ONTDEK DE HAGELANDSE STADJES

Transcriptie

1 ONTDEK DE HAGELANDSE STADJES Aarschot Diest Landen Scherpenheuvel-Zichem Tienen Zoutleeuw 6 VERRASSENDE STADSWANDELINGEN

2 6 verrassende provinciestadjes Het Hageland strekt zich uit van aan de kunststad Leuven tot de provinciegrenzen met Antwerpen, Limburg, Luik en Waals-Brabant. Het Hageland is met zijn uitgestrekte akkers en zachtglooiende hellingen een echt wandelparadijs, waar je ogen te kort komt en volledig tot rust kan komen. Deze prachtige streek is niet alleen gekend om haar vruchtbare landbouwgronden met een gevarieerd aanbod van gewassen en boomgaarden, maar ook tal van holle wegen. In de zomer is het heerlijk genieten om door de tarwe-, gerstof maïsvelden te wandelen. Het Hageland is nog echte ongerepte natuur; getuige hiervan zijn de vele bossen en natuurgebieden. Inhoud AARSCHOT 2 Beeldenwandeling DIEST 9 Oranjewandeling LANDEN 17 Vestenwandeling 23 SCHERPENHEUVEL-ZICHEM Pelgrims- en keerskattenwandeling TIENEN 29 Vrouwenwandeling ZOUTLEEUW 39 Leeuwse wandeling 45 Informatie Hagelandse steden wandelroute vertrekplaats 1 bezienswaardigheid kerk basiliek kapel begijnhof museum watermolen Cultureel Centrum bezoekerscentrum parking station picknickbank rustbank Provinciedomein Halve Maan fietsverhuur brouwerij informatiekantoor LEGENDE BIJ DE ROUTEKAARTJES IN DE BROCHURE Tremelo Rotselaar Leuven Begijnendijk Holsbeek Lubbeek Aarschot Zes verrassende provinciestadjes vormen de uitgelezen vertrekpunten voor je tochten. Deze brochure leidt je steevast naar de mooiste plekjes van het pittoreske stadscentrum. Je krijgt ook een overzicht van alle bezienswaardigheden, die je op je tocht tegenkomt. Op de route zelf zijn de zeshoekige bordjes je gids. Niets leuker dan op je wandeling even halt te houden voor een natje en een droogje in een leuk café of restaurant. En die zijn er te over in het Hageland. Het Hageland is te mooi en te veelzijdig om op één dag te verkennen; het kan je meerdere dagen boeien. Verwen en verras jezelf, je partner, je gezin of vrienden met een wandelvakantie. Beleef in Diest een zorgeloos weekend in de sfeer Tielt-Winge Bierbeek Boutersem Hoegaarden Scherpenheuvel- Zichem Glabbeek Tienen Bekkevoort Kortenaken Linter Diest Zoutleeuw Landen van de Prinsen van Oranje. Of laat je bekoren door het zoete charmearrangement in de suikerstad Tienen. Ontdek de verborgen schoonheid van het Hageland. Deze brochure maakt je wegwijs om deze historische Geetbets parels te ontdekken. Je zal versteld staan van de pracht van deze stadjes. Ontdek de Hagelandse stadjes 1

3 Aarschot doet haar naam als parel van het Hageland alle eer aan. Deze bruisende stad staat bekend om haar levendige handelscentrum en culturele rijkdom maar vooral om de gezellige warmte die de stad uitademt. Maar Aarschot heeft nog meer te bieden dan het stadscentrum alleen... Aarschot Vertrekpunt en parkeergelegenheid : Stedelijk museum Aarschot, Elisabethlaan 103, 3200 Aarschot GPS-coördinaten : N : / E: Lengte: 2,9 km A Gelrode, Langdorp en Rillaar bieden een verrassende combinatie van recreatie en natuur. In het oosten creëren de Langdorpse bossen een oase van rust, in het zuiden, richting Gelrode bevindt zich de Moedermeule die haar wieken nog steeds actief laat draaien. De sportieve stapper vindt dan weer zijn gading in de talrijke natuurgebieden, zoals de Eikelberg en s Hertogenheide. 0 m 200 m N Toerisme Vlaams-Brabant Betekomsesteenweg Leopoldlaan AARSCHOT Pastoor Dergentlaan Elisabethlaan Rumoldus Wetzstr. 2 Grauwzusterpad Bogaardenln Gasthuisstraat Aarschot, kloppend hart aan de Demer Marten Lemmensstraat Statieplein Statiestraat Fabriekstraat Demerstraat Albertlaan Leuvensesteenweg Albertlaan 7 8 Begijnhof Sint-Niklaasberg Elisabethlaan Kard. Mercierstr. Leuvensestraat Amerstraat Demer Nieuwstr. Mart elarenstraat Stadspark J. Tielemansstraat Lombaardstr. 16 Th. De Beckerstr. Zwanestr. Grote 14 Markt Diestsestraat Bogaardenstr. 15 Bekaflaan 2 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 3

4 Aarschot Een beeld van een Wandeling A Met de kids: Heimolen Elke zondagmorgen kan je deze staakmolen, uitgebaat door Natuurpunt, uit 1662 gratis bezoeken en kun je de molenaars zien malen. Ligging: Windmolenstraat, 3201 Langdorp 2 Aarschot heeft gezworen elk jaar één standbeeld in te wijden in het stadscentrum. De wandeling laat je de kunststad ontdekken aan de hand van het thema levende beelden. Een 20-tal beelden komen dankzij een legende of historisch relaas helemaal tot leven. In de jaren 1950 was het vooral Tony-Luc Blickx die de stad voorzag van prachtige beelden. In de twintigste eeuw maakte de Aarschotse beeldhouwer Roland Rens furore met zijn schitterende eigenzinnige beelden. >> De wandeling vertrekt aan het stedelijk museum van Aarschot dat sinds 3 juni 2005 samen met de dienst toerisme is ondergebracht in een voormalig moederhuis. In dit interactief museum kan je het Aarschot van vroeger en nu beleven. Het eerste beeldje Blijdschap van de jeugd 1 vind je er in het glazen voorportaal. Het bronzen beeld van Jan Rosseels toont een spelend kind met een ballon in de hand. Dit verwijst naar het museum dat de bezoeker een spiegel voorlegt. Hierin kijkt hij naar het verleden, maar legt hij ook een link naar het heden en de toekomst. De ballon verwijst naar de vluchtigheid van de dingen. Op de rotonde zie je het beeld De Passant 2 van de hand van Jan Rosseels en Maarten Ceulemans. Het brengt hulde aan politicus Gaston Geens en symboliseert de wisselwerking tussen politiek en bevolking. Als Hagelander en minister was hij de hoeder van onze regio. Zo zorgde hij onder andere in Aarschot voor de uitbouw van scholen en een regionaal industrieterrein. >> Wanneer je de Demer oversteekt, zie je aan je rechterkant het stadspark. Aan de ingang van het park staat de buste van Jozef Tielemans 3 burgemeester van Aarschot van 1908 tot Het stadspark vormt de groene long van het centrum waar je 2 beelden kan ontdekken, nl. de Ontscheping van Onze-Lieve-Vrouw van Aarschot 4 en de Kantwerkster 5. De Ontscheping van de Onze-Lieve-Vrouw stelt Maria 1 voor op een boot met in haar rechterhand een scepter. Op haar linkerarm zit het kindje Jezus dat een wereldbol draagt. Het illustreert een legende die verband houdt met het miraculeuze Onze-Lieve-Vrouwebeeld dat zich in de Onze-Lieve-Vrouwekerk bevindt. De legende vertelt dat dit beeld in Aarschot terecht kwam door een schipper die door een goddelijke kracht niet verder kon varen, tenzij hij dit beeld aan wal bracht. Ook dit is een creatie van Tony-Luc Blickx. De Kantwerkster van Lode Matthijs herinnert aan de voormalige Aarschotse kantschool. Aarschot was tot het einde van de 19de eeuw een centrum van kantbewerking. Vanaf 1976 bestaat in Aarschot een kantclub, de Vlasblomme. Hier worden de oude vaardigheden opnieuw aangeleerd. >> Aan de uitgang van het park kan je onmiddellijk de Onze-Lieve- Vrouwekerk aanschouwen. Deze kerk werd opgetrokken in ijzerzandsteen en vormt een typisch voorbeeld van Demergotiek. Tussen de prachtige laatgotische kunstwerken, bevindt zich het houten paneel de mystieke wijnpers. Dit schilderij uit 1525 beeldt Christus uit in de mystieke wijnpers met de 12 apostelen die de druiventrossen verzamelen. Links van de kerk wordt Sint-Rochus 6 uitgebeeld. Sint-Rochus zou in de 17de eeuw ingeschakeld zijn om de pest uit Aarschot te verdrijven. Uit dankbaarheid voor de bevrijding van de pest werd aanvankelijk het Aarschotse schepenhuis verlicht met kaarsjes. Sindsdien wordt deze traditie in ere gehouden en kan je op 15 augustus het feeërieke spektakel bewonderen. >> Daarna wandel je richting het begijnhof. Recht tegenover het begijnhof staat in het midden van het voormalige Begijnhofplein het beeld van het Begijntje 7. naar het oorspronkelijk werk van Tony-Luc Blickx. Het verwijst uiteraard naar de vroegere bewoonsters van deze site. Het begijnhof zelf werd gesticht in de 13de eeuw. Slechts één vleugel uit die tijd bleef bewaard. Bij het binnenwandelen van het Begijnhof zie je het Paar 8. Beeldhouwer Mark Macken zocht zijn inspiratie bij de oudere echtparen die nu in de begijnhofhuisjes wonen. 6 Natuur Landschapswandeling Kloesebos in Gelrode Het wandelgebied Kloesebos ligt in het dorpje Gelrode en strekt zich uit over enkele Hagelandse Heuvels. De wandellussen leiden je langs de typische perzikenboomgaarden, ijzerzandsteenheuvels en het speelbos Kloesebos VERTREKPLAATS: Moedermeule, Hondsheuvel 3, 3200 Gelrode. BEWEGWIJZERING: blauwe ruit (3,5 km) of rode driehoek (9 km) : Laarzen aanbevolen 4 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 5

5 SPORT: Mountainbikeroutes VERTREKPLAATS: Sporthal, Demervallei 8, 3200 Aarschot FIETSVERHUUR: Velo, Statieplein 18a, 3200 Aarschot 12 8 >> Hierna stap je verder naar het Vredegerecht. In de tuin van het Vredegerecht waakt De Magister 9. Twee jaar heeft kunstenaar Marcel Van Ouytsel er aan gewerkt 10 onder leiding van zijn leraar Roland Rens. Opvallend is dat het personage zijn mond openhoudt, een verwijzing naar de woordspraak van een magister nl. een leermeerster, een rechter, een advocaat of een dienaar. Op het grasplein naast de Onze-Lieve-Vrouwekerk - het oude kerkhof - prijkt het Christusbeeld 10, ontworpen door kanunnik Raymond Lemaire. Het werd in 1923 geplaatst ter ere van het Heilig Hart van Jezus. Op het plein aan de Leuvensestraat zie je het beeld van 4 Aarschotse werklieden die dankzij de uitzending van Echo bekend zijn geworden. Cameraman Charlie Laureys filmde toevallig vier stadswerknemers, die in de vrieskou het wegdek herstelden. Dankzij deze tragikomedie werd het liedje van Louis Neefs Als ik ooit eens vijf minuten tijd heb 11 beroemd. Hier werd het beeld naar vernoemd. De leerlingen van de Aarschotse academie maakten het onder leiding van Roland Rens. >> Bij het volgen van de Nieuwstraat kom je een legendarische Aarschotse marktzanger Rik Viool 12 tegen. Dit bronzen beeldje van Roland Rens stelt marktzanger Henri Meulemans voor, bijgenaamd Rik Viool en staat sinds 1993 in de volkse buurt De Grecht. Rik Viool trok van café tot café met zijn viool of accordeon of speelde op jaarmarkten. Op de hoek van de Martelarenstraat en de J. Tielemansstraat staat het beeld van de Kasseistamper 13. Het oorspronkelijke beeld van Tony- Luc Blickx stond eveneens bovenop de 18de-eeuwse arduinen pomp. De Kasseistamper beeldt de spotnaam van de Aarschottenaars uit. In 1951 verdween het beeld spoorloos. Lode Matthijs maakte een nieuwe Kasseistamper. Na 23 jaar dook het originele beeld plots op. Het beeld wordt in het stadhuis tentoongesteld. >> Van hier ga je richting Grote Markt met zijn talrijke cafés en restaurants, dit vormt het kloppend hart van Aarschot. Wanneer je verder wandelt naar de Demervallei, ontmoet je onderweg de Demerwachter 14. Dit beeld is een creatie van Roland Rens. Een vertrouwenwekkende opzichter staat tussen het riet van de oever en kijkt oplettend toe of het water zuiver blijft. De Aarschotse beeldenaar Roland Rens maakte in opdracht van het stadsbestuur de Grenadier Guard 15 ter herdenking van de bevrijding. Rondom de buste beelden 14 kleine sculptuurtjes het drama van de oorlog uit. Je kan 3 fasen onderscheiden. In de 1ste fase staan de afgietsels van de gasmaskers symbool voor de oorlog en het leed van de Aarschottenaars. In de 2de fase confronteert de kunstenaar ons met het leed en de schade. Tenslotte brengt de bevrijding, voorgesteld door de vlag, weer vreugde onder de mensen. >> Eénmaal terug op de hoofdbaan word je opgewacht door het beeld van Pater Jozef Raskin 16, ontworpen door Tony-Luc Blickx. Bij het uitbreken van WOII was Raskin oorlogsaalmoezenier van koning Leopold III. In 1942 pakten de Duitsers hem op en werd hij in 1943 in de gevangenis van Dortmund door de guillotine onthoofd. Aan de ingang van de Sint-Elisabethkapel valt meteen het monumentale naaktbeeld Michelangelo op, Zelfportret 17 van de beeldhouwer Wilfried De Cock. In Firenze werd hij overdonderd door de grootsheid van de renaissancebeelden, waardoor hij bij zijn thuiskomst begon aan de grote uitdaging een reusachtig beeld van zichzelf te maken. >> Eens aangekomen aan het Cultureel Centrum het Gasthuis word je verwelkomd door de Lach 18. Om een activiteit in Aarschot van Radio 3 te promoten, werd Roland Rens gevraagd een tekening voor de affiche te maken. De tekening De Lach werd onmiddellijk het logo en het symbool van het Cultureel Centrum. Toen het Cultureel Centrum verhuisde naar de culturele site, kreeg Roland de opdracht om de figuur in een bronzen Evenement(en) De Sint-Rochusverlichting A Deze vindt plaats op 15 augustus. Vanaf 21 uur hult Aarschot zich in kaarslicht. Duizenden kaarsjes toveren de straten en gevels om in fabelachtige beelden. Het schouwspel wordt nog extra gekruid met gratis culturele activiteiten. 6 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 7

6 19 Diest D Vertrekpunt : Grote Markt, 3290 Diest Parkeergelegenheid : Provinciedomein Halve Maan, Omer Vanaudenhovenlaan 48, 3290 Diest GPS- coördinaten : N : / E: Lengte: 2,5 km buste te vereeuwigen. >> Verder aan de ingang staat de Grauwzuster 19, een beeld van Roland Rens. De zuster bidt niet alleen maar heeft ook oog voor wat er in de wereld gaande is. Het beeld zit vol beweging en zwier; een grauwzuster leidt geen teruggetrokken leven. Aan de achterzijde van het Cultureel Centrum tref je Mi Corazon 20, mijn hart, aan. Dit is een abstract, arduinen beeld dat betrekking heeft op het allesomvattende begrip liefde. Diest, Oranjestad Op het binnenplein van het Cultureel Centrum staat sinds 2005 de Tijdloze Holocaust 21 van de Aarschottenaar Edward Moons. Het is vervaardigd uit papier, glas en arduin. Hij wil met zijn werk aantonen dat een holocaust in onze hedendaagse maatschappij nog altijd plaatsvindt. 8 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 9

7 In één van de uithoeken van de provincie Vlaams- Brabant vind je het kleine, gezellige stadje Diest. Haar historische stadscentrum en haar beschermde monumenten dankt ze aan haar rijke verleden als Oranjestad. Bijna 300 jaar lang was de stad in handen van de graven van Nassau; de latere prinsen van Oranje-Nassau, die zich heren van Diest mochten noemen. De belangrijkste telg uit de Oranje-Nassau geschiedenis voor Diest is ongetwijfeld Filips Willem. Zijn peetvader was niemand minder dan Filips II, Koning van Spanje. Diest In het spoor van de Oranjes Wat heeft Diest met het Huis van Oranje-Nassau en waarom etaleert de stad zich graag als Oranjestad? Na drie eeuwen onder het bewind van dit prinselijk geslacht zijn de nakomelingen van de Oranje-Nassaus tot op heden Heer of Barones van Diest. Beleef deze boeiende geschiedenis zelf via deze Oranje-wandeling. D 0 m 200 m N Toerisme Vlaams-Brabant Demerstra at Vissersstraat Statiestraat Leuvensestraat 1 Michel Theysstraat Grote Markt Ketelstr. Koning Albertstraat Wolvenstraat Overstraat Veemarkt Peetersstraat Naast geschiedenis en cultuur kan je ook rustig genieten van een plaatselijk biertje in een van de vele gemoedelijke cafeetjes of kuieren door de kalme winkelstraatjes. Wil je liever even zalig niets doen? Bezoek dan zeker het provinciedomein Halve Maan, net buiten het centrum. Een verkwikkende sprong in het openluchtzwembad, even uitblazen op het strand, genieten van je kinderen die ravotten in de speeltuin, waterfietsen,... je waant je zowaar op een exotische bestemming! Sint-Janstraat 12 Schaffensestraat Bruidstraat 7 Begijnenstraat DIEST 9 8 Warandepark Pesthuizenstraat Parklaan Omer Vanaudenhovelaan R26 De mer Provinciedomein Halve Maan >> De wandeling start aan de Sint- Sulpitiuskerk 1 ( ) op de Grote Markt. Deze kerk, opgetrokken uit ijzerzandsteen en witte kalksteen, is een typisch voorbeeld van Demergotiek. In het hoogkoor van de Sint-Sulpitiuskerk bevindt zich het graf van Filips Willem. Onder de grafsteen leiden 12 treden naar een grafkelder. Deze moest in 1618 speciaal gegraven worden. De vorst ligt gebalsemd in een loden kist, aan het voeteinde staat een cilindervormig tonnetje met zijn hart en ingewanden. In 1963 werd boven de grafkelder een nieuwe grafsteen in zwart marmer geplaatst met het wapenschild van de prins en in de 4 hoeken de wapenschilden van de 4 Oranjesteden. 1 Als teken van rouw werden bij elk overlijden van een afstammeling van Oranje-Nassau gedurende 6 weken dagelijks de klokken van de verschillende Diestse kerken met tussenpozen geluid. Links van de kerk zie je het classicistische Stadhuis 2. Oorspronkelijk bestond het stadhuis uit 3 gebouwen. Het linkse gedeelte was De Hofstadt, de verblijfplaats van de Heren van Diest wanneer ze in hun stad verbleven. In het midden stond het gotische Schepenhuys van ca waar belangrijke gasten werden ontvangen. Rechts bevond zich De Oordt of de Noord, wat de rentmeesterij van de stad was. In het stadhuis legde Filips Willem van Oranje-Nassau de plechtige eed af als heer van Diest. Hierin beloofde hij de privileges van zijn stad te eerbiedigen en alles te doen om het welzijn van de Diestenaren te behartigen. Het stadhuis wordt bekroond door een breed fronton dat het stadswapen draagt. 10 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 11

8 D Wil je het harnas van Filips Willem zien, een portret van de prins in vol ornaat, zijn wapenschild of Filips Willem opgebaard op zijn praalbed,...? Breng dan zeker een bezoek aan het volledig gerenoveerde Stadsmuseum De Hofstadt 2, gelegen in de historische kelders van het stadhuis. 2 5 >> Via de Zoutstraat kom je op de Kaai 3. Tijdens de 16de eeuw liep de Demer hier nog door Diest en was dit het bruisend centrum van de middeleeuwse stad waar boten aanmeerden met allerlei goederen zoals het befaamde laken. >> Via de Demerstraat kom je terecht in de Refugiestraat. Hier kom je onmiddellijk het Refugehuis van de Abdij van Averbode 4 tegen. Vele kloosterorden bezaten een toevluchtsoord, waar de paters in woelige tijden beschutting vonden en waar ze hun officiële documenten in veiligheid brachten. Zo n huis heette refugehuis, van het Latijnse refugium, toevlucht. Op het einde van de Refugiestraat ligt rechts een doorgang die leidt naar het binnenplein van het Refugehuis van Tongerlo 5, nu een hotel. Het Spijker is het voormalige refugehuis van de Norbertijnen van Tongerlo. De paters hadden al heel vroeg rechten op bepaalde huizen in de stad. De eigenaars daarvan moesten hun cijns niet aan het stadsbestuur betalen, maar aan de abdij. Meestal gebeurde dat in graan. Het woord spijker verwijst naar het Latijnse spicarium, dat graanzolder betekent. Op de hoek van de Michel Theysstraat en Refugiestraat zie je links de toegangspoort van het Minderbroederklooster 6. natuur Webbekoms Broek Webbekoms Broek is een 240 ha groot natuurgebied, bezaaid met prachtige rietvelden, rietkragen, populieren en hooi- en graslanden. Je kan hier ook een bezoek brengen aan het bezoekerscentrum. Je maakt hier kennis met het Webbekoms Broek en zijn omgeving, maar ook de interactieve tentoonstelling is een bezoek meer dan waard. LIGGING: Omer Vanaudenhovenlaan 48, 3290 Diest met de kids Provinciedomein Halve maan Openluchtzwembad, zandstrand, roeivijver, kinderspeelplein met verscheidene attracties, miniatuurgolf, hengelvijver, natuureducatie. LIGGING: Omer Vanaudenhovenlaan 48, 3290 Diest De orde van de minderbroeders zou zich reeds in het begin van de 13de eeuw in Diest gevestigd hebben. Anna van Lotharingen (+ 1568), echtgenote van René van Chalon, werd in het koor van de kerk van het Minderbroederklooster begraven. Haar graf werd echter tijdens de bezetting van Diest in geschonden. Hierop liet het stadsbestuur Anna van Lotharingen bijzetten in het hoogkoor van de Sint-Sulpitiuskerk, de juiste ligging van het graf is nu echter niet meer geweten. >> Je loopt verder door de Michel Theysstraat, waar op het rechtse straatgedeelte oorspronkelijk de Demer liep, naar de Schaffensestraat waar zich de Ezeldijkmolen 7 bevindt. Deze molen bestond oorspronkelijk uit 2 watermolens, één om graan te malen en één voor eikenschors. Beide molens vormden echter één complex en maalden volgens de moleninspectie uit 1539 uitsluitend schors voor de Diestse huidevetters. Willem van Oranje werd na de dood van René van Chalon, de nieuwe heer van Diest. Anna van Lotharingen bleef voorlopig het werkelijke bestuur waarnemen. In 1547 werd besloten over te gaan tot de bouw van een nieuwe molen, de huidige Ezeldijkmolen. Deze molen bleef in werking tot na WO II, daarna diende hij tot sluis om het debiet van de Stadsdemer te regelen. >> Keer terug, zodat je op het einde van de Schaffensestraat links de Begijnenstraat inslaat. Aan de rechterzijde zie je het oudste historische gebouw van Diest, de Onze-Lieve-Vrouwekerk 8. Op het einde van de 16de eeuw had de kerk zwaar te lijden onder het geuzengeweld en de herstellingen werden slordig uitgevoerd. De torenspits werd vervangen door een belachelijk hoedje en de gaten in de muren werden opgevuld met bakstenen Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 13

9 D Streekproducten Elke eerste zaterdag van de maand kan je de Diestse brouwerij Loterbol bezoeken. LIGGING: M. Theysstraat 58A, 3290 Diest OPENINGSUREN: Elke eerste zaterdag van de maand is de brouwerij open voor het publiek vanaf 16 uur tot middernacht. De Begijnenstraat leidt je naar het Begijnhof 9, dat erkend is als werelderfgoed door Unesco. De toegangspoort werd gebouwd in 1671 in rubensiaanse barok, uitgewerkt in zachte Franse kalksteen. Aan de achterkant staat boven de poort het beeld van de heilige Katarina van Alexandrië, patrones van het begijnhof. Het eigenlijke begijnhof kwam in zijn huidige vorm in de 17de en 18de eeuw tot stand. Door toedoen van Arnold IV, heer van Diest, vestigden de begijnen zich op de plaats van het huidige begijnhof. Van de oude kapel, gebouwd ca. 1265, blijft niets meer over. In de 14de eeuw werd ze vervangen door de huidige gotische Sint-Catharinakerk. Als je langs de hoofdingang de kerk binnenkomt, kan je bij de 2de pijler links een houten luik opentrekken om te zien hoe diep de oorspronkelijke vloer onder de huidige kerkvloer ligt. Onder het doksaal ligt het graf van Nicolas Esschius, één van de beroemdste pastoors van het begijnhof. >> Verlaat het begijnhof langs de Kraaienneststraat. Even verderop kom je aan de Warande 10. Omstreeks 1100 stond er een burcht boven op de beboste, zandstenen heuvel. Begin 13de eeuw hadden ook de eerste heren van Diest hun burcht boven op de Warande. Tijdens het bestuur van Hendrik III (1504) werd de oude burcht op de Warande gesloopt. Deze was bouwvallig geworden en voldeed niet meer als verblijfplaats voor Hendrik III, die de grotere luxe van het Hof van Nassau te Brussel of van zijn residentie te Breda gewend was. Nu is de Warande het stadspark van Diest. In de Sint-Jansstraat prijkt het beeld De Troubadour 11. Dit beeldje zorgt voor een vrolijke noot in deze straat en verwijst naar de band tussen de 4 Oranjesteden. Vooraan op de sokkel prijken de wapenschilden van Breda, Diest, Dillenburg en Orange. De troubadour bracht vroeger de nieuwtjes van stad naar stad en net daarom kozen de Oranjesteden hem als symbool van hun unie. begraven in de Sint-Janskerk. Het gebalsemde lichaam werd naar Breda gevoerd en bijgezet in het familiegraf. Op 31 januari 1539 hield René van Chalon, zoon van Hendrik III en Claudia van Chalon, zijn plechtige intrede te Diest en beloofde de privilegiën van de stad te zullen eerbiedigen. Op 22 augustus 1540 werd eindelijk Filips Willem het huwelijk tussen René en Anna, hertogin van Lotharingen ingezegend. Eind november kwam het jonge paar een bezoek brengen aan Diest. Ook na de dood van René van Chalon, verbleef Anna herhaaldelijk op het Hof van Nassau. In 1568 stierf Anna Van Lotharingen op de burcht in Diest. De bekendste gast was ongetwijfeld Filips Willem van Oranje-Nassau, oudste zoon van Willem van Oranje en Anna van Egmont, gravin van Buren. Hij ontving hier meermaals zijn vrienden, de aartshertogen Albrecht en Isabella maar ook Keizer Karel zou er gelogeerd hebben. In één van de vertrekken van deze woning is trouwens nog steeds het wapenschild van Filips Willem te zien, samen met zijn lijfspreuk Sustinendo progredior of Volhardend vorder ik. Aan je rechterzijde in de Guido Gezellestraat zie je de Sint-Barbarakerk 13 uit de 17de eeuw, de enige barokke kerk in Diest. Rechts van de deur zie je een steen die afkomstig is uit de catacomben van Rome. Dit was een pauselijk geschenk dat Diest in 1888 kreeg, het jaar waarin Jan Berchmans heilig werd verklaard. >> Op het kruispunt met de Felix Moonsstraat en de Ketelstraat kom je aan De Fortuyn 14 en het Dambord 15, 2 authentieke laatmiddeleeuwse woningen in stedelijke vakwerkbouw. Ze zijn opgetrokken in hout- en leembouw met uitkragende verdiepingen. >> Je gaat verder rechtdoor tot aan het vertrekpunt, de Sint-Sulpitiuskerk Als je met je rug naar het beeld staat, kijk je uit op het Hof van Oranje Nassau 12. Hendrik III van Nassau-Breda liet zich op het ruime voorplein zijn nieuwe verblijfplaats het Hof van Oranje Nassau bouwen, waarvan nu nog enkel de linkervleugel en het merkwaardige achthoekige torentje rest. Claudia van Chalon, vrouw van Hendrik III van Nassau-Breda, stierf in het Hof van Oranje-Nassau te Diest. Het hart en de ingewanden van Claudia van Chalon werden 14 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 15

10 evenementen - ELKE TWEEDE ZONDAG VAN MEI: Begijnhoffeesten - dag van de Diestse Cruydtcoeck - ONZE-HEER-HEMELVAART: Internationale antiek-, brocanterie- en curiosamarkt - EERSTE ZONDAG VAN JUNI: Promotiedag drieprovinciënroute - ELKE EERSTE ZONDAG VAN SEPTEMBER: Begijnhof bij kaars-licht en boeren- en brocantemarkt in Schaffen - 11 NOVEMBER: Opendeurdag Fort Leopold - ELKE EERSTE ZONDAG VAN DE MAAND: Tweedehandse Boekenbeurs in het Begijnhof Landen Vertrekpunt en parkeergelegenheid : Bezoekerscentrum Rufferdinge, Molenberg 4, 3400 Landen GPS-coördinaten : N : / E: Lengte: 3,5 km AL Landen, de 4-provinciënstad 16 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 17

11 Landen Vestenwandeling L Met de Vestenwandeling volg je grotendeels de nu verdwenen middeleeuwse stadsmuren rond Landen en maak je kennis met een stukje geschiedenis van de stad die omstreeks 1200 gesticht werd. Grumstraat Tiensestraat Kloosterstr. Groenendael Bronplein Bronstr. Maartstraat LANDEN Pepijnstraat Kerkstraat Grootveldstraat Op de Muur O. Huysecomlaan Attenhovenstraat Stationsstraat 19 Bondgenotenlaan Postlaan E. Hamelsstraat Molenbeek Bovenpoortstraat Sportlaan 2 Bezoekerscentrum Rufferdinge Interleuvenlaan Koning Albertlaan Hertog van Brabatnlaan Bevrijdingsln. Steenbe rg 1 Fabriekstraat laan Roefferdingeplein Verminkten 0 m 200 m N Toerisme Vlaams-Brabant Dit stadje, gelegen op het samensmeltingspunt van 4 provinciën Limburg, Luik, Waals-Brabant en Vlaams-Brabant, heeft een rijke geschiedenis. Op de archeologische site Sinte Gitter, voormalige woonplaats van Pepijn van Landen ( ), vind je naast de oudste sporen van kerkbouw ook enkele middeleeuwse graven en archeologisch materiaal terug. Hét oriëntatiepunt bij uitstek in Landen is het bezoekerscentrum Rufferdinge in de oude watermolen. Hier kom je meer te weten over het historisch belang van de stad. Ook kan je er voor meer informatie terecht bij de toeristische dienst. >> Je start deze wandeling aan het bezoekerscentrum Rufferdinge 1. De oude watermolen werd in 2006 heringericht als streekbezoekerscentrum. Het historisch belang van de stad, vooral bekend door de figuur Pepijn van Landen, wordt er op een sprekende manier voorgesteld. Deze graanwatermolen, genoemd naar een Frankische grondbezitter Rupert of Ruffer, werd al beschreven in de 13de eeuw. Het huidige uitzicht van de molen stamt hoofdzakelijk uit het laatste gedeelte van de 19de eeuw. Tot in 1924 werd hier ook bier geproduceerd. De molen zelf bleef actief tot in de jaren Naast de intact gebleven maalinrichting van de graanwatermolen kan je er ook landbouwwerktuigen bekijken. In 1973 kocht de provincie Brabant het 2,5ha grote domein en liet de molen restaureren. In augustus 2003 werd het molengebouw aangekocht door de stad Landen. Op hetzelfde adres is ook het lokaal toeristisch infokantoor van de stad Landen ondergebracht. In de Stationsstraat zie je aan je rechterkant het stadhuis 2 van Landen. Het oorspronkelijke gebouw uit 1849 werd opgetrokken om een school en het vredegerecht in onder te brengen. Een halve eeuw later ontwierp de Luikse architect A. Limage de voorgevel van het huidige stadhuis in een neo- Vlaamse renaissance. Het complexe volume telt 2 bouwlagen en omvat een brede hoofdvleugel, geflankeerd door 2 smallere zijvleugels afgewerkt met trapgevels. Opvallend is het fronton dat het hoofdvolume siert. De hoekpaviljoenen zijn afgewerkt met daken in trapeziumvorm. De witstenen muurlijsten, plint en diamantkopmotieven zorgen voor een optisch effect in de voorgevel. Het wapenschild van de stad Landen (1880) prijkt bovenaan. Uiteindelijk werden in 1997 de oude klaslokalen afgebroken en werd met de uitbreiding van het stadhuis begonnen. Hier zie je een houten standbeeld (R. Breesch, 1987) van Pepijn van Landen als hofmeier van Austrasië de voorbijgaande stadsgenoten aanstaren. natuur de beemden De Beemden is een recreatie- en natuurgebied van 7 ha groot, gelegen dicht bij het centrum van Landen, in de vallei van de Zeype en de Molenbeek. Het bestaat uit 7 verschillende biotopen, elk met zijn eigenheid, specifieke begroeiïng en fauna. Je kan er vissen, maar ook rustig wandelen op de paden die het hele jaar vrij toegankelijk zijn. Kinderen kunnen er zich uitleven in de speeltuin. LIGGING: Attenhovenstraat, 3400 Landen INFO: 18 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 19

12 L cultuur sint Gitter Op de archeologische site Sinte Gitter, waar ooit Pepijn en zijn dochter geleefd hebben, vind je de eerste kerkfundamenten van de Sint- Gertrudiskerk en ook twee motten terug. Tijdens opgravingen werden er verscheidene graven uit diverse perioden teruggevonden. LIGGING: Raatshovenstraat, 3400 Landen Op het Gendarmerieplein, zie je de rijkswachtkazerne 3 uit 1985, waar zich vroeger de oude kazerne en schoolgebouwen bevonden. Hier stond ook de Bovenpoort 4, deze lag hoger dan de Tiense en Sint- Truidense poort. Deze poort werd destijds ook Roeferdincse Poort genoemd. Hier begint de eigenlijke Vestenwandeling. >> Tussen de straatjes Op en Onder de Muur werden 2 waltorens of tornelen opgericht. Eén van deze waltorens stond bij benadering aan huisnummer 1 5, de andere ongeveer aan huisnummer 5 6. Het klooster en de kapel van de Zusters van Maria 7 domineert nu de Kloosterstraat. In dit voormalig convent is nu de Middenschool Sint- Gertrudis en de Haspengouwse Academie van Landen ondergebracht. Dit klooster werd in 1849 gesticht door deken Z.E.H. Demol ( ) om aan behoeftige kinderen kosteloos onderwijs te verschaffen. Op 15 oktober 1852 namen de zusters van Maria er hun intrek. De hoofdvleugel van dit U-vormig complex telt onder een kunstleien zadeldak 3 bouwlagen. >> In de Hoogstraat aan de rechterkant (nu groententuin) werden het voormalige Gasthuis van Landen en het Huis van Chantraine 8 gebouwd. Het Gasthuys van Landen met H. Catharinakapel bevond zich hier aan nummer 15 en bestond al in de 14de eeuw. Dit hospitaal was een oord voor herstellende zieken en strekte zich over bijna geheel Groenendael uit. Het Huis van Chantraine stond in de Hoogstraat ter hoogte van nummers 27 tot 31 en werd ook Thuys van Janshoven (1482) genoemd. In deze refuge woonde de ridder van de Maltezerorde. >> De open ruimte van het Slachthuisplein verwijst nog naar de dubbele stadsgracht, die hier een smal langgerekt eiland omsloot. Op het einde van de Tutsestraat was rechts de Priorij van Jeruzalem 12 gevestigd. Deze priorij telde in 1526 nog 4 vrouwelijke religieuzen. Dit arme klooster, vernield in 1596, fungeerde wellicht als hospitaal. Je wandelt langs de brandweerkazerne. Ter hoogte van de Sint-Gertrudiskerk (1759) stond rechts waltoren IV 13 de wacht te houden. Verderop achter de rijkswachterkazerne stond waltoren V 14, waarnaast ook de Bovenpoortbron ontsprong. Aan de E. Hamelsstraat heb je een mooi zicht op de Sint-Gertrudiskerk 15. Deze kerk werd tussen herbouwd in neoromaanse stijl. De westertoren van de kerk, geflankeerd door 2 traptorentjes, heeft een driebeukig schip en een rechthoekig afgesloten koor. Als bouwmateriaal werd natuur- en kalksteen aangewend, waaronder kwartsiet van Overlaar en Gobertangesteen, gedeeltelijk afkomstig van de voormalige Sint- Gertrudiskerk uit het Gitterdal, die in 1756 werd gesloopt. Boven het portaal stelt het muurpaneel met reliëfwerk de heilige Gertrudis voor die een kind redt van de verdrinkingsdood in een waterput. In de kerk bevinden zich glasramen die het leven van de Landense Pippiniden >> In het begin van de Bronstraat, achteraan de loods, maakte waltoren III 9 deel uit van de verdediging van de stad. Hiernaast ontsprong de Vestenbron, ook Lavaart genoemd. Het Bronplein verderop vormde samen met de Markt het centrum van de middeleeuwse stad. Op het Bronplein wandel je langs de befaamde Pepijnbronnen 10 waar nu nog waters en limonades bereid worden. Deze streekproducten worden al een eeuwigheid aan deze bronnen gemaakt. >> Ter hoogte van het L. Gilletplein gaf de Tiense Poort 11 toegang tot de stad. Het gedeelte tot deze poort verloopt binnen de oude stadsmuren. Het tweede gedeelte van de Vestenwandeling verloopt grotendeels buiten maar parallel met de oude vesten. Deze zijn in de loop van de 18de-19de eeuw verdwenen. uitbeelden. In 1946 schonken de Irish Guards 3 glasramen om de Landense bevolking te danken voor hun herbergzaamheid op het einde van WO II. Schuin tegenover de Sint-Gertrudiskerk aan huisnummer 17 herinnert een gevelsteen aan de voormalige herberg In de Zwarte Leeuw 16. Dit huis werd reeds in 1575 vermeld. In 1848 werden hier de meeste stadseigendommen openbaar verkocht. Voor WO I waren hier de boogschutters gevestigd. >> Op de hoek van de Kerkstraat en vroegere Pastoriestraat met huisnummer 26 stond het voormalige stadhuis 17 van Landen. Het werd meermaals verwoest, geplunderd en in brand gestoken. Uiteindelijk kwam er na de afbraak in 1849 een nieuwe woning waarin de granietsteen met evenementen - EERSTE ZONDAG VAN AUGUSTUS: Molendag en Ambachtenmarkt in het Bezoekerscentrum Rufferdinge - LAATSTE WEEKEND VAN JUNI: Braderie en Venusfeesten - LAATSTE ZONDAG VAN JUNI: Open deur en drinken van Geerteminne op de archeologische site Sinte-Gitter - WEEK VOOR EN WEEK NA 15 AUGUSTUS: Laaiende Feesten 20 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 21

13 Scherpenheuvel-Zichem S met de kids Huifkartochten Landen Een huifkar met menner staat ter beschikking om een halve dag door het weidse Haspengouwse landschap te trekken. De huifkartochten kunnen van maart t.e.m. oktober geboekt worden. Meer info: Toeristische dienst Landen, +32 (0) , diensttoerisme@landen.be het Landens stadswapen en het jaartal 1762 werd ingemetseld. Dit stadswapen bevindt zich nu op de Hannuitsesteenweg nrs Aan het Sint-Gertrudishof stond de voormalige pastorie 18 achter het nog aanwezige hekken. Deze pastorie werd in 1740 opgericht. Na jaren van leegstand werd dit gebouw in 1960 gesloopt, waarna men hier later het Sint-Gertrudishof bouwde. De nog aanwezige hekpartij vormt het enige nog aanwijsbare restant van dit pastoraal erfgoed. In de Attenhovenstraat werd in de buurt van huisnummer 34 aan het einde van de omheiningsmuur van de brandweerkazerne de Sint-Truidensepoort 19 opgericht. >> Via de Koning Albertlaan, Prins Regentsquare, de Bevrijdingslaan en de Hertog van Brabantlaan keer je terug naar het bezoekerscentrum Rufferdinge. Je passeert hier langs één van de vele Landense sociale woonwijken. Deze woonwijk werd gebouwd in de jaren en wordt in de volksmond Korea (officieel Steenberg) genoemd, verwijzend naar de Koreaanse oorlog uit die periode. Het is een traditie geworden dat de Landense bevolking bijnamen geeft van oorlogsgebieden aan nieuwe woonwijken (vb. Cuba, Vietnam, Guantànamo). Vertrekpunt : Onze-Lieve-Vrouwebasiliek, Basilieklaan, 3270 Scherpenheuvel Parkeergelegenheid : parking Mariahal (achterkant Basiliek) / parking Stadhuis en parking Den Egger August Nihoulstraat GPS-coördinaten : N : / E: Lengte: 2 km Scherpenheuvel-Zichem, niet alleen de witte is hier thuis 22 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 23

14 Sinds eeuwen is Scherpenheuvel één van de drukst bezochte bedevaartsoorden in België. Jaarlijks bezoeken honderdduizenden pelgrims de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek om hun geloof te betuigen en te bidden voor genezing en geluk. Een speciaal onderdeel van de devotietraditie is de jaarlijkse kaarskensprocessie. Deze ommegang kent een eeuwenoude traditie, die teruggaat tot het jaar Het Mariabeeld werd uit dankbaarheid voor het verhoren van alle gebeden s avonds door de straten gedragen bij het licht van kaarsen. Nu neemt deze dag de allure van een grote marktdag aan met als hoogtepunt de kaarskensprocessie. Deelgemeente Zichem is dan weer onlosmakelijk verbonden met de Witte van Zichem, de bekende jeugdroman van Ernest Claes. In Averbode is het vooral de Norbertijnenabdij die zijn stempel drukt op deze deelgemeente. Verrassend is ook het landelijk karakter dat deze streek typeert. Fietsers en wandelaars kunnen hier hun gade vinden in de talrijke bossen en natuurgebieden zoals de Demerbroeken en Merodebossen. 0 m 200 m N Toerisme Vlaams-Brabant Prins Alexanderstr. Rozenstraat Koning Albertstraat 8 Lobbense Molenweg 9 Michel Janssensstraat SCHERPENHEUVEL Rozenstraat Basilieklaan Molenstr. 7 August Nihoulstraat Cobergerstr. Noordervest 6 Zuidervest Kloosterstr. Prattenborgstraat 2 1 Albertus plein Vallei 5 Rozenkranslaan straat Isabellaplein Diestsestraat Prattenborgplein Cultureel Centrum Den Egger 3 4 Spordel Op t Hof Parkstraat Scherpenheuvel-Zichem Religie in het groen De wandeling laat je kennismaken met de Pelgrims en Keerskatten van de stad. Vroeger waren er verschillende vrouwen die de bedevaarders vaak besprongen als katten om hun koopwaar, hoofdzakelijk kaarsen, te verkopen. Daarnaast verrichtten ze ook allerlei devotionele handelingen tegen betaling. Zo woonden zij missen bij of kropen op hun knieën rond de kerk. De vrouwen kregen de naam keerskatten en waren goed te herkennen aan de grote kapmantel die ze droegen. De laatste echte keerskat stierf in Deze benaming leeft nog altijd een beetje voort, aangezien dit de spotnaam van de inwoners van Scherpenheuvel is geworden. Ontdek Scherpenheuvel via deze Pelgrims & Keerskattenwandeling. >> De wandeling start aan de imposante Onze-Lieve-Vrouwebasiliek 1 Onder impuls van de aartshertogen Albrecht en Isabella werd in 1609 begonnen met de bouw van de huidige basiliek. De basiliek werd ingewijd in 1627 en is de oudste koepelkerk in de Lage Landen. De enorme koepel van de kerk is bezaaid met 298 vergulde sterren. In de basiliek zie je boven het altaar in een nis het miraculeuze beeld van Onze-Lieve-Vrouw. Het grote schilderij van Theodoor van Loon stelt de tenhemelopneming van Maria voor. Rondom de basiliek vind je nog steeds souvenirkraampjes die deel uitmaken van de bedevaartfolklore. De keerskatten mogen dan uit het straatbeeld verdwenen zijn, wanneer je langs de kraampjes loopt, zal je nog steeds worden aangesproken (of besprongen door de huidige keerskatten) om iets te kopen. 1 cultuur Norbertijnenabdij in Averbode De abdij van Averbode behoort tot de Orde van Prémontré die in 1121 het levenslicht zag in het Noord-Franse Prémontré. Verwijzend naar die plek worden de leden van de orde premonstratenzers genoemd. Omdat Norbert deze religieuze familie stichtte, worden zijn volgelingen ook norbertijnen genoemd. De kerk, het voorplein en de boekhandel zijn elke dag te bezoeken van 7 tot 21 uur. De kerk is wel gesloten van tot uur. LIGGING: Abdijstraat 1, 3271 Averbode MEER INFO: S 24 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 25

15 S natuur: Landschapswandeling De Demerbroeken De Demerbroeken is een uitgestrekt natuurgebied tussen Testelt, Zichem, Averbode en Diest. De wandelpaden van de Demerbroeken zijn vrij toegankelijk en brengen je langs panoramische plekjes. Het jaar rond kan je in dit gebied vele vogelsoorten waarnemen VERTREKPLAATS: Kerk Testelt, Kerkplein, 3272 Testelt Bewegwijzering: blauwe ruit (4 km), groene rechthoek (3 km), oranje cirkel (5,5 km), rode driehoek (9 km) Tip: vergeet zeker je laarzen en stevige schoenen niet >> Wanneer je rechts naar beneden gaat, richting Rozenkransweg, zie je het Ursulinenklooster met De Pelgrim 2 De kloostergebouwen hadden doorheen de jaren altijd een opvoedkundige betekenis. Er zijn nu naast de opvang van de pelgrims nog steeds vormingsactiviteiten. >> Vervolgens wandel je richting Mariapark waar je even verder de Mariahal 3 en de resten van het Oratorianenklooster 4 tegenkomt. Omwille van de grote toeloop van bedevaarders werd er onder impuls van pastoor Kortleven besloten om een grote overdekte ruimte te bouwen. Zo ontstond de Mariahal die in 1972 werd gebouwd. Op de voorgevel prijkt een kunstwerk dat de bruiloft van Kanaän voorstelt. Tegenover de Mariahal staat het standbeeld van Pater Damiaan 4 die voor zijn vertrek uit Tremelo nog een bezoek bracht aan Scherpenheuvel. Het standbeeld staat in de nabijheid van de resten van het Oratorianenklooster. Op initiatief van de aartshertogen Albrecht en Isabella werd dit klooster gebouwd. Hun geliefde bedevaartsoord had steeds meer nood aan geestelijken om kerkdiensten en de opvang van pelgrims en zieken te verzekeren. Het klooster is met de basiliek verbonden door de Barokgang, die nu als tentoonstellingsruimte gebruikt wordt. >> Aan het Albertusplein komen we voorbij een paviljoen in rode baksteen waarin je een waterput 5 aantreft. Deze put dateert van 1632 en is 42 meter diep. Tot 1910 kwamen de inwoners naar deze put om water te halen. De prijs was afhankelijk naargelang men zelf putte of niet. Het water werd naar boven gehaald door een systeem van een wiel van 3 meter diameter, dat al trappend in beweging werd gebracht. Het Gulden Vlies 6 of het Huis der Aartshertogen dateert van omstreeks Het is een fraaie renaissancewoning die destijds toebehoorde aan de Oratiorianen. De aartshertogen Albrecht en Isabella zouden bij hun bezoeken aan Scherpenheuvel hier gelogeerd hebben. Later bood dit huis onderdak aan de menige pelgrims die de stad kwamen bezoeken. Avontuur Kanotochten op de Demer De avonturiers onder ons kunnen kanovaren op de Demer. Vanuit Zichem heb je de keuze om naar Aarschot (2 tot 3 uur) of Werchter (5 tot 6 uur) te varen. Vertrekpunt: Watermolen Zichem, Pater Richard van de Wouwerstraat 15, 3271 Zichem (parkeergelegenheid aan de kerk) Info: +32(0) >> Verderop aan de rotonde staat het gebouw De Oude Bareel 7. De Hertogen van Arenberg, Heren van Aarschot, hadden in de streek heel wat economische belangen. Ze besloten de weg Leuven-Aarschot-Diest aan te leggen en dit had tot gevolg dat in Scherpenheuvel de Leuvense en de Diestse poort diende afgebroken te worden. Op de huidige plaats werd later een afspanning met vaste tolboom geplaatst. Deze afspanning, Vieille Barrière, was een gerenommeerd huis waar destijds vele prominente bezoekers kwamen rusten op doortocht naar het kamp in Leopoldsburg. >> Daarna ga je verder langs de Basilieklaan tot aan Het Boemelke 8. Dit is momenteel een jeugdhuis maar dan wel eentje met een rijk verleden. In 1898 werd er een treinlijn tussen Zichem en Scherpenheuvel opengesteld, in de volksmond Het Rutteke genoemd. Op 22 mei 1966 bracht het treintje voor de laatste keer de bedevaarders naar Scherpenheuvel en in 1972 werd de lijn voor alle verkeer gesloten Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 27

16 Evenementen - EERSTE ZONDAG NA ALLERHEILIGEN: Kaarskensprocessie Scherpenheuvel - ZATERDAG VOOR 21 JULI: Het jaarlijkse festival ZomerAnimatie in het Park (ZAP) zet op die dag de markt in Zichem op stelten. Er is die dag van alles te doen voor jong en oud, zoals optredens, kinder- en randanimatie,.. >> Rechts sla je de Rozenstraat in waar je even verder het Rusthuis Ter Sterre 9 ziet. August Michiels, een Brusselse wisselagent, liet dit kasteel bouwen in zijn geboortestad. Hij verbleef er slechts één dag en nacht. De bouw was pas begonnen rond 1897 en in 1903 overleed hij reeds. Het landhuis met kasteelallures moest een eclectisch gebouw met neorenaissanceslag worden. Sindsdien wordt dit gebouw in de volksmond het Peeterskasteel genoemd naar zijn latere bewoner. Op het einde van de straat volg je de Noordervest. Zo kom je terug aan de imposante Basiliek. Tienen Vertrekpunt: Toeristisch infokantoor/streekshop, Grote Markt 6, 3300 Tienen Parkeergelegenheid: parking Kazerne, ingang via Minderbroedersstraat GPS-coördinaten: N: / E: Lengte: 3,5 km T 9 Tienen, Tintelende Stad 28 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 29

17 Astridvest 0 m 200 m N Toerisme Vlaams-Brabant Defijngang Delportestraat 9 Stadspark 8 Goossensvest Martelarenplein Mulkstraat Invalsweg Leuvensestraat Sint-Helenavest Oude Vestenstraat Danebroekstraat 2 1 Grote Markt Broekstraat Menegaard Cultureel Centrum De Kruisboog Meendijk Hoegaardenstraat Grote Gete Gilainstraat 4 3 Peperstraat straat Driem olenstraat Moespikvest Groenstraat TIENEN 5 Academiestraat Minderbroedersstraat Ooievaarstraat Nieuw straat Trapstraat Wolmarkt 6 Veemarkt Torsinweg Grote Bergstraat Huidvettersstraat Potterijstraat Hennemarkt Alexianenweg Beggaardenstraat Bostsestraat Lombardstraat Beauduinstraat Reizigersstraat Vinckenboschvest Groot Begijnhof 7 Veldbornstraat Kapelstraat Deze eeuwenoude stad, in het zuidoosten van het Hageland, is bij velen vooral bekend door de suikerindustrie die hier in de 19de eeuw ontstond. Tienen heeft echter heel wat meer te bieden. De Erfgoedsite Tienen, met het Suikermuseum, het Toreke, het Toeristisch infokantoor en de Streekshop, vind je aan de Grote Markt. Op dit één na grootste marktplein van België staat ook de Onze-Lieve-Vrouw-ten- Poelkerk te pronken. Op de Veemarkt, het oude forum van de stad, getuigt de statige Sint-Germanuskerk van de middeleeuwse welstand. Tienen heeft ook één van de oudste begijnhoven en op tal van plaatsen kwamen destijds heel wat kloosterorden zich vestigen. Maar ook wie geïnteresseerd is in architectuur uit de 19de en 20ste eeuw zal in de suikerstad zeker niet op zijn honger blijven zitten. Tienen Vrouwenwandeling Doorheen de geschiedenis van Tienen hebben vrouwen altijd een belangrijke rol gespeeld. Dames zoals de mystica Beatrijs van Nazareth, zuster Anna Wielandt, priorin Anna Papadopoli, hofmeesteressen als Isabella Baerts, Maria Theresia Loyaerts en Henrica de l Escaille en de dichteres Julia Tulkens drukten hun stempel op deze stad. Enkele van deze vrouwen zullen tijdens de wandeling je pad kruisen. Net zoals enkele vrouwelijke heiligen die je zal ontmoeten of de meisjes van plezier in de Tiense kazernebuurt. Ontdek Tienen met deze vrouwenwandeling! De wandeling vertrekt in het Toeristisch infokantoor/streekshop. Wie het MuseumCafé inwandelt, ziet een gedenkplaat die vermeldt dat hier de bekende chirurgijn Joannes Carolus Huart woonde. Hij beschreef als eerste de keizersnede in zijn boek Enchiridion artis obstetricandi of kort begryp der vroedkunde als oock de konst bewerkinge der keyserlycke snee (...). Dit boekje werd speciaal geschreven voor de opleiding van vroedvrouwen en verscheen in >> Je verlaat het Toeristisch infokantoor/streekshop en wandelt het Torekesplein op. Hier kan je sinds 2002 het Suikermuseum 1 bezoeken of een kijkje nemen in het Toreke 2. In deze voormalige doorgangsgevangenis uit 1848 werden mannen en vrouwen netjes gescheiden opgesloten in aparte cellen. De vrouwen hadden hierbij nog het voordeel dat zij in hun gedeelte van de gevangenis een kacheltje hadden om zich te verwarmen. In 1979 kreeg het stedelijke museum er een onderkomen. Vanaf dat moment zwaaien vooral Romeinse godinnen als Fortuna en Venus hier de plak. Maar ook de Hagelandse geschiedenis tussen de 16de en de 20ste eeuw komt in het Toreke aan bod. Voor je dit pleintje verlaat, kan je nog even stil staan bij het moderne kunstwerk Moederschap van de Tiense kunstenaar Jef Vaes. cultuur Suikermuseum en het toreke Tijdens een interactief bezoek aan het Suikermuseum wordt de bezoeker ondergedompeld in de wondere wereld van suiker en zoetigheden. Alle aspecten komen aan bod: van de suikerbietenteelt tot de verwerking ervan tot suikerproducten, het gebruik van suiker in voeding, de invloed ervan op onze gezondheid en het gebruik van suiker in de kunst. In museum het Toreke maak je kennis met het ontzettend rijke verleden van de stad. De resultaten van de opgravingen geven een beeld van de Gallo-Romeinse tijd in Tienen, terwijl tal van voorwerpen en kunstwerken de Hagelandse geschiedenis van de 16de tot de 20ste eeuw schetsen. LIGGING: Erfgoedsite Tienen, Grote Markt 3-6, 3300 Tienen OPENINGSUREN: tel +32(0) T 30 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 31

18 T 3 5 >> Je wandelt onder de bogen van de voormalige stadshalle (niet te verwarren met de lakenhalle) en ziet meteen de prachtige Onze-Lieve- Vrouw-ten-Poelkerk 3. La gente dame du gothique brabançonne zo beschreef archivaris-dichter Paul Dewalhens deze kerk die als de wieg van de Brabantse hooggotiek wordt beschouwd. De kerk dankt haar naam aan de legende waarin de Heilige Maagd en de gedempte poel een hoofdrol spelen (de huidige Grote Markt was destijds een poel). Met Pasen 1173 reisde Diederik, klerk en lector aan de universiteit te Parijs, terug naar zijn geboorteplaats Kampen in Overijssel. In Tienen overnachtte hij in een herberg niet ver van den poele opten driessche. s Nachts werd hij door de waard vermoord en het lijk werd in de poel geworpen. Plots verschenen talloze kleine lichtjes boven de poel. De verwonderde poorters stroomden toe. Een zeer godvruchtige vrouw knielde neer bij de poel en voorspelde dat op die plaats een heiligdom zou oprijzen ter ere van de Hemelmoeder. Er deden zich hoe langer hoe meer wonderbare feiten voor en de poorters en de geestelijkheid vroegen toestemming aan de Brabantse hertog Jan I om het moeras te dempen en er een kapel te bouwen. Bij het leggen van de grondvesten vond men het lijk van Diederik tussen drie klare bronnen, waarvan het water zieken genas. In verbouwde stadsarchitect Drossaert het huis Immens tot een neoclassicistische tempel, voorzien van kolommen en Korinthische zuilen. Op één van de kolommen prijkt er een gedenkplaat voor de dichteres Julia Tulkens-Boddaer ( ), ereburger van de stad. Zij maakte naam met haar dichtbundel Ontvangenis (1936) waarin zij haar zwangerschap en de geboorte van haar dochter Hilde beschreef. Deze op en top vrouwelijke poëzie, over een onderwerp dat in de mannenmaatschappij van de jaren 30 in het katholieke Vlaanderen zeker nog taboe was, bracht tegelijk een maatschappelijke revolutie teweeg en kon tevens op heel wat lof rekenen. In een brief schrijft Willem Elsschot: Ik kan u niet genoeg bedanken voor ONTVANGENIS. Dat zijn tenminste verzen. Dat is geen gelul. Dat is niet geschreven om pagina s te vullen. Dat is verstaanbaar. Zonder u t minst te willen vleien durf ik u gerust te zeggen dat dit de eerste Vlaamsche gedichten zijn (buiten een paar van Gezelle en van Marnix Gyzen) die mijn bewondering hebben afgedwongen. Van harte proficiat. Julia Tulkens woonde de laatste jaren van haar leven op de Veemarkt in de schaduw van de Sint-Germanuskerk. Zij vereenzelvigde zich graag met Beatrijs van Nazareth: ( ) Ik woon op t oude Forum van Sint Germanus Kerk waar zij, in wachtend glasraam in t hemelse blijft leven Wij vinden ons weer saam in t Veld van Maagdendael waar zij en ik (maar zij in de Abdij) onze liefdesbiecht hebben geschreven ( ) (fragment uit De eeuw is aan het kantelen, Julia Tulkens, 1991). 4 Aan de noordzijde van de kerk kan men in het grotteke, gebouwd na de verschijningen te Lourdes in 1858, dagelijks één van die bronnen, verscholen achter een hek, gaan bekijken. Aan de andere zijde van de Grote Markt, tegenover het Suikermuseum, valt de neoclassicistische voorgevel van het stadhuis 4 meteen op. natuur recreatiedomein De Viander Recreatiedomein Viander is een wandelpark dat zich uitstrekt over 8 hectaren. Je kan er rustig verpozen aan één van de drie visvijvers. Voor de kinderen is er een speeltuin met zandbakken en een dierenpark. In de cafetaria of op het prachtige zomerterras kunnen de meegebrachte boterhammen opgegeten worden. Drankjes en snacks kunnen ter plaatse gekocht worden. Groepshengelen is mogelijk mits vooraf gemaakte afspraak. LIGGING: Domein Viander, Hamelendreef 77, 3300 Tienen INFO: +32 (0) , OPENINGSUREN: alle dagen (cafetaria op maandag gesloten). >> Van hieruit stap je naar de Kalkmarkt waar op een arduinen zuil een bronzen vrouw troont. Het beeld in verguld brons van Nikè 5, de godin van de overwinning, is van de hand van de Brusselse kunstenaar Egide Rombaux. Dit monument werd opgericht door de stad Tienen ter ere van de Tiense gesneuvelden en gedeporteerden van de Eerste Wereldoorlog. Deze gevleugelde vrouwenfiguur in loophouding (om de vluchtigheid van de overwinning te suggereren) houdt in de linkerhand de lauwerkrans vast en staat op een vergulde wereldbol. Haar vleugels zijn ingekort zodat zij niet terug zou kunnen wegvliegen en men zo de overwinning wil behouden In de volksmond wordt er ook wel eens over de gouden madam of de vliegende madam gesproken. >> Wanneer je je tocht verder zet langs de Nieuwstraat en de Trapstraat kom je bij de Sint-Germanuskerk 6 op de Veemarkt. De opeenvolgende vergrotingen, verbouwingen en restauraties van dit oorspronkelijke kleine kerkje uit de 9de eeuw naar parochiekerk, leverden een samenvoeging van verschillende stijlen op. In de westbouw van de Sint-Germanuskerk (om veiligheidsredenen is de kerk niet altijd geopend) prijkt een glasraam dat Beatrijs van Nazareth ( ) voorstelt. Deze Vlaamse mystica mocht 32 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 33

19 T Sport stedelijk zwembad de bleyckaert Het zwembad is uitgerust met een 25 meterbad, een instructie- en recreatiebad met stroomversnelling, een peuterbad en een 40 meter lange glijbaan! Ontspannen kan in de Turkse baden en de jacuzzi. Bij mooi weer kan je gebruik maken van de ligweide naast het zwembad. De cafetaria biedt een spectaculair zicht op de 7 meter diepe duiktank. LIGGING: Stedelijk zwembad De Bleyckaert,Reizigersstraat 81, 3300 Tienen INFO EN OPENINGSUREN: zwembad.tienen@tienen.be, tel +32(0) door haar vroomheid al op zestienjarige leeftijd haar geloften afleggen als novice in de cisterciënzerinnenabdij Florival in Archennes. Ze verhuisde in 1221 naar het klooster Maagdendaal in Oplinter en in 1236 vertrok ze dan naar het klooster in Nazareth bij Lier. Daar werd ze verkozen tot priorin en schreef er haar traktaat Uan seuen manieren van heileger minne. Dit werk is het oudst gedateerde Middelnederlands proza. Het bevat de kern van de mystieke leer van Beatrijs: de opgang in de mystieke liefde de Godsliefde! >> De Grote Bergstraat brengt je naar het Torsinplein, de voormalige Véssemet, waar Stinne van de Wallin, e serpènt, n duvelin en zoew n spijsse van dragonder (manwijf), haar stammenijke In den Donder zou hebben gehad. >> Je wandelt de Bostsestraat in en komt zo bij de Onze-Lieve-Heerbrug over de Gete. De Sint-Katharinastraat, die je rechts liet liggen, wordt in de volksmond het Strontstraatje, een straatje van niets, genoemd. Deze straat, die verwijst naar Catharina van Alexandrië, zou haar naam ook ontleend hebben aan de poging tot verkrachting op 25 oktober 1723 van de 55- jarige Catharina Marcaigne. Rond zeven uur s avonds heeft Germeijn de Bres, seeckeren mans persoen wesende den knecht Inde drij molen alhier, haar vastgepakt en haer forcelijck gesleurt & getrocken tot ontrent het middel van het voors. straetken willende haer deponente vercrachten. 6 Hierop schreeuwde zij hulp ende brandt. Maar De Bres zegde tegen haar Swijght stil en schreift nijet oft ick steecke u met mijn messe die keel af. Hij wierp zijn slachtoffer op de grond en gaf haar verscheidene slagen op haar hoofd en gezicht. Enkele personen kwamen voorbij, waarop Catharina wegliep, laetende aldaer liggen haere muijlen >> De Bostsestraat botst wat verder op de Moespikvest en de Vinckenboschvest. In de koker onder de huidige ringweg loopt de Borggracht die destijds beschermend langs de stadsmuren stroomde. Waar nu het kruispunt het drukke verkeer regelt, stond de Gevangenenpoort. Ter hoogte van de huidige ingang van de Tiense Suikerraffinaderij was in de vestingmuur den Toren van Geet opgetrokken. Vanaf deze toren beschoot men in 1635 tijdens de Furie van Tienen de vijand die zich in het Begijnhof had verscholen. Maar hoezeer men probeerde om de strooien daken van het begijnhof in brand te schieten, het lukte hen niet; de daken smeulden wel maar brandden niet. Sint Agatha zelf zou als patrones haar begijnhof hebben beschermd. Agatha van Catania, dochter uit een vooraanstaande Siciliaanse familie, werd halfweg de 3de eeuw vermoord voor haar geloof: haar borsten werden afgesneden, waarna ze over brandende kolen met scherven werd gesleept tot ze stierf. Zij wordt dan ook aanroepen tegen den brandt ende quade borsten. >> Je steekt de ringweg over en loopt bijna ongemerkt het Begijnhof 7 binnen. Een begijnhof was een ommuurde vrouwenmaatschappij op zich. Een priester zorgde voor de bediening van de erediensten en het verlenen van de sacramenten, maar maakte verder geen deel uit van het begijnhof. Begijnen waren godvruchtige vrouwen, onderworpen aan een mystieke regel en verenigd in een gemeenschap; al vormden ze geen kloosterorde. Ze woonden in aparte woningen, droegen specifieke kleding en kwamen weinig buiten de muren van het hof. Omdat ze niet onderworpen waren aan de gelofte van armoede, betaalden ze belastingen. Begijnen onderwierpen zich aan het gezag van de regentessen, grootjuffrouwen of hofmeesteressen. Vermoedelijk werd het Tiense begijnhof rond 1240 gesticht. Enkele oude bronnen zeggen dat de gemeenschap al snel groeide naar 300 begijnen Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 35

20 T Vele begijnen waren van goede afkomst en in de 18de eeuw werden begijnen uit invloedrijke families verkozen tot hofmeesteressen van het Tiense begijnhof. Zo was Henrica de l Escaille hofmeesteres van 1759 tot 1780 en was de tweede hofmeesteres, met wie zij collegiaal het hof bestuurde, vanaf 1759 tot 1776 Isabella Baerts en van 1776 tot 1780 Maria Theresia Loyaerts. Tijdens de Franse Revolutie werd het begijnhof afgeschaft. In 1823 waren er nog slechts 27 begijntjes overgebleven. Het laatste begijntje, Anne Catherine Kestens, stierf op 19 maart Bij bombardementen in 1944 werden de meeste huisjes van het begijnhof vernield. De vroeggotische Begijnhofkerk is de tweede oudste van België. Zij werd in 1843 eigendom van de Dominicanen. Stilaan werd deze kerk in de volksmond betiteld als de Paterskerk. Een brand vernielde de kerk in Na restauratie werd de ruïne ingericht als wandelpark. In de zijmuur van de voormalige kleuterschool in het Begijnhof herinnert een gevelsteen aan de schenking die Marie-Anne Van den Bossche in 1876 deed. Hierdoor werd de verdere uitbouw van dit schooltje voor arme kinderen mogelijk. Marie-Anne huwde met Henri Dediest, burgemeester van Loyers. Het echtpaar bleef kinderloos en Marie-Anne besteedde een deel van haar fortuin aan liefdadigheid. Haar oudste broer, Pierre-Antoine Van den Bossche, startte in 1836 een eerste suikerfabriek op in de toenmalige Kabbeekstraat. >> Vanaf het Begijnhof wandel je de Potterijstraat in. Tot de Franse Revolutie stond hier aan de linkerzijde van de straat - tussen de huidige Novicedreef en de Torsinweg - het kloosternoviciaat. De novicen (kandidaat-begijnen), werden er gedurende minstens een jaar ingeleid in het religieuze leven. >> De Groenstraat leidt je opnieuw naar de ringweg. Eens je de Moespikvest hebt overgestoken, kom je bij Sint-Helena terecht. Deze heilige, aan wie de vondst van het kruis en kruisnagels van Christus wordt toegeschreven, verleende haar naam aan het eiland waar Napoleon Bonaparte de laatste jaren van zijn leven in ballingschap doorbracht. Pottenbakker Antoine Pasch en zeepzieder Charles Verlat bouwden op de arm van de Gete een herberg: cabaret Île Sainte-Hélène. Nadien werd de naam Eiland Sint-Helena aan de hele omgeving gegeven. Bij de aanleg van de huidige N29 in de jaren 70 van de vorige eeuw bleef enkel het sluisgebouwtje, de Roos, overeind. >> Het laatste stukje autovrije Sint-Helenavest brengt je in de Driemolenstraat en vervolgens in de Hoegaardenstraat. In deze straat genoten soldaten van de nabij gelegen artilleriekazerne en niet alléén zij - in tientallen herbergen van het plaatselijke gerstenat en dongen er naar de gunsten van de talloze meisjes van plezier Op een bepaald ogenblik werd tussen de Peperstraat en het Mulkplein de taks op vermakelijkheden geïnd in 42 bars, cafés en danscafés. Elk etablissement was voorzien van een achterdeur zodat bezoekers tijdig en ongezien het pand konden verlaten >> De Minderbroedersstraat, Peperstraat en Broekstraat brengen je naar het Tiense stadspark 8. Dit park was de tuin bij de woning van oud-diplomaat Léon Pierre Charles Vanden Bossche, telg van het ondernemersgeslacht dat in Tienen de eerste suikerfabriek oprichtte, en zijn echtgenote Ikbal Berzeg, afkomstig uit het noorden van de Kaukasus. Het paar, dat elkaar had leren kennen in Constantinopel, trad op 24 oktober 1883 in het huwelijk. Léon Vanden Bossche zijn collectie exotische planten groeide uit tot meer dan 3500 variëteiten. In het huidige stadspark staan nog steeds enkele merkwaardige bomen, zoals een tulpenboom, een Japanse noteboom of ginkgo biloba, een scheefgegroeide catalpa of trompetboom en een valse christusdoorn. In het voormalige familiegoed Vanden Bossche staat sinds 1952 de gespecialiseerde kinderkliniek of pouponnière Marguerite-Marie Delacroix 9, een ontwerp van de Tiense architect Paul Nickmans. Ter nagedachtenis van hun vroeg gestorven dochter Marguerite- Marie richtten Jules en Lucie Delacroix- Beauduin een stichting op, die tot doel had het tekort aan hospitalisatiemogelijkheden voor kinderen in de regio op te vangen. Na een tijdje werden ook kinderen met een zwaar mentale handicap opgenomen. In de evenementen - SUIKERROCK: het laatste weekend van juli wordt de muziekliefhebber 3 dagen lang verwend door internationale optredens op de Grote Markt. Op de Veemarkt staat er een tweede podium opgesteld voor een alternatief aanbod. In de omliggende straten is er randanimatie voorzien. Meer info: - PAARDENPROCESSIE: op Paasmaandag zakken bedevaarders en ruiters van over het ganse land af naar Hakendover, om er de paardenprocessie bij te wonen. Deze unieke volksgebeurtenis beeldt o.m. de totstandkoming uit van de Kerk van de Goddelijke Zaligmaker. Na de zegening van bedevaarders en ruiters op de Tiense berg, draven de ruiters driemaal rond het altaar. Een niet te missen spektakel! Meer info: - Elke woensdagavond in juli en augustus: BEIAARDCONCERTEN op de Witlockxbeiaard van de Sint-Germanuskerk, Veemarkt 8 36 Ontdek de Hagelandse stadjes Ontdek de Hagelandse stadjes 37