De zon schijnt volop en het uitzicht over

Transcriptie

1 Felsdaken, roevendaken, losagnes, gootbekledingen en deklijsten: het dak van het 150 jaar oude Amstel Hotel in Amsterdam is het walhalla voor liefhebbers van zinken daken. En dan hebben we het nog niet eens over de houten leeuwenkoppen, die geheel in lood zijn geklopt. Het vakmanschap druipt er vanaf. In een jaar tijd is de buitenkant van het monumentale gebouw in de oude staat hersteld. De restauratie valt samen met het 150-jarig bestaan van het iconische hotel. Restauratie Amstel Hotel Tekst: ing. Frank de Groot Beeld: Arjen Veldt Photography, tenzij anders vermeld De zon schijnt volop en het uitzicht over Amsterdam is prachtig, met in de nabijheid de daken van onder meer Carré en de Stopera. Uw hoofdredacteur is weer bevoorrecht door op het dak van het meest prestigieuze hotel in Nederland te mogen staan: het InterContinental Amstel Amsterdam, in de volksmond het Amstel Hotel. De focus ligt natuurlijk niet op het uitzicht, maar op de prachtige staalkaart aan zinken daken die we hier aantreffen. Alle gangbare typen zinken dakbekledingssystemen zijn hier te vinden. En ze worden allemaal vervangen. Niet omdat de zinken bekleding de tand des tijds niet heeft doorstaan, maar omdat de dakconstructie aanpassing behoeft. Denk alleen al aan het aanbrengen van isolatie, wat behoorlijke gevolgen heeft voor de dakdetailleringen. Dertig jaar was er niets gedaan aan de buitenzijde van het gebouw. Restauratie was dus hoognodig. De werkzaamheden zijn 28 februari 2018, exact een jaar na de start, afgerond. BURGY Bouwbedrijf BV heeft de buitenkant in de oude staat hersteld. 6

2 Staalkaart van zinken daken De restauratie is begeleid door Van Hoogevest Architecten. De gevel en het dak met alle ornamenten zijn volledig gerestaureerd, waarbij is teruggegrepen naar het historische kleurenpallet. Ornamenten en balustrades die in de loop der jaren zijn beschadigd of verdwenen, zijn teruggebracht. Zo zijn de acht leeuwen, die ooit de hoeken van het gebouw bewaakten, teruggezet op hun oorspronkelijke plek en is de verlichting aan de buitenzijde van het gebouw vernieuwd. Cradle to Cradle Het zinken dak is volledig gerestaureerd door Jobse BV, loodgieters, leidekkers en koperslagers, uit Middelburg. Dit bedrijf had een jaar lang gemiddeld acht tot tien mensen aan het werk op dit project. Rheinzink heeft het oude zink van het dak ingenomen en nieuw zink geleverd. Het oude zink wordt volledig gerecycled. Rheinzink, dat Cradle to Cradle Bronze is gecertificeerd, geeft aan dat door de hoge restwaarde van zink momenteel al circa 96% van oud zink wordt gerecycled. Het oude zink wordt daarbij omgesmolten tot nieuw zink. Het dak van het Amstel Hotel is een staalkaart van zinken daken: roevendaken, felsdaken (nog net onderin te zien bij zijwang dakkapel), losagnes, deklijsten, goten en ornamenten. 7

3 Ben Marinissen, uitvoerder bij Jobse BV: Je treft hier alle denkbare vormen van zinken bekleding aan. En dat is wel heel bijzonder. Dat heeft een zeer lange levensduur, van meer dan 75 jaar. Het geleverde zink is ongepatineerd, in de kleur graphite-grey (leigrijs). Na-isolatie Het oude dakbeschot is tijdens de restauratie geïsoleerd. Dat was een lastige opgave, want je kunt niet zomaar een dik isolatiepakket aanbrengen. Dan kom je op veel plaatsen niet meer uit met de aansluitingen op dakgoten, dakkapellen, opstanden en ornamenten, zegt Richard Koopman, seniorwerkvoorbereider van BURGY Bouwbedrijf. Uiteindelijk is gekozen voor 20 mm Kooltherm resol isolatieplaten van Kingspan. Met een lambdawaarde van 0,020 W/mK, levert dat een R d -waarde op van 1,0 m 2 K/W. Het is niet veel, maar beter iets dan niets, is de redenatie, aldus Koopman. Onder de isolatie is een slimme dampremmende laag aangebracht: Tyvek AirGuard Smart van DuPont. Deze dampremmende folie kan zich aanpassen aan wisselende luchtvochtigheden en vochtigheden in de bouwconstructie, waardoor er telkens sprake is van een optimale dampremming. Ze noemen het ook wel een zelfdenkende folie, grinnikt de werkvoorbereider. Onderconstructie Een zinken dak moet aan de onderzijde worden geventileerd, omdat een permanente vochtbelasting aan de onderzijde tot corrosie kan leiden. Denk aan warme lucht uit een gebouw die tijdens nachtelijke uitstraling condenseert tegen de onderzijde van het zink. De sokkels voor de acht leeuwen worden ook met zink bekleed. Het zink wordt daarna geschilderd. Links is een fraaie ventilatieopening te zien in het losagnedak. 9

4 Vakwerk: het bestaat nog. Aanbrengen van 20 mm resol isolatie op dampremmende laag. Maar ook lekkage door onzorgvuldige zinkverwerking, stuifsneeuw of smeltwater, kan tot problemen leiden. Om een geventileerde onderconstructie te creëren wordt veelal gewerkt met ruwhouten vuren delen, die op circa 5 mm van elkaar op de isolatielaag worden aangebracht. Bij restauratiewerk van monumenten zien we vaak Logistiek dat het houten dakbeschot Projecten in de binnenstad van Amsterdam kampen meestal met weinig uit zichzelf voldoende al zo kierend is, dat deze ruimte. Dat gold ook voor de restauratie van het Amstel Hotel. De keten van isoleert, mits er natuurlijk geen isolatielaag op wordt aannemers en onderaannemers zijn op een groot ponton geplaatst, dat voor aangebracht. Bij het Amstel het Amstel Hotel in de Amstel lag. Hotel is er wel geïsoleerd, Via een stalen loopbrug konden de dus daar zijn extra houten keten worden bereikt. Opslag voor delen aangebracht. bouwmaterialen was er ook nauwelijks. Een alternatief is Daarom bracht Jobse BV dagelijks het gebruik van een alleen de dagproductie aan zink mee structuurmat onder naar het project. En parkeerplek is er ook nauwelijks. Alles moest dus justin-time worden aangeleverd. Op het waardoor vocht wordt de zinken bekleding, dak waren overdekte werkplekken gecreëerd om, waar nodig, de materialen is vooral geschikt afgevoerd. Deze oplossing voor het dak te bewerken. voor sterk hellende En dan zitten er natuurlijk gasten in dakvlakken. Eventueel het hotel, die veel geld betalen voor kan deze structuurmat een kamer. Die gasten willen niet s ochtends al om 7:00 uur worden ook worden gecombineerd gewekt door indringende geluiden met een geventileerde vanaf het dak of de steiger. Dus mochten de aannemers pas vanaf 9.00 uur We hebben de zijwangen dakconstructie. lawaai maken. Er was ook een strenge van de dakkapellen controle op de brandveiligheid, zegt voorzien van VAPOZINC. Ben Marinissen, uitvoerder bij Jobse BV. Het solderen van zink moest dagelijks Dat is een structuurmat, uiterlijk om uur worden gestopt. gecombineerd met een Dan kwam er iemand van de beveiliging twee uur later controleren of er folie van Rheinzink. waterdragende, dampopen door de hitte geen risico bestond op Hier was te weinig ruimte nasmeulen van de onderconstructie. voor isolatie en houten delen. Dan biedt de structuur mat een prima alternatief, aldus Ben Marinissen, uitvoerder bij Jobse BV, maar op de meeste plaatsen hebben we houten delen aangebracht. Hierdoor grijpen de losagnes in elkaar en ontstaat een stabiel dakvlak. Alleen bij dakbeëindigingen en aansluitingen worden de losagnes met klangen vastgespijkerd aan de ondergrond, legt Marinissen uit. Roeven en felsdaken De lichthellende dakdelen zijn uitgevoerd als traditionele roevendaken met houten roeflatten. In totaal gaat het om 615 m 2 roevendak. Circa 180 m 2 felsdaken vinden we vooral bij de zijwangen van de dakkapellen. Bij de zijwangen kun je geen roeven kwijt, omdat de bekleding bovenin wegloopt achter de dakrandafwerking. Een fels kun je dan platleggen, maar een roeflat natuurlijk niet. Bij de felsdaken worden in de felsnaad klangen toegepast om het zink te bevestigen op de onderconstructie. De klangen zijn na montage onzichtbaar. Bij een dakhelling onder de 25 graden wordt de fels dubbel gesloten, zodat het dak ook hier regendicht is. Maar die techniek was hier niet nodig. De materiaaldikte is bij de roeven en felsdaken 1,0 mm. Bijzonder is verder dat alle roeven en felsbanen door de uitvoerder van Jobse zelf zijn ingemeten. Rheinzink heeft de rollen aangeleverd in Middelburg. Daar zijn alle banen op maat gemaakt en vervolgens hierheen gebracht. Losagnes Op het dak van het Amstel Hotel zijn zinken losagnes aangebracht. Het betreft ruitvormige losagnes met een dikte van 0,70 mm. Deze bezitten, in tegenstelling tot leien en shingles, aan de bovenzijde twee omkantingen naar voren en aan de onderzijde twee omkantingen naar achteren. Gebruik van structuurmat VAPOZINC onder de zinken bekleding, waardoor vocht wordt afgevoerd. 10

5 Op het roevendak wordt een valbeveiliging van Patina aangebracht. Mooie combinatie van zinken goot, losagnes en felswerk. De losagnes worden langs de randen van de dakvlakken met klangen vastgezet. Daarachter het ventilerende beschot van vuren delen. 11

6 Het kostte vier tot vijf dagen per leeuwenkop: ze zijn volledig in het lood geklopt en geschilderd. Bijzondere constructies De goten zijn eveneens bekleed met zink (dikte 1,0 mm). Het gaat in totaal om 700 meter gootwerk. Dat betreft niet alleen de goten rondom het dak. Het Amstel Hotel is ooit voorzien van een extra verdieping, waarbij het dak is opgetild. Deze extra derde verdieping ligt iets terug, waardoor er zich tussen de tweede en derde verdieping ook een goot rondom het gebouw bevindt. En dan zijn er nog op veel plaatsen zinken kralen (deklijsten) toegepast, zoals bij de dakrandafwerking en hoekkepers. Verder zijn de koepels op de vier hoektorentjes bij de middenbeuk met zink bekleed. Boven de losagnes zaten houten sierlijsten, maar die bleken in slechte staat. Deze zijn nu vervangen door zinken sierlijsten. Eigenlijk tref je hier dus alle denkbare vormen van zinken bekleding aan. En dat is wel heel bijzonder, aldus Marinissen. Zeer bijzonder is de toepassing van lood op veel plaatsen. Zo zijn de vier houten leeuwenkoppen op de hoeken van het dak van de middenbeuk volledig in het lood geklopt. Die hebben we met 25 ponds lood bekleed. Dan staat er dus iemand van ons vier tot vijf dagen lood te kloppen voor één leeuwenkop. Jammer dat je niet meer ziet dat het lood is. De leeuwenkoppen zijn groen geschilderd, zegt Marinissen. Ook de talrijke halve-maanvormige ornamenten met bloemmotief op de zijbeuken zijn bekleed met lood. Hier is het lood alleen op de gladde rugzijde van de ornamenten geklopt. Tot slot zijn veel raamdorpels van nieuw lood voorzien. De acht leeuwen die ooit op het Amstel Hotel prijkten, zijn op 25 januari teruggeplaatst. Althans, replica s daarvan. Op mysterieuze wijze zijn de originele stenen beelden in de Tweede Wereldoorlog verdwenen. De acht leeuwen staan op voetstukken die ook met zink zijn bekleed. Het zink is nu niet meer te zien omdat leeuwen en voetstukken in één kleur zijn geschilderd. En we verklappen ook: de nieuwe leeuwen zijn niet van natuursteen, maar gewoon van kunststof. Maar ja, niemand die dat ziet vanaf de begane grond. Historie Amstel Hotel Het Amstel Hotel werd 150 Jaar geleden in precies één jaar en één dag gebouwd. De oprichter van het hotel, dr Sarphati, wilde aan de Amstel een icoon realiseren dat moest zorgen voor meer welvaart in Amsterdam. Het werd het eerste Grand Hotel van de stad. Het elegante gebouw met monumentale trap, hoge plafonds en schitterende ornamenten werd ontworpen door architect Cornelis Outshoorn. Om ervoor te zorgen dat de ornamenten ook voor komende generaties bewaard blijven, is een grondige restauratie uitgevoerd die eveneens één jaar en één dag in beslag nam. Bekleden van één van de torenkoepels met zink. 13