Multidisciplinaire eerstelijnssamenwerkingsverbanden. normstelsel ketenzorg. Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN

Transcriptie

1 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. eld be iew ev Pr or Vo Multidisciplinaire eerstelijnssamenwerkingsverbanden normstelsel ketenzorg

2

3 Juli 2007 Vastgesteld door het Centraal College van Deskundigen voor de Zorgsector op 20 juni Het Centraal College van Deskundigen voor de Zorgsector is geaccepteerd door de Raad voor Accreditatie. Normstelsel Ketenkwaliteit Multidisciplinaire Eerstelijnssamenwerkingsverbanden 2007 Stichting HKZ Niets van deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.

4 Een HKZ-certificaat op basis van dit schema mag alleen worden afgegeven na een toetsing met goed gevolg door een certificatie-instelling (CI) die een contract heeft afgesloten met Stichting HKZ. Een overzicht van deze CI-en vindt u op

5 Inhoudsopgave Voorwoord... 5 Leeswijzer... 7 I Inleiding... 9 II Gebiedsbeschrijving III Toetsing op drie niveaus Niveau 1 1. Multidisciplinaire ketenafspraken: algemene uitgangspunten en normen voor het samenwerkingsverband De centrale positie van de patiënten in het samenwerkingsverband Procesbeschrijving en risicoanalyse Toegankelijkheid van het samenwerkingsverband Zorginhoud van het samenwerkingsverband Samenwerking en communicatie Algemeen De normen van het samenwerkingsverband toegespitst op de individuele patiënt Informatie aan de individuele patiënt De (actieve) rol van de individuele patiënt in het samenwerkingsverband Analyse en verbetering van incidenten binnen het samenwerkingsverband Niveau 2 4. Organisatie/taken van de interne en externe partners Algemene uitgangspunten voor certificering Eisen aan de partners Deskundigheidsbevorderende maatregelen Beheersing van bewakings- en meetapparatuur Gezamenlijke faciliteiten Externe partners Communicatie Reikwijdte organisatie en regie van het samenwerkingsverband Beschrijving van het samenwerkingsverband (Kwaliteits)beleid en doelstellingen Regie over het samenwerkingsverband Besturings- en ondersteunende processen Samenwerkingsconvenant/contract... 52

6 Niveau 3 7. Het cyclisch proces van continu verbeteren Preventieve maatregelen Corrigerende maatregelen Continu verbeteren Het kwaliteitsmanagementsysteem van het samenwerkingsverband Het kwaliteitsmanagementsysteem van het samenwerkingsverband Toetsing van kwaliteitsmanagementsystemen van de afzonderlijke partners Audits Beheersing kwaliteitsdocumenten keten(zorg)processen Onderzoek en ontwikkeling Implementatie van het samenwerkingsverband nieuwe dienstverlening/nieuw aanbod Ontwikkeling van nieuwe zorg/dienstverlening Bijlagen VI Definities VII Referentietabel ISO 9001:2000 vs HKZ Normstelsel Ketenkwaliteit Eerstelijnssamenwerkingsverbanden... 76

7 Voorwoord Bij de LVG staat kwaliteit al jaren hoog op de agenda. Eén van de eerste HKZ-certificatieschema s is gemaakt voor de gezondheidscentra. De sector gaat nu een stap verder en gaat ook eisen stellen aan de zorgketen. Een belangrijke stap op weg naar kwaliteitsverbetering en vernieuwing is het verbeteren van de organisatie van de zorgketen. Deze is zo blijkt uit verschillende onderzoeken niet optimaal: tegenstrijdige adviezen, onvoldoende afstemming tussen hulpverleners, en weinig oog voor de behoeften van patiënten. De Inspectie voor de Gezondheidszorg concludeert in De Staat van de Gezondheidszorg 2006 dat de kwaliteit van de zorg lijdt onder de eilandcultuur en de verkokerde structuur van de zorgorganisaties. Vooral de chronisch zieken krijgen steeds vaker te maken met een keten van hulpverleners, zoals de huisarts, thuiszorg en medisch specialist, die slecht functioneert. De sector heeft de negatieve signalen goed opgepakt. Op diverse manieren is er de afgelopen jaren geïnvesteerd in verbetering en vernieuwing van de zorg in de eerste lijn; de zorgaanbieders hebben geïnvesteerd in het verbeteren van de multidisciplinaire samenwerking. Ook de zorgverzekeraars zijn projecten gestart om de zorg in de keten te stroomlijnen. Om duurzame vernieuwing en verbetering tot stand te brengen moeten alle partijen de handen ineen slaan en de (zorg)behoeften van de patiënt als vertrekpunt nemen. Een cultuuromslag dus! Met het ontwikkelen van een toetsingskader voor ketenzorg proberen de LVG en HKZ een bijdrage te leveren aan deze cultuuromslag. Op initiatief van de Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn is samen met alle belanghebbenden het toetsingskader voor de eerstelijnssamenwerkingsverbanden geconcretiseerd. Een geslaagd initiatief waarover ook de Algemene Rekenkamer haar waardering heeft uitgesproken in haar rapport over afstemming in de zorg van 19 oktober Natuurlijk realiseren we ons heel goed dat het ontwikkelen van een toetsingskader nog maar een eerste stap is. Om de kwaliteit in de zorgketen structureel te verbeteren moet de implementatie hiervan gestructureerd en doelgericht worden aangepakt. HKZ is daarbij graag van de partij! Laurie Ickenroth Directeur Stichting HKZ 5

8

9 Leeswijzer Het normstelsel ketenkwaliteit multidisciplinaire eerstelijnssamenwerkingsverbanden bestaat uit drie niveaus. Deze niveaus zijn onderverdeeld in tien hoofdstukken. De hoofdstukken 1 t/m 3 vormen het eerste niveau, de hoofdstukken 4 t/m 6 vormen het tweede niveau en de hoofdstukken 7 t/m 10 vormen het derde niveau. Niveau 1 Algemene uitgangspunten en normen gericht op de centrale positie van de patiënt in het ketenproces 1 Multidisciplinaire ketenafspraken: algemene uitgangspunten en normen voor het samenwerkingsverband 2 De normen van het samenwerkingsverband toegespitst op de individuele patiënt 3 Analyse van incidenten binnen het samenwerkingsverband Niveau 2 Uitgangspunten en normen gericht op de organisatie van de keten 4 Organisatie/taken van de interne en externe partners 5 Organisatie en regie van het samenwerkingsverband 6 Samenwerkingsconvenant/contract Niveau 3 HKZ/ISO 9001:2000 normen 7 Het cyclisch proces van continu verbeteren 8 Het kwaliteitsmanagementsysteem van het samenwerkingsverband 9 Beheersing kwaliteitsdocumenten keten(zorg)processen 10 Onderzoek en ontwikkeling In de niveaus 1 en 2 zijn addenda toegevoegd waarin aanvullende eisen zijn gedefinieerd binnen een kader. Deze eisen zijn afgeleid van de ISO norm en dragen zorg voor de compatibiliteit. Een ketenorganisatie dient in de opzet van het kwaliteitsmanagementsysteem deze aanvullende eisen te implementeren wanneer er sprake is van certificering op niveau 3. 7

10

11 I Inleiding Waarom dit normstelsel? Ketenzorg is een belangrijke ontwikkeling in de gezondheidszorg, maar werkt het ook goed? De Inspectie van de Gezondheidszorg vindt van niet. Zorg wordt steeds vaker door meerdere disciplines en organisaties verleend. Deze zorgketens zijn in ontwikkeling en beschikken meestal (nog) niet over een allesomvattend kwaliteitsmanagementsysteem, aldus de Staat van de gezondheidszorg 2003 van de Inspectie voor de Gezondheidszorg over chronisch zieken. Conclusie: ketenzorg komt nog niet echt van de grond, ondanks vele regionale en landelijke initiatieven. Doordat het niet goed werkt lopen patiënten risico s, bijvoorbeeld door een gebrekkige overdracht waardoor diagnoses worden gemist. Een ander risico is dat verschillende disciplines medicijnen voorschrijven die interfereren. Ook patiënten ervaren deze problemen. De Inspectie constateert dat ketenzorg zonder sturing niet structureel van de grond komt en dat er veldnormen nodig zijn om dit te realiseren. Het Centraal College van Deskundigen voor de Zorgsector (CCvD- Z) van Stichting HKZ onderkent het belang van ketenkwaliteit. In het belang van ketenkwaliteit wordt in de HKZ-certificatieschema s een relatie gelegd met aanpalende voorzieningen. Dit betekent dat de inhoud van het kwaliteitsmanagementsysteem niet uitsluitend betrekking hoeft te hebben op intern afgesproken (werk)processen. Waar de relatie met andere instellingen invloed heeft op de eigen zorg/dienstverlening, moeten ook met hen concrete afspraken gemaakt worden. Ketenkwaliteit dus. Om de kwaliteit te verbeteren, heeft Stichting HKZ dit normstelsel ketenkwaliteit ontwikkeld. In twee pilots eerstelijnssamenwerkingsverbanden en diabeteszorg is het normstelsel uitgewerkt. Het normstelsel is van toepassing op de samenwerking tussen verschillende ketenpartners, zowel gelijktijdig als volgtijdelijk. Ontstaan van dit normstelsel Allereerst is een voorbereidingswerkgroep geformeerd met vertegenwoordigers van eerstelijnssamenwerkingsverbanden. Taak van deze werkgroep was het ontwikkelen van een eerste versie van het normstelsel ketenkwaliteit. Het concept is vervolgens voorgelegd aan kwaliteitsfunctionarissen uit academische ziekenhuizen die in de keten van niertransplantatie werken. Bij dit normstelsel zijn verder het referentiekader van de Inspectie voor de Gezondheidszorg en het boek Uitkomstenmanagement in de gezondheidszorg 2 betrokken. Tevens zijn gesprekken gevoerd met deskundigen. In juni 2005 heeft het CCvD-Z besloten het algemene Normdocument voor Toetsing van Ketenkwaliteit vast te stellen. Tijdens de ontwikkeling bleek het normstelsel ketenkwaliteit te algemeen. Men had behoefte aan een vertaling naar een specifieke keten in een specifiek werkgebied. Om precies te weten wat er in deze vertaling opgenomen zou moeten worden, heeft HKZ twee pilots uitgevoerd. Het resultaat: een normstelsel ketenkwaliteit voor eerstelijnssamenwerkingsverbanden en een (voorlopig) normstelsel ketenkwaliteit diabeteszorg. De voorbereidingswerkgroep eerstelijnssamenwerkingsverbanden die de basis voor het normstelsel ketenkwaliteit heeft gelegd, is daarna verder uitgebreid. De werkgroep heeft het document toepasbaar gemaakt voor eerstelijnssamenwerkingsverbanden. Begin 2006 hebben twee validatietoetsen met certificeerders plaatsgevonden. Op 20 juni 2006 is uiteindelijk het HKZ Normstelsel Ketenkwaliteit Multidisciplinaire Eerstelijnssamenwerkingsverbanden vastgesteld door het CCvD-Z. Dat is het document dat nu voor u ligt. 1 Inspectie voor de gezondheidszorg. Staat van de gezondheidszorg 2003: Ketenzorg bij chronisch zieken, Walburg J. A. Uitkomstenmanagement in de gezondheidszorg: het opbouwen van lerende teams in zorgorganisaties. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg,

12 Dit is ketenkwaliteit Kwaliteit wordt door ISO en in het HKZ-Harmonisatiemodel gedefinieerd als de mate waarin een geheel van eigenschappen en kenmerken voldoet aan eisen (normen). Deze definitie kan ook van toepassing zijn op ketenkwaliteit. Dat betekent dat er normen of eisen moeten zijn waaraan de keten kan worden getoetst. Normering van een keten moet gericht zijn op de zorg/dienstverlening die wordt aangeboden vanuit een samenhangende visie op de patiënt en diens ziektebeeld/aandoening/probleem, op verbetering van de dienstverlening aan patiënten en op beheersing van risico s. Risicogebieden in zorg en welzijn kunnen bijvoorbeeld zijn: doorlooptijd, de continuïteit van zorg/dienstverlening, overdracht van gegevens, veiligheid, de te leveren kwaliteit en beschikbaarheid van middelen. Dit geldt voor de verschillende ketenpartners in de keten op het gebied van o.a. gekwalificeerd personeel en middelen. Voor de beheersing van risico s en verbetering van de zorg/dienstverlening is het nodig dat belanghebbende partners in een keten worden benoemd. Zij moeten de doelstelling van de keten gezamenlijk formuleren, evenals de meetbare kwaliteitsdoelen en de potentiële risico s. Vervolgens moeten er afspraken worden gemaakt over wie wat wanneer doet en waar verantwoordelijkheden en bevoegdheden liggen. De afzonderlijke ketenpartners in de keten moeten bereid zijn een deel van hun taken en belangen over te dragen aan de keten en daarbij het traject dat patiënten doorlopen te laten prevaleren bóven de afzonderlijke processen die door verschillende organisaties en/of praktijken worden aangeboden. Nut van een keten Patiënten hebben in de zorg soms het gevoel van het kastje naar de muur te worden gestuurd. Ketens kunnen de logistiek voor patiënten aanzienlijk verbeteren en een oplossing bieden voor een structureel probleem in zorg en welzijn, namelijk gebrek aan samenhang en samenwerking tussen allerlei losse schakels in de totale keten van zorg- en dienstverlening waar de patiënt vervolgens schade van kan ondervinden. Een betere logistiek in de zorg kan worden bereikt door het zoveel mogelijk voorspelbaar maken van een zorgtraject voor een individuele patiënt in termen van doorlooptijd, benodigde professionele capaciteit en noodzakelijke beschikbaarheid van apparatuur en diensten. De beschikbaarheid van professionals en middelen wordt dan in ieder onderdeel van de keten op de vraag en dus op de patiënt afgestemd. De patiënt wordt behandeld volgens een gestandaardiseerde methode, maar wel één die op zijn individuele situatie is toegesneden. Hiervoor is samenwerking nodig tussen verschillende aanbieders, waarbij de patiënt en het primaire proces centraal staan en tussenliggende schotten worden doorbroken. Het werken volgens een gestandaardiseerde methode is inhoudelijk mogelijk voor een specifieke keten op basis van een duidelijke diagnose (patiëntencategorie). Een logistieke verbetering bij nog onbekende, meervoudige of complexe problematiek ligt in een snelle afstemming en coördinatie tussen hulpverleners en met de patiënt. 3 Bakker P. Het kan echt: betere zorg voor minder geld. Sneller Beter - De logistiek in de zorg. Eindrapportage tpg 7 juni 2004,

13 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. HKZ 115:2007 nl Ketencertificatieschema Multidisciplinaire eerstelijnssamenwerkingsverbanden T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview