Artikel Cargo magazine, oktober 2017

Transcriptie

1 Circulaire economie is een enorme uitdaging voor de logistieke sector Circulair is de toekomst. De sector transport en logistieke dienstverlening staat voor de uitdaging om de circulaire economie te omarmen. Aandacht voor big data, rekening houden met de cultuur, een regionale aanpak en de rol van de overheid spelen hierbij een rol. De auteurs van dit artikel, Han van Kleef, associate lector bij Hogeschool Inholland en Giovanni Douven, research fellow bij Inholland (beiden bij het lectoraat Learning and Development in Organisations), deden praktijkgericht onderzoek naar hoe bedrijven kunnen innoveren in een circulaire economie. Wat hebben ze tot nu toe gevonden? Maatschappelijke opgave: naar een meer circulaire economie Duurzaamheid staat al lang op (inter)nationale beleidsagenda s. Dagelijks wordt duidelijk dat de sombere voorspellingen uit het rapport Grenzen aan de Groei van de Club van Rome werkelijkheid worden. De druk op landen, bedrijven, overheden en burgers neemt toe om actie te ondernemen. De EU heeft beleid ontwikkeld op gebied van circulaire economie, getiteld Closing the loop. Het kabinet heeft de ambitie Nederland circulair in 2050 geformuleerd in het Rijksbreed programma Circulaire Economie. Sociale partners en vele andere organisaties hebben deze ambitie onderschreven in het Grondstoffenakkoord. Die transitie raakt onder andere aan waar we als maatschappij vanaf willen: lineair-economische bedrijven. Ook van de sector transport en logistiek worden op dit gebied grote aanpassingen verwacht. Foto: Het Grondstoffenakkoord markeert het startpunt om samen aan de slag te gaan.

2 Kennisfora en de behoefte aan kennisplatforms. Op 18 april 2017 organiseerden de opstellers van het Grondstoffenakkoord een landelijke bijeenkomst, met vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, overheden en bedrijven. Twee belangrijke uitkomsten hiervan zijn voor ons interessant: ten eerste dat een regionale aanpak bij het realiseren van een circulaire economie belangrijk is. Veel producten verlaten echter de regio, dus zijn tracking en expertise op het gebied van Big Data nodig om zicht te houden op deze grondstoffen. Daarnaast zijn platforms nodig om vraagstukken te onderzoeken, kennis te delen en innovaties te realiseren in bedrijfsleven en onderwijs. Vanuit deze behoefte aan kennisplatforms heeft het lectoraat Leren en Ontwikkelen in Organisaties van Hogeschool Inholland in februari en mei 2017 meerdere kenniscafé s georganiseerd voor bedrijven en stakeholders in de vrachtlogistieke sector in de Haarlemmermeer (waarvan één samen met het Podium voor Architectuur). Onder de sprekers waren zowel regionale bestuurders als experts uit de beroepsgroep: Marie-José en Jeroen Baartmans (Breytner Zero Emission Transport), wethouder Ap Reinders (Gemeente Haarlemmermeer), Nanne Onland (Cargonaut) en Olaf Blaauw (Delta Development Group). In deze kenniscafé s bespraken de onderzoekers met de ruim 35 deelnemers waar de circulaire uitdaging precies ligt voor de vrachtlogistieke sector in de regio Haarlemmermeer en Schiphol. Ook werd de rol van big data verkend. De werkvorm was gericht op kennisdeling onder de deelnemers en het ontwikkelen van nieuwe inzichten. De belangrijkste uitkomsten geven we hieronder.

3 Foto: Jeroen en Marie-José Baartmans Baartmans van Breytner Uitdagingen voor de transport-logistieke sector De vraag onder de deelnemers is: wat is circulair transport eigenlijk? Een nieuw vervoermiddel, de circulair-economische (elektrische) vrachtwagen? Of business as usual, aangevuld met reverse logistics? Er is onder de deelnemers nog geen gemeenschappelijke definitie. Maar op weg naar verbetering zien de deelnemers uitdagingen op diverse gebieden. De cultuur in de sector: Het beeld bestaat dat de sector traditioneel is, niet innovatief en voornamelijk focust op kosten. Voor innovatie wordt primair naar de fabrikant van de vrachtauto s gekeken. Het lijkt daarom van belang om niet meteen de hele sector te willen veranderen, maar eerst een stap te zetten die met overheidsbeleid ondersteund wordt. Kun je daarnaast bestaande systemen en technieken op nieuwe manieren combineren? Het begint hoe dan ook met de vraag: waar ken je waarde aan toe? Brede kijk op de gehele supply chain: Men is het erover eens dat bedrijven buiten de eigen organisatie moeten kijken om zaken circulair te kunnen inrichten. Kijk naar de organisatie van aan- en afvoerstromen, naar de spullen die je vervoert, naar de verpakking, naar de planning bij vervoer van kleine partijen. Er is een grotere flexibiliteit nodig in verpakkings- en transportvormen en om productie dichter bij consumptie te situeren. De huidige marktordening bevordert juist transport (b.v.

4 van varkens naar Italië om Parmaham te maken). Bestaande bedrijfsmodellen kunnen worden heroverwogen: wat gebeurt er met transport als je bestaande producten om gaat zetten naar diensten? Een beter regie en transparante samenwerking: Om de logistieke sector circulair-economisch te maken, zou de hele keten beter moeten samenwerken. Maar wie heeft dan de regie over de vele schakels? En hoe verdelen we de voor- en nadelen van een innovatie? Je zou vervoersstromen kunnen koppelen, minder leeg kunnen rijden, meer gebruik kunnen maken van reststromen en reverse logistics. Het delen van transportmiddelen zou een aantrekkelijk perspectief kunnen zijn. Hierbij zouden digitale platforms samenwerking en nieuwe combinaties van vrachten en vervoerders kunnen faciliteren. Outside the box -denken vereist ook keten overstijgend willen kijken. Maar samenwerking levert ook mededingings-vraagstukken op. Er is meer transparantie nodig in de huidige vervoersstromen om effecten te kunnen inschatten. Een belangrijke rol voor big data: Het delen van de data van de lading ligt gevoelig maar kennis over restcapaciteit zou zeer waardevol zijn. Meer inzicht in de levensstadia van een product geeft de mogelijkheid tot het creëren van nieuwe waarde. Vanuit nieuw ontworpen producten en andere levenscycli zal een effect op logistiek en transport uitgaan. Nieuwe manieren van dataregistratie zijn nodig, gebaseerd op circulaire economische indicatoren (b.v. geluid, CO2). Wie zijn de juiste organisaties om data te verzamelen en verdelen? Zonder centrale opslag is regie niet mogelijk. Het delen van data wordt nu beïnvloed door auteursrechten, eigendomsverhoudingen en waar de opbrengsten vallen. De overheid zou hierin een aanjagende rol kunnen vervullen. Foto: Nanne Onland van Cargonaut presenteert zijn visie op het delen van data

5 De rol van de overheid bij gedragsverandering: De overheid zou sterker kunnen sturen op circulariteit. Een nieuw speelveld definiëren waarin kosten van vervuiling niet meer worden afgewenteld. Het belonen van schoon gedrag is nodig voor vernieuwing. Een belangrijke rol voor de overheid lijkt weggelegd in de transitie naar circulair transport en logistiek. Ten eerste als neutrale beheerder van een platform waarop data-uitwisseling kan plaatsvinden over ladingen en vervoersstromen, zodat samenwerking bevorderd wordt. Ten tweede bij het ontwikkelen van nieuwe randvoorwaarden (regels, heffingen, subsidies) die innovatie in ketens stimuleren. De veelheid aan partijen in logistieke en productieketens, en de bestaande op concurrentie gerichte mindset, doen een beroep op actieve bemoeienis van de overheid. Meer ethisch handelen en bouwen aan vertrouwen: Er is een verband met ethiek: manipulatie, na het delen van data, schaadt vertrouwen. Opbouwen van vertrouwen heeft tijd nodig. De les is misschien dat samenwerking voor circulaire economie mogelijk is als je het eerst op kleine schaal in je eigen omgeving organiseert, met partijen die je vertrouwt en met wie je waarden deelt. Er wordt van de sector flexibiliteit verwacht en de bereidheid om open te staan voor een cultuurverandering om de circulaire economie te omarmen. Han van Kleef, associate lector en Giovanni Douven, research fellow - Hogeschool Inholland - Lectoraat Learning and Development in Organisations De schrijvers van dit artikel presenteren hun onderzoeksresultaten op het symposium Circulaire Economie: Hoe gaan we verder? De resultaten van onderzoek naar circulaire economie en het MKB bij Hogeschool Inholland in Haarlem op 23 november Voor meer informatie zie U kunt ook mailen naar brc@inholland.nl