zoeken en vinden Reeds Dr. sprak als meening uit, dat de latere renaissance gevel ontworpen was door den

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "zoeken en vinden Reeds Dr. sprak als meening uit, dat de latere renaissance gevel ontworpen was door den"

Marcella van de Brink
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 zoeken en vinden Wil men met eenige kans op succes, iets ondernemen wat het ook zij en tot een goed einde brengen, voorbereiding is noodig en geboden. Voorbereiding, ook van zichzelf en de zaak waar het omgaat, eischt moeite, geduld en tijd. AI moge dan voor den buitenstaander alleen het zichtbare eindresultaat gelden, de insider weet, dat juist dit resultaat absoluut afhankelijk is van wat zij, die voorgingen hebben bereikt. Staat dit in het algemeen al vast, bij restaureeren van wat onze voorouders ons nalieten, is het van zeer bijzondere beteekenis, daar juist de tot dusverre verborgen gegevens een dieper inzicht en rijper oordeel mogelijk maken. Wat nu den ouden raadhuisgevel in onze stad betreft, de hoofdzaken zijn bekend. Wij weten dat oorspronkelijk op deze plaats een 15e huis stond, het van v. Dulmenhorst uit plm geeft de afbeelding van den toenmaligen gevel. Reeds Dr. sprak als meening uit, dat de latere renaissance gevel ontworpen was door den

2 67 Haarlemschen meester Lieven de Key. Het is zeker, dat de uitvoering werd opgedragen aan den meester-steenhouwer (Lothar) von dat o.a. de beide poortjes door Rodtfelt werden vervaardigd en dat ten de gevel gudenn gemaakt en in 1597 werd voltooid. Ook is bekend de rechter uitbreiding van 1604, de linker aanbouw door van der Helm in 1662 en de laatste uitbreiding aan deze zijde in 1735, welke werd opgetrokken in of hardsteen, afkomstig van de Blauwpoortsbrug. Dit alles en veel meer men kan het onder anderen vinden in de voortreffelijke beschrijving der geschiedenis van het Raadhuis te Leiden door wijlen Mr. Dr. C. Overvoorde. Het is echter juist het verborgene, dat trekt en het betoog van Dr. Overvoorde, dat de renaissancegevel van 1597 als bekleeding tegen den eeuwschen bouwmuur werd aangebracht, vroeg oplossing. Het lag voor de hand, zeker, onze voorouders sloopten in den regel gelukkig niet meer dan voor herstel of verandering strikt noodzakelijk was. Maar slechts als men het object aan den lijve mag onderzoeken, is het mogelijk de te doen spreken. En ze hebben gesproken. De fundamenten gaven in de eerste plaats wel een duidelijk bewijs. Deze, eeuwsch in hun bouwwijze, opgetrokken in z.g. de eerste vlijlagen in klei gemetseld, breed gemiddeld 2.00 m.

3 68 en op een diepte van m. gewoon staal, d.w.z. zonder meer op de harde kleilaag gefundeerd. Deze fundamenten, naar boven toe tot zij de dikte van het opgaande verkrijgen, lieten ook direct onder het straatniveau, geen twijfel omtrent den ouderdom van den gevel. De gekleurde afbeelding in het geeft een bekleeding van witte steen te zien. En hier het bewijs: daar toch werd de oude kleeding van wit-grijze gobertange natuursteen aangetroffen. Deze, met de ledesteen ledien of Baeleghem steen is een in de periode veelvuldig toegepaste kalksteen, afkomstig uit het land van Vlaanderen. Ook boven den grond sprak het opgaande werk duidelijke taal. De dikke kern, van voor de 15e eeuw gebruikelijke handvormsteen plm cm., bleek ontdaan van haar bekleeding van gobertange- en ledesteen. Aangevuld en uitgevlakt met een beklamping van kleinere baksteen waartegen de platen, zonder staartstukken, werden gesteld en met vette kalkspecie aangegoten. Bij de middenpartij, de poortjes en de ramen viel de aanpassing bij de veranderde indeeling onmiddellijk in het oog en liet geen twijfel omtrent de verschillende perioden. Hoewel geen meerder bewijs noodig is, bleek bovendien, dat de geveluitbreiding van 1604 dus slechts enkele jaren later dan 1597 als geheel

4 69 massief te zijn opgebouwd. De bekleeding als blokken, grijpende in de achtermetseling; de fundeering op een roosterwerk en gefundeerd op korte houten palen. De hypothese van Dr. Overvoorde is wel een axioma gebleken! En dan: er staat, dat de gevel opgetrokken werd gudenn Buckeberger Zeker, aangrijpingspunten te over. Btickeburg in Westfalen; gemaakt door von te scheepsboord te Vegesack en ten de kennis van natuursteen zelve. Dit alles kan samengevat worden als de ons bekende Obernkirchener zandsteen, oudtijds over verscheept, ook als bekend. Obernkichener: maar dan als het kan ook uit dezelfde groeve, zoomogelijk van dezelfde formatie of Immers, samenstelling, kleur, structuur etc. spelen bij de aanpassing en noodwendige latere verweering een zeer groote rol. Het is gelukt. De Obernkirchener Sandsteinbrtiche was het die kon leveren, de Ellen- en bank bleken uit de tientallen anderen de gezochte, er is geen verschil met de oude steen. Hoe het gegaan is? Dat is feitelijk weer een ander chapiter. En ten U kent het roeptrapje tevens schandtrapje, waarop vroeger de bankroetiers te kijk werden gesteld. -- Daarbij heeft U wellicht wel eens opgemerkt, een ijzeren staafje van bepaalde lengte

5 70 en een onder de raamdorpels ingehakte deeling. Deze vroegere stadsmaat, geeft nu den sleutel voor de maatvoering van het werk. Vroeger werd immers niet in centimeters, doch in duimen en voeten gerekend; het is dus zaak te weten welke voetmaat werd gebruikt. Men zou zeggen : de Rijnlandsche, en dat is ook maar had het in dit geval niet evengoed de in Westfalen gebruikelijke kunnen zijn? Dit verticale ijzer en de horizontale maatverdeeling van twaaf maal deze lengte, zij gaven de oplossing. Een voet bleek te zijn cm. met 12 duim in den voet. Het bovenstaande moge dan slechts een greepzijn van drie, uit de vele, meer of minder belangrijke details, die oplossing vragen en geven. Alle werken zij mede tot dieper inzicht en zekerheid, noodig om een resultaat te kunnen bereiken, dat door het monument zelve als wordt gesteld. A. L. B.

Vergelijkbare documenten

Rreestraat 56. Naar teekening van H. Jesse.

Rreestraat 56. Naar teekening van H. Jesse. Breestraat 56. De gevel van het huis Breestraat 56 alhier heeft zich handhaven, in verminkten staat. Vermoedelijk onbewust hebben de achtereenvolgende eigenaren,