(initiatiefadvies) (2015/C 383/04) Rapporteur: Pierre-Jean COULON
|
|
- Marcella de Wit
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 NL Publicatieblad van de Europese Unie C 383/19 Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over Energieopslag als bijdrage aan integratie en energiezekerheid (initiatiefadvies) (2015/C 383/04) Rapporteur: Pierre-Jean COULON Het Europees Economisch en Sociaal Comité heeft op 22 januari 2015 besloten overeenkomstig artikel 29, lid 2, van zijn reglement van orde een initiatiefadvies op te stellen over: Energieopslag als bijdrage aan integratie en energiezekerheid. De afdeling Vervoer, Energie, Infrastructuur en Informatiemaatschappij, die met de voorbereidende werkzaamheden was belast, heeft haar advies op 16 juni 2015 goedgekeurd. Het Comité heeft tijdens zijn op 1 en 2 juli 2015 gehouden 509e zitting (vergadering van 1 juli) het volgende advies uitgebracht, dat met algemene stemmen (131 stemmen vóór) is goedgekeurd. 1. Conclusies en aanbevelingen 1.1. Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) dringt erop aan dat de energie- en klimaatdoelstellingen van de EU leiden tot een groter aandeel van hernieuwbare energie in de energiemix. Het EESC heeft hernieuwbare energie altijd bepleit, want een duurzaam energiesysteem waarin hernieuwbare energie een grote rol speelt, is de enige, op lange termijn haalbare oplossing voor de toekomst van de energie in Europa. Daarnaast is het wel belangrijk dat wordt gewerkt aan andere vormen van energie om het energiesysteem aan te vullen Vanwege de discontinuïteit van hernieuwbare energie is de ontwikkeling ervan een echte uitdaging wat opslag betreft. Energieopslag is van strategisch belang voor de EU omdat daarmee kan worden gezorgd voor een permanente energievoorziening en een gezonde energiemarkt, zowel in technisch opzicht als wat de prijs van energie betreft. Daarom staat dit vraagstuk hoog op de Europese agenda en is het aangemerkt als prioriteit, o.a. binnen de in februari 2015 gelanceerde Energie-unie Het EESC heeft er in een eerder advies op gewezen dat het belangrijk is opslagcapaciteit te ontwikkelen, hetgeen een uitdaging, een kans en een absolute noodzaak vormt. Het is essentieel dat de energietransitie in de EU tot een goed einde wordt gebracht. Alles zou in het werk moeten worden gesteld om op het gebied van opslag concrete en grootschalige resultaten te boeken Het EESC erkent dat er weliswaar verschillende opslagoplossingen bestaan, maar de gebruikte technologieën zich in uiteenlopende ontwikkelings- en industriële stadia bevinden Het EESC wijst erop dat energieopslag niet alleen voordelen heeft, maar ook aanzienlijke financiële, milieu- en gezondheidskosten met zich mee kan brengen. Daarom moeten stelselmatig effectbeoordelingen worden uitgevoerd, niet alleen om het concurrentievermogen van de technologieën te analyseren, maar ook om hun impact op milieu en gezondheid in kaart te brengen. Tevens moet worden nagegaan of de technologieën zullen leiden tot meer werkgelegenheid en economische activiteit Het EESC pleit voor meer investeringen, onderzoek, ontwikkeling en Europese samenwerking op het gebied van energieopslag, teneinde de kosten van de energietransitie te verlagen, de voorzieningszekerheid te garanderen en het concurrentievermogen van de Europese economie op peil te houden. Het is er voorstander van de regelgeving van de lidstaten voor energieopslag meer te harmoniseren Verder pleit het EESC ervoor om in heel Europa een publiek debat op gang te brengen over het energievraagstuk de Europese energiedialoog zodat alle burgers en het gehele maatschappelijk middenveld vertrouwd raken met de energietransitie en toekomstige keuzes t.a.v. opslagtechnologieën kunnen beïnvloeden Het EESC wijst op het belang van gas voor de energiemix en de energiezekerheid van de burgers. Het dringt erop aan de opslag van gas te stimuleren, zodat alle lidstaten afzonderlijk over reserves kunnen beschikken.
2 C 383/20 NL Publicatieblad van de Europese Unie Succesvolle energietransitie en permanente energiezekerheid 2.1. De energievoorziening zelf en het beheer ervan vormen grote politieke en sociaaleconomische prioriteiten en zijn cruciaal voor een succesvolle energietransitie en de aanpak van de klimaatproblemen. Hoewel de vraag naar energie in de EU afneemt (het energieverbruik daalt sinds 2006 en bedraagt nu ongeveer evenveel als aan het begin van de jaren negentig), leidt de groeiende toepassing van discontinue hernieuwbare energie tot een steeds grotere behoefte aan energieopslag. Die opslag zal voor veel sectoren essentieel worden (compensatie van de discontinuïteit, elektrische auto s, defensie enz.) en een strategische uitdaging vormen voor Europa en zijn industrie. Een van de belangrijkste argumenten van de tegenstanders van hernieuwbare energie is overigens de problematiek rond de opslag ervan De meeste primaire energiebronnen (gas, olie en steenkool) kunnen gemakkelijk worden opgeslagen, maar omvang, kosten en locatie van strategische opslagvoorzieningen blijven aanleiding geven tot discussie. Voor die andere grote primaire energiebron (hernieuwbare energie) lopen de opslagmogelijkheden uiteen. Water (voor de opwekking van energie d.m.v. waterkracht) kan vaak eenvoudig in meren en reservoirs worden opgeslagen. Ook de opslag van biomassa is niet echt moeilijk, maar de door de zon en de wind opgewekte energie (die normaliter wordt gebruikt voor de productie van elektriciteit) kan vooralsnog alleen worden opgeslagen via ingewikkelde en dure intermediaire processen. 3. Prioriteit op Europees niveau 3.1. De Europese Commissie heeft de mogelijkheden voor het koolstofarm maken van het energiesysteem onderzocht en in 2011 het Stappenplan Energie 2050 gepubliceerd met daarin verschillende scenario s. Om de geformuleerde decarbonisatiedoelen te halen, is de elektriciteitssector voor een groot deel, tussen de 59 en 85 %, aangewezen op hernieuwbare energie, die vooral afkomstig zal zijn uit discontinue bronnen. In de in 2014 verschenen mededeling Een beleidskader voor klimaat en energie in de periode wordt de weg naar een koolstofarme economie definitief ingeslagen: in 2030 zou 45 % van alle elektriciteit met hernieuwbare energie moeten zijn opgewekt. Dit sluit aan op de door de EU-leiders op 23 oktober 2014 overeengekomen streefcijfers in de context van het beleidskader voor Het toekomstige, significante aandeel discontinue hernieuwbare energie in het elektriciteitssysteem zal vragen om tientallen of honderden gigawatts aan opslagcapaciteit in het net, zelfs als andere flexibiliteitsmaatregelen worden genomen De Commissie heeft elektriciteitsopslag bovendien aangemerkt als een van haar prioriteiten en meermaals gewezen op de beslissende rol die opslag speelt. In haar werkdocument uit 2013 over energieopslag ( ener/files/energy_storage.pdf) pleit ze voor meer samenhang tussen dit vraagstuk en andere belangrijke EU-beleidsterreinen, zoals klimaat. Energieopslag zou moeten worden geïntegreerd in en bevorderd door alle relevante, bestaande en toekomstige maatregelen en wetgevingshandelingen op energie- en klimaatgebied, waaronder de strategieën voor energieinfrastructuur. De Commissie merkt in haar mededeling over de Energie-unie (van 25 februari 2015) op: De Europese Unie heeft zich ertoe verbonden om de wereldleider op het vlak van hernieuwbare energie en de mondiale hub voor de ontwikkeling van de komende generatie van in technisch opzicht geavanceerde en concurrerende hernieuwbare energiebronnen te worden. De EU heeft ook een EU-streefcijfer vastgelegd van een aandeel van in de EU geconsumeerde hernieuwbare energie van minimaal 27 % in De Commissie wil een impuls geven aan een nieuwe strategie voor onderzoek en innovatie (O&I): Om van de Europese energieunie de nummer één op het gebied van hernieuwbare energie op wereldvlak te maken, moet zij een vooraanstaande rol spelen bij de ontwikkeling van de duurzame technologieën van de volgende generatie en van opslagtechnologieën De conclusies van het laatste Forum van Madrid sluiten hierop aan: Het Forum onderschrijft het strategische belang van de opslag van gas voor de voorzieningszekerheid in de EU.. Het EESC wijst er eveneens op dat het belangrijk is de ontwikkeling van gasopslag aan te moedigen. 4. Technologische ontwikkelingen op het gebied van opslag 4.1. Naargelang de energiebehoeften en de bestaande beperkingen kan energie in verschillende vormen (elektriciteit, gas, waterstof, warmte, kou) worden opgeslagen in de netten of dichtbij productielocaties of gebruikers. De opslagmogelijkheden voor elektriciteit kunnen in vier grote categorieën worden ingedeeld: potentiële mechanische energie [waterkrachtdam, pompcentrale (PHES)/PHES aan zee/energieopslag m.b.v. gecomprimeerde lucht (CAES)]; kinetische mechanische energie (vliegwielen);
3 NL Publicatieblad van de Europese Unie C 383/21 elektrochemische energie (batterijen, accu s, condensatoren, waterstofdrager); thermische energie (latente of voelbare warmte) De wereldwijd meest voorkomende vorm van elektriciteitsopslag is de opslag van energie in water via pompopslag, bijv. door middel van systemen met niet-onderbreekbare voeding (in het Engels UPS: uninterruptible power system). Dergelijke systemen kunnen opnieuw rekenen op de belangstelling van netbeheerders, de industrie en beheerders van tertiaire gebouwen. De mogelijkheden van PHES-opslag zijn: integratie van discontinue hernieuwbare energie, met name zonne- en windenergie; piekcapaciteit en vraagverschuiving; economische arbitrage (opslag bij lage prijs en weinig vraag, verkoop bij hoge prijs en veel vraag, met sociale nivellering); verschuiving van investeringen in de elektriciteitsnetten. De verwachte toekomstige opslagcapaciteit zal waarschijnlijk echter onvoldoende zijn om langdurige perioden zonder zon of wind op te vangen als deze hernieuwbare energiebronnen op grote schaal benut zullen gaan worden Op de opslagmarkt komen vijf nieuwe segmenten op, die zich het komende decennium wijd zouden kunnen verbreiden: energieopslag d.m.v. thermische of chemische industriële processen die het mogelijk maken vraag op te vangen of te verschuiven om het verbruik van elektriciteit, maar ook van warmte en zelfs gas, te optimaliseren; opslag waarbij elektriciteits- en gasnetten aan elkaar worden gekoppeld via de injectie van m.b.v. elektrolyse verkregen waterstof of via de productie van synthetisch methaan m.b.v. methanisering [bijv. Power to gas van het Duitse agentschap DENA ( elektriciteitsopslag voor woonwijken en woningen in het kader van de aanpassing van gebouwen en in slimme activiteitenblokken of blokken met positieve energie (Nicegrid-project in Frankrijk); mobiele opslag van elektriciteit m.b.v. elektrische voertuigen in V2G-systemen ( vehicle to grid ), bijv. van Toyota, Nissan en Renault; centrales met flexibele pompaccumulatie, met variabele snelheid en volledig aanpasbaar, voor de balanceringsmarkt (PHES) De perspectieven voor het gebruik van waterstof lijken veelbelovend (hoewel de kosten, veiligheidsrisico s en het lastige transport ervan de mogelijkheden flink verminderen): waterstof is een energiedrager zonder broeikasgasuitstoot mits geproduceerd uit een koolstofarme bron en kan voor veel toepassingen worden benut, met name in de industrie, zoals lokale productie van elektriciteit (voeding van geïsoleerde locaties, noodgeneratoren), energieopslag (ondersteuning van het net, benutting van hernieuwbare energie) en warmtekrachtkoppeling. Waterstof wordt ook gebruikt voor vervoer over land (individuele voertuigen, collectief vervoer, vrachtwagens enz.), door de lucht (volledige of ondersteunende vliegtuigaandrijving), over zee of binnenwateren (onder water, volledige of ondersteunende aandrijving), in de raffinage en petrochemische industrie (voor groene waterstof), en niet te vergeten voor andere toepassingen, bijv. in mobiele apparaten (externe laders of geïntegreerde batterijen). Dit gebruik en deze toepassingen van waterstof zijn volop in ontwikkeling. De technieken voor de productie van waterstof m.b.v. elektrolyse en brandstofcellen bieden inmiddels veel mogelijkheden en zijn op grote schaal beschikbaar, maar blijven weinig efficiënt. Dat leidt tot een nog grotere vraag naar windmolens en zonnepanelen, en dus tot overcapaciteit aan zonne- en windenergie. Waterstof blijkt een onmisbare energiedrager te zijn in systemen die gebruikmaken van de flexibiliteit tussen verschillende energienetwerken (bijv. de hybride centrale van Berlijn). Indien nodig kan waterstof ( gemethaniseerde waterstof) worden geproduceerd m.b.v. groene stroom en geïnjecteerd in het gasnet of opgeslagen met het oog op distributie als brandstof of chemisch agens, of zelfs voor herinjectie in de vorm van elektriciteit. Gemethaniseerde waterstof biedt niet alleen veruit het grootste potentieel voor energieopslag en kan veilig worden getransporteerd en (voor langere tijd) opgeslagen in de infrastructuur die nu voor gas wordt gebruikt (ondergrondse opslag e.d.), maar kan ook worden benut voor de vorming van langeketenkoolwaterstoffen (die voor velerlei doeleinden kunnen worden gebruikt: van de productie van vliegtuigbrandstoffen tot de vervaardiging van kunststoffen, waarvoor tot nu toe alleen fossiele brandstoffen worden aangewend). Daarbij wordt bovendien de idealiter in een kringloopeconomie aanwezige koolstof (CO 2 enz.) hergebruikt en hoopt die zich niet meer op in de atmosfeer. Zo zal er in de plaats van broeikasgas dus energie geproduceerd worden. De productie van waterstof en van elektriciteit m.b.v. waterstof is exotherm, wat deze toepassingen nog aantrekkelijker maakt omdat de vrijkomende warmte kan worden benut. Waterstof is een van de weinige energiedragers waarmee arbitrage op economisch, maatschappelijk en milieuvlak kan worden gerealiseerd tussen de elektriciteitsmarkt en andere energiemarkten.
4 C 383/22 NL Publicatieblad van de Europese Unie Een andere veelbelovende vorm van opslag is het opslaan in accu s van de overdag met zonnepanelen opgewekte elektriciteit. Het nadeel van op de daken van woningen geïnstalleerde zonnepanelen is dat ze elektriciteit produceren als de bewoners afwezig zijn. Wanneer die s avonds thuiskomen is de zon vaak allang ondergegaan en wekken de panelen geen energie meer op Een oplossing lijkt gevonden na de uitvinding van een Duitse onderneming en de toepassing daarvan. Dit bedrijf heeft voor de zonnepanelen en accu s software en een app ontwikkeld. Daarmee kunnen de gebruikers op hun smartphone het oplaadpercentage zien van hun accu waarin de door hun zonnepanelen overdag geproduceerde elektriciteit wordt opgeslagen. De resultaten zijn verrassend: normaal gesproken voorzien zonnepanelen op een woning voor 25 à 35 % in de energiebehoefte van een gezin, maar met deze toepassing ligt dat percentage regelmatig boven de 70 %. Met de huidige prijzen worden de gedane investeringen zo in 8 jaar terugverdiend, met 20 jaar garantie op de accu s Ook hier wordt aangezet tot productie/verbruik op gezinsniveau, waarvoor het EESC in meerdere adviezen zijn steun heeft uitgesproken (het begrip prosumenten, in het Engels prosumers ) Er bestaan dus al verschillende oplossingen voor energieopslag, maar de mogelijkheden van andere apparatuur zijn nog altijd beperkt. Bovendien blijft een aantal grote belemmeringen de ontwikkeling van nieuwe, flexibelere technologieën in de weg staan, zoals lithium-ion-accu s en power-to-gas. Grootste nadeel zijn de kosten en competitiviteit van deze oplossingen, die bij lange na nog niet op de markt zouden kunnen overleven, maar ook de aanzienlijke omvang van de accu s. Ademe, het Franse agentschap voor milieu en energiebeheer, denkt in zijn toekomstvisie dat er pas vanaf 2030 sprake zal zijn van industriële ontwikkeling van stationaire opslagsystemen (Ademe, Systemen voor energieopslag Strategische routekaart, 2011). Volgens McKinsey (Battery Technology Charges Ahead, McKinsey, 2012) zal de prijs van energieopslag de komende jaren zeker gaan zakken, maar lopen de meningen uiteen over de schaal en snelheid waarmee dat zal gebeuren. Dit adviesbureau schat dat de kosten van een lithium-ion-accu zouden kunnen dalen van 600 $/kwh tot 200 $/kwh in 2020 en tot 160 $/kwh in Strategische uitdagingen 5.1. Vanwege de noodzaak om de broeikasgasuitstoot terug te dringen en het feit dat fossiele brandstoffen over het algemeen schaarser worden (hoewel de laatste jaren nieuwe voorraden zijn gevonden), wordt er in toenemende mate ingezet op hernieuwbare energie. Het EESC heeft hiervoor in talrijke adviezen zijn steun uitgesproken (o.a. TEN/564 en TEN/508). Het EESC heeft erop gewezen dat in het licht van de vlucht die de toepassing van hernieuwbare energie neemt, andere onderdelen van het energiesysteem moeten worden uitgebouwd, zoals transportnetten, opslaginstallaties en reservecapaciteit. De grootschalige ontwikkeling van hernieuwbare energie vormt een strategische uitdaging, want daardoor kan enerzijds de import omlaag (hetgeen een economisch en ethisch voordeel oplevert), maar zijn anderzijds overal aanzienlijke opslagvoorzieningen nodig (installaties die energie niet alleen tot de volgende dag, maar ook tot het volgende seizoen kunnen bewaren) Het EESC is zich er dus van bewust dat opslag cruciaal is voor een energietransitie waarin discontinue hernieuwbare energie een grote rol speelt. Het wijst erop dat daarom meer opslagcapaciteit moet worden gecreëerd. Energieopslag is ook essentieel voor de verwezenlijking van de voornaamste energiedoelen van de EU, die het EESC onderschrijft, met name: vergroting van de energiezekerheid voor burgers en bedrijven; grootschalige toepassing van hernieuwbare energie (waarbij een oplossing moet worden gevonden voor het discontinue karakter daarvan zonder gebruik te maken van fossiele energie); kostenoptimalisatie door de energieprijzen te laten dalen Het EESC is zich er verder van bewust dat energieopslag aanzienlijke financiële, milieu- en gezondheidskosten met zich mee kan brengen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij bepaalde projecten voor ondergrondse gasopslag, die haaks staan op het streven naar bescherming van watervoorraden. Om die reden pleit het EESC ervoor alle technologieën te verbeteren. Het denkt namelijk dat massale opslag heel belangrijk kan zijn om de complementariteit van hernieuwbare energiebronnen te benutten. De variabele hoeveelheden energie die zonnepanelen op korte, middellange en lange termijn opleveren, kunnen bijvoorbeeld worden aangevuld met windenergie. Dat zal leiden tot de vorming van een netwerk van verbindingen tussen de verschillende elektriciteitsbronnen op basis van slimme netwerken (smart grids). In slimme netwerken wordt informatietechnologie benut om productie, distributie en verbruik van energie te optimaliseren. Het EESC vindt dat de desbetreffende technologie verder moet worden ontwikkeld omdat daarmee de energievraag kan worden gestuurd. Dat dient echter wel op basis van effectbeoordelingen te gebeuren en met inachtneming van de vrijheid van de consument. Nog beter zou een algehele beoordeling van alle instrumenten zijn, zoals M/441 en het beschermingsprotocol van het Duitse normalisatie-instituut, waarmee gegevens veilig kunnen worden verzonden en verspreid, verbindingen met slimme huizen (smart homes) kunnen worden gelegd enz., teneinde concrete toepassingen te vinden die in de toekomstige behoeften van slimme steden kunnen voorzien, zoals programmering op basis van de weersverwachting.
5 NL Publicatieblad van de Europese Unie C 383/ Het EESC onderstreept het belang van een Europees regelgevingskader voor energieopslag omdat daarmee de vergroening van de elektriciteits- en gasnetten kan worden gestimuleerd De markt voor de opslag van elektriciteit groeit hard en herbergt een groot potentieel aan nieuwe activiteiten en werkgelegenheid, hetgeen het banenverlies in andere sectoren van de energiemarkt zou moeten goedmaken. Er zullen investeringsmogelijkheden komen voor netbeheerders en energiebedrijven omdat zij zich moeten voorbereiden op steeds grotere hoeveelheden discontinue energie. In Europa vormen de bouw van nieuwe en de renovatie van bestaande pompaccumulatiecentrales en de transformatie van waterkrachtdammen in waterkrachtcentrales de basis voor de ontwikkeling van de markt. Daarom moeten de belemmeringen die pompaccumulatiecentrales niet efficiënt maken, onverwijld uit de weg worden geruimd. Om van de economische en milieuvoordelen van deze technologie te kunnen profiteren, moeten de nodige maatregelen worden genomen om ervoor te zorgen dat dergelijke centrales gebouwd en uitgebaat kunnen worden. 6. Intensivering van onderzoek en ontwikkeling 6.1. Het EESC stelt vast dat de EU haar uitgaven tot nu toe heeft gericht op de uitrol van technologieën en niet zozeer op O&O (vlg. het rapport Energie Europa in netwerken van Michel Derdevet van 23 februari 2015). De overheidsuitgaven voor O&O in Europa (alle sectoren samen) liggen reëel gezien op het niveau van de jaren tachtig (in de VS en Japan zijn die uitgaven daarentegen sindsdien gestegen), terwijl hernieuwbare energie zich volop ontwikkelt. Het SET-plan uit 2007 (strategisch plan voor energietechnologie) heeft niet de benodigde financiering opgeleverd. De grote druk op het Europese energiesysteem, die wordt veroorzaakt door de noodzaak om gebruik te gaan maken van hernieuwbare energie, te zorgen voor voorzieningszekerheid en de Europese economie concurrerend te houden, noopt ertoe de Europese O&Osamenwerking op energiegebied aan te zwengelen. Opslag vormt een belangrijk onderdeel van de voornaamste in 2012 en 2013 gestarte projecten voor slimme netwerken en is een hoofdthema voor O&O dit alles om oplossingen te vinden voor de problemen van de energienetten van morgen De technologieën voor energieopslag bevinden zich in uiteenlopende ontwikkelings- en industriële stadia. Het EESC pleit voor de intensivering van onderzoek en ontwikkeling en voor meer samenwerking op Europees niveau, temeer omdat de meeste O&O-projecten in Europa en de rest van de wereld betrekking hebben op dezelfde soort kansen en uitdagingen. Het EESC heeft er in meerdere adviezen zijn teleurstelling over uitgesproken dat de schaal van onderzoek vaak niet is afgestemd op wat er op het spel staat. Daarom heeft het al aangedrongen op de bevordering van onderzoek op Europees niveau. Ook moeten de lidstaten worden aangemoedigd om evenredig aan de onderzoeksinspanningen bij te dragen. Het is absoluut zaak dat de EU snel haar beleidscoördinatie en investeringen op dit gebied opvoert, aangezien O&O een cruciale rol speelt om de laatste technische belemmeringen uit de weg te ruimen en er, uiteindelijk dankzij de industriële productie van opslagoplossingen, voor te zorgen dat de nog altijd te hoge investeringskosten omlaag gaan. Op die manier zal het mogelijk worden om hernieuwbare energie beter in de energiemix te ïntegreren, de energietransitie goedkoper te maken, de schadelijke gevolgen van sommige soorten energie voor de volksgezondheid te beperken, opleidingsmogelijkheden en werkgelegenheid in de energiesector te ontwikkelen, de energiezekerheid te waarborgen, de ontwikkeling van innovatieve en internationaal competitieve branches te stimuleren en het concurrentievermogen van de Europese economie op peil te houden. Brussel, 1 juli De voorzitter van het Europees Economisch en Sociaal Comité Henri MALOSSE
NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0341/45. Amendement. Roger Helmer, David Coburn namens de EFDD-Fractie
9.12.2015 A8-0341/45 45 Overweging H H. overwegende dat klimaatverandering, niet-concurrerende energieprijzen en de bijzonder grote afhankelijkheid van onbetrouwbare leveranciers uit derde landen een bedreiging
Nadere informatiePAKKET ENERGIE-UNIE BIJLAGE STAPPENPLAN VOOR DE ENERGIE-UNIE. bij de
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 25.2.2015 COM(2015) 80 final ANNEX 1 PAKKET ENERGIE-UNIE BIJLAGE STAPPENPLAN VOOR DE ENERGIE-UNIE bij de MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET
Nadere informatie6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken
6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6.1 Aanpassingen van de infrastructuur in Nederland De energietransitie kan ingrijpende gevolgen hebben voor vraag en aanbod van energie en voor de netwerken
Nadere informatieDE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix
DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE BELGISCHE ENERGIE- UITDAGING 2 De doelstellingen van het interfederale
Nadere informatieZittingsdocument B7-0000/2013 ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B7-0000/2013
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Zittingsdocument 22.4.2013 B7-0000/2013 ONTWERPRESOLUTIE naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B7-0000/2013 ingediend overeenkomstig artikel 115, lid 5, van het
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien Uitgebreid onderzoek
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien TenneT participeert in
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieWaterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie
Waterstof Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Jörg Gigler & Marcel Weeda TKI Nieuw Gas Waterstofbijeenkomst
Nadere informatieduurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen
duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,
Nadere informatieDe ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatieSmart Grid. Verdiepende opdracht
2015 Smart Grid Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over het onderwerp Smart Grid. Pagina 1 Inhoud 1. Smart Grid... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 8 Pagina
Nadere informatiePROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST
NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin
Nadere informatieProductie van hernieuwbare energie in de woning/wijk
Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Energiebehoefte van woningen/woonwijken Huidige gemiddelde energievraag van een woning 1. Warmte aardgas 1400 m3 2. Licht & kracht elektriciteit 3000
Nadere informatieHernieuwbare energie in Brussel
Hernieuwbare in Brussel Achtergrond en vooruitzichten Hernieuwbare in Brussel: welke opportuniteiten voor de bouwbedrijven? Afdeling Energie, Lucht, Klimaat en Duurzame gebouwen F. Cornille 19/10/2017
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieWat vraagt de energietransitie in Nederland?
Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen
Nadere informatieDe opkomst van all-electric woningen
De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige
Nadere informatieCommissie industrie, onderzoek en energie. van de Commissie industrie, onderzoek en energie
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie industrie, onderzoek en energie 14.12.2010 2010/2211(INI) ONTWERPADVIES van de Commissie industrie, onderzoek en energie aan de Bijzondere Commissie beleidsuitdagingen
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
Nadere informatiePower to gas onderdeel van de energietransitie
Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte
Nadere informatieAmsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz
RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen
Nadere informatieAMENDEMENTEN NL In verscheidenheid verenigd NL 2012/2103(INI) Ontwerpadvies Lena Kolarska-Bobińska (PE496.
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie regionale ontwikkeling 17.10.2012 2012/2103(INI) AMENDEMENTEN 1-21 Lena Kolarska-Bobińska (PE496.464v01-00) inzake het Stappenplan Energie 2050 - een toekomst met
Nadere informatieTransitie naar een. CO -neutrale toekomst
Transitie naar een CO -neutrale toekomst 2 CO 2 reductie van bron tot gebruiker Steeds méér duurzame energie, maar niet minder CO 2 -uitstoot KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS In het verdrag van Parijs werd afgesproken
Nadere informatieProf. Jos Uyttenhove. E21UKort
Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven
Nadere informatieWORLD ENERGY TECHNOLOGY OUTLOOK 2050 (WETO-H2) KERNPUNTEN
WORLD ENERGY TECHNOLOGY OUTLOOK 2050 (WETO-H2) KERNPUNTEN In het kader van de WETO-H2-studie is een referentieprognose van het wereldenergiesysteem ontwikkeld samen met twee alternatieve scenario's, een
Nadere informatie2016-04-15 H2ECOb/Blm HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling
HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling Op de internationale milieuconferentie in december 2015 in Parijs is door de deelnemende landen afgesproken, dat de uitstoot van broeikasgassen
Nadere informatieEnergieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden
Energieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden Early morning toast kiemt Hoenderloo 8-10-2014 www.ecn.nl R&D programma s ECN Policy Studies Energy Engineering Environment Energy Efficiency & CCS
Nadere informatieEnergietransitie en schaalvoordelen
Energietransitie en schaalvoordelen Samenvatting McKinsey-onderzoek Oktober 2013 CONTEXT Recent is door McKinsey, in opdracht van Alliander, een onderzoek uitgevoerd naar de vraag: Wat zijn de voordelen
Nadere informatieSamenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie
Samenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie Departement WSE Afdeling Sociale Economie en Werkbaar Werk Impact van de strategische trends in industriële en maatschappelijke noden, herbruikbare energie
Nadere informatieProvincie Vlaams Brabant
170 Provincie Vlaams Brabant ENERGIE Energie is een relatief nieuw thema. De opgave om klimaatneutraal te worden, vraagt dat we vandaag nadenken over hoe we in de toekomst onze energiebehoefte gaan invullen.
Nadere informatieNL In verscheidenheid verenigd NL A8-0048/40. Amendement. Gérard Deprez namens de ALDE-Fractie
8.3.2018 A8-0048/40 40 Overweging D bis (nieuw) D bis. overwegende dat elke verhoging van de begroting van de Unie niet mag leiden tot een stijging van de totale overheidsuitgaven in de EU en bijgevolg
Nadere informatieSmart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility
Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieIntroductie in Energie- & Industriesystemen TB141E - Hoorcollege 9 - Toekomstige Energie & Industriesystemen
Introductie in Energie- & Industriesystemen TB141E - Hoorcollege 9 - Toekomstige Energie & Industriesystemen Dr. ir. Émile J. L. Chappin Challenge the future 1 Mondiale uitdagingen Spanning tussen toename
Nadere informatieHet Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
Nadere informatieBrussel, COM(2016) 763 final ANNEX 1 BIJLAGE. bij
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 30.11.2016 COM(2016) 763 final ANNEX 1 BIJLAGE bij MEDEDELING VAN DE EUROPESE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ, HET COMITÉ
Nadere informatieStartnotitie Energietransitie. November 2018
Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie
Nadere informatieRobbe Salenbien. Domeinverantwoordelijke thermische energiesystemen EnergyVille
Robbe Salenbien Domeinverantwoordelijke thermische energiesystemen EnergyVille Energienetten Inhoudstafel 1. Context De actuele energieproblematiek Een veranderend energienetwerk 2. Het belang van warmte(netten)
Nadere informatieSamen omschakelen Arnhem, 7 september 2016
Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Waarom zijn we bijeen? Verduurzaming energievoorziening Samenwerking om de NL ambitie te verwezenlijken Samenwerking vanaf de start van initiatieven Draagvlak
Nadere informatieEvoluties in het energielandschap. Peter De Pauw
Evoluties in het energielandschap Peter De Pauw Inhoud We consumeren meer energie We produceren zelf elektriciteit We zullen anders consumeren We gebruiken de netten op een andere manier 2 3 december 2015
Nadere informatieRoute naar een Duurzame Energievoorziening
Route naar een Duurzame Energievoorziening Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel Bijeenkomst: 25 november 2013, Power Lab 5 / USI & KIVI-NIRIA Inhoud Energie-transitie Energieakkoord voor duurzame groei
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieMondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN
Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN Referentiescenario De WETO-studie (World Energy, Technology and climate policy Outlook 2030) bevat een referentiescenario
Nadere informatieEnergie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Nadere informatieTijdens de zitting van 18 mei 2009 heeft de Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen de conclusies in bijlage dezes aangenomen.
RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 18 mei 2009 (26.05) (OR. en) 9909/09 DEVGE 147 E ER 187 E V 371 COAFR 172 OTA van: het secretariaat-generaal d.d.: 18 mei 2009 nr. vorig doc.: 9100/09 Betreft: Conclusies
Nadere informatieHernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA
Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor
Nadere informatieIs EU-beleid de molensteen voor de Nederlandse energiesector? Mark Dierikx, Directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging
Is EU-beleid de molensteen voor de Nederlandse energiesector? Mark Dierikx, Directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging Eindbeeld: een CO 2 -neutrale energievoorziening Nederland verbindt zich aan
Nadere informatiePerspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas
Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl
Nadere informatieGas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)
Gas op Maat De maatschappij is op weg naar een CO 2 -neutraal energiesysteem. De gassector wil graag bijdragen aan het behalen van deze doelstelling. In de transitieperiode is de rol van aardgas maatwerk:
Nadere informatieMANAGEMENT SAMENVATTING ENERGIERAPPORT 2008
MANAGEMENT SAMENVATTING ENERGIERAPPORT 2008 Er is de komende jaren een fundamentele verandering van onze energievoorziening nodig om het hoofd te bieden aan de mondiale uitdagingen op energiegebied: de
Nadere informatie100% groene energie. uit eigen land
100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse
Nadere informatieen uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018
Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen
Nadere informatieEnquete belangstelling energietransitie Buren
Q1 Energieverbruik en een duurzame energietransitie is een onderwerp dat dagelijks in de media aan de orde komt. Wat zijn uw beweegredenen om hier over na te denken en mogelijk aan mee te doen? zorgen
Nadere informatieFiche 6: Mededeling Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie
Fiche 6: Mededeling Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie; mededeling bij
Nadere informatieELW. Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk. Productinformatie Remeha ELW
ELW Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk Verwarm voortaan op een efficiënte manier! Het WKK-principe (warmtekrachtkoppeling) dat de Remeha ELW toepassing biedt is zowel geniaal als voor de hand
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieNuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie.
Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. 2 Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos 3 Een duurzame samenleving staat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Een wezenlijke
Nadere informatieZonder Energieopslag geen Energietransitie. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013
Zonder Energieopslag geen Energietransitie Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013 Duurzame Energie Koepel 6 brancheorganisaties (wind, zon, bodemenergie, bio, warmtepompen,
Nadere informatieZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN
ZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN Lezing ter gelegenheid van het GEO Promotion Congres van eigen bodem 10 maart 2017 Groningen. door prof. em. Pier Vellinga Waddenacademie Colin OPBOUW
Nadere informatieNaar een duurzame energievoorziening
Naar een duurzame energievoorziening De schone taak van aardgas 1 2 We staan voor belangrijke keuzes De wereld staat voor dringende keuzes. Neem het energievraagstuk. De wereldbevolking groeit in korte
Nadere informatieDeze nota bevat ook een planning voor de verdere behandeling van dit dossier in de aanloop naar de zitting van de Raad TTE (8-9 juni 2006).
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 24 februari 2006 (16.03) (OR. en) 6682/06 ENER 61 NOTA Betreft: Werking van de interne energiemarkt - Ontwerp-conclusies van de Raad De delegaties treffen in bijlage
Nadere informatieNet voor de Toekomst: samenvatting
Net voor de Toekomst: samenvatting Om in 2050 een CO2-neutrale samenleving te bereiken, zal de energievoorziening de komende decennia een ingrijpende transitie moeten doormaken. Maar hoe precies, is nu
Nadere informatieEnergietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving
Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do
Nadere informatieDuurzame energie in balans
Duurzame energie in balans Duurzame energie produceren en leveren binnen Colruyt Group I. Globale energievraag staat onder druk II. Bewuste keuze van Colruyt Group III. Wat doet WE- Power? I. Globale energievraag
Nadere informatieVisie op Windenergie en solar Update 2014
Visie op Windenergie en solar Update 2014 De vooruitzichten voor hernieuwbare energie zijn gunstig Succes hangt sterk af van de beschikbaarheid van subsidies Naast kansen in Nederland kan de sector profiteren
Nadere informatieENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA
ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom
Nadere informatie10592/19 mic/dep/ev 1 TREE.2.B
Raad van de Europese Unie Brussel, 26 juni 2019 (OR. en) 10592/19 ENER 392 CLIMA 196 RESULTAAT BESPREKINGEN van: aan: het secretariaat-generaal van de Raad de delegaties nr. vorig doc.: 10264/19 Betreft:
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatiePresentatiegehoudenop 11 april2017 tijdensde bijpraatsessiemet de burenvan Aardgasbuffer Zuidwending
Presentatiegehoudenop 11 april2017 tijdensde bijpraatsessiemet de burenvan Aardgasbuffer Zuidwending Zuidwending, 11 april 2017 1 Henk Abbing: directeur EnergyStock, een 100% Gasunie-dochteren eigenaar
Nadere informatieDe snelste route naar aardgasvrije wijken
De snelste route naar aardgasvrije wijken Smart Energy NL, 5 juni 2018 Marijke Kellner, Gasunie #2 Energieverbruik: gebouwde omgeving 32% Bron: NEV 2017. Aandeel van sectoren in het bruto eindverbruik
Nadere informatieMiddels deze brochure bieden we inzicht in:
2 Daarom energieopslag In het energieakkoord van 2013 is afgesproken dat Nederland in 2050 volledig draait op duurzame energie. Zon en wind worden daarmee de belangrijkste bronnen van elektriciteit. Een
Nadere informatieFOSSIELE BRANDSTOFFEN
FOSSIELE BRANDSTOFFEN De toekomst van fossiele energiebronnen W.J. Lenstra Inleiding Fossiele energiebronnen hebben sinds het begin van de industriele revolutie een doorslaggevende rol gespeeld in onze
Nadere informatieAutorijden met 10 zonnepanelen
Autorijden met 10 zonnepanelen - 29 Januari 2018 Wilma Eerenstein en Peter Leenders 1 De energietransitie Een complete verandering naar een 100% hernieuwbare energievoorziening is technisch mogelijk in
Nadere informatieNa aardgas komt zonneschijn
Economisch Bureau Na aardgas komt zonneschijn Hans van Cleef, sr. sectoreconoom energie 17 november 2016 @hansvancleef De uitdagende overgang naar een duurzame energievoorziening Mondiaal Europees Nederland
Nadere informatieNaar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening
Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening J.W. Tolkamp - SOLIDpower 23/01/2017 The research leading to these results has received funding from the European Union s 7 th Framework
Nadere informatieBIJLAGEN. bij GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 4.3.2019 C(2019) 1616 final ANNEXES 1 to 2 BIJLAGEN bij GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE tot wijziging van de bijlagen VIII en IX bij Richtlijn 2012/27/EU
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieDuurzame elektriciteit in het EcoNexis huis
Werkblad 1, mbo Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit al jaren vrij stevig. En de wereldwijde behoefte aan energie groeit mee: we kúnnen simpelweg niet meer zonder
Nadere informatieSamen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V.
Samen voor duurzaam Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Strategie Trends en ontwikkelingen Ontwikkelingen in de energiemarkt De energiemarkten in Europa zijn in transitie van een centraal gestuurde energievoorziening,
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieWaterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft
Waterstof, het nieuwe gas Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische
Nadere informatieEnergie voor morgen, vandaag bij GTI
Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieRaadsakkoord energietransitie. Februari 2019
Raadsakkoord energietransitie Februari 2019 De energietransitie in Rotterdam Een klimaatneutraal en duurzaam Rotterdam. Dat is waar we naar toe willen. Een groene en gezonde stad met schone lucht, waarin
Nadere informatieFeeding the world with solar power.
Feeding the world with solar power. inteqnion-solar.com Zonne-energie. Duurzame energiebron van de toekomst. De markt voor energievoorziening is volop in beweging. Fossiele brandstoffen als gas en olie
Nadere informatieCaro De Brouwer 27/11/2013
Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 2e Master Irw Energie, KUL Erasmus Imperial College London Thesis: Solvent storage for postcombustion CCS in coal fired plants Voorzitter YERA Young Energy Reviewers
Nadere informatieEnergietransitie bij Mobiliteit
Energietransitie bij Mobiliteit Aanpak openbaar vervoer in Zuid-Holland Jan Ploeger Presentatie voor Inspiratiedag KPVV 15 oktober 2015 In Zuid-Holland is pas 2,2 % van het energieverbruik duurzaam. Nationale
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieTraject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid
Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Lieven Van Lieshout Econext 8 april 203 Uitdagingen van het energiebeleid Bron: IEA, WEO 202 2 Uitdagingen van het energiebeleid Bron : EC, Impact
Nadere informatieDe nieuwe energie-efficiëntierichtlijn - Uitdagingen & oplossingen -
De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn l - Uitdagingen & oplossingen - DG Energie 22 juni 2011 ENERGIEVOORZIENING NOG AFHANKELIJKER VAN IMPORT Te verwachten scenario gebaseerd op cijfers in 2009 in % OLIE
Nadere informatieToelichting infopaneel energie
Inleiding Waarom zouden we voor hernieuwbaar energie gaan? De 3 begrippen die bij transitie aan bod zijn gekomen sluiten volledig aan bij het gebruik van hernieuwbare energie. 1 Om ons milieu te sparen
Nadere informatieNEW BUSINESS. Guy Konings
2015 Guy Konings Stedin is verantwoordelijk voor transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: Altijd energie voor onze klanten, vandaag en morgen. Simpel, betaalbaar en duurzaam KERNGETALLEN
Nadere informatieBIJLAGE. bij. Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad. tot vaststelling van het InvestEU-programma
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 6.6.2018 COM(2018) 439 final ANNEX 2 BIJLAGE bij Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van het InvestEU-programma {SEC(2018) 293
Nadere informatieHet KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne)
Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne) Gert Jan Kramer Tilburg Science Café, 15 Januari 2019 Haalbaarheid en Draagvlak 300 Dutch GHG emissions emissions (Mton CO 2eq ) 200 100-12% -49%
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieWaterstof in de energietransitie Sleutelrol, maar geen heilige graal
Waterstof in de energietransitie Sleutelrol, maar geen heilige graal Even voorstellen: Mara Wustmans 2015 t/m heden: Adviseur gebouwinstallaties bij Royal HaskoningDHV 2013-2014: Technisch trainee bij
Nadere informatiePrioriteiten op energiegebied voor Europa Presentatie door de heer J.M. Barroso,
Prioriteiten op energiegebied voor Europa Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 22 mei 2013 Nieuwe omstandigheden op de wereldwijde energiemarkt
Nadere informatie(COM(2015) 80 final) en de. (COM(2015) 82 final) (2015/C 383/12) Rapporteur: Ulla SIRKEINEN. Corapporteur: Pierre-Jean COULON
C 383/84 NL Publicatieblad van de Europese Unie 17.11.2015 Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over de mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch
Nadere informatieEnexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015
Enexis De veranderende rol van de netbeheerder Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis 12 november 2015 Rol Enexis in de elektriciteitsketen Elektriciteitscentrale voor de opwek van elektriciteit
Nadere informatie