor en SpoorRegio. 7. Bij de relevante gremia onder de aandacht brengen van belang aansluiting onderwijsarbeidsmarkt voor de logistieke sector. 8. Het bevorderen van behoud en groei van bestaande bedrijven en aantrekken van nieuwe bedrijvigheid. Het samen met Provincie Overijssel en partners uitvoering geven aan een krachtige acquisitie-aanpak op het gebied van logistiek. Inhoudsopgave 23

213 Programmaplan Programmabegroting Regionaal afstemmen van mobiliteits- en bereikbaarheidsvraagstukken. 10. Opstellen en laten vaststellen van het Bestedingsvoorstel regionale middelen verkeer en vervoer Indicatoren E/P Nulmeting (2016) Huidig niveau (2016) 1. Aantal overleggen Kernteam Strategische P Logistieke Alliantie 2. Aantal overleggen Taskforce Logistiek P Deelname Portefeuillehoudersoverleg P Mobiliteit 4. Deelname Ambtelijk Overleg Mobiliteit P Bestedingsvoorstel middelen Verkeer en P Vervoer Gezamenlijke acquisitieaanpak logistiek P 0 1 (=2017) 1 E = effectindicator en P = prestatie-indicator Ambitie niveau (2018) Overzicht van baten en lasten Sociaal Economisch sterk Twente Baten Lasten Saldo Taakveld: Economische ontwikkeling Taakveld: Verkeer en vervoer Totaal Taakveld Overhead Gemeentelijke bijdrage Inhoudsopgave 24

214 Programmaplan Programmabegroting Programma Recreatieve Voorzieningen Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Dagelijks bestuur ing. J. Kloots Inleiding Regio Twente exploiteert de recreatieparken Hulsbeek, Rutbeek en Lageveld. Daarnaast onderhoudt Regio Twente de recreatieve Twentse fietspaden en de diverse routesystemen voor fietsen, wandelen, mountainbiken, paardrijden en auto s. Deze voorzieningen zijn gericht op zowel de inwoner van Twente als op de toerist. Met name het netwerk van de fietspaden en de kwalitatief hoog aangeschreven routesystemen in Twente vormen voor de toerist een belangrijk criterium om Twente te kiezen voor een (korte) vakantiebestemming. Belangrijke ontwikkelingen waarmee Recreatieve Voorzieningen te maken heeft zijn: Financiële taakstelling ten aanzien van het rendement van de recreatieparken; Beperkte financieringsmogelijkheden voor de pachters/ondernemers op de diverse parken; Toenemende bekendheid van Twente (van belang i.v.m. instandhouding en doorontwikkeling van fietspaden en routes); Fors toegenomen areaal aan routes. Speerpunten Naast de reguliere exploitatie en het beheer zijn de speerpunten voor de komende jaren: Het verder ontwikkelen van de routenetwerken voor fietsen, wandelen, paardrijden en mountainbiken en het zorgdragen voor een efficiënt beheer en een verbeterde digitale bereikbaarheid van de routes. Daarbij, voor zover mogelijk, gebruik maken van subsidies van derden. Conform het huidige beleid streven naar meer en breder gebruik van de recreatieparken (toename maatschappelijk rendement) en naar een verdere verbetering van de exploitatie van de recreatieparken. Dit uit te voeren door het huidige stringente bezuinigingsbeleid te handhaven en daarnaast te zorgen voor extra inkomsten uit pacht, evenementen en parkeren. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling KplusV: onderzoek inzake de toekomst van de recreatieparken Hulsbeek, Rutbeek en Lageveld. Parken worden door Regio Twente geëxploiteerd (d.w.z. geen overdracht naar de markt) met daarbij een scherpe financiële taakstelling. Voormalige regioraad 12 november 2014 Adviezen visitatiecommissie Regioraad Voormalige regioraad 3 juli 2013 Rendementsverbetering recreatieparken Regio Twente Dagelijks bestuur december 2011 Inhoudsopgave 25

215 Programmaplan Programmabegroting 2018 Werkzaamheden Recreatieve voorzieningen Wat willen we bereiken? 1. Stimuleren van het gebruik van de recreatieparken en toeristische routenetwerken, te weten het wandel-, fiets- paardrij en MTBnetwerk en autoroutes. 2. Het verbeteren van het financiële rendement van de recreatieparken van 18% in 2009 naar 40% in Wat doen we ervoor? Recreatieparken Regio Twente streeft naar meer bezoek aan de parken door deze aantrekkelijker te maken voor het publiek en voert hiervoor nieuwe projecten en verbeteringen uit. Ook ligt de focus op een verdere verlaging van de uitgaven van de beheerkosten en een toename van de inkomsten (verbetering rendement). Hierbij worden alle mogelijkheden onderzocht en benut om er voor te zorgen dat het stopzetten van de provinciale exploitatiesubsidie (met een afkoopsom om het hierdoor ontstane exploitatietekort af te dekken) niet leidt tot verhoging van de gemeentelijke bijdrage aan de recreatieve infrastructuur. De verhoging van de inkomsten geschiedt door meer evenementen op de parken te (laten) organiseren en door vestiging van nieuwe bedrijven. In het oog springende werkzaamheden/ projecten voor 2018 zijn: afronding planologische procedure (door derden) van het bungalowterrein op het Rutbeek en zo mogelijk start van de aanleg; binnenhalen van nieuwe pachters op het Hulsbeek, het Lageveld en het Rutbeek en de doorontwikkeling van diverse bedrijven op deze parken; binnenhalen extra evenementen; uitvoering van diverse projecten op de parken om deze aantrekkelijk te houden voor publiek, bv de Essenroute op het Hulsbeek en vervanging toiletgebouw op het Lageveld. Routenetwerken Getracht wordt de Routenetwerken voortdurend aan te passen en deze steeds aantrekkelijker te maken voor het publiek. Ook wordt een goed, adequaat en innovatief beheer gevoed en zullen de websites worden verbeterd i.v.m. een goede digitale bereikbaarheid. Tevens zorgdragen voor goed kaartmateriaal. Bij het beheer van de fietspaden en de Routenetwerken wordt de samenwerking met gemeenten en met de andere, relevante partijen waar mogelijk geïntensiveerd. Kansen op het vlak van inzet van personen met afstand tot de arbeidsmarkt uit de diverse gemeenten worden zoveel als mogelijk benut. Indicatoren E Bron Nulmeting Huidig Ambitie / (2009) niveau niveau P (2016) (2018) 1. Financiële rendements- P Jaarrekening 18% 34% 40% ontwikkeling parken c.a. 2. Mate van uitvoering MTB P Jaarrekening km km netwerk. E = effectindicator en P = prestatie-indicator Overzicht van baten en lasten Recreatieve Voorzieningen Baten Lasten Saldo Taakveld: Openbaar groen / (openlucht) recr Totaal Mutaties reserves Taakveld Overhead Gemeentelijke bijdrage *Betreft de som van baten en lasten op product / projectniveau. Taakstelling In het saldo van Recreatieve Voorzieningen is een nog resterende taakstelling verwerkt van In 2013 heeft de Provincie Overijssel de jaarlijkse onderhoudsbijdrage afgekocht. Deze afkoopsom is gereserveerd. In verband met het vervallen van de jaarlijkse bijdrage moet Recreatieve Voorzieningen in totaal bezuinigen. Voor zover deze taakstelling niet wordt gerealiseerd wordt deze Inhoudsopgave 26

216 Programmaplan Programmabegroting 2018 onttrokken aan de hiervoor ingestelde reserve Provinciale bijdrage. Maatregelen om te komen tot structurele invulling van de taakstelling zijn de parkeer inkomsten op de drie recreatieparken alsmede verwachte erfpacht opbrengsten naar aanleiding van het te realiseren bungalow park op het Rutbeek en inkomsten uit evenementen. Inhoudsopgave 27

217 Programmaplan Programmabegroting Bestuur en ondersteuning Bestuur en ondersteuning In 2018 komt de evaluatie van de gemeenschappelijke regeling aan de orde. De vernieuwde Twentse samenwerking, die per 1 januari 2016 is ingegaan, wordt dan onder de loep genomen. In de Regeling Regio Twente is bepaald dat deze regeling uiterlijk een maand voorafgaande aan het eind van de zittingsperiode van de gemeenteraad wordt geëvalueerd. Deze evaluatie geschiedt door het algemeen bestuur, gehoord de gemeenteraden. De volgende gemeenteraadsverkiezingen zijn op 21 maart 2018, hetgeen betekent dat de evaluatie voor 21 februari 2018 moet zijn afgerond. De bespreking in het algemeen bestuur is het slotstuk van het proces dat in 2017 ingang gezet is. Wij stellen ons voor bij evaluatie in elk geval te betrekken de betrokkenheid van de gemeenteraden bij de samenwerking. De ervaringen die tot dan toe zijn opgedaan met de raadsbetrokkenheid zullen hierbij worden benut. Door wijziging van de financiële regelgeving (BBV) mogen kosten die voorheen indirect aan een programma werden toegerekend (de overheadkosten), niet meer aan dat programma doorberekend worden. Het taakveld overhead is om deze redenen centraal ondergebracht bij Bestuur en ondersteuning. Het bedrag aan overhead wat bij Bestuur en ondersteuning is opgenomen is de som van de bedragen die opgenomen is onder alle programma s. Ook dienen de verbonden partijen sinds de vernieuwing van het BBV opgenomen te worden in de beleidstoelichting. Gemeenschappelijke regeling Twentebedrijf is voor het eerst opgenomen in de programmabegroting In het kader van de besluitvorming over het rapport Samenwerken doen we zelf is het Twentebedrijf opgericht. Het Twentebedrijf is een gemeenschappelijke regeling van Twentse gemeenten en Regio Twente met als doel samenwerkingen op het gebied van Bedrijfsvoering. Het Twentebedrijf wordt stapsgewijs opgebouwd. Overzicht van baten en lasten Bestuur en Ondersteuning Baten Lasten Saldo Bestuur Overhead Treasury Alg. / Ov. uitkeringen gemeentefonds** Totaal Mutaties reserves Gemeentelijke bijdrage ** In het genoemde saldo van de lasten zit een bedrag opgenomen voor onvoorzien van ,-. Als gevolg van de BBV wijziging dienen wij een viertal beleidsindicatoren verplicht op te nemen. Via deze indicatoren is het mogelijk om organisaties beter te vergelijken met elkaar. Indicator 2018 Formatie FTE per inwoners 0,53 FTE Apparaatskosten Kosten per inwoner 55,66 Externe inhuur Kosten als % van totale loonsom plus kosten inhuur externen 5,3% Overhead % van totale lasten 27,8% Tabel 2 Beleidsindicatoren Inhoudsopgave 28

218 Programmaplan Programmabegroting 2018 Inhoudsopgave 29

219 Programmaplan Programmabegroting Organisatie voor de zorg en de Jeugdhulp in Twente & Samen14 Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Bestuurscommissie OZJT drs. E. Fokkink Inleiding De veertien Twentse gemeenten werken samen rond de decentralisaties Wmo en Jeugdzorg. Als onderdeel van deze samenwerking hebben zij een Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp in Twente (OZJT) opgericht. Regio Twente faciliteert deze samenwerking. Via een wijziging van de Regeling Regio Twente zijn de taken voor de regionale samenwerking vastgelegd waarbij rekening wordt gehouden met de wettelijke plicht tot regionale samenwerking. Ook is per 1 januari 2015 een bestuurscommissie OZJT operationeel. Op deze manier wordt gerichter en efficiënter gewerkt aan de taken rond jeugd en maatschappelijke ondersteuning. De 14 gemeenten werken binnen Samen14 samen binnen een duidelijke projectstructuur, met projectsturing en concreet opdrachtgeverschap en opdrachtnemerschap. Voor ieder thema geldt dat er een wethouder (lid van bestuurscommissie) en een manager (lid managersoverleg) verantwoordelijk is afronding van de opdracht. De thema waarbinnen we OZJT/Samen14 samenwerken zijn ingedeeld in drie prioriteiten: Samen Aanpakken: thema s die de 14 gemeenten raken en een hoog risico met zich meebrengen. (Deel-)oplevering op korte termijn. Samen Doen: thema s waar de 14 gemeenten gezamenlijk op willen (door)ontwikkelen. Samen Leren: thema s waar de 14 gemeenten vooral lokaal mee te maken hebben, maar waar ervaringen delen en uitwisseling belangrijk is. OZJT is een kleine organisatie en steunt grotendeels op de ambtelijke inzet vanuit de gemeenten in Samen14. Tot de taken van de organisatie behoren: a) samenwerking in het sociaal domein met name rond de Jeugdzorg en Wmo faciliteren ten behoeve van de lokale uitvoering; b) de bestuurscommissie OZJT faciliteren; c) inkoop/contractmanagement uitvoeren ten behoeve van de verplichte taken jeugdzorg conform het governance-besluit; d) tijdelijke en flexibele inrichting van het (strategisch) contractmanagement en contractbeheer voor alle overige, niet verplichte gerealiseerde inkoop t.b.v. de Wmo of jeugdhulp; e) de monitoring & reflectie in samenwerking met het Kennispunt Twente organiseren; f) leveren het accounthouderschap van (het gesubsidieerde) Veilig Thuis Twente (VTT) In 2017 vindt de evaluatie OZJT plaats. Deze programmabegroting is mede afhankelijk van de uitkomsten van de evaluatie. Trends en ontwikkelingen De bestuurscommissie OZJT bepaalt de thema s waar de gemeenten op samenwerken en daarmee ook de inzet voor OZJT. In het managersoverleg maken de gemeenten afspraken over de inzet voor de verschillende projecten. Het bestuurlijk overleg zorgt waar nodig tevens voor de doorgeleiding naar lokale besluitvorming. Bij de transitie van de nieuwe taken in 2015 stond met name het verzorgen van zorgcontinuïteit centraal. Inmiddels merken we dat gemeenten zowel lokaal als in de samenwerking steeds verdere stappen maken in de transformatie. Dit zien we binnen OZJT/Samen 14 terug in het steeds verder ontwikkelen van het contractmanagent, verbetering van monitoring en reflectie, accounthouderschap van VTT en de integrale inkoop Jeugd en Wmo. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Visienota Transformatie jeugdzorg Twente en Colleges van B&W 2012/2013 Visie- en keuzenota Maatschappelijke ondersteuning in Twente Colleges van B&W 2012/2013 Inhoudsopgave 30

220 Programmaplan Programmabegroting 2018 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? De Twentse gemeenten werken nauw samen met het doel een optimaal werkende jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning in Twente te realiseren. Binnen OZJT pakken de gemeenten een aantal taken verplicht en vrijwillig samen op. Vanuit de Wmo en Jeugdwet is het verplicht om de volgende taken regionaal uit te (laten) voeren: advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling (nu Veilig Thuis Twente; VTT); jeugdbescherming en jeugdreclassering; jeugdzorgplus; residentiële/specialistische jeugdzorg; crisisdienst. OZJT wil graag een kleine, flexibele organisatie blijven die nauwe aansluiting heeft met de 14 gemeenten. OZJT faciliteert de samenwerking tussen gemeenten, waarbij kennis en kunde (denk aan beleidsinhoudelijk, bedrijfsvoering, et cetera) afkomstig is van gemeenten. Wat doen we ervoor? In 2018 geven we in OZJT uitvoering aan de volgende taken: Relatiebeheer VTT Contractmanagement Monitoring en reflectie Coördinatie en faciliteren Mobiliteitslab (12 gemeenten) Hiervoor komen de volgende thema s in 2018 in aanmerking: Vervoer: inrichting mobiliteitscentrum. Huishoudelijke Ondersteuning: monitoring en ontwikkeling nieuwe werkwijze Toezicht: gezamenlijk uitvoering geven aan WMO toezicht Reflectiekamer: samen georganiseerd reflecteren op de decentralisaties Integrale inkoop Jeugd en Wmo: implementatie en verder ontwikkelen op basis van contra VTT: verdere doorontwikkeling organisatie en samenwerking gemeenten. Vanwege de lange termijn tussen het opstellen van deze begroting en het feitelijke werk in 2018, zijn deze samenwerkingsthema s hier kort benoemd. De bestuurscommissie OZJT kan haar eigen prioriteiten stellen. Hiermee heeft zij de mogelijkheid om gedurende het jaar thema s bij te stellen. Mogelijk geeft de actualiteit ook aanleiding tot een voorstel tot begrotingswijziging. Indicatoren 1. Project aanbesteding vervoer in het kader van zorg 2. Inkoop Huishoudelijke Ondersteuning 3. Vormgeven monitoring en reflectie in samenwerking met de 14 gemeenten en Kennispunt Twente 4. Integrale inkoop jeugd en Wmo: implementatie inkoop en verder ontwikkelen op basis van contractmanagement. 5. Contractmanagement: evaluatiegesprekken Huidig niveau (2016) Voorbereiding aanbesteding. Voorbereiding aanbesteding. Regionale monitor voor jeugd, ieder kwartaal Uitgangspunten inkoop uitwerken. Per aanbieder tenminste één gesprek per jaar. Ambitie niveau (2018) Aanbesteding afgerond, Mobiliteitslab operationeel ingangsdatum overeenkomsten Na inkoop en implementatie verder ontwikkelen op basis van contractmanagement. Regionale monitor voor jeugd en WMO, ieder kwartaal. Uitbreiding met onderwijs. Na inkoop en implementatie verder ontwikkelen op basis van contractmanagement. Per aanbieder tenminste één gesprek per jaar. Inhoudsopgave 31

221 Programmaplan Programmabegroting Organiseren van ontmoeting tussen zorgaanbieders en gemeenten 7. Verantwoording Veilig Thuis Twente Tweemaal Meet-up & éénmaal Zorgplein Werkplan, kwartaalrapportages, subsidieaanvraag Tweemaal Meet-up & éénmaal Zorgplein Kwartaalrapportages, subsidieaanvraag Overzicht van baten en lasten Organisatie voor de Zorg en de Jeugdhulp in Twente & Samen14 Baten Lasten Saldo Taakveld: Samenkracht en burgerparticipatie Taakveld: Geëscaleerde zorg Totaal Taakveld Overhead Gemeentelijke bijdrage Inhoudsopgave 32

222 Programmaplan Programmabegroting Coalitions of the Willing Binnen Regio Twente wordt in verschillende allianties van gemeenten, waterschap en Regio Twenteorganisatie op verschillende ondersteunende werkprocessen samengewerkt. In dit hoofdstuk worden een aantal samenwerkingen beschreven. 9.1 Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanagers Colleges van B&W van de Netwerksteden G.J. Meijer Inleiding Netwerkstad Twente is een vrijwillige samenwerking van de gemeenten Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal. De specifieke stedelijke uitdagingen, het feit dat de steden de motor zijn van de economische ontwikkeling en de plek waar het grootste deel van de culturele voorzieningen geconcentreerd zijn, maakt dat soms een specifieke aanpak voor de steden gewenst is. De Ontwikkelagenda is het belangrijkste samenwerkingsdossier van de Netwerksteden en de Provincie Overijssel. Hierin worden de mogelijke toekomstbeelden voor Netwerkstad Twente en de bijbehorende kansen en bedreigingen verkend tot Daarbij is een werkprogramma voor de komende jaren vastgesteld, met investeringsprojecten (ca. 90 miljoen euro samen met maatschappelijke partners) en samenwerkingsafspraken. De samenwerking in de Ontwikkelagenda is financieel en organisatorisch geborgd in een bestuursovereenkomst tussen de 5 Netwerksteden en de Provincie Overijssel. Op basis van de Midterm Review in 2016 is gekozen voor een focus op de 4 thema s economie, binnensteden, bereikbaarheid en strategisch programmeren. Dit zijn dan ook de 4 leidende thema s. Trends en ontwikkelingen De samenwerking Netwerkstad vindt plaats in de context van heroriëntatie op de samenwerking binnen Netwerkstad Twente en opstarten van een nieuwe investeringsagenda voor Twente. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Ontwikkelagenda deel 1: Ontwikkelingsperspectief 2040 Ontwikkelagenda deel 2: Werkprogramma Gemeenteraden NT, Provinciale staten Gemeenteraden NT, Provinciale staten Economische Motor Twente Colleges van B en W 2012 Kantorenvisie Netwerkstad Gemeenteraden NT 2011 Herijking Bedrijventerreinenbeleid Netwerkstad Gemeenteraden NT 2014 Internationale Agenda van Twente BC Netwerkstad/DB RT 2008 Nota grondbeleid NT Regionale Woonvisie Twente Regionale Woonprogrammering Twente Suburbaan wonen in de NT Midterm Review Ontwikkelagenda Colleges van B en W Colleges van B en W Colleges van B en W Colleges van B en W Colleges B/W en GS Inhoudsopgave 33

223 Programmaplan Programmabegroting 2018 Leidende thema s 1. Economie Wat willen we bereiken? Werkgelegenheid na streven, inzetten op transformatie van industriële regio naar innovatieve kennisregio met daarbij passende moderne maakindustrie met als speerpunten HTSM, AAM, Logistiek. Dit gebeurt in 2018 primair met de 14 Twentse gemeenten, de Provincie Overijssel, Twente Board aangevuld met andere partijen vanuit de 4 O s. De nieuwe Agenda van Twente is het kader. NT heeft hier een voorklimmersrol. Wat doen we ervoor? We investeren via de gezamenlijke investeringsagenda bij de Ontwikkelagenda in ondertunneling spoorse-doorsnijding Borne, Versterking stationsgebied Oldenzaal, en Stationsgebied Almelo. Indicatoren 1. Projecten in uitvoering en afronding E / P P Bron Voortgangsrapportage Ontwikkelagenda E = effectindicator en P = prestatie-indicator 2. Bereikbaarheid Huidig niveau (2016) Projecten in uitvoering Ambitie niveau (2018) 2 Projecten afgerond. Ondertunneling in voorbereiding en afgerond in 2020 Wat willen we bereiken? Optimale in- en externe bereikbaarheid van de Netwerkstad Twente. Wat doen we ervoor? In 2017 wordt een expertmeeting gehouden waarmee duidelijkheid moet worden verkregen over rollen en taken en over de speerpunten die worden nagestreefd. Indicatoren E/ Huidig P niveau (2017) 1. Verbetering interne pm pm bereikbaarheid 2. Verbetering externe bereikbaarheid pm pm E = effectindicator en P = prestatie-indicator Ambitie niveau (2018) 3. Strategisch programmeren Wat willen we bereiken? Strategisch programmeren: mogelijk maken van woon- en werklocaties op die plekken waar dat voor het stedelijk gebied als geheel het meest rendement heeft. We hanteren de Ladder voor duurzame verstedelijking. Afstemming van grondbeleid tussen de gemeenten is een voorwaarde om gezamenlijk te kunnen programmeren. Wat doen we ervoor? Strategisch programmeren: Afstemming programma woningbouw. Afstemming programma bedrijventerreinen en kantoren, Afstemming methode grondzaken om programmering te kunnen ondersteunen. Inhoudsopgave 34

224 Programmaplan Programmabegroting 2018 Indicatoren 1. Afstemming programma woningbouw 2. Afstemming programma werklocaties E / P P Bron E = effectindicator en P = prestatie-indicator P Regionale Woonprogrammering en Beter suburbaan wonen NT Regionale Programmering Werklocaties 3. Grondzaken P Programmeringsdocumenten Nulmeting (Jaar) 2016 Huidig niveau (2016) Afstemming Suburbaan wonen 2015 geen afstemming 2017 Arrangement in voorbereiding Ambitie niveau (2018) Kwalitatieve programmatische afstemming Kwalitatieve programmatische afstemming 3 Financiële arrangementen uitgewerkt 4. Binnensteden Wat willen we bereiken? 1. Complementaire binnensteden: uitvoering geven aan de vastgestelde complementaire profielen van de 5 binnensteden. 2. Pilot spontane Binnensteden wordt onderdeel van reguliere werkproces. 3. Realisatie project Verbindingszone Stadscampus-Binnenstad Enschede en project Stationsgebied Almelo. Wat doen we ervoor? 1. Complementaire binnensteden: Actualisatie profielen voor de vijf steden, optekenen lessen Pilot spontane stad Identificeren welke aanpakken werken en welke partijen belangrijk zijn 2. Implementatie Pilot in reguliere werkprocessen. 3.Uitvoering project Stationsgebied Almelo en project Verbindingszone Stadscampus-Binnenstad Enschede. Indicatoren E Bron / P 1. Profielen steden E Ontwikkelagenda 10. Pilot Spontane P Evaluatie binnensteden Spontane Binnensteden 3. Projecten P Voortgangsrapportage Ontwikkelagenda E = effectindicator en P = prestatie-indicator Nulmeting (Jaar) Huidig niveau (2016) 2016 In voorbereiding 2016 In voorbereiding Ambitie niveau (2018) Geactualiseerde profielen Onderdeel van reguliere werkproces In uitvoering gerealiseerd 5. Programmaondersteuning Wat willen we bereiken? 1. Optimale uitvoering van de 4 thema s door het organiseren van daarvoor benodigde bestuurlijke en ambtelijke overleggen. 2. Ondersteunen van samenwerkingsinitiatieven als deze voordelen kunnen opleveren voor het stedelijk gebied van Twente en daarmee voor Twente als geheel. Wat doen we ervoor? Het organiseren, agenderen, inhoudelijk voorbereiden en deelnemen aan de benodigde ambtelijke en bestuurlijke overleggen ten behoeve van de uitvoering van de 4 thema s van de ontwikkelagenda. Het voorbereiden van de besluiten die genomen worden over de gezamenlijke investeringsagenda. Inhoudsopgave 35

225 Programmaplan Programmabegroting 2018 Beheerorganisatie: monitoring projecten en financiële afhandeling. Indicatoren E/ Huidig Ambitie P niveau niveau (2016) (2018) 1. Aantal bestuurlijke overleggen ontwikkelagenda P Aantal directeuren overleggen ontwikkelagenda P 10 4 E = effectindicator en P = prestatie-indicator Overzicht van baten en lasten Netwerkstad Baten Lasten Saldo Taakveld: Bestuur Totaal Taakveld Overhead Gemeentelijke bijdrage Betreft de som van baten en lasten op product / projectniveau. Gemeentelijke bijdrage Netwerkstad Twente 35% 65% Taakveld: Bestuur Taakveld Overhead Inhoudsopgave 36

226 Programmaplan Programmabegroting Kennispunt Twente Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager Bestuurdersoverleg Kennispunt Twente Colleges van B & W drs. I. Bakker Inleiding De komende jaren wil Kennispunt Twente zich verder ontwikkelen tot een onderzoeksbureau voor alle Twentse gemeenten en voor aan de gemeenten gelieerde organisaties. Kennispunt Twente richt zich op alle domeinen die voor gemeenten en de regio Twente van belang zijn. Kennispunt Twente kent een werkprogramma waarin inspanningen voor het algemeen belang van de deelnemende gemeenten (een coalition of the willing) en Twente zijn opgenomen. Kennispunt Twente wordt aangestuurd door een bestuurlijk programmeringsoverleg en een ambtelijke regiegroep. Regio Twente is de gastheer van Kennispunt Twente. Kennispunt Twente heeft echter een onafhankelijke positie om kritisch en onafhankelijk onderzoek en advies te kunnen garanderen. Missie Kennispunt Twente: Kennispunt Twente stelt zich ten doel de kennispositie van de Twentse gemeenten en van Regio Twente te versterken. Dit doel bereikt Kennispunt Twente door hoogwaardige sturingsinformatie te leveren, die aansluit bij actuele besluitvorming voorzien is van duiding en handelingsperspectief biedt. Kennispunt Twente is het eerste aanspreekpunt en een betrouwbare partner voor onderzoek en advies in alle stadia van beleidsontwikkeling en uitvoering. Kennispunt Twente onderhoudt nauwe contacten met Twentse gemeentelijke organisaties en met Regio Twente op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau en participeert in vaste samenwerkingsverbanden en gelegenheidscoalities. Intensieve samenwerking met regionale en landelijke kennisinstituten als de UT, Saxion en VNG/King draagt bij aan het optimaliseren van de kennispositie van en de productontwikkeling voor de gemeenten. De deelnemende gemeenten hebben eind 2016 een nieuwe bestuursovereenkomst opgesteld voor de periode Deze overeenkomst wordt in 2018 tussentijds geëvalueerd. Trends en ontwikkelingen De doorontwikkeling van Kennispunt Twente vindt plaats in een turbulente maatschappelijke context. Gemeenten moeten bezuinigen, maar krijgen ook meer verantwoordelijkheden. De samenleving wordt diverser en complexer. Burgers dienen meer en meer op hun eigen kracht te worden aangesproken. Gemeenten werken op verschillende terreinen al samen, een trend die doorzet met samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering en economische zaken. De gemeenten oriënteren zich in hun bestuurlijke opgaven steeds meer regionaal. Er zijn veel overlappende vragen en thema s voor gemeenten en Regio Twente. Dit biedt voor Kennispunt Twente kansen in het gericht opschalen en regionaliseren van vraagstukken en problemen. Kennispunt Twente wil komen tot een regionaal integrerend aanbod: samenhang waar mogelijk, specialisatie waar nodig. Het goed gebruiken van de enorme hoeveelheid beschikbare data wordt steeds belangrijker voor gemeenten. Data gedreven werken neemt een vlucht waarbij Kennispunt Twente een belangrijke uitvoerende en faciliterende rol voor de gemeenten kan spelen. Speerpunten Twentebreed werken Dienstverlening in de vorm van onderzoek en statistiek voor de overige 14 gemeenten van Twente krijgt steeds verder vorm. De kleinere Twentse gemeenten kunnen meeprofiteren van de brede basisstatistiekfunctie van Kennispunt Twente en ook meegaan in opgeschaalde regionale onderzoeken. Verbinden en signaleren Kennispunt Twente wil de gemeenten ook proactief met advies kunnen bijstaan. Het kan hierbij gaan om trends en ontwikkelingen die landelijk spelen en ook van belang zijn voor Twente en om verdieping op eigen onderzoek en statistiek. Opschaling van vraagstukken en synergie creëren Er zijn veel overlappende vragen en thema s voor gemeenten en Regio Twente. Voor onderbouwd en vernieuwend beleid is er behoefte aan een samenhangend aanbod van kennis- opschaling van vraagstukken naar een inter- en bovengemeentelijk niveau. Voor eenduidige beleidsonderbouwing is hierbij verdere uniformering en standaardisatie van werkprocessen en (regionale) harmonisatie van definities en operationalisaties op kerngebieden van belang, evenals verdergaande bundeling in dataverzameling, -verwerking en ontsluiting. Inhoudsopgave 37

227 Programmaplan Programmabegroting 2018 Vernieuwing in methoden De overheid gaat steeds meer informatie gestuurd werken. Dit vergt andere competenties en nieuwe technieken als data science. Kennispunt Twente wil een goed adviseur en ondersteuner zijn voor de gemeenten hierbij. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Bestuursovereenkomst Kennispunt Twente Colleges van gemeenten Almelo, Enschede, Hengelo en dagelijks bestuur Regio Twente DB 15 december 2016 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? Kennispunt Twente wil Twente breed kwalitatief hoogwaardig onderzoek en statistiek bieden voorzien van duiding om de kennispositie van de gemeenten en de regio te versterken Wat doen we ervoor? Bij Kennispunt Twente werken onderzoekers en dataspecialisten. Zij genereren kennis door eigen onderzoek en dataverzameling en door hun kennis te verbinden aan die van strategische partners als UT, Saxion en Provincie Overijssel. We maken gebruik van innovatieve en beproefde onderzoeksmethoden en zoekt synergie tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek, tussen data en duiding. De kern van de activiteiten bestaat uit statistische beschrijvingen en prognoses, monitoronderzoek en toegepast beleidsonderzoek. De burgerpanels die door Kennispunt Twente worden beheerd, zijn een belangrijke pijler onder het werk. De panels worden zo mogelijk uitgebreid naar andere gemeenten. Daarnaast biedt de Twentse Databank een stevige basis om de implicaties van lokaal en regionaal beleid te kunnen onderzoeken. Kennispunt Twente legt deze databank aan en onderhoudt deze. De databank wordt in 2018 verder uitgebouwd. Het duiden van maatschappelijke ontwikkelingen in de vorm van adviseren blijft een kerntaak in eigen beheer. Het ontwikkelen van nieuwe producten in antwoord op nieuwe beleidsopgaven geschiedt in samenspraak met kennisinstituten en gespecialiseerde bureaus. Indicatoren 1. Kennispunt Twente werkt Twente breed, wat zich vertaalt in een groeiende, bredere opdrachtenportef euille en meer regionale opdrachten 2. Opdrachtgevers beoordelen de kwaliteit en relevantie voor besluitvorming van de producten van Kennispunt Twente positief E / P P Bron E = effectindicator en P = prestatie-indicator E Evaluatie Kennispunt Twente Evaluatie Kennispunt Twente Nulmeting (Jaar) Huidig niveau (2016) 2015 Kennispunt Twente voert regiobrede projecten uit en heeft 3 nieuwe gemeenten als opdrachtgever % van de opdrachtgevers en stakeholders beoordeelt Kennispunt Twente als zeer positief 80% beoordeelt de producten als zeer relevant Gemiddeld rapportcijfer 7,5 Ambitie niveau (2018) Groei in regiobrede projecten en meer Twentse gemeenten als opdrachtgever; tenminste 3 gemeenten als opdrachtgever erbij Rapportcijfer 7,5 behouden 90% beoordeelt producten als relevant Inhoudsopgave 38

228 Programmaplan Programmabegroting 2018 Overzicht van baten en lasten Kennispunt Twente Baten Lasten Saldo Taakveld: Economische ontwikkeling Totaal Taakveld Overhead Gemeentelijke bijdrage Betreft de som van baten en lasten op product / projectniveau. Gemeentelijke bijdrage Kennispunt Twente 30% 70% Taakveld: Economische ontwikkeling Taakveld Overhead Inhoudsopgave 39

229 Programmaplan Programmabegroting Acquisitie Inhoudelijk verantwoordelijk en besluitvorming in Programmanager Stuurgroep Business in Twente drs. S.L. van der Steen Inleiding De 14 Twentse gemeenten hebben afgesproken om gezamenlijke acquisitie te verrichten op HTSM en Logistiek. Daartoe is in 2016 een actieprogramma opgesteld en een Stuurgroep Business in Twente ingericht. Ook is besloten om daarvoor als gemeenten extra financiering te organiseren. Voor 2016 heeft dit geleid tot een begrotingswijziging van circa ,- Naar verwachting wordt van Regio Twente evenals in 2016 en 2017 faciliterende werkzaamheden verwacht ten behoeve van deze Twentse acquisitie. Afhankelijk van de besluitvorming rondom de nieuwe Agenda van Twente zullen deze werkzaamheden deel uitmaken van deze nieuwe agenda dan wel een aanvulling zijn op de werkzaamheden vanuit het basistakenpakket. 9.4 Milieu, Duurzaamheid en Afval Verantwoordelijkheid van Portefeuillehouders overleg Milleu, Duurzaamheid en Afval Besluitvorming in Colleges van B & W Programmamanager drs. S.L. van der Steen Inleiding In 2016 hebben alle colleges ingestemd met de bestuursopdracht Milieu, Duurzaamheid en Afval (MDA). Op basis van deze bestuursopdracht werken de Twentse gemeenten door middel van Coalitions of the Willing samen op de thema s MDA. De focus ligt daarbij op Energie en Afval. Milieu, Duurzaamheid en Afval Wat willen we bereiken? Streven naar een circulaire economie, waarbij de focus ligt op een energieneutraal Twente in 2050 en een afvalloze regio in Wat doen we ervoor? Organiseren en ondersteunen van Ambtelijke Overleggen Milieu Duurzaamheid en Afval en Portefeuillehoudersoverleg Milieu Duurzaamheid Afval; Strategisch meedenken met gemeenten en externe partners over de MDA-thema s; Regio-coördinatie Duurzaamheid; Uitvoering projecten Afvalloos Twente; Follow-up en monitoring Duurzaam (T)huis Twente; Ondersteuning werkgroepen Indicatoren E/P Huidig niveau (2016) Ambitie niveau (2018) 1. Aantal bestuurlijke overleggen P Aantal ambtelijke overleggen P Advisering en ondersteuning inhoudelijke E Twee wekelijkse Twee wekelijkse werkgroepen advisering advisering 4. Overleggen Regio-coördinatie P Themabijeenkomsten P Monitoring Duurzaam (T)huis Twente P Follow up Afvalloos Twente E procesbegeleiding procesbegeleiding E = effectindicator en P = prestatie-indicator Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Bestuursopdracht MDA PHO MDA/gemeenten 2016 Rapport Naar Afvalloos Twente 2030 PHO MDA/gemeenten 2013 P.M. Regionale Energievisie Diverse gemeenten P.M. Inhoudsopgave 40

230 Programmaplan Programmabegroting Twentse Kracht Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Dagelijks bestuur ir. J. Regtuijt Inleiding Gemeenten krijgen er in de komende jaren nieuwe en complexe taken en uitdagingen bij. Hiervoor zijn gemotiveerde, opgeleide en getalenteerde medewerkers nodig. Werkgevers en medewerkers maken het samen mogelijk dat het personeel zich kan inzetten voor de nieuwe uitdagingen. Dit kan door te investeren in de ontwikkeling van onze medewerkers en het stimuleren van mobiliteit. Het platform Twentse Kracht werken voor de Twentse overheid- biedt verschillende producten en diensten aan, die bijdragen aan het versterken van de interne arbeidsmarkt van de Twentse overheid. Dit alles passend bij de organisatorische en financiële ontwikkelingen en de veranderende rol van de overheid. Twentse Kracht staat voor aantrekkelijk werkgever- en werknemerschap, waarbij duurzame en flexibele inzetbaarheid, mobiliteit en ontwikkelmogelijkheden maximaal zijn. Twentse Kracht ontleent haar bestaansrecht aan de veranderende rol van de overheid en arbeidsmarkt en de wens van diverse SSNT partners hierin samen op te trekken en resultaten te bereiken. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Voorstel op- en inrichting Platform Werken voor de Twentse Overheid Kring van gemeentesecretarissen 29 oktober 2014 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? We richten ons op een interne Twentse arbeidsmarkt zonder belemmeringen voor de betrokken overheden en medewerkers met oog voor de opgaven van de Twentse overheden. De inzetbaarheid, mobiliteit en ontwikkelmogelijkheden zijn daarbij maximaal en dragen bij aan aantrekkelijk werkgeverschap van Twentse overheden. Het platform is ontstaan vanuit de wens en noodzaak om in regionaal verband arbeidsmobiliteit, flexibele en duurzame inzetbaarheid, ontwikkeling en aantrekkelijk werkgeverschap op te pakken. De samenwerking in het platform Twentse Kracht legt het accent op het beperken van kwetsbaarheid, kwaliteit, benutten van kansen en kostenbesparing en met ruimte voor verschillen in mate, schaal en aansluitsnelheid. Deze accenten staan voor samenwerking met het doel om gemeenschappelijkheid, verbinding en identiteit te borgen. Wat doen we ervoor? Vacature uitwisseling Het platform Twentse Kracht biedt de deelnemende organisaties de gelegenheid op de site haar vacatures, klussen en projecten aan de samenwerkende organisaties kenbaar te maken. Dit draagt bij aan interne mobiliteit en helpt onderling taakstellingen te vervullen. Twentse School De Twentse school biedt, in nauwe samenwerking met de deelnemende organisaties, trainingen en workshops aan. Trainingen die direct bijdragen aan mobiliteit en flexibele en duurzame inzetbaarheid én trainingen gericht op de professionele en werkinhoudelijke ontwikkeling. Regionale mobiliteits- en ontwikkeling bevorderende activiteiten Het platform Twentse Kracht faciliteert mobiliteits- en ontwikkeling bevorderende activiteiten. Deze activiteiten worden jaarlijks afgestemd op de behoeften van de deelnemende organisaties. Indicatoren E Bron Nulmeting Huidig Ambitie / (Jaar) niveau niveau P (2016) (2018) 1. Aantal deelnemers TS P Intern 185 (2014) Aantal bezoekers site P Intern - - Stijging E = effectindicator en P = prestatie-indicator Inhoudsopgave 41

231 Programmaplan Programmabegroting 2018 Per 1 januari 2017 gaat het platform door voor onbepaalde tijd. Deze besluitvorming heeft plaatsgevonden op 26 oktober 2017 tijdens het secretarissenberaad. Het financiële plaatje waarmee wordt doorgegaan blijft vooralsnog gelijk aan voorgaande jaren. In de komende twee jaar wordt onderzocht wat kansen en bedreigingen zijn wanneer Twentse Kracht zelfvoorzienend zou zijn. Overzicht van baten en lasten Twentse Kracht Baten Lasten Saldo Taakveld: Overhead Gemeentelijke bijdrage Betreft de som van baten en lasten op product / projectniveau. Inhoudsopgave 42

232 Programmaplan Programmabegroting Salarisadministratie Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Dagelijks bestuur ir. J. Regtuijt Inleiding Naar verwachting gaan enkele klanten in 2018 op een aantal ehrm onderdelen (verder) digitaliseren, hetgeen effect heeft op onze dienstverlening. Ook krijgen de gezamenlijk met gemeenten en Veiligheidsregio Twente (VRT) te benoemen (verbeter)acties 2018 vorm. Tevens zoeken we actief samenwerking met andere (gezamenlijke) salarisadministraties in Twente op waar dit meerwaarde biedt. Tot slot ontstaat in 2018 naar verwachting helderheid over de effecten van het werken met een meer integraal systeem (ERP). Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Besluit Gezamenlijke salarisadministratie Voormalige regioraad 3 juli 2013 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? 1. Goede, efficiënte dienstverlening aan onze klanten 2. Realiseren van de gezamenlijk te benoemen (verbeter)acties Wat doen we ervoor? 1. a. Tijdig, juist en volledig betalen van salarissen, andere vergoedingen en afdrachten. Verzorgen van bijbehorend informeren/adviseren en applicatiebeheer. b. Afspraken uit dienstverleningsovereenkomsten (DVO s) monitoren in kwartaalrapportages (QRAP s). 2. a. In overleg met betrokken gemeenten (verbeter)acties benoemen en uitvoeren. Idem t.a.v. VRT. Voortgangsbewaking via kwartaalrapportages (QRAP s). Indicatoren E/P Huidig niveau (2016) 1. Producten / dienstencatalogus met standaardpakket en plus opties E = effectindicator en P = prestatie-indicator Ambitie niveau (2018) P Basis Zowel DVO s als QRAP s met alle deelnemers op orde. Inhoudsopgave 43

233 Programmaplan Programmabegroting Overzicht algemene dekkingsmiddelen 2018 Domein Taakveld Lasten* Baten* Gem. bijdrage 0.5 Treasury Algemene dekkingsmiddelen (gemeentelijke bijdrage) Saldo van baten en lasten Tabel 3 Overzicht algemene dekkingsmiddelen Inhoudsopgave 44

234 Paragrafen Programmabegroting Paragrafen De programmabegroting bevat de volgende paragrafen: 1. Weerstandsvermogen en risicobeheersing 2. Onderhoud kapitaalgoederen 3. Bedrijfsvoering 4. Verbonden partijen 5. Financiering Evenals in voorgaande jaren stelt het algemeen bestuur voor het begrotingsjaar 2018 kaders vast om zijn controlerende kaderstellende taak en het budgetrecht uit te kunnen voeren. Deze paragrafen vormen gezamenlijk dat instrument. Ze geven een dwarsdoorsnede van de financiële aspecten van de begroting vanuit een bepaald perspectief. Het gaat hierbij om onderdelen die betrekking hebben op de beleidslijnen van beheersmatige aspecten. Deze aspecten kunnen grote financiële gevolgen hebben en daardoor de realisatie van de programma s beïnvloeden Weerstandsvermogen en risicobeheersing In juni 2013 heeft het Rijk het BBV aangepast. Bij die gelegenheid is besloten de naam van de verplichte paragraaf Weerstandsvermogen te veranderen in paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing, om het belang van het aspect risicobeheersing in deze paragraaf beter tot uitdrukking te laten komen. Dit sluit goed aan bij het op 16 november 2011 door de voormalige regioraad vastgestelde beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen. Inmiddels is op 12 februari 2014 het gewijzigde beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen en de herziene nota reserves en voorzieningen vastgesteld door de voormalige regioraad. Bij de bespreking van dit voorstel is de behoefte ontstaan voor een nadere verdieping van de nut en noodzaak van de bij Regio Twente aanwezige reserves. Op 11 februari 2015 is een nader voorstel over nut en noodzaak van de reserves en voorzieningen behandeld in de voormalige regioraad. Naar aanleiding daarvan wordt, mede met het oog op de ontwikkelingen rond de bestuurlijke samenwerking in Twente nog een verdiepingsslag gemaakt, alvorens tot besluitvorming over te kunnen gaan. Risicobeheersing In de inleiding genoemde nota s zijn de spelregels vastgesteld die we de afgelopen jaren hebben ontwikkeld rond risicobeheersing. Het belangrijkste element daarin is dat we risico s steeds gestructureerd inventariseren en monitoren. Jaarlijks vindt er een actualisatie plaats van de geïnventariseerde risico s. Hiervan wordt verslag gedaan via de jaarrekening en/of de bestuursrapportage. Het belangrijkste doel van risicomanagement is om risico s beter beheersen. Doordat we de risico s jaarlijks inventariseren en monitoren, zijn we beter in staat tijdig maatregelen te nemen om te voorkomen dat risico s werkelijkheid worden of om de financiële gevolgen daarvan te beperken. Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is het vermogen van de organisatie om tegenvallers op te vangen zonder dat dit leidt tot een verhoging van de algemene bijdrage van de gemeenten dan wel tot noodzakelijke ombuigingen in het bestaand beleid. Verderop wordt er toegelicht welke risico s betrekking hebben op Regio Twente, deze risico s worden in deze paragraaf weergegeven in een samenvattend overzicht. Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, leggen we de relatie tussen de financieel gekwantificeerde risico s en de daarbij benodigde weerstandscapaciteit enerzijds en de beschikbare weerstandscapaciteit anderzijds. De relatie tussen beide wordt in onderstaand figuur weergegeven: Geïnventariseerde Risico's Beschikbare middelen Benodigde weerstandscapaciteit Beschikbare weerstandscapaciteit Weerstandsvermogen Figuur 1 Opbouw weerstandsvermogen Inhoudsopgave 45

235 Paragrafen Programmabegroting 2018 Beschikbare weerstandscapaciteit De incidentele weerstandscapaciteit (reserves) is het vermogen om calamiteiten eenmalig op te kunnen vangen zonder dat dit invloed heeft op de voortzetting van taken. Bestemmingsreserves zijn ingesteld om kosten af te dekken die uit specifieke werkzaamheden, gevolgen of risico`s voortkomen. Wijziging van de bestemming leidt echter in de meeste situaties tot vertraging of zelfs afstel van plannen. Wij hanteren het standpunt dat deze door het algemeen bestuur kunnen worden ingezet bij financiële problemen of calamiteiten. Zij maken daarom onderdeel uit van het weerstandsvermogen (eigen vermogen). Hier geldt dat bij aanwending van deze bestemmingsreserves voor andere doeleinden dan waarvoor deze reserves voorshands zijn ingesteld, andere dekkingsmiddelen aangewezen moeten worden of de ambities moeten worden bijgesteld en dat dit ook in de begroting / meerjarenraming verwerkt dient te worden. Bij veel overheidsorganisaties is sprake van beklemde bestemmingsreserves. Deze worden gecorrigeerd op de weerstandscapaciteit. Als beklemde reserves niet als beschikbare weerstandscapaciteit worden gezien is dit van invloed op de weerstandsratio. Bij Regio Twente zijn enkele bestemmingsreserves als beklemd geoormerkt. Deze bestemmingsreserves worden niet meegenomen in de beschikbare weerstandscapaciteit. De laatst bekende incidentele weerstandscapaciteit en de bijbehorende geïnventariseerde risico s voor de programmabegroting 2018 zijn in onderstaand tabel samengevat. Domein (bedragen in ) bedrag / bandbreedte Omvang risico's Weerstands capaciteit Over- / onderdekking Bron / onderbouwi ng bedrag Algemeen Risicoanalyse Bedrijfsvoering Risicoanalyse Leefomgeving Risicoanalyse Gezondheid Risicoanalyse Totaal Tabel 4 Samenvatting beschikbare weerstandscapaciteit Benodigde weerstandscapaciteit Op 11 februari 2015 is een nader voorstel over nut en noodzaak van de reserves en voorzieningen behandeld in de voormalige regioraad. Naar aanleiding daarvan wordt, mede met het oog op de ontwikkelingen rond de bestuurlijke samenwerking in Twente nog een verdiepingsslag gemaakt, alvorens tot besluitvorming over te kunnen gaan. Deze verdiepingsslag wordt gekoppeld met het updaten van de risico-inventarisatie en dient nog plaats te vinden. In tabel 5 is het meest actuele overzicht weergegeven. Ook hiervoor geldt dat de inventarisatie een momentopname is en afhankelijk van de (jaarlijkse) omstandigheden kan fluctueren. Inhoudsopgave 46

236 Paragrafen Programmabegroting 2018 Risico-inventarisatie Specificatie van door Regio Twente geïnventariseerde risico s. Nr. Domein Algemeen Naam risico Bedrag / bandbreedte Effect Kans 1 Productieverlies door onvoldoende benutten ICT % 3 Voorfinanciering AvT / IPT % 5 Terugkeergarantie voormalig personeelsleden % 18 Hypothecaire leningen personeel % 19 Debiteuren (excl. openbare lichamen) % 22 Juridische procedures en aansprakelijkheid % 26 Fraude % 30 Efficiënt gebruik Twentehuis % 31 Wet Werk en Inkomen naar arbeidsvermogen % Domein Bedrijfsvoering Risico's programmabegroting 2018 Tabel 5 Samenvattend overzicht geïnventariseerde risico's. Weerstandsratio Waarderingsratio Beschikbare weerstandscapaciteit (A) Benodigde weerstandscapaciteit (B) Ratio (A/B) 1,3 Tabel 6 Weerstandsratio Leveren diensten aan externe partijen % 6 Aanbestedingsprocedures bedrijfsvoering % 7 Afhankelijkheid geautomatiseerde systemen % 11 Gevolgen afschaffing WGR+ Status voor Bedrijfsvoering % 20 Uitgezette financiele middelen rc, spaarrekeningen en deposito`s - - 1% 23 Ziekteverzuim (langdurig) % 32 Verlenen diensten aan 'coalition of the willing' - - 0% Domein Leefomgeving Aanbestedingsprocedures Leefomgeving % 9 Derving erfpacht- /exploitatierechten % 10 Parkeergelden % 12 Gevolgen afschaffing WGR+ Status voor Leefomgeving % 21 Woonruimten en bedrijfsgebouwen % 24 Ziekteverzuim (langdurig) % 28 Projecten en subsidies DLO % 29 Indexaties BDU - - 0% Domein Gezondheid Aanbestedingsprocedures gezondheid % 14 Doorontwikkeling ICT applicaties GGD Twente % 15 Opbrengsten tarieftaken GGD % 16 Opbrengsten SOA % 17 PGA % 25 Ziekteverzuim (langdurig) % 27 Daling projectinkomsten % Totaal Subtotaal Subtotaal Subtotaal Subtotaal Toelichting weerstandsratio De ratio weerstandsvermogen is op basis van de omvang van de geïnventariseerde risico s en de beschikbare weerstandscapaciteit berekend. Zoals hierboven is weergegeven komt de weerstandsratio voor uit op 1,3, dat volgens de door het algemeen bestuur vastgestelde normering C, als voldoende wordt aangemerkt. De verwachting is dat de ratio in 2017 stijgt naar 1,4 in verband met de toevoegingen aan de egalisatiereserves vanuit het jaarrekeningresultaat Voor de jaren 2018 en verder is de verwachting dat de ratio gelijk blijft aan die van Het is wel belangrijk om te realiseren dat de ratioberekening geen exacte wetenschap is en het verloop erg lastig te voorspellen is. Inhoudsopgave 47

237 Paragrafen Programmabegroting 2018 Klasse Ratio Betekenis >= < A 2,0 Uitstekend B 1,4 2,0 Ruim voldoende C 1,0 1,4 Voldoende D 0,8 1,0 Matig E 0,6 0,8 Onvoldoende F - 0,6 Ruim onvoldoende Tabel 7 Normering weerstandsratio Financiële Kengetallen Solvabiliteit Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin Regio Twente in staat is aan de financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. Onder het eigen vermogen verstaan we de algemene reserve en de overige bestemmingsreserves en het resultaat uit het overzicht baten en lasten. Met het kengetal solvabiliteit wordt beoordeeld in hoeverre het bezit op de linkerzijde van de balans schuldenvrij is. 22,5% 23,7% 34,8% 35,3% 35,9% 36,5% Figuur 2 Solvabiliteitsratio Rekening 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Raming 2019 Raming 2020 Raming 2021 De verwachting is dat de solvabiliteitsratio gaat toenemen in De solvabiliteitsratio wordt erg beïnvloed door de voorfinanciering in het kader van de Agenda van Twente. Regio Twente voorfinanciert indien nodig uit eigen middelen de te verstrekken bijdragen voor de Agenda van Twente. Dit heeft te maken met het jaarlijks achteraf ontvangen van de dividenduitkering van Twence en is conform de vastgestelde afspraken met het toenmalige algemeen bestuur. Naar verwachting wordt in 2018 voor het laatst de dividend uitkering ontvangen waardoor het eigen vermogen gaat toenemen (zie hiervoor ook de geprognosticeerde balans). De solvabiliteitsratio van Regio Twente scoort volgens de VNG normen voldoende (>20%). Netto schuldquote De netto schuld quote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van Regio Twente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. 4,2% 4,0% 3,5% 3,2% 2,9% 2,6% Figuur 3 Netto Schuldquote Rekening 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Raming 2019 Raming 2020 Raming 2021 De netto schuldquote van Regio Twente laat zien dat de druk van rentelasten en de aflossingen op de exploitatie laag is.. Een netto schuldquote tussen de 0% en 100% wordt door de VNG als normaal bestempeld. Inhoudsopgave 48

238 Paragrafen Programmabegroting 2018 Netto schuldquote gecorrigeerd voor uitgeleend geld Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Op die manier wordt in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. De wijze waarop de netto schuldquote gecorrigeerd voor de doorgeleende gelden wordt berekend is gelijk aan de netto schuldquote, met dien verstande dat bij de financiële activa (cf. art. 36 BBV lid b, c, d, e en f) ook alle verstrekte leningen aan verbonden partijen en andere verstrekte leningen worden opgenomen. 0,1% 1,8% 2,2% 2,8% 2,5% -3,9% Rekening 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Raming 2019 Raming 2020 Raming 2021 Figuur 4 Netto Schuldquote Gecorrigeerd De netto schuldquote is nu gecorrigeerd voor uitgeleend geld aan verbonden partijen en de verstrekte hypothecaire leningen aan personeel. De netto schuldquote inclusief uitgeleend geld laat zien dat de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie nog steeds laag is. Inhoudsopgave 49

239 Paragrafen Programmabegroting Onderhoud kapitaalgoederen Kapitaalgoederen worden onderscheiden in vaste en vlottende activa, die als bezittingen op de balans staan, omdat het nut zich over meerdere jaren uitstrekt (zoals bedrijfsgebouwen, recreatieparken en fietspaden). Ze onderscheiden zich doordat ze voor hun instandhouding en verbetering structureel een substantieel beslag op middelen in de exploitatiebegroting leggen. Dit geldt niet voor de financiële activa en de bedrijfsmiddelen (vlottende activa), omdat die regelmatig worden vervangen. De kapitaalgoederen waarover we hier spreken, betreffen het programma Recreatieve Voorzieningen (domein Leefomgeving). De beoogde kwaliteit en het onderhoud daarvan bepalen het voorzieningenniveau en de jaarlijkse lasten. Recreatieparken Recreatieve Voorzieningen beheert de recreatieparken Het Hulsbeek (Oldenzaal), Het Rutbeek (Enschede) en Het Lageveld (Wierden) en bezit op een aantal bijbehorende bedrijfsgebouwen. Het gaat hierbij om beheercentra met bijbehorende schuren en loodsen. Tevens bezitten de parken allemaal meerdere toiletgebouwen. Daarnaast zijn op de parken nog een aantal panden in eigendom. Deze panden zijn veelal verhuurd.. Tevens heeft Regio Twente een aantal dienstwoningen in eigendom, die worden verhuurd aan de beheerders van de parken. De boekwaarde van het in deze kapitaalgoederen geïnvesteerd vermogen staat aangegeven en gespecificeerd op de balans. Eventuele verschillen in de boekwaarde en de waarde in het economisch verkeer (zo die al bekend is) worden aangemerkt als stille reserve. Het beleidskader Voor de instandhouding van de recreatieparken zijn in de begroting 2018 budgetten voor jaaronderhoud en kapitaallasten opgenomen. Daarnaast zijn ten behoeve van groot onderhoud stelposten (dotaties aan reserves) opgenomen (circa in 2018). Groot onderhoud wordt uitgevoerd middels een meerjarenplanning. Uit het beleidskader voorvloeiende financiële consequenties In de begroting 2018 worden zijn de volgende bedragen aan deze reserves voor de bekostiging van het groot onderhoud. Tevens zijn de saldi van deze reserves per 31 december 2016 aangegeven. Park Dotatie 2018 Saldo Hulsbeek Rutbeek Lageveld Fietspaden Fietspaden Programma Recreatieve Voorzieningen beheert namens de Twentse gemeenten de recreatieve Fietspaden (350 km) in Twente. Het beleidskader Voor het onderhoud aan het kapitaalgoed recreatieve Fietspaden zijn in de begroting 2018 budgetten voor het jaaronderhoud en kapitaallasten opgenomen. Daarnaast is ten behoeve van groot onderhoud een stelpost (dotaties aan reserve) opgenomen. Groot onderhoud wordt uitgevoerd middels een meerjarenplanning. Uit het beleidskader voortvloeiende financiële consequenties Voor het kapitaalgoed fietspaden wordt in 2018 een dotatie aan de reserve groot onderhoud gedaan van Per 31 december 2016 een omvang van Tot slot is er voor het regulier onderhoud van deze kapitaalgoederen nog een reserve voor vervangingsen vernieuwingsinvesteringen voor de recreatieparken ingesteld. Deze reserves wordt jaarlijks gevoed met of aangewend voor de afdekking van het exploitatieresultaat van de recreatieparken en het onderhoud aan de recreatieve fietspaden. Dit betekent dat de omvang van het jaarlijks uit te voeren groot onderhoud mede afhangt van het exploitatieresultaat van het voorafgaande jaar. Inhoudsopgave 50

240 Paragrafen Programmabegroting Bedrijfsvoering Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Domein directeur Dagelijks bestuur ir. J. Regtuijt Inleiding Domein Bedrijfsvoering richt zich op het effectief en efficiënt leveren van dienstverlening aan interne en externe klanten (zoals Veiligheidsregio Twente (VRT)). Ook zijn de salarisadministratie voor enkele gemeenten en VRT en Twentse Kracht bij domein Bedrijfsvoering ondergebracht. Dit geldt ook voor het contractbeheer van de regioring. Daarbij streven we ernaar vanuit de klantvraag onze processen samenhangend in te richten en heldere afspraken over verwachtingen te maken. Ons kostprijsmodel helpt ons onze dienstverlening op een transparante wijze toe te rekenen. Trends en ontwikkelingen In de loop van 2017 krijgt het werkprogramma Regio Twente vorm. Daarnaast ontstaat in 2017 helderheid over een mogelijk vervolg van Agenda van Twente. Uit beide ontwikkelingen zijn voor domein Bedrijfsvoering relevante ondersteunende opgaven af te leiden voor 2018 en verder. Daarnaast zien we zowel vanuit onze eigen organisatie als vanuit onze samenwerkingspartners steeds meer behoefte aan een modern, flexibel kantoorconcept en verdergaande digitalisering van werk(processen). De daarbij ingeslagen koers van domein Bedrijfsvoering krijgt in 2018 een vervolg. Speerpunten De focus ligt de komende periode op de thema s digitaal, gastvrij en verbonden. Dit dient bij te dragen aan een goede, efficiënte ondersteuning van onze klanten om het eigenlijke werk (primaire processen) mogelijk te maken. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Gemeenschappelijke Regeling Regio Twente Raden, colleges van B&W en burgemeesters Twentse gemeenten Oorspronkelijk in Laatstelijk gewijzigd per 1 januari 2016 Programmabegroting Algemeen bestuur Jaarlijks voor 15 april Financiële- en controleverordening (art. 212 en 213) Organisatieverordening (waarin opgenomen financieel statuut) Voormalige regioraad 30 september 2015 Voormalige regioraad 29 juni 2009 Treasurystatuut Regio Twente Voormalige regioraad 11 november 2015 Controleprotocol Regio Twente (art. 213) Voormalige regioraad 30 september 2015 Risicomanagement en weerstandsvermogen Voormalige regioraad 12 februari 2014 Procesvoorstel onderzoek naar doelmatigheid c.q. mogelijke bezuinigingen en heroriëntatie samenwerking Intern controleplan Regio Twente (evaluatie wanneer benodigd) Voormalige regioraad 10 oktober 2012 Dagelijks bestuur 20 oktober 2014 Inhoudsopgave 51

241 Paragrafen Programmabegroting 2018 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? 1. Goede, efficiënte en integrale dienstverlening aan onze klanten 2. Verdergaande digitalisering met bijbehorend kantoorconcept 3. Verbeteren (inhoudelijke) stuurinformatie Wat doen we ervoor? 1. a. Door ontwikkelen dienstverleningsconcept (DVO s, kostprijsmodel, kwartaalrapportages) en onderliggende processen/pdca. b. Verder verbeteren/digitalisering (basis)processen. c. Vervolg op marktconsultatie/implementatie van integraal systeem (in 2017 uitgevoerd). 2. a. Onderzoek naar (zoveel mogelijk) in Cloud werken afronden (Cloud 2020). b. Modernisering huisvesting Twentehuis. 3. a. Ondersteuning inhoudelijke dashboards t.b.v. stakeholders (bijv. Agenda van Twente). b. Interne management dashboards en benchmarks verbeteren. Indicatoren E / P Huidig niveau Ambitie niveau 1. Kostprijsmodel/DVO s P DVO s met alle klanten. DVO s en QRAP s met alle klanten. PDCA verbeterd. 2. Verbeteren processen P Aantal (deel) processen 5 (deel) processen (lean) (lean/digitaliseren) verbeterd/ gedigitaliseerd verbeterd/ gedigitaliseerd E = effectindicator en P = prestatie-indicator Inhoudsopgave 52

242 Paragrafen Programmabegroting Verbonden partijen Deze paragraaf betreft derde rechtspersonen waarmee Regio Twente een bestuurlijke en financiële band heeft, door een participatie in een vennootschap of in stichtingen. We beperken ons hier tot die partijen waarin Regio Twente een bestuurlijk én financieel belang heeft. Met een bestuurlijk belang bedoelen we een zetel in het bestuur van een deelneming of stemrecht. Een financieel belang houdt in dat Regio Twente middelen ter beschikking heeft gesteld en die zal verliezen bij faillissement van de verbonden partij en/of als financiële problemen bij de verbonden partij op haar verhaald kunnen worden. Van een financieel belang is ook sprake als Regio Twente bij liquidatie van een derde rechtspersoon middelen uitgekeerd kan krijgen. Het bovenstaande impliceert dat er relaties met derde partijen bestaan die slechts een financieel of een bestuurlijk belang inhouden. Deze staan niet in deze paragraaf benoemd. Ook doet zich voor dat Regio Twente een instelling of stichting jaarlijks subsidie verstrekt en op één of andere wijze deelneemt aan het bestuur daarvan maar bij een faillissement juridisch niet aansprakelijk is. Een dergelijke rechtspersoon is geen verbonden partij, omdat er geen sprake is van een financieel belang. Een voorbeeld hiervan is de Personeelsvereniging Regio Twente. Beleidskader verbonden partijen Het beleid van Regio Twente met betrekking tot verbonden partijen is vastgelegd in het Beleidskader deelneming in of relatie met rechtspersonen die op 14 april 2014 is vastgesteld door het dagelijks bestuur. Hierin staan afspraken over het aangaan van verbindingen met derden en de wijze van sturing en beheersing daarvan. Er is geen eensluidend antwoord te geven op de vraag of kan worden deelgenomen in een rechtspersoon of dat daarmee anderszins een relatie wordt aangegaan. Elk geval vraagt om een specifieke afweging. Wel kan als algemeen uitgangspunt worden aangegeven dat er vanuit de optiek van Regio Twente sprake moet zijn van een duidelijk publiek belang. Risicoanalyse Voor de programmabegroting 2018 heeft Regio Twente een risicoanalyse opgesteld van de verbonden partijen. Voor deze analyse is er een onderscheid gemaakt in bestuurlijke en financiële risico s. De bestuurlijke risico s, denk hierbij aan directie/bestuur en eigenaarsbelang, zijn gekoppeld aan de financiële risico s, denk hierbij aan financiële bijdrage/afhankelijkheid en aansprakelijkheid. In het overzicht hierna wordt een opsomming gegeven van de relevante verbonden partijen met de bijbehorende meest recente (concept) jaarcijfers In de programmabegroting 2018 is de gemeenschappelijke regeling Twentebedrijf voor het eerst opgenomen: Gemeenschappelijke regeling Twentebedrijf Statutair gevestigd te Enschede. Informatie Bedragen X Doelstelling en openbaar belang In het kader van de besluitvorming over het rapport Samenwerken doen we zelf is het Twentebedrijf opgericht. Het Twentebedrijf is een gemeenschappelijke regeling van Twentse gemeenten en Regio Twente met als doel samenwerkingen op het gebied van Bedrijfsvoering. Het Twentebedrijf wordt stapsgewijs opgebouwd. 2. Bestuurlijk belang In artikel 3 van de Bedrijfsvoeringsregeling Twentebedrijf wordt het dagelijks bestuur van Regio Twente vermeld als deelnemer in het Twentebedrijf. 3. Financieel belang De interne bedrijfsvoering wordt georganiseerd vanuit een zogenaamd casco en gaat uit van een groeimodel. Er staat op dit moment nog niet vast welke taken het Twentebedrijf voor Regio Twente gaat uitvoeren waardoor er geen direct financieel belang is. 4. Risico s Het bestuur van het Twentebedrijf bestaat uit leden van de colleges van de 14 Twentse gemeenten en een lid van het dagelijks bestuur van Regio Twente. De netwerkdirectie wordt gevormd door de 14 Twentse gemeentesecretarissen en de secretaris-directeur van Regio Twente. De bedrijfsvoering van het Twentebedrijf wordt georganiseerd vanuit een groeimodel. Er worden op dit moment geen Risico Inhoudsopgave 53

243 Paragrafen Programmabegroting Ontwikkelingen 6. Eigen vermogen begin 2016 Eigen vermogen eind Vreemd vermogen begin 2016 Vreemd vermogen eind Jaarresultaat Vennootschappen en coöperaties Twence Holding B.V. statutair gevestigd te Enschede. Bedragen X Doelstelling en openbaar belang diensten afgenomen van het Twentebedrijf waardoor er geen financieel risico is. De risicoscore is laag. Informatie Uitoefenen van tijdelijk preferent aandeelhouderschap, gedurende de periode dat jaarlijks een extra winstuitkering van 8 miljoen euro wordt verkregen. Deze winstuitkering wordt vervolgens jaarlijks geïnvesteerd in de Agenda van Twente, de investeringsagenda van de 14 Twentse gemeenten. De gemeenten geven via deze agenda vorm aan het versterken van de sociaal economische structuur van de regio. 2. Bestuurlijk belang In verband met de uitkering van dividend voor de Agenda van Twente beschikt Regio Twente, totdat in totaal 80 miljoen euro is uitgekeerd, over 819 tijdelijk winstdelende preferente aandelen. 3. Financieel belang In 2011 zijn alle aandelen van Twence Holding B.V. overgedragen aan de Twentse gemeenten, die daarmee allen individueel aandeelhouder in Twence Holding B.V. zijn geworden. Een aantal (819) tijdelijk preferente aandelen zijn aan Regio Twente overgedragen, als titel voor de tijdelijke extra winstuitkering, zolang die door Twence Holding B.V. aan Regio Twente wordt uitgekeerd. Daarnaast heeft Regio Twente zich contractueel aan Twence Holding B.V. verbonden om jaarlijks ton afvalstoffen te leveren. De feitelijke nakoming van deze verplichtingen berust bij de Twentse gemeenten. 4. Risico s De bestuurlijke invloed is laag aangezien Regio Twente één preferente aandeel heeft. Het financiële risico is groot, de dividenduitkering van Twence wordt jaarlijks gebruikt voor de verplichtingen vanuit de Agenda van Twente. In 2018 wordt naar verwachting voor het laatst de dividenduitkering ontvangen over het boekjaar Ten aanzien van de bedrijfsvoeringrisico s in verband met de dividenduitkering voor de Agenda van Twente zijn er maatregelen getroffen door Twence Holding B.V. De risicoscore is daardoor midden. 5. Belangrijkste ontwikkelingen Inmiddels wordt in toenemende mate (brandbaar) afval uit Engeland verwerkt door Twence. Door deze maatregel wordt het risico van onvoldoende dividenduitkering, en daarmee het risico om niet te kunnen voldoen aan de afgesproken uitkering aan de Agenda van Twente, zo veel mogelijk beperkt. De risicoscore is daardoor midden. 6. Eigen vermogen begin Eigen vermogen eind Vreemd vermogen begin 2016 Vreemd vermogen eind Jaarresultaat Risico Inhoudsopgave 54

244 Paragrafen Programmabegroting 2018 PPM Oost N.V. statutair gevestigd te Zwolle. Bedragen X Doelstelling en openbaar belang Informatie PPM Oost N.V. is fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente B.V. Om af te stemmen op en raakvlakken af te tasten met een beleidskader dat de Provincie Overijssel ook op dit gebied uitvoert, is er voor gekozen om het beheer van ons Twents investeringsfonds in handen te leggen van PPM Oost N.V. Reden hiervoor is dat zij jarenlange expertise hebben opgebouwd in het beoordelen van projectaanvragen en bovendien op de hoogte zijn van innovatieve ontwikkelingen in Oost Nederland. Bovendien kan hiermee voor de doelgroep een optimale match worden gemaakt voor de inzet van provinciale gelden (in geheel Overijssel) als de Twentse gelden (alleen in Twente). Om deze constructie mogelijk te maken is het noodzakelijk dat Regio Twente aandeelhouder is van PPM Oost N.V., daartoe is een aandeel in de N.V. verworven. Zodra het investeringsprogramma is voltooid, wordt ook dit tijdelijke aandeelhouderschap weer opgeheven. 2. Bestuurlijk belang Om PPM Oost N.V. in de gelegenheid te stellen om dit fonds te kunnen besturen, heeft Regio Twente één aandeel in PPM Oost N.V. aangekocht. 3. Financieel belang Regio Twente heeft één aandeel in PPM Oost N.V. aangekocht. Dit is contractueel vastgelegd. 4. Risico s Bestuurlijke invloed is laag aangezien Regio Twente een minimaal belang heeft in PPM Oost, zij investeren ook namens de provincies Overijssel en Gelderland. De informatievoorziening is goed georganiseerd tussen Regio Twente en PPM Oost. Het financiële risico is ook laag aangezien het financieel belang in PPM-oost erg is laag en Regio Twente is ook niet financieel aansprakelijk. De risicoscore is daardoor laag. 5. Belangrijkste ontwikkelingen Ook na afloop van de Agenda van Twente in 2018 blijft PPM Oost een actieve partner voor Regio Twente en de fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente. 6. Eigen vermogen begin ,086 Eigen vermogen eind Vreemd vermogen begin Vreemd vermogen eind Jaarresultaat 2016 Risico Inhoudsopgave 55

245 Paragrafen Programmabegroting Financiering De uitvoering van programma s wordt mede ondersteund door de financieringsfunctie. Deze functie voorziet in de financieringsbehoefte bij de uitvoering van beleidstaken, door het zo nodig aantrekken van externe financieringsmiddelen, dan wel het beheren en uitzetten van gelden die daarvoor niet direct nodig zijn. Ontwikkelingen treasuryfunctie De overgang van de Wgr-plus en de verplichting tot schatkistbankieren zijn van ingrijpende invloed op de financiële positie van Regio Twente in de toekomst, wat ook in het nieuwe treasurystatuut is vastgelegd. Hoewel Regio Twente momenteel nog over een beperkte hoeveelheid financieringsmiddelen kan beschikken, is de verwachting gerechtvaardigd dat vanaf 2017 en volgende jaren incidenteel een beroep moet worden gedaan op financieringsmiddelen uit de geld- en kapitaalmarkt. Daarvoor is een goede periodiek geactualiseerde liquiditeitsprognose onontbeerlijk en moeten bevoegdheden daarvoor bij verschillende functionarissen worden belegd. Inmiddels is inmiddels een begin gemaakt met het ontwikkelen van een systeem voor adequate liquiditeitsplanning, belegging van taken bij bevoegde functionarissen en het opstellen van een daarvoor geldende instructie. De treasury functie heeft een intensieve rol bij de uitbetaling en voorfinanciering van subsidieaanvragen in het kader van de Agenda van Twente (AvT) en het Innovatieplatform Twente (IPT) en de Innovatiesprong Twente (IST). Deze worden hoofdzakelijk gefinancierd uit een jaarlijks van Twence Holding B.V. te ontvangen extra winstuitkering van 8 mln. Om ook hiervoor met het oog op voorfinancieringseffecten tijdig in de benodigde liquiditeitsbehoefte te kunnen voorzien, wordt er permanent een meerjarige liquiditeitsprognose bijgehouden en geactualiseerd. Hierin worden de inkomende en uitgaande geldstromen en de daaruit voortvloeiende liquiditeitsbehoefte dan wel overschotten zichtbaar gemaakt. Ook wordt inzicht verschaft in de nog uitbetaalde restbedragen op eerder verstrekte voorschotten. Dit overzicht niet uit de balans blijkende verplichtingen AvT / IPT / IST wordt daartoe jaarlijks opgesteld en geactualiseerd. Wettelijk kader BBV vernieuwing rente Vanwege de wijziging van de BBV is door de commissie BBV een nieuwe notitierente gepubliceerd. De belangrijkste wijzigingen en de beleidskeuzen van Regio Twente zijn daarin: Rentevergoeding over eigen vermogen wordt door de commissie BBV ontraden en daarom kies Regio Twente er ook voor om geen rente toe rekening aan het eigen vermogen. Het toerekenen van rente aan taakvelden dient plaats te vinden via het taakveld Treasury. Voor de vernieuwing van het BBV konden gemeenten en gemeenschappelijke regelingen zelf bepalen hoe zij de omslagrente bepalen en kiezen. De omslagrente dient nu berekend te worden aan de hand van rentelasten en rentebaten op opgenomen en respectievelijk verstrekte geldleningen. De omslagrente mag maximaal 0,5% van dit samenstel afwijken. Uit het opgestelde renteschema blijkt voor Regio Twente een omslagpercentage van 0,1% waardoor wij ervoor kiezen om geen rente omslagpercentage te hanteren. Inhoudsopgave 56

246 Paragrafen Programmabegroting 2018 Schema rentetoerekening Begroting jaar 2018 Bedrag (in ) a. Externe rentelast langlopende leningen Externe rentelast kortlopende leningen (kasgeld) ,00 b. externe rente baten IST geldleningen externe rentebaten verstrekte hypothecaire leningen Saldo rentelasten en rentebaten (a-b) c1 Rente GREX 0,00 c2 Rente projectfinanciering 0,00 c3 Rentebaat van door verstrekte leningen indien specifieke lening aangetrokken 0,00 Aan taakvelden toe te rekenen externe rente d1 Rente over eigen vermogen 0,00 d2 Rente over voorzieningen 0,00 Totaal aan taakvelden toe te rekenen rente e. Aan taakvelden toe te rekenen rente (renteomslag %) 0,1% Toe te rekenen rente aan taakvelden (in ) f. Verwacht renteresultaat op taakveld treasury Tabel 8 Renteschema 2018 Berekening voorgecalculeerde omslagpercentage 2018 Bedrag (in ) Boekwaarde MVA eind Investeringen Afschrijvingen Verwachte Boekwaarde MVA begin Toe te rekenen rente Voor gecalculeerde omslagpercentage ,1% Tabel 9 Renteomslagpercentage De uitvoering van het financieringsbeleid vindt plaats binnen de kaders zoals gesteld in de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet FIDO). Om vooral de financieringsrisico s te beperken is in de Wet FIDO een tweetal instrumenten opgenomen, te weten de rente risiconorm en de kasgeldlimiet. Door de bepalingen van de Wet FIDO worden gemeenschappelijke regelingen verplicht alle geldelijke overschotten bij het Ministerie van Financiën te beleggen, schatkistbankieren Renterisiconorm De rente risiconorm bepaalt dat jaarlijks maximaal 20% van het begrotingstotaal onderhevig mag zijn aan renteherziening en herfinanciering. Hiermee is een maximumgrens gesteld aan het renterisico op de langlopende lening portefeuille. Van renteherziening is sprake als in de leningsovereenkomst is bepaald dat de rente gedurende de looptijd in een bepaald jaar zal worden aangepast. Herfinanciering is het aangaan van een nieuwe lening om de oude af te lossen. De rente risiconorm beperkt dus de aflossingen op de bestaande leningenportefeuille. In 2016 is er bij Regio Twente geen sprake geweest van renteherziening en/of herfinanciering. Mogelijk moet in 2018 voor het eerst een beroep worden gedaan op de kapitaalmarkt, om in de financieringsbehoefte te voorzien. In dat geval is de renterisiconorm relevant en zal deze ook worden toegepast. In onderstaand tabel is de renterisiconorm uiteengezet. Inhoudsopgave 57

247 Paragrafen Programmabegroting 2018 Nr Omschrijving (bedragen x Jaarrekening Begroting Begroting Raming Raming Raming 1.000) Begrotingstotaal Renterisiconorm (20% van ) 3 renteherziening Aflossing Rente risico (3+4) Ruimte onder renterisiconorm (2-5) Tabel 10 Renterisiconorm Kasgeldlimiet De kasgeldlimiet is in de wet FIDO opgenomen om de directe gevolgen van een snelle rentestijging te beperken. De kasgeldlimiet bepaalt dat gemeenschappelijke regelingen hun financieringsbehoefte voor slechts een beperkt bedrag met kortlopend vreemd vermogen financieren. De norm is in de wet gesteld op 8,2% van het begrotingstotaal aan lasten (excl. de stortingen in de reserves). Het percentage wordt berekend als een kwartaalgemiddelde. Ook hiervoor geldt dat hiervan tot op heden nog geen gebruik is gemaakt. Naar verwachting zal mogelijk wel gebruik worden gemaakt van kasgeldfinanciering in 2018, in dat geval zal de geldende regelgeving daarvoor worden toegepast. Schatkistbankieren Uit oogpunt van doelmatigheid is in de Wet FIDO een drempelbedrag opgenomen. Hiermee kan een bepaald bedrag buiten de schatkist worden gehouden, dit drempelbedrag is bepaald op 0,75% van het begrotingstotaal. Voor Regio Twente komt dit in 2018 neer op Inhoudsopgave 58

248 Financiële begroting Programmabegroting Financiële begroting 12.1 Overzicht van baten en lasten per taakveld en toelichting inclusief meerjarenraming Domein Taakveld Lasten* Baten* Gem. bijdrage Lasten* Baten* Gem. bijdrage Lasten* Baten* Gem. bijdrage Lasten* Baten* Gem. bijdrage Gezondheid 7.1 Volksgezondheid Samenkracht en burgerparticipatie GGD Begraafplaatsen en crematoria Totaal Gezondheid Leefomgeving 2.1 Verkeer en vervoer Economische ontwikkeling Openbaar groen en (openlucht) recreatie Milieubeheer Totaal Leefomgeving Bestuur Treasury Algemene uitkering en overige uikeringen Totaal Bestuur en ondersteuning OZJT/Samen Samenkracht en burgerparticipatie OZJT Geëscaleerde zorg Totaal Organisatie voor de Zorg en de Jeugdhulp in Twente Coalition of the 0.1 Bestuur (Netwerkstad) Willing 3.1 Economische ontwikkeling (Kennispunt) Totaal Coalition of the Willing Totaal saldo van baten en lasten programma's Overhead Algemene dekkingsmiddelen (gemeentelijke bijdrage) Totaal saldo van baten en lasten Mutaties Reserves 0.10 Mutaties reserves Totaal Mutaties reserves Geraamd resultaat Figuur 5 Overzicht van baten en lasten inclusief meerjarenraming Inhoudsopgave 59 59

249 Financiële begroting Programmabegroting 2018 Toelichting op het overzicht van baten en lasten In deze begroting is n.a.v. het besluit van de voormalige regioraad d.d. 12 november 2014 rekening gehouden met de Financiële uitgangs- en aandachtspunten voor verbonden partijen die door de hoofden Financiën aan Regio Twente worden verstrekt. Daarnaast hanteren we in de begroting een aantal uitgangspunten die niet direct tot een wijziging van de gemeentelijke bijdrage leiden. Het overzicht van baten en lasten zoals weergegeven in figuur 5 is drastisch gewijzigd in verband met de vernieuwing van het BBV. Hierdoor is het niet meer mogelijk om een goed vergelijk te maken met de programmabegrotingen en jaarstukken van de voorgaande jaren. Een goed vergelijk tussen de jaarstukken en programmabegroting zal vanaf het dienstjaar 2019 wel mogelijk zijn. Loon- en prijscompensatie Voor de looncompensatie wordt uitgegaan van 1,4% (CPB raming). Dit is echter wat betreft de looncompensatie slechts een raming. De beleidslijn in deze is dat een verschil op de loonsom (overschot of tekort) separaat met de gemeenten wordt vereffend via de tussentijdse rapportage (BERAP) of via de jaarstukken. Voor de prijscompensatie wordt uitgegaan van de CPB raming van minus 1,5%. Bijdrage per gemeente De gemeentelijke bijdrage 2018 (excl. de bijdrage Jeugdgezondheidszorg) wordt verdeeld over de gemeenten op basis van de inwoneraantallen per 1 januari 2017 en de bijdrage voor de Jeugdgezondheidszorg op basis van het aantal jeugdigen per 1 januari Uitgangspunten meerjarenraming Bij de opstelling van de meerjarenraming zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: 1. De looncompensatie 2018 t/m 2021 wordt geraamd op 1,4 % en de prijscompensatie 2018 t/m 2021 op 0,80 % (conform CPB raming voor 2018); 2. Het aantal inwoners/jeugdigen is voor de jaren 2017 t/m 2019 gefixeerd op het aantal inwoners/jeugdigen in de begroting 2018; Zittend vervoer Als uitvloeisel van de zorgplicht voor personeel van een reeds in 2002 afgestoten activiteit, genaamd zittend vervoer, wordt nog aan twee voormalige personeelseden een WW uitkering uitbetaald. Deze uitkering loopt nog tot uiterlijk 2020 en neemt jaarlijks af. Voor het jaar 2018 wordt nog voor ca aan kosten verwacht. Deze kosten komen volledig voor rekening van de voormalige Gemeentekring Almelo-gemeenten (GKA gemeenten), omdat het zaakwaarnemend de afwikkeling betreft van een ooit door de Gemeentekring Almelo uitgevoerde activiteit. Onvoorziene uitgaven In 2018 wordt evenals in voorgaande jaren een post onvoorzien van ,- geraamd. Om in bepaalde situaties adequaat, effectief en efficiënt te kunnen handelen verdient het aanbeveling om incidenteel te kunnen beschikken over een dergelijke begrotingspost. Het geraamde bedrag wordt onttrokken aan de algemene reserve, zodat een verhoging van de gemeentelijke bijdrage hiervoor niet aan de orde is. Voordat aanspraak gemaakt wordt op deze post, wordt nagegaan of het saldo van de algemene reserve toereikend om deze onttrekking te kunnen doen. Het dagelijks bestuur legt vervolgens in de eerstvolgende vergadering van het algemeen bestuur verantwoording af. De onttrekking moet passen binnen het karakter en de doelstelling van de gemeenschappelijke regeling. In de tussentijdse rapportage wordt gerapporteerd over mogelijke besteding van de post onvoorzien. Tarieftaken Voor taken, die niet via de algemene bijdrage van gemeenten worden bekostigd, gelden tarieven die alle bedrijfskosten moeten afdekken. Deze tarieven, gerelateerd aan een reëel te verwachten omzet, dienen tenminste een kostendekkend exploitatieresultaat op te leveren. In de begroting zijn deze taken kostendekkend opgenomen. In de praktijk blijkt dit niet altijd op te gaan. In de risicoparagraaf is dit risico benoemd. Inhoudsopgave 60 60

250 Financiële begroting Programmabegroting 2018 Agenda van Twente / Innovatie Platform Twente / Twentse Innovatiesprong (AvT / IPT/ IST) Inleiding Vanaf het jaar 2007 is gedurende 10 jaar het programma Agenda van Twente ( in ruime zin) uitgevoerd. Dit programma omvatte de financieringsprogramma s Agenda van Twente (AvT sec) met een omvang van 30 mln., Innovatie Platform Twente (IPT) met een omvang van 20 mln. en de Innovatie Sprong Twente (IST) met een omvang van 30 mln. In totaal is hiermee door de Twentse gemeenten in de afgelopen jaren ca. 80 mln. in de ontwikkeling van de Twentse economie geïnvesteerd, gedeeltelijk in samenwerking met cofinanciering door de Provincie Overijssel, het rijk en Europese structuurfondsen zoals EFRO. De Twentse investeringsbijdragen zijn gefinancierd uit een jaarlijks van Twence Holding B.V. voor dit doel ontvangen extra winstuitkering groot 8 mln. De laatste bijdrage van Twence Holding B.V. in deze reeks wordt naar verwachting in het begrotingsjaar 2018 uitgekeerd. Deze bijdrage is bestemd om het in de afgelopen jaren opgebouwde en voorziene financieringstekort in te lopen. Omdat de financiering vanuit Twence Holding B.V. gemiddeld ongeveer een jaar achterliep bij de beschikbaar gestelde financieringsbijdragen uit het programma, was het toegestaan om maximaal 8 mln. uit algemene middelen van Regio Twente voor te financieren. Als onderdeel van de verstrekking van financieringsbijdragen is binnen het programma AvT via het MKB fonds Vouchers en Kredieten voor ca. 3 mln. in de vorm van geldleningen verstrekt. Daarop wordt rente ontvangen en deze leningen (ca. 20 in getal) worden naar verwachting in de komende jaren t/m 2020 successievelijk afgelost. Vanuit de huidige Agenda van Twente worden voor het begrotingsjaar 2018 nog beperkt activiteiten voorzien. Deze richten zich voornamelijk op het debiteurenbeheer rond verstrekte kredieten. Daarnaast stammen uit de achterliggende periode nog een beperkt aantal subsidievoorschotten die nog moeten worden beoordeeld en afgerekend. De laatste te verstrekken bijdragen uit het AvT programma sec, ca. 2,4 mln. worden in 2017 voorzien. Voor het IPT programma gaat het hierbij om ca. 0,7 mln. en bij het IST programma om ca. 4 mln. Daarnaast zijn er in dit begrotingsjaar mogelijk nog een beperkt aantal in eerdere jaren verstrekte voorschotten in omloop die voor afrekening in aanmerking komen. Over aantal en omvang hiervan en het uiteindelijke resultaat daarvan is in dit stadium geen betrouwbare inschatting te geven. Deze is mede afhankelijk van de afwikkelingen in het begrotingsjaar 2017 dat nog volop loopt. Zoals aangegeven worden volgens planning in 2018 uit de tot AvT programma behorende financieringstrajecten geen nieuwe te verstrekken bijdragen meer verwacht. Ontwikkeling vervolgprogramma In juni 2016 is door het algemeen bestuur besloten tot het instellen van een onderzoek naar de mogelijkheden en voorwaarden waaronder het vigerende Agenda van Twente op enigerlei wijze kan worden voortgezet en gefinancierd. Hiervoor is een budget uitgetrokken van ,-. Op dit moment, waarop deze toelichting op de begroting voor 2018 geschreven wordt, is dit onderzoek nog in volle gang en verkeert het in een zodanig stadium dat over de uitkomsten daarvan op dit moment nog niets zinvols kan worden gemeld. De concrete uitwerking van deze plannen moet nog worden afgewacht. Zodra er meer bekend is zal hierover via de berap, de jaarstukken 2017 of door middel van een bestuursvoorstel ter besluitvorming, nader worden gecommuniceerd. Samenwerking in coalition of the willing verband Er zijn verschillende ontwikkelingen m.b.t. samenwerking tussen gemeenten en Regio Twente op het gebied van bedrijfsvoering ( coalition of the willing ). Deze ontwikkelingen hebben geen invloed op de gemeentelijke bijdrage, omdat de kostenverrekening tussen de deelnemende partijen op basis van onderlinge afspraken worden verrekend Inhoudsopgave 61 61

251 Financiële begroting Programmabegroting Specificatie daling gemeentelijke bijdrage 2018 t.o.v Programmabegroting Begroting 2017 na wijziging Totale bijdrage Per saldo een daling van de bijdrage 2018 t.o.v Uitgangspunten begroting 2018 Looncompensatie Werkgeverslasten 2017, ambtsjubilea, periodieken, e.d. CPB raming Looncomp ov budgetten Totaal looncompensatie Prijscompensatie 2018 (-1,5%) Aanpassing Kennispunt conform bestuursovereenkomst Stelselwijzing BBV - rentetoerekening Totale daling gemeentelijke bijdrage 2018 t.o.v Overzicht van geraamde incidentele baten en lasten Voor de periode 2018 tot en met 2021 worden de volgende incidentele baten en lasten geraamd: Taakveld Volksgezondheid Lasten Baten Saldo Economische ontwikkeling Lasten Baten Saldo Saldo incidentele baten en lasten Inhoudsopgave 62 62

252 Financiële begroting Programmabegroting Uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting geprognosticeerde balans Door de vernieuwing van het BBV is de verplichting vastgesteld dat gemeenten en gemeenschappelijke regelingen een geprognosticeerde balans opnemen voor het begrotingsjaar, het voorliggende jaar en de drie jaren volgend op het begrotingsjaar. Bedragen in MVA FVA Vlottende activa Totaal activa Eigen vermogen Vaste schulden Vlottende schulden Totaal passiva Jaarrekening 2016 Prognose eind 2017 Prognose eind 2018 Prognose eind 2019 Prognose eind 2020 Prognose eind Berekening EMU-saldo Omschrijving 1 Begroting Begroting Raming Raming Raming Afschrijvingen ten laste van de exploitatie Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c) Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd Baten uit bijdragen van andere overheden, de Europese Unie en overigen, die niet op de exploitatie zijn verantwoord en niet al in mindering zijn gebracht bij post 4 Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa: Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs), voor zover niet op exploitatie verantwoord Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d. (alleen transacties met derden die niet op de exploitatie staan) Baten bouwgrondexploitatie: Baten voorzover transacties niet op exploitatie verantwoord Lasten op balanspost Voorzieningen voorzover deze transacties met derden betreffen Lasten ivm transacties met derden, die niet via de onder post 1 genoemde exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves (inclusief fondsen en dergelijke) worden gebracht en die nog niet vallen onder één van bovenstaande posten Verkoop van effecten: Nee Nee Nee Nee Nee a Gaat u effecten verkopen? (ja/nee) b Zo ja wat is bij verkoop de verwachte boekwinst op de exploitatie? Berekend EMU-saldo Inhoudsopgave 63

253 Financiële begroting Programmabegroting 2018 Verloopoverzicht reserves Hieronder treft u het verloopoverzicht aan de van de mutaties in de reserves die worden geraamd. Met betrekking tot grootonderhoud op de recreatieparken en fietspaden worden dotaties aan reserves opgenomen. Onttrekkingen aan de reserves voor grootonderhoud geschieden op basis van een meerjarenplanning. Per jaarschijf wordt door de parkbeheerders beoordeeld welk grootonderhoud dient plaats te vinden. De kosten voor grootonderhoud worden vervolgens bij de jaarrekening onttrokken uit de reserves. Verloopoverzicht reserves Reserve groot onderhoud recreatieparken en fietspaden Saldo per Toevoegingen Onttrekkingen Saldo per Saldo per Saldo per Saldo per Saldo per Algemene reserve * * Toevoeging algemene reserve resultaatbestemming jaarrekening Arbeidskosten gerelateerde verplichtingen In onderstaand overzicht zijn de arbeidskosten gerelateerde verplichtingen opgenomen, die jaarlijks een vergelijkbaar volume hebben. De dekking van deze verplichtingen is in de meerjarenraming voorzien. Bedragen in Jaarlijks Vakantiegeld Eindejaarsuitkering Vakantiedagen Investeringen Hieronder treft een overzicht van de verwachte herinvesteringen: Herinvesteringen Investeringen met economisch nut Inhoudsopgave 64

254 Bijlagen Programmabegroting 2018 Bijlagen Bijlage 1 Productmatrix naar taakveld 0.1 Bestuur Dagelijks bestuur Project Shared Services Netwerk Twente (algemeen) Deelprojecten SSNT Bestuursondersteuning NWS OA Basiskwaliteit OA Versterken economische klimaat OA Verbeteren stedelijke kwaliteit OA Binden van talent OA Excellente overheid Euregio Project RUNIN (Kennispunt) 0.10 Mutaties reserves Mutaties reserves Het Hulsbeek (groot onderhoud) Mutaties reserves Het Rutbeek (groot onderhoud) Mutaties reserves Het Lageveld (groot onderhoud) 0.4 Overhead Bestuursondersteuning Bedrijfsvoering Twentse Kracht Twentse School Twentebedrijf Dienstverlening Provincie Traineeship Netwerkstad ICT Regionaal datanetwerk gemeenten (RDNG) ICT Digikoppeling Bestuursondersteuning Leefomgeving Samen Directie en Algemeen BV: Leiding & Secretariaat BV: Service BV: Advies BV: Management & Project Support (M&PS) BV: Algemeen beheer Ondernemingsraad Verzorgen personeelsadministratie Verzorgen salarisadministratie Adv. over personele en organisatievraagstukken Verzorgen financiële administratie Verzorgen verzekeringsportefeuille Verstrekken financieel advies, beleid en controle Verzorgen juridische advisering Verzorgen Post en Archief Verzorgen inkoop, logisitieke en reproservices Verzorgen gebouwgebonden services Verzorgen communicatie advies Verzorgen beheer en onderhoud websites Verzorgen ICT voorzieningen Kwaliteitszorg Inhoudsopgave 65

255 Bijlagen Programmabegroting LO Kennispunt LO Economie LO Recreatieve Voorzieningen Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp Twente (OZJT) GGD Directie Hoofd Staf Gezondheid Staf Secretariaat Staf Epi. Gezondheidsbevordering & Beleid (EGB) Staf Informatie Bedrijfsvoering Projecten (IBP) Documentatiecentrum Publieksinformatie digitaal AGZ Leiding & Secretariaat AGZ TBC AGZ Milieu en Gezondheid AGZ Inspectie en Hygiëne AGZ Seksuele Gezondheid AGZ Infectieziekten AGZ Forensische Geneeskunde AGZ OGGZ JGZ Leiding JGZ Bedrijfsbureau JGZ Stafbureau JGZ Cursusbureau JGZ Projecten JGZ JGZ Logopedie Hulpkostenplaats JGZ JGZ team Enschede JGZ team Hengelo/Borne/Hof van Twente JGZ team Haaksb./Oldenz./Losser/Dinkelland/Tubb JGZ team Almelo/Twenterand JGZ team Hellendoorn/Rijssen-Holten/Wierden AGZ GGD Rampen Opvang Plan (GROP) Zittend Vervoer Piofach Leefomgeving LO Directie Catering HV Twentehuis Algemeen Beheer Concern Algemeen Beheer LO Concernkosten GGD Algemeen Beheer GGD 0.5 Treasury Geldleningen/uitzettingen < 1 jaar Geldleningen/uitzettingen = of > 1 jaar Winstuitkering Twence BV 0.7 Algemene uitkering en overige uikeringen gemeentefonds Concernkosten Algemene baten en lasten 0.8 Overige baten en lasten Taakstellingen 2.1 Verkeer en vervoer LO Mobiliteit Inhoudsopgave 66

256 Bijlagen Programmabegroting Economische ontwikkeling Uitvoeringsorg. Innovatieplatform Twente (IPT) Internationaal & Lobby Uitvoeringsorganisatie Agenda van Twente (AvT) Nieuw Regionaal Investeringsprogramma Strategie Sociaal Economisch Sterk Twente Project Twente Index Project Startersbeleid Project Arbeidsmarktplan (AVT) Project Jeugdwerkloosheid Twente board (Economic board Taskforce Economie) Ontsluiting werkzoekendenbestand Innovatie Arbeidsmarkt Project Werkbedrijf Vergunninghouders aan het werk in Twente Financieringsbijdragen Agenda van Twente Financieringsbijdragen IPT Twents Investeringsfonds Innovatiesprong Intergemeentelijk innovatiefonds Human Capital programma Techniekpact Twentse Innovatiesprong (ISP) Acquisitie Vrije Tijd Project 1000 jongerenplan Logistiek / Ten-t LO Kennispunt Regio Branding / PR Twente Toerisme in Twente 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie Strategie Recreatieve Voorzieningen Het Hulsbeek Investeringen HB jaarschijf Twente beleven door te verbinden Evenementen HB Het Rutbeek Investeringen RB jaarschijf Evenementen RB Het Lageveld Investeringen LV jaarschijf Evenementen LV Fietspaden Routenetwerken MTB routenetwerk Twente Kwaliteitsimpuls Project paardeneconomie KIR 1. Knelpunten in routes oplossen KIR 2. Informatievoorziening langs routes KIR 3. Voorzieningen langs routes KIR 6. Basis voor routeplanner KIR 7. Twentse dorpsroutes KIR 9. Themaroutes Inhoudsopgave 67

257 Bijlagen Programmabegroting KIR 10. Stadsrandroutes KIR 11. Routes voor doelgroepen KIR 12. Waterbeleving KIR 18. Regionale apps ontwikkelen 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie Regietafel Vluchtelingen Transitie Jeugdzorg 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT OZJT Mobiliteitslab OZJT 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie GGD Inspectie en Hygiëne: kinderopvang 6.81 Geëscaleerde zorg Veilig Thuis Twente 7.1 Volksgezondheid Infectieziektebestrijding Seksuele gezondheid Aanvullende Seksualiteits Hulpverlening (Sense) GGD Rampen Opvang Plan (GROP) TBC Bestrijding en Preventie TUBIS samenwerking Inspectie en Hygiëne: prostitutieinrichtingen Inspectie en Hygiëne: tattoo en piercing Inspectie en Hygiëne: overige WPG Inspectie en Hygiëne: project Schone Scholen M&G Voorlichting/behandeling vragen&klachten M&G Onderzoek en advisering M&G Advisering milieu-incidenten Gezondheidsmonitor Luchthaven Twente Gezondheidsrisico's defensiemedewerkers Reizigerszorg OGGZ Meldpunt Woningvervuiling Project OGGZ: Inloopspreekuur OGGZ: Schoonmaakpot Almelo OGGZ: Schoonmaakpot Hengelo OGGZ: Schoonmaakpot Enschede Forensische zorg SOA/HBV - project Centrum voor Seksueel Geweld (CSG) LHBT project Advisering lokaal gezondheidsbeleid Inzicht in Gezondheidssituatie/TGV Grootschallig epidemiologisch onderzoek Kring Oost Nederland (KON) Gezondheidsbevordering Basis Project TBC Regionalisatie Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers (PGA) AGZ Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers (PGA) JGZ Twentse samenwerking rond zorgloketten Eigen Kracht Twente Bestuursondersteuning GGD OR inzet GGD Twente Integraal dossier JGZ 0-19 Inhoudsopgave 68

258 Bijlagen Programmabegroting Triage groep 2 Basisonderwijs Triage groep 7 Basisonderwijs Triage klas 2 HAVO/VWO Instroomonderzoek Speciaal Onderwijs Herhalingsonderzoek Speciaal Onderwijs Triage klas 2 VMBO Preventief gezondheidsonderzoek (PGO) nieuwkomers Groepsgerichte monitoring Onderzoek op indicatie Basis Onderwijs (BO) Onderzoek op indicatie Voortgezet Onderwijs (VO) Rijksvaccinatieprogramma (RVP) Huisbezoek op indicatie Voorkoming schoolverzuim Zorggebonden netwerken Zorggebonden netwerken VO Contactmoment adolescenten Contactmoment 4e tot 7e dag e neonatale gehoorscreening Contactmoment 2e week (huisbezoek) Contactmoment 4e week Contactmoment 8e week Contactmoment 3 maanden Contactmoment 4 maanden Contactmoment 6 maanden Contactmoment 7,5 maanden op indicatie Contactmoment 9 maanden Contactmoment 11 maanden Contactmoment 14 maanden Contactmoment 18 maanden Contactmoment 2 jaar Contactmoment 3 jaar Contactmoment 3 jaar 9 mnd Contactmoment CB op indicatie Telefonisch spreekuur verpleegkundige JGZ Inloopspreekuur verpleegkundige JGZ Huisbezoek op indicatie JGZ Observaties orthopedagoog Project aandachtskinderen JGZ Indv. en groepsgerichte voorl. en advies JGZ Indirect cliëntgebonden activiteiten Prenatale Voorlichting PGJ (Pedagogische Gezinsbegeleiding JGZ) LOES in Twente LOES info CJG Enschede LOES info CJG Hengelo LOES Haaksbergen LOES Oldenzaal Project Academische Werkplaats Jeugd Twente (AWJT) Oldenzaal CJG Taalprotocol Borne Project Zwangerschap & Geboorte Academ. Werkplaats Jeugd Twente Versterking ZKA Digitaal Dossier (DD) Inhoudsopgave 69

259 Bijlagen Programmabegroting GGD Kwaliteitszorg Informatievoorziening Opleidingsinrichting zorgopleiding HV Twentheplein HV Gebouw Lansinkveste HV Dependances JGZ HV JGZ Milieubeheer Milieu (algemeen) Project Twente bewust verlicht Afvalloos Twente Twentse duurzaamheidsagenda 7.5 Begraafplaatsen en crematoria Forensische Zorg - Lijkschouw Inhoudsopgave 70

260 Bijlagen Programmabegroting 2018 Bijlage 2 Gemeentelijke bijdrage 2018 (per taakveld) Gemeente Aantal inw '17 Bestuur Bestuur (NWS) Mutaties reserves Resultaat baten en lasten Overhead Overhead Kennispunt Almelo Borne Dinkelland Enschede Haaksbergen Hellendoorn Hengelo Hof van Twente Losser Oldenzaal Rijssen / Holten Tubbergen Twenterand Wierden Totaal Alg. / Ov. Openbaar Overige Econom. Gemeente uitkeringen Verkeer en Econom. groen en Treasury baten en ontw. gemeente- vervoer ontw. (openlucht) lasten (KNP) fonds recreatie Almelo Borne Dinkelland Enschede Haaksbergen Hellendoorn Hengelo Hof van Twente Losser Oldenzaal Rijssen / Holten Tubbergen Twenterand Wierden Totaal Gemeente Samen- Geëscakracht en Volksgezond Milieu leerde zorg burgerparticip heid beheer 18- atie GGD Samenkracht en burgerpartic ipatie OZJT Begraafplaatsen en crematoria Totaal Almelo Borne Dinkelland Enschede Haaksbergen Hellendoorn Hengelo Hof van Twente Losser Oldenzaal Rijssen / Holten Tubbergen Twenterand Wierden Totaal De gemeentelijke bijdrage van taakveld 7.1 Volksgezonheid en Coalition of the Willing is niet rechtstreeks te herleiden naar een bijdrage per inwoner, omdat uitgaven in het kader van Jeugdgezondheidszorg, Netwerkstad en Kennispunt Twente op basis van het aantal jeugdigen c.q. het aantal inwoners van de deelnemende gemeenten worden toegerekend. Inhoudsopgave 71

261 Overzicht van baten en lasten Sociaal Economisch sterk Twente Baten Lasten Saldo Taakveld: Economische ontwikkeling Taakveld: Verkeer en vervoer Totaal Taakveld Overhead Gemeentelijke bijdrage * Toelichting berekening overhead begroting 2018 Met ingang van de begroting 2018 moet de begroting van de Regio Twente zijn ingericht naar de nieuwe spelregels conform het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV) en dit heeft ook gevolgen voor de kosten die als overhead worden gekenmerkt (er worden meer kosten tot het begrip overhead gerekend) alsmede de toerekening van de overhead aan de nieuw in te richten taakvelden. Het saldo aan overhead wordt gepresenteerd onder taakveld 0.4 overhead en dient daarna te worden toegerekend aan de overige taakvelden exclusief o.a. het taakveld 0.10 mutaties reserves. De toerekening van de overhead is voor 2018 gebaseerd op de systematiek van toerekening naar rato van de geraamde lasten per taakveld. In 2018 zal de laatste bijdrage van Twence binnen komen en deze wordt dan als baat geraamd binnen het taakveld Economische ontwikkeling. Omdat dit neutraal in de begroting moet worden opgenomen (ten opzichte van de gemeentelijke bijdrage) dient er tegenover de geraamde baat ook een last te worden geraamd (dus 8 mln aan geraamde baat betekent een geraamde last van 8 mln). De gekozen systematiek brengt verschuivingen met zich mee naar de verschillende taakvelden qua begrote doorverdeling en kan leiden tot verschillen in overheadpercentages. Op het totaal niveau van de Regio Twente wordt dit echter uitgevlakt en heeft dit geen gevolgen voor de totale gemeentelijke bijdrage. Wat er daadwerkelijk aan overhead wordt doorberekend aan bijvoorbeeld het taakveld Economische ontwikkeling is afhankelijk van de daadwerkelijke uitgaven die worden gedaan ten laste van dit taakveld en kan tot een lagere toerekening leiden.

262

263 Openbaar ja Registratienummer Voorstel voor Bestuurscommissie Agenda van Twente Datum vergadering 5 april 2017 Agendapunt B - 8 Domein Leefomgeving, T. Windmulder, tel Onderwerp: instemmen met concept Agenda voor Twente en deze door te geleiden naar Colleges en Raden Voorstel 1. te constateren dat de concept Agenda voor Twente voldoende rijp is om aan te bieden aan colleges van B en W en via de voorzitter van Regio Twente aan de raadsleden voor bespreking in de radenconsultatie met de 4 o's op 20 april; 2. voor wat betreft financiën aan de raden voor te leggen jaarlijks van in totaal 7,50 beschikbaar te stellen per inwoner voor basisinfrastructuur, aanjaagkosten en ambitie; 3. de reacties tijdens de radenconsultatie op 20 april te verzamelen waarmee de verkenningsfase wordt afgerond. Over het verwerken hiervan tot een definitieve Agenda van Twente nadere te afspraken maken. Daarvoor zijn er twee mogelijkheden óf een extra bestuurscommissie voor 5 mei 2017 óf het mandateren van de voorzitter van de bestuurscommissie om de reacties te verwerken; 4. de concept verkenning aan de Twente Board te versturen. Aan hen wordt verzocht om ook op 20 april een reactie te geven. Toelichting op het voorstel Inleiding Eind 2016 hebben de veertien Twentse gemeenten de bestuurscommissie Agenda voor Twente de opdracht gegeven een verkenning uit te voeren naar een nieuwe regionale Agenda voor Twente. De nieuwe Agenda voor Twente begint vorm te krijgen. Na de diverse werksessies is bijgevoegd concept opgesteld, ook is er in maart een concept besproken in de bestuurscommissie Agenda van Twente waarbij de meeste bestuurders ook namens hun colleges reacties hebben gegeven. Met dit voorstel wordt de bestuurscommissie gevraagd dit concept ter bespreking aan de Twentse colleges van B&W en gemeenteraden te sturen. Tijdens de radenconsultatie met de 4 O s op 20 april kunnen de aanwezigen hun reactie geven. Bijgaande concepttekst wordt ook aan de Twente Board voorgelegd. Het doel hiervan is om de bijdragen vanuit de andere O s in beeld te krijgen. De stand van zaken daarvan kan tijdens de raadsledenbijeenkomst van 20 april worden gemeld. Daarnaast is het ook van belang om provincie Overijssel als belangrijke samenwerkingspartner- te betrekken bij het vervolg. Beoogd resultaat Pagina 1 van 3

264 Overwegingen Bijgaand is de concept tekst voor de Agenda voor Twente opgenomen. Dit is het resultaat van een uitgebreide verkenningsfase. De output van de raadsledenbijeenkomsten is daarin meegenomen, De aanbevelingen van de evaluatie van de huidige Agenda van Twente zijn hierin ook verwerkt. Het advies van de Twente Board, inclusief de bestuurlijke sessies van de bestuurscommissie, hebben bijgedragen aan wat er nu ligt. Samenvatting: Voor de samenvatting van de Agenda voor Twente wordt verwezen naar de bijlage (p. 1-2). Financiering Agenda voor Twente Het onderdeel financiering wordt hieronder nader toegelicht. Het gaat om een totaalbedrag van 7,50 per inwoner/per jaar. Hierin is, net als in het vorige voorstel (bestuurscommissie 22 maart) een bedrag opgenomen van 3,50 voor de basisinfrastructuur. Het bedrag voor de aanjaagfunctie is verhoogd van 1,50 naar 4,00, zodat hiermee ook een deel van de ambities uit de Agenda voor Twente mee gefinancierd kunnen worden. Deze ambities zijn uitgewerkt in de vier actielijnen in Hoofdstuk 5 van de concept verkenning. Er wordt uitgegaan van een bijdrage die bestaat uit drie delen: 1. Een bijdrage voor de basisinfrastructuur. Deze basisinfrastructuur is in de afgelopen jaren deels vanuit de Agenda van Twente betaald. Naast de overheid betalen ook het bedrijfsleven en onderwijsen onderzoeksinstellingen mee. De aanwending van deze middelen voor de basisinfrastructuur gaat via de bestuurscommissie, waarbij er sprake is van een gezamenlijke Twentse inzet. Door een krachtige samenwerking en verhoging van de effectiviteit van de basisinfrastructuur kan er meer worden bereikt. De focus is daarbij gericht op de uitvoering van taken, niet op het in stand houden van bestaande instituties. Bedrag: 3,50 per inwoner/per jaar 2. Een bijdrage voor een aanjaagfunctie en ambitie. Met deze middelen kunnen nieuwe samenwerkings-initiatieven worden gestimuleerd, bijvoorbeeld door een onderzoek te cofinancieren. Daarnaast kunnen een deel van de ambities uit de Agenda voor Twente gefinancierd worden. Globaal is de verdeling 1,50 aanjaagfunctie en 2,50 ambitie. Bedrag: 4,00 per inwoner/per jaar. 3. Een optionele bijdrage voor projecten die een bijdrage leveren aan de doelen van de Agenda voor Twente. Dit deel van het bedrag wordt op basis van deelname aan projecten beschikbaar gesteld. Hiervoor vragen we gemeenten zo mogelijk zelf een bedrag te reserveren voor deelname aan projecten. Deelname aan projecten is maatwerk waarbij de aanvrager andere partners om een bijdrage kan vragen. Projecten kunnen overigens aansluiten bij bestaande werkzaamheden/beleid van gemeenten, waardoor er niet altijd sprake hoeft te zijn van nieuw budget. Ook kan gebruik worden gemaakt van (gezamenlijke) subsidiemogelijkheden zoals ESF- en Interreg-aanvragen. Organisaties als ROC van Twente en Universiteit Twente hebben aangegeven veel meerwaarde te zien in één gezamenlijke aanvraag namens de Twentse gemeenten. Hierdoor kan de slagkracht ook naar nationale bijdragen vanuit het Rijk fors toenemen. Bedrag: door individuele gemeenten te bepalen. De bedragen voor de basisinfrastructuur en de aanjaagfunctie/ambitie worden vooraf ter beschikking gesteld door de gemeenten. Indien blijkt dat er in een jaar sprake is van onder uitputting worden deze middelen in mindering gebracht op het volgende jaar. De verantwoording vindt plaats via de reguliere P&C-cyclus van Regio Twente. Voor de door gemeenten zelf gereserveerde middelen voor maatwerkprojecten geldt uiteraard dat er geen sprake is van regionale zeggenschap. N.B. In bovenstaande financiering is het thema vrijetijdseconomie niet opgenomen. Indien de bestuurscommissie hiermee instemt, dan wordt dit thema opgenomen in het voorstel voor de Programmabegroting 2018 van Regio Twente. Monitoring Belangrijk onderdeel van de basisinfrastructuur is monitoring. Monitoring start al op 1 januari Ook de partijen die middelen ontvangen hebben hun eigen verantwoordelijkheden. Samen met de Twente Index, Kennispunt Twente en vertegenwoordiging vanuit de Twentse raden wordt de monitoring nader uitgewerkt. Pagina 2 van 3

265 Vervolgproces In de brief van de bestuurscommissie, d.d. 23 februari 2017, aan de colleges is in de planning opgenomen dat de concepten tijdig aan de colleges van B&W worden verzonden. In de bestuurscommissie van 22 maart is afgesproken om een nieuwe concept versie te bespreken op 5 april. Op 6 april wordt het concept aan colleges van B&W en de raden aangeboden, zodat het concept op 20 april tijdens de Twentse Radenbijeenkomst besproken kan worden. Na 20 april wordt de definitieve versie van de Agenda voor Twente gemaakt op basis van de reacties, waarover colleges van B en W en raden een besluit nemen. Dit definitieve stuk wordt na 4 mei zo spoedig mogelijk ter besluitvorming aangeboden aan de gemeenten. Daarmee wordt zorggedragen voor lokale besluitvorming in alle veertien gemeenten ruim voor de zomer van 2017, en kunnen de voorstellen tijdig worden verwerkt in de (meerjaren)begrotingen. Wij willen in mei 2017 de afspraken met alle O s, inclusief provincie Overijssel, vastleggen in een intentieovereenkomst. Kosten, baten, dekking Aan dit voorstel zijn geen financiële consequenties verbonden. Communicatie Hiervoor wordt een separaat proces opgesteld waarbij een persgesprek op 6 april wordt voorbereid. Vervolg Zie hierboven. Bijlagen 1. Concept tekst Agenda voor Twente (aparte bijlage) 2. Operationalisatie indicatoren bij de Agenda voor Twente Publieksversie besluitenlijst Besluit Pagina 3 van 3

266 Agenda voor Twente Investeren in de toekomst Regionaal investeringsprogramma Samenvatting Dit is een investeringsprogramma ( ) dat op initiatief van de 14 Twentse gemeenten, in nauwe samenwerking met de Twente Board en hun partners in het bedrijfsleven, van kennis- en onderwijsinstelling en van samenwerkende overheden, waaronder de provincie Overijssel is ontwikkeld. Waarom een Agenda voor Twente De urgentie van dit investeringsprogramma is groot. En tegelijk is het een niet te missen kans. Als we de handen niet ineen slaan lukt het ons niet om de kwaliteit in de regio op peil te brengen en te houden. Onze uitdagingen zijn groot en tegelijkertijd zo inspirerend dat we die samen aan moeten gaan. We hebben nu de mogelijkheid ons als rentmeester voor de toekomst op te stellen, voor onszelf in het hier en nu en voor straks, voor onze kinderen. Als dat niet lukt blijft de productiviteit relatief laag, de werkloosheid relatief hoog en verdienen we onvoldoende om bijvoorbeeld gezondheidszorg en leefomgeving op peil te houden. Het draagvlak valt weg onder de voorzieningen, ook voor ondernemend Twente. Mensen trekken dan onvermijdelijk weg uit deze mooie regio. Met deze Agenda voor Twente kiezen we ervoor te investeren in de toekomst. We zetten de komende vijf jaar met kansrijke, regionale en aanvullende projecten, via vier actielijnen, in op het versterken van het technologisch cluster, de arbeidsmarkt, circulaire economie, bereikbaarheid en het vestigingsklimaat in Twente. Door Twente met deze Agenda als technologische topregio nog beter op de mondiale kaart te zetten, weten we meer internationale bedrijvigheid en talent aan te trekken, dan ontstaat er meer en meer een vestigingsklimaat waarin we nog slimmer ontwerpen en slimme oplossingen op een slimme manier produceren. Dat biedt kansen. Voor de onderzoekers en ondernemers die in clusters nieuwe oplossingen in de markt zetten, voor de parels in Twente én voor de regio als geheel. Ook het toekomstperspectief van bijvoorbeeld de zorg, landbouw, veiligheid, vrijetijdseconomie en mogelijkheden tot klimaatadaptatie groeit door toepassing van technische kennis en nieuwe technologie. Het is een motor in iedere tak van sport en levert arbeidsplaatsen op, zodat meer mensen actief zijn, zeker als het lukt om iedereen een adequate opleiding te bieden en extra talent aan te trekken. Techniek als motor In deze Agenda staat techniek centraal. Enerzijds om de economische kracht die we op dit gebied bezitten te versterken. Anderzijds om de maatschappelijke opgaven in de regio aan te pakken. We creëren de condities en de randvoorwaarden om die techniek in de Twentse praktijk toe te passen. Met techniek als basis is Twente een toonaangevende regio: één grote proeftuin voor technologische oplossingen waarin de Twentse partners de maatschappelijke opgaven aanpakken. 1

267 Randvoorwaarden Stuwende techniek en ondernemerschap Trends & Opgaven Vergrijzing, ontgroening, klimaatverandering en internationalisering stellen Twente voor een aantal maatschappelijke opgaven: een mismatch van vraag en aanbod van arbeid en van onderwijs en arbeidsmarkt; lage productiviteit; minder gezonde inwoners; klimaatadaptatie, circulaire economie en duurzaamheid; leefbaarheid van landelijk en stedelijk gebied; en gebrekkige bereikbaarheid. Twente motor voor Techniek Randvoorwaarden Arbeidsmarkt in balans Toptalent en mondiale bedrijvigheid Visie Twente is de motor voor techniek. Onderzoek- en onderwijsinstellingen, bedrijfsleven en passende beroepsbevolking vormen een ecosysteem van slim bedenken en slim ontwikkelen en maken van slimme producten. Deze mix geeft Twente, samen met de landschappelijke schoonheid en stedelijke cultuur, (inter)nationale aantrekkingskracht op mensen en organisaties. Aantrekkelijke en bereikbare regio Inzet via onderling verbonden actielijnen 1. Techniek als motor 2. Arbeidsmarkt & talent 3. Bereikbaarheid & vestigingsklimaat 4. Duurzaamheid & circulaire economie Hoe de komende vijf jaar eruit gaan zien en welke activiteiten we onder de Agenda gaan uitvoeren, bepalen we samen met onze partners. De ontwikkelingen gaan snel en over twee jaar kunnen de uitdagingen zomaar anders zijn. Ieder jaar kiezen we een programma waarop we in de volgende periode binnen de actielijnen door kunnen bouwen. Voor een goede samenwerking is een goed functionerende netwerk- en organisatievorm nodig. Enerzijds gaat het hierbij om het wegnemen van belemmeringen. Daarbij denken we aan het vormgeven van experimenteerruimte en het vergroten van de regelarme speelruimte. Anderzijds gaat het om het versterken van de netwerken en de informatievoorziening die de samenwerking van de partners bevordert. De afgelopen jaren is een goede basis gelegd voor deze infrastructuur. Naast investeringen in projecten zijn ook investeringen in deze samenwerking nodig. Die (basis)infrastructuur voor samenwerking moet in de komende jaren worden uitgebouwd aan de hand van de doelstellingen. Kortom, een investering in de toekomst van Twente want wat goed is voor deze regio is ook goed voor alle Twentse gemeenten en haar inwoners. 2

268 1. Twente investeert in de toekomst Inleiding Twente is een topregio om te wonen en te werken. Onderscheidend aan Twente is de combinatie van technologische kracht en haar ruimte, prachtige woon-, werk- en leefomgeving. Daarmee heeft Twente de basis om economisch duurzaam uit te groeien tot mondiaal invloedrijke speler van formaat, behorend tot de technologische top van Europa. Aan die groei wordt continu gewerkt. De route naar een nieuwe agenda is samen met de Twente Board, de Twentse gemeenten, vertegenwoordigers vanuit het bedrijfsleven, kennis- en onderwijsinstellingen en de provincie Overijssel gevolgd. In de verkenning is in verschillende sessies input verzameld voor een nieuwe agenda. Met de ingrediënten en de inspiratie uit het advies van de Twente Board is deze conceptagenda tot stand gekomen. Samen investeren in de kracht van Twente is noodzakelijk om de uitdagingen die de gemeenten en partners hebben aan te kunnen. Agenda voor Twente: olie in de machine van de Twentse economie Iedere dag werkt Twente keihard om kansen te pakken en problemen op te lossen. Dat geldt voor de inwoners, de vele ondernemers, de kennis- en onderwijsinstellingen, de provincie Overijssel en ook de 14 Twentse gemeenten. Zij werken aan verschillende maatschappelijke opgaven: gezondheid, zorg, klimaat, milieu, leefbaarheid, enz. Een bloeiende economie is essentieel voor de kracht waarmee we die maatschappelijke opgaven kunnen aanpakken. Zo draagt een goede economische positie van onze inwoners direct bij aan bijvoorbeeld een betere gezondheid en indirect zorgt economische voorspoed voor het draagvlak onder maatschappelijke voorzieningen in de regio. Daarom is duurzame economische structuurversterking een van de belangrijkste doelstellingen voor Twente. Versterking van de economie gebeurt door individuele partijen of kleine samenwerkingsverbanden; een bedrijf met de universiteit, een gemeente met het waterschap of met de provincie. Vaak is dat de beste schaal om flexibel en gericht in te kunnen spelen op de markt en de samenleving. Ook zijn er uitdagingen en kansen op economisch gebied die we alleen kunnen (aan)pakken als álle samenwerkende partners de handen ineenslaan. Opgaven waarvan voor iedereen duidelijk is, dat geen enkele partij die alleen kan oplossen: Juist over die regionale uitdagingen, opgaven en kansen gaat deze Agenda voor Twente. De ambitie die Twente in deze Agenda voor Twente stopt, leidt tot het volgende toekomstbeeld. Toekomstbeeld Twente is een krachtige, (inter)nationaal verbonden topregio met een specifieke economische potentie: Twente is dé plek als het gaat om techniek. Onderzoek- en onderwijsinstellingen, bedrijfsleven en onze beroepsbevolking vormen een ecosysteem van slim bedenken en slim maken van slimme producten. Deze mix geeft Twente, samen met de landschappelijke kwaliteit en stedelijke cultuur, een internationale aantrekkingskracht op mensen en organisaties. 3

269 De Agenda geeft richting aan de lobby en is de basis voor onze marketingagenda. Dat maakt Twente beter bereikbaar, daarmee staat Twente nationaal en internationaal beter op de kaart en komen mensen er om te werken, te wonen en te verblijven. 2. Dit is Twente Techniek Wie Twente zegt, zegt techniek. Twente weet als geen ander hoe techniek de economie en samenleving kan veranderen. De industriële revolutie bracht Twente economische groei, nieuw werk en inkomsten. Techniek zit historisch in ons DNA. Nog altijd maakt techniek van Twente een sterke ondernemende regio met innovatieve bedrijven en (MKB)-maakindustrie. De Universiteit Twente, Saxion Hogescholen en ROC Twente spelen soepel in op maatschappelijke ontwikkelingen. Innovatie is onze tweede natuur. Techniek brengt ons ook vandaag de dag voorspoed en welvaart en maakt dat we voorbereid zijn op de toekomst. Meer dan techniek Twente is de motor voor techniek. Tegelijk is het veel meer dan dat. Twente is een prachtige regio met een unieke balans tussen stad en land. Kwaliteit van leven is daarbij een belangrijk kenmerk, dat zichtbaar én voelbaar is in de mentaliteit van de mensen en de manier van werken. Er is ruimte, aandacht voor mensen en aandacht voor kwaliteit. Door de aanwezigheid van hightech kennis en roots in de (maak-)industrie, kent Twente veel bedrijvigheid die zich richt op het toepassen van nieuwe technologie in innovatieve producten en diensten, die wezenlijke invloed hebben ons welzijn en welbevinden. De schoonheid en ruimte vormen de basis van het Twentse vestigingsklimaat voor bedrijven en voor talentvolle studenten en onderzoekers. Het heeft ook grote aantrekkingskracht op bezoekers van buiten en hun bestedingen in de regio. Juist door de technologie te koppelen aan andere krachten van Twente aantrekkelijk leefklimaat, ondernemerskracht, onderzoeksklimaat, sterk onderwijs ontstaan synergie en topkwaliteit. Het Twentse ondernemerschap steunt op mentaliteit, arbeidsethos en betrouwbaarheid: afspraak is afspraak. Die mentaliteit heeft Twente een sterke MKB-sector opgeleverd. Techniek en ondernemerschap zijn motoren van en verbindende factoren in een diverse economische en landschappelijke omgeving. Gezamenlijk leveren ze Twente welvaart op. Met techniek als basis is Twente een toonaangevende regio: één grote proeftuin voor technologische oplossingen waarin de Twentse partners de maatschappelijke opgaven aanpakken. 3. Twente in de wereld Mondiale trends en lokale en regionale uitdagingen Twente maakt zich klaar voor de toekomst. Maar hoe ziet die toekomst eruit? De wereld staat niet stil: technologische innovaties volgen elkaar in razendsnel tempo op; de arbeidsmarkt flexibiliseert en dwingt tot een leven lang leren; globalisering zet door en roept als tegenhanger sterke lokale en regionale netwerken op; de klimaat- en grondstoffenproblematiek noodzaakt tot onorthodoxe antwoorden; en de vergrijzing en verstedelijking veranderen de manier waarop we samenleven. Die grote lokale, regionale en mondiale bewegingen bieden ongekende kansen en uitdagingen. Op die dynamische toekomst kan en moet Twente nu al inspelen. 4

270 Regio s moeten voldoende aanzuigende werking hebben om in topconditie te blijven. Twente moet goed bereikbaar zijn, talent kunnen aantrekken, een kwalitatief verblijf kunnen bieden en het ontwikkelen mogelijk maken. Daarbij hoort de nabijheid van en verbinding met andere sterke stedelijke regio s, zowel nationaal als internationaal 1. Bereikbaarheid, in alle opzichten, is daarmee essentieel. De stad van de toekomst is daarbij een uitloper van het landelijk gebied en het landelijk gebied een deel van de stad. Twente moet kansen pakken om verder te groeien. Daarin trekken wij samen op met onze partners, de provincie en Euregio, richting Den Haag en Brussel. In de huidige complexe wereld is het niet voldoende om technologische innovaties te ontwikkelen en er dan op te vertrouwen dat anderen ze gaan gebruiken. Door uit te gaan van de maatschappelijke opgaven en te onderzoeken welke technologie nodig is om aan de oplossing hiervan bij te dragen én hoe we dat vervolgens het slimste kunnen ontwikkelen en maken, slaan we twee vliegen in een klap. We verhogen de economische waarde van de technologische oplossingen zelf én leveren een enorme maatschappelijke meerwaarde. Mondiale trends en regionale oplossingen De revolutionaire integratie van ICT en geavanceerde technologieën in de industriële productieketen biedt Twente grote kansen. Dat geldt ook voor de technologische doorbraken op het gebied van robotica, nanotechnologie, cybersecurity, big data en in slimme materialen. Het gebruik van technische middelen zoals drones en sensoren verhoogt bijvoorbeeld de effectiviteit. In de netwerksamenleving is iedereen dag en nacht verbonden (of kan dat zijn). Het vormt de basis van een deeleconomie en maakt maatwerk en persoonlijke dienstverlening mogelijk. Regionale netwerken zijn internationaal verbonden en creëren een hybride oriëntatie lokaal en regionaal in een globaliserende wereld. Bijpassende sectoren Twente kent een sterke innovatieve maakindustrie binnen de sector HTSM High Tech Systemen en Materialen. Deze technologische kracht draagt bij aan de oplossing. Onderstaande sectoren en thema s hebben raakvlakken met techniek en passen daarom goed bij het doel van de Agenda voor Twente. Energie bv. ontwikkeling van schone, fossielvrije opwek- en opslagtechnologie, zuinige en slimme gebouwen en apparaten. Logistiek & Mobiliteit bv. multimodale bereikbaarheid (weg, water, spoor) van de regio en schone en goedkope mobiliteit tussen delen van de regio. Life Science & Health robotica, medische technologie, etc. Safety & security digitale technologie, drones, etc. Agro & food bv. inzet digitale techniek in de landbouw, gebruik van drones voor kwaliteitscontrole Circulaire economie bv. circulair productontwerp, ontwikkeling van alternatieve grondstoffen, hergebruikstechnologie, reparatiebedrijven. Leisure vrijetijdseconomie bv. geocaching of ict- ontwikkelingen toepassen op routes Bouw & wonen bv. robotisering toepassen in de bouw. 1 Zie hiervoor ook de conclusies uit het onderzoek Kracht van Oost. 5

271 4. Techniek als bundelend thema Wat we kunnen en wat we nodig hebben Twente (h)erkent de uitdagingen en heeft de kracht om lokaal, regionaal en mondiaal oplossingen te bieden en kansen te pakken. Om werkelijk krachtig te kunnen sturen op een toekomstgerichte ontwikkeling moeten we focussen op waar we gezamenlijk als Twentse gemeenten, bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en burgers verschil kunnen maken. Techniek als basis Veel partijen in Twente delen een innovatieve instelling en een sterke technische achtergrond. We huisvesten voorlopers in veel technische sectoren. Continue innovatie is noodzakelijk om als bedrijf en als regionale samenleving te blijven floreren in de mondiale economie. Het vergroot de exportmogelijkheden en de concurrentiekracht en draagt bij aan het toekomstgerichte imago van Twente. We lieten in het eerste hoofdstuk al zien dat de technische Twentse traditie ons samen sterk maakt. Wat is dan logischer dan deze collectieve kracht in te zetten om de uitdagingen aan te pakken en collectieve meerwaarde te realiseren. Reden om in deze Agenda techniek en onze technologische kracht centraal te stellen. Twente heeft techniek in het DNA: slimmer bedenken van slimmere producten en diensten en deze op een slimmere manier maken. Die kracht bezitten gevestigde bedrijven en sectoren en vinden we bij de ondernemende startups, die grotendeels zijn ontstaan uit de universiteit en de hogeschool. Dat technische cluster verdient verdere versterking om van theoretische kennis via onderzoek naar de praktijk in het bedrijfsleven (van bedenken naar maken ). Die kwalitatieve en kwantitatieve impuls is afhankelijk van de mate van ondernemerschap, toptalent en mondiale bedrijvigheid, een arbeidsmarkt in balans en een aantrekkelijke en bereikbare regio. Dit zijn de randvoorwaarden voor een vitale en economisch krachtige regio. 6

272 voor regionale welvaart De randvoorwaarden zijn niet alleen nodig om de techniek zelf te laten floreren. Het belangrijkste is dat ze bijdragen aan welvaart, leefbaarheid en houdbaarheid van de regio en haar inwoners. Als het ons lukt om ondernemerschap breed in te zetten, neemt de verdiencapaciteit en daarmee de werkgelegenheid toe. Als het ons lukt om de vraag en het aanbod van arbeid beter op elkaar af te stemmen, mede door een goede aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt, zullen meer mensen maatschappelijk geactiveerd worden. Als het ons lukt om talent, ondernemers en internationale bedrijven naar Twente te halen en te behouden, remmen we de ontgroening en de krimp. Als het ons lukt om de regio leefbaar, duurzaam en bereikbaar te maken, profiteren mensen in stad én het landelijk gebied en neemt de aantrekkelijkheid van het gebied toe. De focus op techniek versterkt, kortom de basis onder de Twentse economie. Dat levert direct voordeel op, ook voor niet primair technische sectoren. Techniek komt ook op in de landbouw, in de woningbouw, de gezondheidszorg, de mobiliteit. 5. De Agenda voor Twente Over concretisering en actielijnen In de voorgaande hoofdstukken hebben we ingezoomd van doel Twente als technologische topregio (inter)nationaal op de kaart zetten naar focus: techniek centraal. In dit hoofdstuk vullen we de Agenda voor Twente concreter in. Vanuit de vier randvoorwaarden voor een gezonde regio komen we tot onderling verbonden actielijnen met concrete programma s en projecten. Actielijnen 1. Techniek als motor 2. Arbeidsmarkt & talent 3. Bereikbaarheid & vestigingsklimaat 4. Duurzaamheid & circulaire economie Actielijnen Randvoorwaarden Dragende visie Randvoorwaarden Actielijnen Techniek Stuwende techniek en ondernemerschap Trends & Opgaven Arbeidsmarkt in balans Arbeid & talent Bereikbaarheid & vestigingsklimaat Toptalent en mondiale bedrijvigheid Twente motor voor Techniek Visie Twente is dé plek voor techniek die de economie stuwt. Aantrekkelijke en bereikbare regio Duurzaam & circulaire De actielijnen zijn sterk verweven met elkaar via de dragende visie waarin de kracht van de techniek en samenwerking centraal staan. Onderstaand zijn de actielijnen verder uitgewerkt. 7

273 Actielijn Techniek als motor Doel: versterking van het ecosysteem waarin stuwende techniek in alle sectoren tot bloei komt. Dit betekent het versterken van de economische troef van deze regio: Twente heeft het best functionerende ecosysteem van NL voor het stimuleren van innovatie en ondernemerschap op het gebied van techniek. Opgaven - Stimuleren van technologische ontwikkeling; - Versterken van de innovatieve maakindustrie; - Bedrijven en starters uitdagen en faciliteren om te vernieuwen en kansen voor groei te benutten, zoals toegang tot kennis, open innovatiecentra, launching customerships, toegang tot financiën, ondernemerschapsmasterclasses, et cetera; - Verbeteren van productiviteit, concurrentiepositie en arbeidsmarkt; - Creëren van sterke internationale verbindingen; - Samenwerken over de grens; - Energietransitie: ontwikkeling van niet-fossiele energievoorziening; - Bijdragen aan de verduurzaming van de landbouw door technologie en kennis; - Ontwikkelen tot Nationaal Expertisecentrum Drones. 8

274 Initiatieven Novel-T (voorheen Kennispark) bouwt als aanjager van de regionale economie aan een ecosysteem dat ondernemers actief ondersteunt en helpt te groeien door innovatie. Ze verbindt hightech innovatie en ondernemerschap met alle benodigde kennis, talent, kapitaal, infrastructuur en netwerken. Mineral Valley Twente: innovatie op het gebied van mestverwerking en bodemoptimalisatie; Stichting Pioneering: vermarkten van tal van innovatieve, technische oplossingen om de energievraag van woningen te beperken. Investeringen vanuit Innovatiefonds Twente Fieldlabs en open innovatiecentra BOOST als de aanjager voor Smart Industry in Oost-Nederland. Successen: Twente Safety Campus: een hoogwaardige innovatieve test- en experimenteeromgeving voor veiligheidsvraagstukken De ontwikkeling van nanotechnologie onder aanvoering van Mesa+ is veelbelovend op een aantal terreinen (bijv. de verhoging van de efficiëntie van zonnepanelen). Het bedrijf Trioliet ontwikkelt automatische voer-mengwagens die in de agrosector voor precisievoeding zorgt. Het bedrijf ESPS gebruikt robotica om industriële oplossingen te bieden Drones helpen bij de inspectie van waterlopen van het waterschap (samenwerking met ROC van Twente). Het bedrijf Bouman heeft een innovatieve techniek ontwikkeld voor de afvang van CO 2. Pentair heeft een techniek voor filtering en ontzilting van water ontwikkeld. 4silence ontwierp bermverharding, die het geluid van wegen sterk vermindert. Actielijn Arbeidsmarkt & talent Doel: Verminderen van de spanning op de arbeidsmarkt, tussen vraag en aanbod en tussen onderwijs en arbeidsmarkt. De bijdrage vanuit de Agenda voor Twente aan deze doelstelling focust op het opleiden, aantrekken en behouden van (top)talent en het nog meer tot bloei laten komen van ondernemerschap. We willen dat het carrièreperspectief van technisch talent in Twente beter is dan in de rest van Nederland. Opgaven - Aanbod voldoende geschikt technisch personeel om de groei van bedrijvigheid in Twente optimaal te faciliteren. Bijvoorbeeld via faciliteiten voor kenniswerkers (internationaal), carrièreperspectief in Twente, aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt (ook buiten regio), et cetera; - Anticiperen op de arbeidsmarkt van de toekomst: nieuwe technologie zoals digitalisering en robotisering en sociaaleconomische ontwikkelingen zoals vergrijzing, zorg, vrijetijdseconomie, circulaire economie en duurzaamheid hebben een enorme invloed op de arbeidsmarkt; - Sociaal ondernemerschap stimuleren door zakelijke kwaliteit te koppelen aan maatschappelijke meerwaarde. - Verdringing arbeidsmarkt / actief afstemmen vraag en aanbod (van laag tot hoog opleidingsniveau)op de arbeidsmarkt. 9

275 - Stimuleren ondernemerskracht: begeleiding van startups én gevestigde bedrijven die in de bestaande economie stuiten op markthobbels en belemmerende regels. - Verder versterken van de opleidingen bij ROC van Twente, Saxion en UT: Het onderwijs zo inrichten dat je opleidt voor de toekomst. Dan ontstaan kansen om het talent te behouden. - Via het curriculum nieuw talent aan trekken: ontwikkeling van een associate degree kan hieraan bijdragen, evenals multidisciplinair opleiden, waarbij vakken als chemie, biologie en robotica in samenhang worden aangeboden. - Regelgeving, die grensoverschrijdende inzet van arbeidskrachten tegenwerkt, versoepelen. Initiatieven Om studenten te helpen de stap naar een eigen bedrijf te maken bestaat Techwise, een Centrum voor Innovatief Vakmanschap, dat ondernemerschap in het curriculum van alle opleidingen een plek geeft. Werkplein Twente, het samenwerkingsverband van de veertien Twentse gemeenten en het UWV, werkt actief aan het afstemmen van de vraag en het aanbod op de arbeidsmarkt. Twentemove2social, provincie Overijssel, Twentse gemeenten, onderwijsinstellingen en bedrijven stimuleren sociale ondernemingen die innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven aandragen. Saxion Hogeschool traint haar studenten in het toekomstgericht studeren. Ze hebben daarvoor het onderdeel Tech your future opgenomen in het curriculum. Een vacatureportal Twente Careers met ruim hbo+ vacatures, stage en afstudeerplaatsen. Hèt platform dat vacatures actief onder de aandacht brengt, een onderdeel van Twente Branding (twente.com/ vacatures). Ondernemend Twente koppelt startups aan grownups. Bestaande bedrijven treden als mentor op voor de kleinere starters en helpen bij de ontwikkeling van vaardigheden als marketing, sales en werkgeverschap. Om de samenwerking tussen ondernemers te versterken is het concept Facility Sharing in ontwikkeling, waarbij bedrijven productiemiddelen die ze tijdelijk niet gebruiken beschikbaar stellen aan anderen. Overheden helpen als launching customer ondernemers bij het veroveren van een plaats op innovatieve markten. Successen Via experimenteerruimte werkt Twente aan de mogelijkheid om met Nederlandse diploma s toegang te krijgen tot de Duitse arbeidsmarkt. Fraunhofer Project Center aan de Universiteit Twente is een samenwerkingsverband van twee technologische toponderzoeksinstituten voor complexe hoogtechnologische systemen. Ook Saxion hogeschool maakt deel uit van dit onderzoeks- en onderwijscluster. Max Planck Center aan de Universiteit Twente Techniekpact Twente zoekt betere aansluiting op de vraag van ondernemers. Daarbij versnellen ze de levertijd vanuit onderwijs, stellen leren centraal en wordt gewerkt aan het vormgeven van vakscholen De organisatie Remo (Rijssen) is een goed voorbeeld waar de aansluiting onderwijsarbeidsmarkt en samenwerking met bedrijfsleven en ROC werkt. 10

276 Saxion Hogeschool biedt een associate degree, een tweejarige studie die een erkend diploma oplevert. Het levert snelle aansluiting op de arbeidsmarkt op en biedt de mogelijkheid om tijdens de arbeidsloopbaan alsnog een bachelordiploma te behalen. Actielijn Bereikbaarheid & vestigingsklimaat Doel: startups met internationale potentie ontwikkelen en (inter)nationale topbedrijven behouden en aantrekken. De kern is om internationale bedrijven bekend te maken met de mogelijkheden die Twente biedt en vervolgens de geïnteresseerde bedrijven te ontzorgen en te helpen hun vestiging hier te laten floreren. Ook zet deze actielijn in op het verhogen van de bereikbaarheid van én binnen de regio Twente en het vergroten van de bekendheid van Twente. Opgaven - De reisafstand van Twente naar de Randstad en omgekeerd is een grote barrière voor de aansluiting van Twente op de Nederlandse, de Europese en de wereldeconomie. Ook is het een belemmering bij het aantrekken van talent en bedrijvigheid. Het maakt ook het onder de aandacht brengen van onze regio lastig (bv. in één uur van Twente in de randstad en v.v.) - Minstens zo belangrijk voor de economische ontwikkeling en voor het woon- en leefklimaat is de kwaliteit van de verbindingen tussen de Twentse woonkernen en de bereikbaarheid van de aanliggende regio s. Initiatieven Twente Branding positioneert en profileert onze regio internationaal als hightech en ondernemende regio. De stuurgroep Business in Twente werkt aan gerichte acquisitie om kansrijke bedrijven naar Twente te halen. De Twentse mobiliteits- en bereikbaarheidsagenda formuleert het ambitieniveau en prioriteert de lobby-inzet ter vergroting van de (inter-) nationale concurrentiekracht van Twente Twente heeft een ondernemersloket waar bedrijven terecht kunnen voor eerstelijns informatie. Internationaal ondernemerschap en exportbevordering krijgt ondersteuning vanuit het WTC. Nieuwe bedrijven krijgen professionele begeleiding vanuit de gezamenlijke gemeenten, enerzijds om nieuwkomers bij de administratieve en financiële kant (mogelijke subsidies) te ondersteunen en anderzijds om de aansluiting bij het bestaande netwerk te versnellen. Bestaande bedrijven en de onderzoeks- en onderwijsinstellingen werken actief aan het opnemen van nieuwe bedrijven in hun netwerken. Vestigingslocaties: Kennispark Twente, High Tech Systems Park, Techbase Twente Experiment met een zelfrijdend OV voertuig: ideeën om de nieuwste generatie van een zelfrijdend voertuig in Twente op de openbare weg te laten rijden. Twentse onderzoekers en bedrijven lopen voorop in de ontwikkeling en werken aan een proef in de regio. Successen Twente heeft na Rotterdam de grootste multimodale overslag van goederen. In Hengelo ontmoeten water-, weg- en railtransport elkaar, ondersteund door technische (ict)middelen. Door de automotive techniek te koppelen aan ict is hoogwaardig openbaar vervoer mogelijk, dat ervoor zorgt dat alle Twentse kernen met openbaar vervoer goed en snel bereikbaar zijn. 11

277 Topsportevenementen van Twente dragen bij aan profilering van Twente Meer samenwerken met vergelijkbare regio s in Nederland, Duitsland en andere landen Actielijn Circulaire economie & duurzaamheid Doel: een Twentse economie die circulair en volhoudbaar is en die een transitie maakt van fossiele naar hernieuwbare energie. Het circulaire gedachtegoed is niet meer weg te denken uit het economische, ecologische en maatschappelijke debat. In een circulaire economie bestaat afval niet meer en blijven producenten verantwoordelijk voor hun product gedurende de levensloop ervan. Opgaven - Innovatieve ontwerp-, hergebruik- en productieprocessen dragen bij aan de ontwikkeling van de circulaire economie. - Nationale en Europese wetgeving maakt het gebruik van residuen uit mestverwerkers als kunstmestvervangers onmogelijk. Innovatieve emissiebeperkende maatregelen lopen tegen vergunningsproblemen aan en individueel slimme keuzes stuiten op generieke regelgeving. - Twente wil meer dan gemiddeld in Nederland bijdragen aan de verduurzaming van de landbouw door technologie en kennis en als zodanig herkend worden door de rest van Nederland. - In 2023 meer dan 20% van het energiegebruik in Twente uit hernieuwbare bronnen halen (doelstelling provincie Overijssel) - Twente zet zich in voor een vermindering van de CO 2-uitstoot met 25 % in 2020 t.o.v (uitspraak rechter). - Streven naar een energieneutrale regio in 2050 (doelstelling Europa/Nederland). - In 2030 hergebruiken we in Twente 90% van ons afval. - In 2030 produceren we in Twente jaarlijks maximaal 50 kilo restafval per inwoner. Initiatieven Om de energiedoelen te concretiseren en realiseren wordt gewerkt aan een energiestrategie voor Twente. Deze regionale energiestrategie sluit aan bij het programma Nieuwe Energie Overijssel van de provincie Overijssel en ligt in lijn met de afspraken van het klimaatakkoord van Parijs. Successen Watertechnologie: via terugwinning grondstoffen en energie uit rioolwater, zoals in de Energiefabriek Hengelo op initiatief van Waterschap Vechtstromen. Door de slibverwerking te centraliseren en het toepassen van de techniek thermische drukhydrolyse produceert Energiefabriek Hengelo jaarlijks een overschot' aan energie, dat overeenkomt met het energieverbruik van circa 3500 huishoudens op jaarbasis. Voor de nabije toekomst kan de Energiefabriek Hengelo ook dé locatie voor het terugwinnen van nutriënten en het leveren van water van gewenste kwaliteit worden. Energiefabriek Hengelo transformeert daarmee van verwerker van afvalwater tot producent van grondstoffen. Nieuwe zuiveringstechnieken zoals Nereda (Vroomshoop) en membraanbioreactor (Ootmarsum). Nog aanvullen met paar voorbeelden. 12

278 6. De agenda in uitvoering Voortbouwen op een stevige (basis)infrastructuur De Agenda voor Twente start niet vanuit het niets. De afgelopen tien jaar is in de eerste Agenda gebouwd aan een fundament om samenwerking vorm te geven en te ondersteunen. We willen het goede hiervan behouden. Deze Agenda is van alle partners in Twente. Dat betekent dat zij een rol hebben in de uitvoering. In dit hoofdstuk staan we stil bij de basisinfrastructuur die hiervoor nodig is en de manier waarop we de projecten, die volgen uit de actielijnen, gaan uitvoeren. De Agenda voor Twente heeft een looptijd van vijf jaar ( ). Dat wil niet zeggen dat we alle acties voor die gehele periode vastleggen. De Agenda wordt continu dynamisch ingevuld met concrete initiatieven en projecten die het doel en het toekomstperspectief dichterbij brengen. Per jaar maken we een (uitvoerings)programma met sterke breed gesteunde projecten en bouwen van daaruit jaarlijks verder. Daarmee creëren we ruimte voor nieuwe initiatieven en soepele reactie op actuele ontwikkelingen. De infrastructuur als basis Een succesvolle Agenda van Twente staat of valt met goede samenwerking. Samen zorgen we ervoor dat kansrijke ontwikkelingen en activiteiten van de grond komen. Daarbij gaat het om het versterken van bestaande netwerken én om het gericht leggen van contacten tussen partijen die (meer) samen willen of moeten optrekken. Bovendien is het belangrijk om de relatie tussen Twente en aangrenzende regio s te versterken. De kernbegrippen hierbij zijn verbinden, versnellen, vergemakkelijken en toegankelijk maken. De samenwerkingspartners zijn gelijkwaardig, maar hebben verschillende rollen, verbonden aan hun achtergrond en achterban. Ondernemers investeren vooral in concrete uitvoering. Onderwijs en onderzoek leveren talent en kennis. De overheid faciliteert kansrijke ontwikkelingen door te ondersteunen, met adequate regels, als inkopende partij en zo nodig met geld. De provincie zet zich extra in voor de toponderwerpen waarmee Twente zich kan profileren en waarvoor landelijke en Europese subsidies beschikbaar zijn. Daarbij is een eendrachtige lobby van belang en daarin trekken we dan ook samen op. Gezamenlijk creëren de partijen de condities om de Agenda voor Twente tot een succes te maken. Voor een goede samenwerking is een goede netwerk- en organisatievorm nodig. Enerzijds gaat het hierbij om het wegnemen van belemmeringen. Daarbij denken we aan het vormgeven van experimenteerruimte en het vergroten van de regelarme speelruimte. Anderzijds gaat het om het versterken van de netwerken en de informatievoorziening die de samenwerking van de partners bevordert. De afgelopen jaren is een goede basis gelegd voor deze infrastructuur om samen te werken, bijvoorbeeld door de organisaties Novel-T (Kennispark Twente) en Techniekpact Twente. Naast investeringen in projecten zijn bij deze Agenda voor Twente ook investeringen in deze samenwerking nodig. Die (basis)infrastructuur voor samenwerking moet in de komende jaren worden uitgebouwd op basis van de doelstellingen en niet op voorhand door te institutionaliseren. Zo moet de samenwerking er bijvoorbeeld toe leiden dat het makkelijker wordt voor bedrijven om gebruik te maken van de kennis die ontwikkeld wordt door UT en Saxion; of dat bedrijven het onderwijs helpen om ervoor te zorgen dat jongeren vaker de opleiding kiezen die veel kans biedt op een baan. 13

279 Voor 2018 kiezen wij ervoor om deels dezelfde organisaties als in 2017 deze taken te laten uitvoeren. Op basis van de ervaringen in het eerste jaar (2018) met de nieuwe Agenda voor Twente worden aanpassingen doorgevoerd in de taken en de organisaties die ze uitvoeren waar dat wenselijk en nodig is. Het gaat om de volgende taken en / functies: Het gestructureerd aanpakken van het opleiden, werven en vasthouden van hoger opgeleide technici (vanaf MBO 3/4 tot WO-opgeleid) Het aantrekken van nieuwe bedrijven (acquisitie) Het vernieuwen van de bouwsector, waarbij kennisdeling wordt gestimuleerd en innovatieprojecten in de bouw worden aangejaagd en gefaciliteerd. Het in de praktijk verbeteren van de ontsluiting tussen MBO onderwijs en het bedrijfsleven via Centra voor Innovatief Vakmanschap (CIV) Het creëren van een klimaat (ook wel ecosysteem genoemd) waarin ondernemen en innoveren, met name in de hightech sector, in Twente worden aangejaagd. Zowel voor starters als groeiers. Het versterken van de regionale arbeidsmarkt met een focus op de topsector hightech systemen en materialen. Het stimuleren van een internationaal vestigingsklimaat voor mensen en bedrijven Inzet op marketing van Twente, aan de hand van krachtige positionering en profilering. Bekendheid en imago vergroten binnen en buiten Twente. Uitvoering De focus van de Agenda van Twente ligt op de techniek. Om de techniek als motor van de Twentse economie meer kracht te geven, is het nodig om een aantal randvoorwaarden te versterken (zie hoofdstuk 4). Hiervoor zijn vier actielijnen benoemd (hoofdstuk 5). De partners in deze agenda voeren de komende jaren binnen deze actielijnen projecten uit om zo bij te dragen aan de doelstelling om via de technologische kracht een sterkere regio van Twente te maken. De actielijnen zijn een kapstok en onderling verbonden. Ze worden gefinancierd uit bijdragen van de samenwerkende partners. Projecten worden bij voorkeur gefinancierd en uitgevoerd door deelnemers uit de diverse samenwerkende O s, minimaal uit twee ervan. Waar nodig kan vanuit de Agenda voor Twente een extra investering komen om de kwaliteit te verhogen en krachten te bundelen. Om gebruik te kunnen maken van de voordelen die de Agenda voor Twente biedt moet er voldaan worden aan de volgende criteria: kansrijk, regionaal, additioneel, concreet, helder en toekomstgericht (KRACHT). K R A C H T Biedt kansen aan Heeft betrekking op (een groot deel van) de regio Voegt iets toe aan het bestaande Is concreet Is helder geformuleerd Is gericht op de toekomst 14

280 De projectvoorstellen worden beoordeeld door een commissie, die is samengesteld uit de vier samenwerkende partners (O s). De coördinatie van de Agenda geschiedt vanuit een efficiënt en slagvaardig aanjaagteam. Daarin werken de vier O s samen, zodat de lijnen naar de verschillende uitvoerende organisaties kort zijn. Monitoring en verantwoording Om de inzet, de output en het maatschappelijke effect voor iedereen in kaart te brengen is monitoring onmisbaar. Ondersteuning vanuit de Agenda stelt eisen aan de uitvoering. Het vraagt om een hoge mate van transparantie. Alleen dan is het mogelijk om de bijdrage van projecten te monitoren en te verantwoorden. De monitoring wordt uitgevoerd door Kennispunt Twente. Monitoring dient niet alleen voor de verantwoording van de inzet van middelen en de resultaten. Ze is primair bedoeld om (tussentijds) te signaleren waar de resultaten of maatschappelijke effecten tegenvallen en waar dus extra inzet nodig is. Dit maakt de monitoring en verslaglegging toekomstgericht. Als basis voor het monitoren van de regionale economie dient de Twente Index. Hierin wordt de ontwikkeling van de Twentse economie vergeleken met Nederland als geheel en omliggende regio s. De Twente Index heeft een belangrijke signaalfunctie bij de keuze en invulling van de actielijnen in Agenda voor Twente. Iedere actielijn heeft een specifieke set met indicatoren (zie bijlage) om de ontwikkeling binnen dit thema nauwgezet te kunnen volgen en te kunnen vergelijken. Zowel de Twente index als indicatoren van de actielijnen hebben een generiek karakter. Ze geven de Twentse ontwikkeling weer en zijn een optelling. Deze gegevens bevatten niet alleen de effecten van de Agenda voor Twente, maar ook andere effecten, zoals nationale en mondiale ontwikkelingen en individuele beslissingen van Twentse actoren. Daarnaast vindt de monitoring ook in dialoog plaats, met onze partners en met degenen voor wie we het doen. Dit om via gesprekken goed zicht te krijgen op wat we bereiken, wat we beogen en waar nodig gericht bij te kunnen sturen. 7. Financiering, marketing, lobby en communicatie Financiering Uitvoering van de Agenda en het (inter)nationaal op de kaart zetten van Twente als technologische topregio vraagt een grote inspanning en financiële bijdrage, die de vier partners gezamenlijk leveren. De motor van de vooruitgang is ondernemerschap, maatschappelijke dynamiek en de kwaliteit van de projecten. De 4 O s betalen samen voor het aanjaagteam, voor inhoudelijke en procesondersteuning van nieuwe initiatieven en voor daadwerkelijke uitvoering van de projecten. Dit is de netwerk- en organisatievorm die in het vorige hoofdstuk is beschreven. In de Agenda van Twente van was 80 miljoen beschikbaar; een bedrag van ongeveer 12,75 per inwoner. De veertien gemeenten stellen voor deze Agenda voor Twente bij de start 7,50 per inwoner beschikbaar voor de basisinfrastructuur en het aanjagen van nieuwe initiatieven. Dit is als volgt opgebouwd: 3,50 voor de (basis)infrastuctuur, 1,50 aanjaaggeld en 2,50 voor de ambitie. Deze ambitie houdt in dat we zoals ook uit de vraag van de vier O s blijkt o.a. nog sterker inzetten op gerichte marketing. De inzet is dat de andere O s een vergelijkbaar bedrag bij gaan dragen. We maken ons er hard voor dat de provincie Overijssel vanuit o.a. haar regisseursrol op de regionale economie ook bijdraagt. 15

281 Naarmate de projecten concreter worden neemt de bijdrage en daarmee de relatieve hoogte van de investering door ondernemers, onderwijs- en onderzoeksinstellingen toe. Daarmee komt de verdeling van de financiële inzet van het gehele pakket aan activiteiten in balans. Dit neemt niet weg dat individuele gemeenten -indien projecten passend zijn bij hun opgaven en ambities deel nemen aan projecten. Gemeenten kunnen daarvoor individueel ruimte reserveren op hun begroting. Vb.. verdeling gezamenlijk initiatief De investeringen moeten leiden tot maatschappelijk rendement en economische opbrengsten. Daarnaast heeft de uitstraling van een gezamenlijke Twentse investeringsagenda juist een groot extern effect en multipliereffect, de eigen inzet levert over het algemeen veel cofinanciering op. Marketing en lobby De ambitie om Twente als technologische topregio te positioneren vraagt om een optimale marketing, communicatie en lobby als onlosmakelijk onderdeel van de Agenda. Omgekeerd geeft de Agenda richting aan de lobby en is de basis voor onze marketingagenda. Wanneer Twente als technologische topregio (inter)nationaal nog beter op de kaart staat helpt dat op velerlei facetten zoals bij handelsbevordering, het aantrekken van bedrijven, profiel geven aan de regio en bij talentontwikkeling. Met elkaar bouwen we aan een krachtig en onderscheidend merk. Voor een aantrekkelijke regio die innovatieve ondernemers, ambitieuze professionals en talentvolle studenten volop kansen biedt. Om de positionering van Twente als economische topregio te versterken moet zichtbaarder worden dat deze gekoppeld aan het merk Twente ons ook meer oplevert. Zoals meer innovatieve allianties, meer banen (ook aan de onderkant), meer startende bedrijven en meer economische dynamiek. Dit allemaal vóór en ten behoeve van een krachtige BV Twente. Daarnaast is transparantie in en communicatie over de agenda essentieel voor de stakeholders en ambassadeurs van de Agenda voor Twente. Tot slot: Samen investeren om de kracht van Twente te verzilveren voor de ondernemer, de student, de werkzoekende, de boer, de toerist en voor de regio als geheel. De Agenda voor Twente gaat de condities zoals kennis, talent en marketing die in deze regio in de afgelopen tien jaar zijn opgebouwd versterken. Ze kiest techniek als middel om de economie en de regio als een geheel op te stuwen en Twente klaar te maken voor de toekomst. 16

282 Operationalisatie indicatoren bij doelstellingen Agenda voor Twente Versie 30 maart 2017, versie 2 Uitgangspunten selectie indicatoren Voor de verdere regionaal economische ontwikkeling is het versterken van de regionaal economisch structuur ookwel ecosysteem noodzakelijk. Door onder meer investeringen in de agglomeratiekracht, de verbinding met andere regios en innovatie kan de regionaal economische structuur worden versterkt. Het ecosysteem is beschreven onder het tabblad 'Kader' van de website Kort samengevat gaat het om investering door alle O'4 in de kennisinfrastructuur, clusters van bedrijven, ondernemerschap, arbeidsmarkt, financiering, woon- en leefomgeving en regiobranding Op basis van deze uitgangspunten is een aantal indicatoren geselecteerd voor het meten van de regionaal economische ontwikkeling. Er is een groot aantal indicatoren beschikbaar. Vanuit de actielijnen van het document 'Agenda voor Twente, Investeren in de toekomst' is hier voor een eerste selectie gemaakt. De in vet weergegeven indicatoren zijn de voorlopige geselcteerde kernindicatoren. Onderdelen Mogelijke indicatoren Toelichting Bron Actielijn 1: Techniek Techniek, de duurzame sector HTSM werkgelegenheid Aantal en aandeel Bestaande indicator Twente Index Aandeel personen met technische beroepen Aantal en aandeel CBS, microdata Actielijn 2: Arbeidsmarkt & Talent Arbeidsmarkt Arbeidsmarktparticipatie Aandeel leeftijden/geslacht/opleidingsniveau Bestaande indicator Twente Index Opleidingsniveau Aantal en aandeel Bestaande indicator Twente Index Talentontwikkeling Opleiding/studie volgend Aandeel jongeren naar opleidingssoort Techniekpact monitor Jong Talent Aandeel en saldo jonge veelverdieners CBS, microdata Studenten naar niveau/opleiding Aantal en aandeel Bestaande indicator Twente Index en Techniekpact aangevuld met nieuwe typen opleidingen Ondernemerschap Start ups & Scale ups Aantal / aandeel tale bedrijfsleven Bestaande indicator Twente Index Snelgroeiende/innovatieve bedrijven Twentse bedrijven op provinciale en Nederlandse rankbestaande indicator Twente Index Actielijn 3: Bereikbaarheid en vestigingsklimaat Vestigingsklimaat Economische structuur Vestigingen en werkzame personen Bestaande indicator Twente Index Bedrijvendemografie Starters/opheffingen/migratie Bestaande indicator Twente Index Aantrekkelijke regio Migratie van/naar Twente Aandeel en saldo jonge veelverdieners CBS, microdata Woonaantrekkelijkheid Woonaantrekkelijkheid zonder geografie Altas van gemeenten, uitbreiding Twente index Bereikbare regio Reisduur naar stedelijke concentraties in NL en D Daadwerkelijke reistijd met auto en trein Routeplanners Bestaande indicator Twente Index, discontinu Digitale bereikbaarheid/aandeel breedband Dekking van glasvezel (en andere snelle internet verbimeting Bekendheid Twente (internationale) ondernemers / studenten / toeristen Geen longitudinale meting voorhanden Actielijn 4. Energie en circulaire economie Duurzame energie Hernieuwbare energie Aandeel hernieuwbare energie Lokale energie monitor, RVO reductie CO2-uitstoot Aandeel CO2-uitstoot Klimaatmonitor, Min. IV Afval Hergebruik Aandeel hergebruik van afval Afvaldatabase, Afvalmonitor

283 Hof va Twente Regio Tw r _Reaiwra ienur - Domein: Domein: LO/E Datum -3 F' mgekomen post Paraaf hh 1 Dgelijks Bes Scan: iraacl Kopie:LO/ÊCO Postbus AB Goor Telefoon: (0547) Fax: (0547) info@hofvantwente.nl Internet: antwente.nl Aan de voorzitter van het Presidium van de Twenteraad Postbus BK Enschede Uw brief van: Uw kenmerk Ons kenmerk: Datum: - - Griffie 24 januari 2017 Behandeld door: Verzonden A. Venema 2 februari 2017 Bijlage(n): Onder erp: Agenda van Twente Geachte heer van Veldhuizen, Bij deze vragen wij uw aandacht voor het volgende. Op 18 januari 2017 is de radenbijeenkomst in de Reggehof in Goor gehouden. In onze vergadering van 25 januari 2017 hebben wij deze bijeenkomst geëvalueerd. Graag willen wij u daarover informeren. Wij willen kanttekeningen plaatsen m.b.t. de gang van zaken, zowel t.a.v. het proces als t.a.v. de inhoud. Wat betreft het proces werd gesteld dat de 14 gemeenten hebben besloten tot een nieuwe Agenda van Twente. Dit is niet juist. Momenteel verkennen wij de mogelijkheden voor een nieuwe Agenda van Twente. Daarmee zitten wij nog een stap eerder in het proces. Gemeentelijke besluitvorming over een nieuwe Agenda van Twente moet nog plaatsvinden. Wat betreft de inhoud van een nieuwe Agenda van Twente is het advies van de Twenteboard in essentie een hulpmiddel, niet meer en niet minder. De colleges en de Bestuurscommissie zijn in de lead wat betreft de inhoud. Het is aan hen om de raden, waar nodig op zorgvuldige wijze daarbij te betrekken. Overigens bepleit Hof van Twente het toevoegen van een deskundige aan de Twenteboard op het gebied van agrarische economie en problematiek. Een Agenda van Twente moet uiteindeiijk een zodanige inhoud krijgen dat alle Twentse gemeenten zich daarin voldoende herkennen om van daaruit gezamenlijk kansen te benutten en gezamenlijk als één krachtige regio op te trekken. Raadsleden van Hof van Twente hebben op 18 januari hun input geleverd aan de verschillende discussietafels. Bijv. De Agro & Food sector. Het belang van een circulaire economie en het belang van de agrarische sector voor Twente is groot. Zowel wat betreft behoud van vitaliteit en leefbaarheid op het platteland als wat betreft de werkgelegenheid; direct agrarische bedrijven met

284 bijna arbeidsplaatsen; indirect ca arbeidsplaatsen. De Agro & Food sector is goed voor circa 15% van de Twentse economie. Hierbij is de insteek juist niet de tegenstelling tussen stad en platteland maar één van gezamenlijkheid en samenhang tussen beiden. Duurzaamheid Twente moet een duurzamere regio worden, in de breedste zin van het woord. Via duurzaamheid en innovatie kan verbinding worden gelegd tussen de verschillende sectoren waarin Twente sterk is zoals High Tech, Agro & Food en de zorgsector. e Vrijetijdseconomie Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor Twente. De sector is goed voor ca. 9% van de werkgelegenheid in Twente en versterkt het leefklimaat van de steden en landelijke gemeenten. De VTE-sector biedt veel werkgelegenheid op een lager of middelbaar niveau, juist de doelgroep die in Twente bovengemiddeld vertegenwoordigd is. Aan de Twenteraad komt m.b.t de Agenda van Twente geen formele bevoegdheid toe. De uiteindeiijke bevoegdheid ligt bij de afzonderlijke gemeenteraden. Dit mag niet uit het oog worden verloren. Het Presidium van de Twenteraad heeft er belang bij dat gemeenteraden, ook los van de in hun gemeenten gemaakte interne afspraken, op een zorgvuldige wijze worden betrokken bij de Agenda van Twente. Het belang van een breed gedragen Agenda van Twente is te groot om daar niet uiterst zorgvuldig mee om te gaan. Gelet daarop vragen wij u kennis te nemen van deze brief, deze door te zenden aan de Bestuurscommissie en ons te informeren over de reactie van de Bestuursco issie. Hoogachtend, De raad van de gemeente Hof van Twente cc Bestuurscommissie Agenda van Twente

285 gemeente Rijssen-Holtet\ Presidium van Twenteraad Postbus BK ENSCHEDE ingekor en post nccoiri Lcedc 1 Paraaf jd wm 3 0 )AN, 2ün i DdCj lijks Bestuur j Kopi ~T -~ datum onderwerp bijlagen uw brief van referentie behandeld door doorkiesnummer documentnummer erzonden 26 januari 2017 Uitgaande brief G.H. Veerman (0548) D januari 2017 Geachte eer, mevrouw, Op 18 januari jl. vond in Goor een raadsledenbijeenkomst plaats over het vervolg van de agenda van Twente. Deze bijeenkomst is op 23 januari in het presidium van de gemeente Rijssen-Holten geëvalueerd. Naar aanleiding daarvan heeft het presidium behoefte om het volgende onder uw aandacht te brengen. In de maanden november/december is in de gemeenteraden van de Twentse gemeenten de Agenda van Twente aan de orde geweest en is onder meer besloten tot het starten van een verkenning naar een nieuwe Agenda van Twente. Ons presidium hecht er aan nogmaals te benadrukken dat er slechts besloten is tot het starten van een verkenning. Tijdens de bijeenkomst van 18 januari werd dat niet zo gepresenteerd. In die zin getuigde deze avond niet van een bijdrage aan een goede besluitvorming met het oog op de nieuwe Agenda van Twente. Wij zijn van opvatting dat vooral de colleges van burgemeester en wethouders hierin de lead moeten hebben en wij achten het van belang dat zij de gemeenteraden bij de te maken keuzes betrekt. In Rijssen-Holten is daartoe besloten de Agenda van Twente altijd te agenderen in een commissie. De Twenteraad kan daarbij ook gebruikt worden, mits dit goed wordt voorbereid. Het lijkt erop dat getracht wordt de Twenteraad beslisbevoegdheid te geven, hetgeen wij onjuist vinden. U kunt daar inspiratie en een indicatie krijgen, maar de Agenda van Twente zal in iedere raad afzonderlijk moeten worden goedgekeurd. Wat ons betreft vraagt de totstandkoming van een nieuwe investeringsagenda dus een goede voorbereiding met goede voorstellen waardoor evenwichtige keuzes kunnen worden gemaakt die bijdragen aan versterking van de hele regio. Wij zijn van opvatting dat dit de sterkste impuls geeft aan onze regionale samenwerking. Wij menen er goed aan te doen dat u kennis kunt nemen van onze insteek en die kunt meenemen bij uw verdere oordeels- en besluitvorming. Mocht u naar aanleiding van deze brief behoefte hebben om te reageren dan kan dat op de gebruikelijke weg via de bestuurlijke kanalen. Met vriendelijke groet,

286 GEMEENTE /IERDEN [ Regio Twente 1 Registratienummer j Domein: / Domein: CXj 1 Paraaf r j Datum ) 2 7 FEUt Ü Regio Twente Postbus BK ENSCHEDE 1 Dagelijks Bestuur! \ Regioraad Scan:.... J [Kopie: Wierden, Ons nummer: Onderwerp: 21 februari 2017 Verzonden: 24 februari 2017 Z / UIT Uw kenmerk: werkzaamheden nieuwe Agenda van Twente Geachte bestuur, Wij zijn op de hoogte van het feit, dat zowel op bestuurlijk als ambtelijk niveau de eerste werkzaamheden zijn gestart voor de nieuwe Agenda van Twente (verkenning). Wij constateren dat dit project een strakke planning heeft. Wij vragen u om stukken tijdig aan te bieden voor zowel het ambtelijk overleg over deze nieuwe Agenda, als voor de Bestuurscommissie van de Agenda van Twente, zodat er een goede voorbereiding kan plaatsvinden binnen onze organisatie. Directe aanleiding is een afgelopen maandag waarin wordt gevraagd dinsdag leesruimte te agenderen omdat dinsdagmiddag stukken worden toegezonden die woensdag in een vergadering worden behandeld. Dit is niet werkbaar. Op deze wijze is er onvoldoende tijd voor ambtelijke voorbereiding en bestuurlijke standpuntbepaling. We verzoeken u hier anders mee om te gaan. Ook wil ons college graag regelmatig en tijdig op de hoogte gehouden worden van het proces en de inhoud van de nieuwe Agenda van Twente. Met vriendelijke groeten, Burgemeester en wethouders van Wierden, de secretaris de burgemeester R.B. van den Brink ing. J.H.M. Robben WAAR KIJK JE ALS JE MEER INFORMATIE WILT? postadres Postbus 7640 AA Wierden bezoek d es Pouliestraat 3, 7642 EB Wierden teeeeoon WEBsiTEwww.wierden.nl E MAiigemeeme@wierden.nl twitter ê'cemwierden iban NL0 BNGH btw NL B01 kvk

287 Ri Re,v Domein. i Joim ii i Regio Twente Projectbureau Agenda van Twente Postbus BK ENSCHEDE /o- co Datum 2 3 DEC Daueliiks Bestuur i I Regioraad Scan: J<2Ë! Paraaf J Gemeente _JHellendoorn Uw brief/kenmerk: Ons kenmerk: Doorkiesnr.: Typ./coll UIT HME Bijlagen: ja Onderwerp: Nijverdal, Tussenrapportage subsidie / agenda van Twente / Fonds recreatie en Toerisme 2014 n DEC Geachte mevrouw Vorkink, Hierbij ontvangt u van ons een tussenrapportage voor het project de Paarse Poort, waarvan we van de Regio Twente een subsidie van ,- hebben ontvangen met als doel bij te dragen aan de doelen van het UVT en de versterking van de toeristische structuur in Twente en de stijging van de toeristische omzet en werkgelegenheid. Zoals wij ook in onze aanvraag hebben aangegeven en mede verwoord in uw subsidiebeschikking, wenden wij de subsidie aan op de volgende onderdelen: 1) Ontwikkelen gezamenlijke arrangementen/evenementen; 2) Beleven van de natuur van de heuvelrug in het buitencentrum en op het plein; 3) Verbijzondering speel- en beleefplekken buitenruimte; 4) Beheer en onderhoud touchscreen; 5) Samenwerking tussen sterrenwachten Paarse Poort/Lattrop en Twentse Welle; 6) Tentoonstelling: inrichting planetarium/controlroom; 7) Promotie: gezamenlijke huisstijl Paarse Poort (SBB, NP, CNME, IVN, Sterrenwacht), samenwerking TBH, TB Rijssen/Holten, ontwikkelen samenwerking TBT/Marketing Oost/Paarse Poort/Sallandse Heuvelrug. Per 22 december 2016 hebben wij diverse activiteiten en producten gerealiseerd c.q. in gang gezet met behulp van uw subsidie. Hieronder volgt daarvan een overzicht. Bij de Paarse Poort is na de realisatie van het Buitencentrum van Staatsbosbeheer de buitenruimte volledig op de schop gegaan. Onderdeel hiervan was het nodige grondwerk, aanleg van paden, speelvoorzieningen, afvalbakken, fietsenrekken, groeninplant, halteplaats heideslak, plaatsing routeborden, herstel van de TOP etc. De buitenruimte heeft hiermee een bosachtig en natuurlijk karkater gekregen, conform de visie die daarvoor in 2012 is gemaakt. In de bijlage treft Bouwen, Milieu en Openbare ruimte bmo@hellendoorn.nl llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll (code voor postverwerking) Bezoekadres: Willem-Alexanderstraat 7, Nij erdal Tel. (0548) Fax (0548) Parkeergarage: Maximastraat MW Nijverdal parkeren.hellendoorn.nl Postadres: Postbus AE Nijverdal

288 = 2 = u een foto van de vernieuwde buitenruimte aan. De totale uitgaven voor de buitenruimte voor bovengenoemde zaken bedroeg ,- Vermeldenswaardig is een bijzonder object in die buitenruimte, nl. een zonnewijzer. Samen met studenten van Reggesteyn is de zonnewijzer, dat feitelijke een educatief speelobject is, in de buitenruimte gerealiseerd. De kosten bedroegen 1.485,- Een foto van de zonnewijzer is opgenomen in de bijlage. In het kader van de samenwerking tussen de Sterrenwachten in Twente is het project 'Met sterren naar techniek en toeristen uitgevoerd. Onderdelen van het project waren een gezamenlijke aankoop van een aantal films die in de planetaria af te spelen zijn, daarnaast is er een educatief pakket voor de jeugd opgezet. Hiermee is het doel de jeugd meer voor sterrenkunde te interesseren en kunnen cursussen worden aangeboden waarmee de Sterrenwachten interessanter worden om te bezoeken. Er zijn als gevolg van deze inzet plannen om een jeugdafdeling te starten. Hiermee is het aanbod vergroot en heeft het een positieve uitwerking op de bekendheid en bezoekersgraad van de Sterrenwachten. Voor de samenwerking is een bedrag ,- uitgegeven. In het kader van de gezamenlijke promotie en marketing van het gebied is samen met IVN, TBH en TB Rijssen/Holten en de gemeenten Hellendoorn en Rijssen-Holten het evenement de 'Paarse Loper' bedacht en georganiseerd. De bedoeling is dat dit is een jaarlijks terugkerend evenement wordt tijdens de bloei van de heide (in augustus). Doel is om alle bestaande evenementen en alle nieuwe activiteiten onder 1 vlag te laten plaatsvinden nl de Paarse Loper. Koppeling met de centra van Holten en Nijverdal is gemaakt, door o.a. ondernemers te benaderen voor deelname. Afgelopen jaar is ingezet op promotie via de site dagjeweg.nl en is er promotiemateriaal ontwikkeld. Voor 2017 wordt er doorontwikkeld en gewerkt aan verdere bekendheid. Voor de uitwerking van de Paarse Loper is tot op heden 4.087,- uitgegeven. Voor meer informatie van de Paarse Loper verwijzen wij u naar Ook is in het kader van de gezamenlijke promotie en marketing van het gebied gewerkt aan de totstandkoming van een kinderkaart. Dit toeristische product is geïnitieerd door de samenwerkende TBH en TB Rijssen/Holten. Aanvankelijk was het de bedoeling om een kinderkaart voor Hellendoorn en Rijssen-Holten (de Sallandse Heuvelrug) te maken. Na overleg bleek dat Twenterand en Wierden graag wilden aansluiten. Dit heeft tot een nog beter product geleid. De kosten die met de productie en ontwikkeling van de kaart gemoeid zijn geweest bedragen 2.999,-. Ook is er gezamenlijkheid door TBH en IVN gewerkt aan de ontwikkeling van een routeboekje ('Natuurlijk wandelen') van Abel-life voor de Sallandse Heuvelrug. Hier zijn 4 routes opgenomen die het gebied beter op de kaart zetten. De routes liggen in Haarle, het Nationaal Park, Nijverdal en Holten. Kosten van het realiseren van dit toeristisch product bedroeg 1.500,-. In de bijlage een foto van dit boekje. Tenslotte heeft de sterrenwacht een project gestart dat Zonobservatorium heet. Het zonobservatorium heeft als doel méér bezoekers aan te trekken door een breder en attractiever productaanbod te hebben én een wezenlijk betere educatieve waarde leveren voor het onderwijs. Op de Skywalk, dat onderdeel is van de controlroom, wordt het instrumentarium opgesteld en gebruikt en daarmee maakt het onderdeel uit van de inrichting an de controlroom en ook integraal onderdeel van Sterrenwachtin zijn algemeenheid. De ingebruikname van de controlroom/skywalk als zonobservatorium past wat ons betreft prima binnen de uitgangspunten van het UVT omdat: 1. Unieke en hogere attractie waarde voor reguliere publiek / vakantiegangers en dagjesmensen die West Twente / de Sallandse Heuvelrug bezoeken. Verruiming van openingstijden van de sterrenwacht overdag. Mogelijkheid om specifieke 2. Zonarrangementen te ontwikkelen ( Doordeweekse Zondagen - Zonnige Zaterdag enz.) ook bij groepsreserveringen met het te verwachten effect van meer bezoekers.

289 = 3 = 3. Zonobservatie kan als praktische les worden opgenomen in de lesprogramma s natuurkunde / astronomie van het onderwijs (lokaal - regionaal). 4. Inhoudelijke toevoeging voor de cursussen Astronomie van de Sterrenwacht. 5. Sterrenwacht wordt aantrekkelijker voor vrijwilligers waardoor de continuïteit beter wordt gewaarborgd. 6. Een zonobservatorium dat als unique sellingpoint kan gelden bij marketing van Twente, de Sallandse Heuvelrug en de Sterrenwacht Hellendoorn. Vanuit de subsidie wordt een bedrag van ,- beschikbaar gesteld aan de Sterrenwacht voor de uitvoering van het zonobservatorium. Het bestuur van de Sterrenwacht draagt zelf 2.500,- bij. Wij vertrouwen erop u hiermee op dit moment voldoende te hebben geïnformeerd over de voortgang. Hebt u naar aanleiding van deze brief nog vragen? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het Harro Meijer van het team Ruimte, tel Hoogachtend, Burgemeester en Wethouders van Hellendoorn, H.B. Meijer, Beleidsmedewerker Ruimte en Groen

290

291 Bijlage

292 \ *V = 6 =

293

294 = 8 =

295 = 9 = OtrKA TOtMTW «lostoop WESTERH AR KiMDtR.IOtR.OiR.ijtM/MKR.D' OCRIHCOLF VROOMSHOOP VR1EZEN XEN KMKfiFitvr jti HEI l.kndoorn NI/VERDAL J iwincktao.' S rrlffaati De Kr I T Aki if OorQud Tantk-atneAi. WIERDEN K mks«kt-, RIJSSEN (/ H<t bo» won Doo t)( Dok \ ' U J«p ie Nkhootn.,. H Jon«> d««vv.com ' Jl Buninunt um Salla dm ruvfvmg Ta 10 Roofvogrikho-J 4 nttskoures HOLTEN Kiniof fürouw Dtn Hom. - > U Nijvc dol firtirout» U V. iffdm furoul» ENTER S WAHOtLROUrtS : ExpftJitit Endn Athutb wv-. Het Wntl t jdpad?, l t fitutijdpod.r iüf. H. 'f 'I HM Koboutti d </ Het ipwbxjtpo11

296

297 international topsport events Dagelijks Bestuur Regio Twente t.a.v. de heer G.O, Van Veldhuizen Postbus BK Enschede Enschede 3 maart 2017 Betreft: positionering Stichting International Topsport Events Twente (ITET) - Agenda van Twente Geachte heer Van Veldhuizen, De Stichting International Topsport Events Twente (ITET) betreft een bijzonder samenwerkingsverband tussen de organisaties van de topsportevenementen Enschede Marathon (Enschede), FBK Games (Hengelo), Triathlon Holten (Holten), CSI Twente (Geesteren) en de Military Boekelo-Enschede (Boekelo). De samenwerking tussen voormelde evenementen dateert van en is op geformaliseerd met de oprichting van een eigen stichting (KvK-nummer ), die als aanspreekpunt dient voor tal van gremia uit de publieke en private sector. Gezamenlijk creëren de evenementen een uniek business-to-business platform met riante spin-off effecten in economisch, sociaal-maatschappelijk, politiek-bestuurlijk en educatief opzicht. Bovendien garandeert de samenstelling van de stichting een goede balans tussen de afzonderlijke compartimenten binnen Regio Twente voor wat betreft sportieve disciplines, geografische spreiding, verhouding city life - country life en chronologie. De evenementen genereren gezamenlijk onder meer een economische impact van liefst 11,7 miljoen euro, een publiciteitswaarde van 2,5 miljoen euro, een bezoekersaantal van (37% van buiten de regio) en voor ruim euro aan overnachtingen. Met een participatiegraad van 500 sponsors, relaties en ruim manuren door vrijwilligers vervullen de evenementen een belangrijke verbindende rol binnen de Twentse samenleving. Dergelijke kengetallen hebben ertoe geleid dat de Stichting International Topsport Events door het NOC-NSF binnen de campagne Olympisch Vuur reeds herhaaldelijk is aangehaald als pilot project en door het Comité Twentse Haring Primeur in 2013 is onderscheiden met de Zilveren Haring. Dit met de volgende motivering: Voor haar positieve beïnvloeding op het imago van Twente. De 5 Twentse topsportevenementen zijn de winnaar van de Zilveren Haring 2013, aangezien het Twents Haring Comité van mening is dat zij een belangrijke bijdrage hebben geleverd en nog leveren aan de innovatieve kracht en economische ontwikkeling van Twente. Daarmee helpen de 5 topsportevenementen onze regio positief te positioneren en de promotie van Twente te bevorderen. De samenwerkende topsportevenementen in Twente zorgen al jaren voor aandacht voor de regio in binnen- en buitenland. Enschede Marathon, FBK Games, CSI Geesteren, Triathlon Holten en Military Boekelo organiseren jaarlijks degelijke, goed bezochte evenementen, die niet alleen veel bezoekers trekken, maar ook veel media aandacht genereren en daarmee Twente op de kaart zetten. Door samen te werken weten de organisaties ook in economisch moeilijke tijden de evenementen o ereind te houden en de kwaliteit te garanderen. De 5 topsportevenementen zorgen samen met vele sportclubs voor structurele aandacht voor een aantrekkelijk sportklimaat in Twente. (...).

298 De Stichting International Topsport Events (ITET) heeft Regio Twente veel te bieden op tal van fronten, variërend van topsport, recreatie en toerisme, relatiebeheer, branding en exposure tot sociaal-maatschappelijke activiteiten, breedtesport en onder ijs. Naast de oprichting van een eigen stichting zijn inmiddels tal van zaken gerealiseerd, zoals de ontwikkeling van een leeratelier met Saxion Elogescholen, landelijke coverage via speciale uitgaven met de Telegraaf (3x), een uitzending van RTL Trips & Travel en de ontwikkeling van meerdaagse arrangementen ten behoeve van het toeristische bedrijfsleven, specials met de regionale partners Twentsche Courant Tubantia en RTV Oost, de oprichting van de Stichting Duurzame Twents Evenementen, de organisatie van diverse business meetings, de oprichting van een zelfstandig evenementenbureau etc. Bij brief d.d zijn de vijf evenementen Enschede Marathon (Enschede), FBK Games (Hengelo), Triathlon Holten (Holten), CSI Twente (Geesteren) en Military Boekelo-Enschede (Boekelo) door Gedeputeerde Staten van Overijssel voor de komende drie jaar afzonderlijk benoemd tot beeldbepalend evenement van Overijssel. Dit betreft een exclusief gezelschap van 11 cultuur- en sportevenementen, die na zorgvuldige screening zijn geselecteerd uit een totaal van 103 (!) evenementen. Gedeputeerde de heer dr. YJ. van Hijum geeft in een provinciaal persbericht d.d een volgende motivering: E enementen vergroten de aantrekkelijkheid van onze mooie rovincie. Een breed publiek, zowel nationaal als internationaal, maa t op laagdrempelige wijze kennis met boeiende cultuur- en sportactiviteiten. Daarnaast bieden ze kansen voorde professionele groei van talent.(...)' De Stichting International Topsport Events Twente (ITET) beschikt over een breed draagvlak in de regio en denkt complementair aan bovenstaande provinciale visie een constructieve bijdrage te kunnen leveren aan Twente Marketing in de breedste zin van het woord. Ze betrekt bovendien het standpunt dat een verankering van haar statutaire doelstellingen en ambities binnen de kaders van de Agenda van Twente functioneel is en als een belangrijke katalysator kan dienen ten behoeve van de ontwikkeling van diverse beleidsterreinen binnen Regio Twente. De Stichting International Topsport Events Twente (ITET) is graag bereid u nader te informeren inzake onderhavig verzoek. In afwachting van uw reactie verblijven we, Met vriendelijke groet, Bestuur van de Stichting International Topsport Events Twente (ITET), Namens deze:

299 De heer R (Stic ting ( De heer (V P ters (Stichting Triathlon-HtSP sol Mevrouw D.S.G. Silderhuis-Maathuis Geesteren / C.C.: College B&W Gemeente Enschede College B&W Gemeente Rijssen Holten College B&W Gemeente Tubbergen College B&W Gemeente Hengelo (O)

300 Van: Jan Meijerink Verzonden: woensdag 15 maart :20 Aan: 'Rob Welten' Onderwerp: integrale afweging programmabegroting 2018 Regio Twente Geachte voorzitter, Zoals u bekend, is voor Regio Twente per 2016 een nieuwe bestuursstructuur van kracht geworden, met portefeuillehouders in de lead. Vanuit de portefeuillehouders kan ook nieuw beleid worden voorgesteld. Nieuw beleid maakt onlosmakelijk onderdeel uit van de begrotingssystematiek van Regio Twente. Dit is ook bekrachtigd met het besluit van het algemeen bestuur in de vergadering van 25 februari Momenteel hebben wij nog geen concrete voorstellen voor nieuwe beleid ontvangen ten behoeve van de begroting Mede gelet op de wensen van verschillende bestuurlijke gremia die wij in 2016 en 2017 hebben vernomen, bieden wij u graag de mogelijkheid om vanuit uw overleg te komen met (financiële) beleidsvoorstellen ten behoeve van de integrale afweging bij de programmabegroting 2018 van Regio Twente. Verzoek Graag verzoeken wij u om eventuele voorstellen voor nieuw beleid op te halen vanuit uw portefeuilleoverleg/bestuurscommissie en deze aan ons door te geven, zodat wij deze indien nodig financieel kunnen vertalen en bundelen met eventuele voorstellen uit overige bestuurlijke overleggen. Deze voorstellen worden vervolgens betrokken bij de vaststelling van de programmabegroting 2018 in de vergadering van het algemeen bestuur van 12 juli Om dit proces in goede banen te leiden vragen wij u om eventuele voorstellen aan te dragen voor 12 april 2017 (via j.meijerink@regiotwente.nl). Wij zien uw reactie met belangstelling tegemoet. Met vriendelijke groet, Namens het dagelijks bestuur van Regio Twente, Rob Welten, portefeuillehouder Bedrijfsvoering en lid van het dagelijks bestuur Regio Twente Jan Meijerink adviseur Financiën & Control Nijverheidstraat 30 Postbus BK Enschede T M j.meijerink@regiotwente.nl Regio Twente is het samenwerkingsverband van de 14 Twentse gemeenten: Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand en Wierden