ons door dat we het huidige agrarische cultuurlandschap zoveel mogelijk moeten behouden. De laatste

Transcriptie

1

2

3 1. inleiding De landbouw in Nederland heeft voor een groot deel het Nederlandse landschap gemaakt zoals het momenteel is. Echter ook activiteiten als natuurbescherming, de ontwikkeling van landgoederen, hobbyboeren en de trend dat steeds meer niet-agrariërs in het buitengebied gaan wonen hebben invloed op het hedendaagse landschap. Sommige van deze activiteiten (zoals de opkomst van steeds meer burgerwoningen in het landelijk gebied) worden zelfs als bedreiging gezien voor het landschap zoals we dat momenteel kennen. Steeds meer dringt het besef tot ons door dat we het huidige agrarische cultuurlandschap zoveel mogelijk moeten behouden. De laatste jaren is er in de ontwikkeling van de landbouwsector echter een driedeling te zien die tevens van invloed is op de ontwikkeling van het landschap. 1. Een deel van de agrariërs richt zicht volledig op zijn productietak. Specialisatie, schaalvergroting, innovatie en kostenverlaging zijn hierbij belangrijke voorwaarden om tot een goede bedrijfsvoering te komen. 2. Steeds meer agrariërs zoeken andere inkomstenbronnen naast de puur agrarische activiteiten. Deze activiteiten zijn ondergeschikt aan de agrarische functie. Ze worden vaak "nevenfuncties" genoemd. Ook het begrip "verbrede landbouw" wordt voor dergelijke activiteiten gebruikt1). 3. Daarnaast beëindigen veel agrariërs in Nederland hun bedrijf, onder andere vanwege het ontbreken van een opvolger, het ontbreken van voldoende perspectief binnen de sector, emigratie of onvoldoende zin of draagkracht om nieuwe investeringen te doen. Intergemeentelijk Samenwerkingsverband Waterland

4 Inleiding 4 De veranderende activiteiten van de agrariërs hebben gevolgen voor het cultuurlandschap. Om dit landschap zoveel mogelijk te behouden, is het behoud van de rol van de agrariërs (als architect en beheerder van het landelijk gebied) van groot belang. Het toestaan en stimuleren van verbrede landbouw kan hierbij een rol spelen. Ook binnen de gemeenten in Noord-Hollands Midden komen nevenfuncties in de agrarische sector voor en komen verzoeken van agrariërs binnen om nevenfuncties mogelijk te maken. Tot nog toe heeft elke gemeenten ten aanzien van nevenfuncties zijn eigen beleid gehanteerd, dat al of niet in de vigerende bestemmingsplannen is opgenomen. Deze bestemmingsplannen zijn niet altijd toegerust op activiteiten in de verbrede landbouw. Vanuit verschillende gemeenten leeft in dit kader de wens om instrumentarium te ontwikkelen dat sturing kan bieden aan het beleid ten aanzien van nevenfuncties. Doel Het Intergemeentelijke Samenwerkingsorgaan Waterland en het Programmabureau Groene Long willen in het kader van bovenstaande problematiek de gemeenten, die gelegen zijn in Noord-Hollands Midden, een handreiking bieden waarmee zij sturing kunnen geven aan de verbrede landbouw. Het doel van het project "Verbrede landbouw en planologie" is tweeledig: - gemeenten van informatie voorzien over de stand van zaken in de agrarische sector per gemeente (separaat onderzoek, Jan Buijs Agro-Advies); - een handreiking aan gemeenten geven over hoe verbrede landbouw planologisch en beleidsmatig kan worden vertaald (leidraad "verbrede landbouw in bestemmingsplannen"). Het doel van de leidraad "verbrede landbouw in bestemmingsplannen" is om gemeenten een handreiking aan te bieden waarmee een objectieve afweging kan worden gemaakt in het al dan niet toestaan van bepaalde vormen van nevenfuncties. Werkwijze Voor het opstellen van deze leidraad is gebruikgemaakt van literatuur en zijn tevens interviews gehouden in de regio met verschillende gemeenten en belangenorganisaties (voor een overzicht van geïnterviewde gemeenten en belangenorganisaties en een samenvatting van de interviews wordt verwezen naar bijlage 1 tot en met 3). De resultaten hiervan zijn verwerkt in deze leidraad. Leeswijzer De leidraad is uit verschillende onderdelen opgebouwd. Indien u als lezer met name geïnteresseerd bent in de wijze waarop nevenfuncties geregeld kunnen worden in bestemmingsplannen, worden daarvoor in hoofdstuk 6 enkele methoden geschetst. Hoofdstuk 7 licht de bestemmingsplanmethodiek toe aan de hand van enkele veel voorkomende voorbeelden. Bent u geïnteresseerd in bouwstenen om te komen tot beleid met betrekking tot verbrede landbouw en de vertaling ervan in het bestemmingsplan, dan bieden de hoofdstukken 3 tot en met 5 informatie. In hoofdstuk 3 wordt beschreven hoe er beleidsmatig gedacht wordt over verbrede landbouw bij rijk, provincie en gemeenten. Hoofdstuk 4 gaat nader in op de effecten van nevenfuncties op de omgeving. Dit is van belang om mee te wegen bij de beleidskeuzes over verbrede landbouw. Hoofdstuk 5 vertaald de effecten in toepasbare criteria die van betekenis zijn voor het opstellen van een bestemmingsregeling. Om duidelijk te krijgen waar we over praten als we het over verbrede landbouw hebben, wordt in hoofdstuk 2 het begrip nader toegelicht.

5 2. verbrede landbouw 2.1. Afbakening De leidraad wordt, zoals in hoofdstuk 1 reeds is aangegeven, opgesteld om als handreiking te dienen voor gemeenten in Noord-Hollands Midden die een bestemmingsplan voor het landelijk gebied opstellen. De leidraad bevat derhalve een ruimtelijk element en heeft betrekking op nevenactiviteiten bij agrariërs wiens gronden als "agrarische doeleinden" worden bestemd. Deze agrariërs zijn voor hun inkomsten afhankelijk van hun agrarische activiteiten (voltijd- en deeltijdboeren). Deze leidraad heeft geen betrekking op (agrarische en mogelijk andere) activiteiten bij zogenoemde hobbyboeren: hun gronden worden immers niet bestemd tot agrarische doeleinden en tevens zijn zij qua inkomsten niet afhankelijk van de agrarische activiteiten die zij uitvoeren. Ook nevenactiviteiten op landgoederen, burgerwoningen of nietagrarische bedrijven worden derhalve niet in deze leidraad meegenomen. Intergemeentelijk Samenwerkingsverband Waterland

6 Verbrede landbouw 6 Definitie verbrede landbouw Bij het ontwikkelen van andere inkomstenbronnen, naast het voortzetten van het agrarisch bedrijf, komt de term "verbrede landbouw" of "nevenfuncties" in beeld. Voor deze begrippen zijn meerdere definities bekend. Van belang voor deze leidraad, die bedoeld is als hulpmiddel bij het opstellen van bestemmingsplannen, is de ruimtelijke component in deze definities. In een op te stellen bestemmingsplan dient een definitie van nevenfuncties op te worden genomen met een duidelijke ruimtelijke relevantie, zodat op basis van ruimtelijke criteria de vestiging van (bepaalde vormen van) nevenfuncties al dan niet wordt toegestaan. In de Leidraad provinciaal ruimtelijk beleid van de provincie Noord-Holland, wordt een nevenfunctie gedefinieerd als "een vorm van werken of recreatie naast de agrarische hoofdtaak". In deze leidraad wordt gesproken over een nevenfunctie/verbrede landbouw indien: - er sprake is van een activiteit die bijdraagt aan het inkomen van het agrarisch bedrijf; - de activiteit ondergeschikt is aan de agrarische hoofdfunctie van het bedrijf; - deze activiteit verbonden is aan het boerenland/boerenerf (erf en/of overige gronden). Bijdrage aan inkomstenniveau De nevenfunctie dient "geld in het laatje te brengen". Dit criterium houdt bijvoorbeeld in dat zaken als wandelpaden op het boerenland slechts als verbrede landbouw kunnen worden gezien, als hier een vergoeding tegenover staat (bijvoorbeeld voor een wandelpad een vast bedrag per kilometer per jaar). Ondergeschiktheid aan de hoofdfunctie Van wezenlijk belang in de begripsomschrijving van "verbrede landbouw" is dat de nevenfunctie ondergeschikt is aan de hoofdfunctie. Vanwege het kenmerk van ondergeschiktheid gaat het bij nevenfuncties vaak om kleinschalige activiteiten, bijvoorbeeld kamperen bij de boer, kleinschalige bedrijfsactiviteiten, een theeschenkerij en dergelijke. Er zijn in den lande ook activiteiten bekend die dermate grootschalig zijn, dat deze voorzien in het hoofdinkomen van het bedrijf, waarbij de agrarische functie van het bedrijf ondergeschikt wordt of zelfs geheel wordt beëindigd. Te denken valt aan de aanleg van een golfbaan, of een boerderij waarbij het kamperen bij de boer is uitgegroeid tot een volwaardige camping. We spreken dan niet meer van een nevenfunctie, maar van een vervolgfunctie. Ondergeschiktheid kan op verschillende manieren tot uitdrukking komen, zoals: - ondergeschikt qua inkomsten: de activiteit maakt een ondergeschikt (minder dan de helft) deel uit van de totale inkomsten van het bedrijf; met inkomsten worden de opbrengsten van de activiteiten bedoeld, voordat de kosten zijn afgetrokken; - ondergeschikt qua oppervlakte: de activiteit beslaat een beperkte oppervlakte (van het bouwvlak of het boerenland) van het agrarisch bedrijf; deze ondergeschiktheid kan algemeen geldend zijn voor alle nevenfuncties, maar kan ook per nevenfunctie verschillen; zo is voor een aan-huis-gebonden beroep minder ruimte nodig dan voor een hoveniersbedrijf of dierenpension; - ondergeschikt qua tijdsbesteding: de agrariër besteed voor minder dan de helft van zijn arbeidstijd aan de nevenactiviteit. Verbondenheid aan agrarisch perceel De nevenfunctie dient plaats te vinden op het boerenland/boerenerf. De volgende activiteiten vormen geen nevenfunctie in de landbouw en vallen derhalve niet onder de noemer verbrede landbouw: - hobbymatige activiteiten (leveren geen inkomsten); - een agrarische specialisatie in de vorm van bijvoorbeeld het produceren van biologische producten: het betreft de productie van landbouwproducten en is dus een agrarische hoofdactiviteit; de verkoop van deze producten aan huis kan echter wel weer als nevenfunctie worden gezien, mits deze qua omvang ondergeschikt is; - inkomsten uit activiteiten die niet verbonden zijn aan het boerenerf/boerenland (deeltijdbanen buiten de deur, zoals vrachtwagenchauffeur, onderwijzer en dergelijke); dergelijke activiteiten hebben geen relatie met het boerenland/boerenerf Oriëntatie op verbrede landbouw Voor de wens om nevenfuncties op te starten, zijn verschillende redenen aan te voeren: - verhoging van het inkomen (noodzakelijk vanwege EU-beleid, hogere kosten vanwege eisen vanuit milieuwetgeving en dierenwelzijn, etc.); - de wens om het imago van de agrarische sector te verbeteren; - het leuk vinden om gasten te ontvangen; - begaan zijn met bepaalde doelgroepen in de samenleving;

7 Verbrede landbouw 7 - uit overtuiging landschappelijk onderhoud in je bedrijfsvoering invoeren. Omdat nevenfuncties vaak een relatie hebben met natuur- en landschapsonderhoud of recreatie, lenen landschappelijk (en toeristisch) aantrekkelijke agrarische gebieden in Nederland zich over het algemeen goed voor verbrede landbouw. Het daadwerkelijk uitoefenen van nevenfuncties op de agrarische bedrijven staat of valt met de persoonlijke interesses van de betreffende agrariërs. Elke ondernemer kan voor zichzelf het beste bepalen of en welke nevenactiviteiten bij hem of haar passen. Elke mogelijkheid vraagt om specifieke eigenschappen en vaardigheden. Een veelgehoorde opmerking van agrariërs die een nevenfunctie op hun agrarisch bedrijf hebben ontwikkeld, is dat men er echt voor moet gaan en achter zijn keuze moet staan, wil de nevenfunctie een succes worden. Bij het opstarten van nevenfuncties zijn voor agrariërs de volgende aspecten van belang: - om te voorkomen dat er teveel concurrentie ontstaat van eenzelfde soort nevenactiviteit, is een marktoriëntatie noodzakelijk; - er dient rekening te worden gehouden met de bestaande wet- en regelgeving die betrekking heeft op de betreffende nevenactiviteit en zijn omgeving (bijvoorbeeld Arbo-wetgeving, maar ook de Richtlijn stankhinder en veehouderij voor de omliggende agrarische bedrijven); - voor een aantal nevenfuncties kan oriëntatie op belangenorganisaties van belang zijn (Hotel de Boerenkamer, Groene Hart Landwinkels, Creatief op Veen); - aan nevenfuncties kunnen overheidssubsidies verbonden zijn (Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer, Investeringsregeling Landelijk gebied, beide ministerie LNV). Voor de gemeente is bij het toetsen van nevenfuncties van belang dat: - kansen voor de één gevolgen kunnen hebben voor de omgeving van anderen (verkeersoverlast, milieuhinder, verstoring door recreanten); - rekening dient te worden gehouden met de bestaande wet- en regelgeving (bijvoorbeeld Richtlijn stankhinder en veehouderij). Gemeenten kunnen ook zelf een marktoriëntatie uitvoeren, die de belangenafweging in het kader van een goede ruimtelijke ordening, ten goede kan komen Nevenfuncties In tabel 1 is aangegeven welke nevenfuncties mogelijk in het landelijk gebied voor kunnen komen. Er zijn ook combinaties van nevenfuncties mogelijk, zoals logiesverstrekking gecombineerd met excursies of fietsenverhuur. Overigens zullen in de loop der tijd nieuwe nevenactiviteiten worden ontwikkeld. Tabel 1 is derhalve aan verandering onderhevig. Daarnaast is als nevenfunctie ook het verhuren van (delen van) gronden van het agrarische bedrijf aan derden denkbaar, ten behoeve van agrarische of nietagrarische activiteiten. Aan het verhuuraspect wordt in deze leidraad geen nadere aandacht besteed. Indien de gronden voor andere dan agrarische activiteiten worden gebruikt, dient de gemeente af te wegen of de desbetreffende niet-agrarische functie gewenst is en dit grondgebruik derhalve planologisch geregeld dient te worden.

8 Verbrede landbouw 8 Tabel 1 Nevenfuncties bij agrarische bedrijven nevenfunctie toelichting/enkele voorbeelden (indien van toepassing) agrarisch verwante bedrijfsactiviteiten verkoop aan huis van eigen/agrarische producten (eventueel be- of verwerkt) agrarisch handels- en exportbedrijf agrarisch hulp- en nevenbedrijf opslag en stalling van agrarische producten in de bestaande bebouwing agrarisch loonbedrijf kassenbouw, glashandel veehandelsbedrijf, africhtingsbedrijf voor paarden, foeragehandel, paardenhandel veearts hoefsmederij ambachtelijke be- en verwerking van agrarische producten be- en verwerking van agrarische producten en verkoop daarvan agrarisch natuur- en landschapsbeheer blauwe diensten niet-agrarische bedrijfsactiviteiten hoveniersbedrijf tuincentrum opslag en stalling van niet-agrarische producten windenergie overige bedrijven dit zijn activiteiten die nauw verbonden zijn met de agrarische kerntaken zoals zuivel, eieren, groenten, noten, kruiden, bier, wijn; bijvoorbeeld de Groene Hart Landwinkels; Indien naast eigen producten ook agrarische producten van derden worden verkocht, is sprake van verkoop van agrarische producten transport- en opslag van agrarische producten, koelhuizen mechanisatiebedrijf, het verlenen van diensten, het toeleveren van zaai- en pootgoed, gewasbeschermingsmiddelen, machines aan agrarische bedrijven inclusief verhuur van machines meer dan de reguliere opslag van producten ten behoeve van de eigen bedrijfsvoering, dus ook opslag van agrarische producten van andere agrariërs zoals kaasmakerij, imkerij, riet- en vlechtwerk, klompenmakerij zoals weidevogelbeheer, randenbeheer, slootkantenbeheer en dergelijke In het kader van duurzaam waterbeheer, tegen betaling toestaan van het onder water laten lopen van land als calamiteitenberging of het gebruik van land als baggerdepot bedrijfsactiviteiten die niet verbonden zijn met de activiteiten in de agrarische sector zoals boten en/of caravans in het kader van voorkomen van milieuhinder, kan een onderscheid worden gemaakt tussen bedrijven behorende tot categorie 1 en 2 uit de VNG-uitgave Bedrijven en milieuzonering en hogere categorieën; bijvoorbeeld hoveniersbedrijven, kleine aannemerijen, IT-bedrijfjes

9 Verbrede landbouw 9 nevenfunctie toelichting/enkele voorbeelden (indien van toepassing) recreatieve functies/agrotoerisme kinderboerderij paardenstalling (inclusief exploitatie paardenkoets). manege/rijschool kano-, (roei- of elektrische) boot- of fietsenverhuur. wandel- fiets- of ruiterpaden over het boerenland kleinschalige horecagelegenheid bed and breakfast kampeerboerderij kleinschalig kamperen survivalactiviteiten, excursiebedrijf ballonvaart golfbaan boerengolf overige dienstverlening aan-huis-gebonden beroep sociale functie natuur- en milieueducatie rondleidingen museum/tentoonstellingsruimte niet-agrarisch verwante detailhandel dierenpension, hondenfokkerij dit zijn vormen van recreatie/toerisme die gelieerd zijn aan de agrarische activiteiten op het platteland; het platteland kan vanwege het fraaie landschap en de natuurbeleving, aantrekkelijk zijn voor toerisme; ook het persoonlijke contact met agrariërs en de rust en ruimte dragen bij aan die aantrekkelijkheid. Voor veel toeristen vormt het landelijk gebied het doel van hun verblijf, terwijl voor anderen het landelijk gebied het decor vormt: hun voorziening is daar (soms toevallig) gesitueerd theeschenkerij, wijnproeverij, boerderijcafé, restaurant hotel de Boerenkamer zoals natuur- en milieukampen, groepsaccommodatie boerderijcamping zoals poldersporten, teambuilding therapeut, workshops en cursussen zoals "creatief op veen" zoals resocialisatie, therapie (koeknuffelen), kinderopvang, zorgboerderij zoals een skybox in een stal, bezoekboerderijen zoals een landbouwmuseum

10 Verbrede landbouw 10

11

12 Beleidskader 12 Volgens de Agenda kunnen groene diensten een bijdrage leveren aan een nieuw ontwikkelingsperspectief voor agrariërs. Het Programma Beheer zal worden omgebogen naar een regeling voor Groene Diensten. Het veenweidelandschap dient als Nationaal Landschap behouden te blijven (hier kan tijdelijk een hectaretoeslag aan de orde zijn). Ten aanzien van natuur dient buiten de EHS ha beheerd te worden, waarvan ha voor weidevogels. Er dient een landelijk aaneengesloten routenetwerk voor wandelen, fietsen en varen te worden ontwikkeld en onderhouden. Het rijk wil ten aanzien van verschillende onderwerpen voor de lagere overheden handreikingen opstellen, bijvoorbeeld ten aanzien van paardenhouderijen (om gemeenten te helpen bij de afweging bepaalde activiteiten al dan niet toe te staan (nieuwe economische activiteiten ten opzichte van aanwezige landschap- en natuurwaarden) en ten aanzien van windturbines (landschappelijke aspecten). De handreiking openstelling agrarische gronden voor het stimuleren van de openstelling van agrarische gronden voor wandelen is in maart 2004 reeds opgesteld Provinciaal beleid Streekplan Noord-Holland Zuid In het streekplan Noord-Holland Zuid (vastgesteld Provinciale Staten 17 februari 2003) wordt niet specifiek ingegaan op nevenfuncties bij agrarische bedrijven, maar meer op functieverandering. Dit laatste omvat meer dan alleen nevenfuncties, namelijk ook bedrijfsbeëindiging en vervolgfuncties. Uit het streekplan blijkt echter dat hieronder ook verbrede landbouw valt. Functieverandering Naast agrarische functies komen talloze niet-agrarische functies in het landelijk gebied voor. In toenemende mate komt agrarische bebouwing vrij op het bouwperceel als gevolg van gehele of gedeeltelijke bedrijfsbeëindiging. Functieveranderingen in het landelijk gebied mogen niet tot verdere verstening leiden. In de volgende gevallen is functieverandering toegestaan van zowel agrarische als niet-agrarische functies naar verbrede landbouw en/of naar kleinschalige vormen van wonen, werken en recreatie: - bij herinrichting of sanering (bijvoorbeeld sloop) van vrijkomende bebouwing; - bij opheffing van ruimtelijk ongewenste situaties; - in het kader van stedelijke transformatie uit te plaatsen volkstuinen; - bij ontwikkeling van exclusieve woonmilieus in de sfeer van landgoederen met een gelijktijdige ontwikkeling en financiering van groene en blauwe functies. Dit is uitsluitend mogelijk onder de voorwaarden dat: - er geen sprake is van toename van het bebouwde oppervlak op het bouwperceel, zover er bebouwing aanwezig is/was; - de nieuwe functie de bedrijfsvoering van agrarische bedrijven niet beperkt; - recreatiewoningen niet worden omgezet in permanent bewoonde woningen. Voor alle plannen en initiatieven ten aanzien van functieveranderingen geldt altijd dat geen afbreuk mag worden gedaan aan de bestaande stedenbouwkundige, cultuurhistorisch of groenblauwe kwaliteiten of karakteristieken van het landelijk gebied. Leidraad Provinciaal Ruimtelijk Beleid In het document "Vernieuwing beleid vrijkomende agrarische bebouwing" (GS 11 maart 2003), zijn aan de hand van beleidsuitgangspunten voor de vernieuwing van vrijkomende agrarische bebouwing specifieke beleidsregels uitgewerkt. Deze beleidsregels zijn opgenomen in de Leidraad Provinciaal Ruimtelijk Beleid. Samen met de tekst uit het vigerende streekplan Noord-Holland Zuid vormt deze Leidraad het formele toetsingskader van de provincie. Het toetsingskader is overwegend van toepassing op het gebied buiten de rode contouren, zoals aangegeven in het streekplan. Algemeen Nieuwe niet-agrarische functies mogen geen afbreuk doen aan de bestaande stedenbouwkundige, cultuurhistorische of groenblauwe kwaliteiten of karakteristieken van het gebied. Onder groenblauwe kwaliteiten vallen de landschappelijke en ecologische kwaliteiten, ook die aan water zijn gerelateerd. Behoud en versterking van ruimtelijke kwaliteit staat voorop. De nieuwe niet-agrarische functie mag alleen worden gerealiseerd binnen het (voormalig) agrarische bouwperceel. Vrijkomende agrarische bebouwing kan gebruikt worden voor kleinschalige vormen van wonen, werken en recreatie, al dan niet als nevenfunctie, onder de voorwaarden dat: a. de nieuwe functie de bedrijfsvoering en de ontwikkelingsmogelijkheden van omringende agrarische bedrijven en de woonfunctie van omringende woningen niet beperkt; b. monumentale, cultuurhistorische en karakteristieke bebouwing behouden blijft en als zodanig wordt opgenomen in het bestemmingsplan, dan wel het project; c. buitenopslag als verboden gebruik wordt opgenomen in het bestemmingsplan; d. de nieuwe functie aantoonbaar geen onevenredige verkeersaantrekkende werking heeft en

13 Beleidskader 13 dat er sprake is van een acceptabele verkeerssituatie; e. eventuele extra parkeerplaatsen op het eigen terrein (op het bouwperceel) worden gerealiseerd; en f. het voormalige agrarische bouwperceel geen agrarische bestemming meer heeft in geval van volledige beëindiging van de agrarische functie en als zodanig wordt opgenomen in het bestemmingsplan. Wonen De functie wonen mag uitsluitend worden gerealiseerd bij volledige beëindiging van de agrarische functie: deze is als nevenfunctie dus niet toegestaan. Werken Indien de vrijkomende agrarische bebouwing gebruikt wordt voor de functie werken gelden de volgende regels: a. de functie wordt gevestigd in de bestaande bebouwing met een maximaal vloeroppervlak van 650 m²; b. voor inpandige opslag van volumineuze goederen, alsmede voor maneges en paardenpensions, kan een groter vloeroppervlak binnen de bestaande bebouwing aangehouden worden; c. nieuwe bedrijfsgebouwen zijn alleen toegestaan indien minimaal een gelijke hoeveelheid in oppervlakten van de overbodige agrarische bedrijfsbebouwing wordt gesloopt. Recreatie Indien de vrijkomende agrarische bebouwing gebruikt wordt voor de functie recreatie gelden de volgende regels: a. de functie moet worden gevestigd in de bestaande bebouwing; b. er mogen maximaal 6 recreatie-eenheden worden gerealiseerd; en c. de recreatie-eenheden mogen niet worden gebruikt voor permanente bewoning. Overigens wordt onder een nevenfunctie het volgende verstaan: "een vorm van werken of recreatie naast de agrarische hoofdtaak. Een mogelijke nevenfunctie is verbrede landbouw. Hieronder verstaan wij niet alleen agrarische productie, maar ook het oppakken van activiteiten die in het verlengde hiervan liggen. Voorbeelden: natuur- en landschapsbeheer, agrotoerisme, verwerking en huisverkoop van agrarische producten en zorgtaken zoals de opvang van psychiatrische patiënten (zorgboerderij)". Bij de provincie maakt verbrede landbouw dus onderdeel uit van nevenfuncties en wordt agrarische productie daartoe ook inbegrepen Gemeentelijk beleid Voor het opstellen van de Leidraad verbrede landbouw in bestemmingsplannen zijn interviews met verschillende gemeenten in de regio gehouden (voor een overzicht van de geïnterviewde gemeenten wordt verwezen naar bijlage 1). Uit deze interviews komt ten aanzien van het huidige beleid van gemeenten op het gebied van verbrede landbouw het volgende beeld naar voren: Veel gemeenten werken met bestemmingsplannen die zijn opgesteld in een tijd waarin verbrede landbouw slechts een kleine rol speelde (overigens komen nevenfuncties buiten het agrarisch natuurbeheer in de meerderheid van de gemeenten niet veel voor en komen zelden aanvragen voor deze nevenfuncties voor). Mochten er aanvragen voor nevenfuncties binnenkomen, dan staan de meeste gemeenten daar positief tegenover. Deze nevenfuncties willen ze in het huidige beleid dan toelaten na het doorlopen van een artikel 19 WROprocedure. Een dergelijke aanvraag wordt, ook vanwege het ontbreken van specifiek beleid voor verbrede landbouw, per geval bekeken. Bij de toetsing wordt gebruikgemaakt van het streekplan, het bestemmingsplan en eventueel een landschapsontwikkelingsplan. Bij de toetsing nemen de gemeenten vaak de volgende aspecten in overweging: - de nevenfunctie moet gelieerd zijn aan het buitengebied; - er moet sprake zijn van een geringe verkeersaantrekkende werking; - de nevenfunctie moet bijdragen aan de instandhouding van de agrarische bedrijfsvoering; - er moet sprake zijn van landschappelijke inpassing. Voor het opstellen van een toekomstig bestemmingsplan Buitengebied zien verschillende gemeenten goede mogelijkheden in het rechtstreeks toelaten of het opnemen van binnenplanse vrijstellingsmogelijkheden voor het toelaten van nevenfuncties in (delen van) het plangebied. Om in te kunnen spelen op nieuwe initiatieven in de verbrede landbouw, kan gebruik worden gemaakt van criteria waaraan deze functies moeten voldoen in plaats van een opsomming van functies die al dan niet mogelijk zijn. Andere gemeenten willen echter meer sturingsmogelijkheden behouden (vanwege de angst voor doorgroei naar hoofdfuncties en de teloorgang van het landschap of vanwege het feit dat er slechts weinig aanvragen te verwachten zijn) en opteren voor het voeren van artikel 19 WRO-procedures in plaats van binnenplanse vrijstellingen.

14 Beleidskader Conclusie beleidskader Het rijk erkent de trend van verbrede landbouw en wil ruimte bieden aan ondernemerschap op het platteland. Ook de provincie wil nevenfuncties mogelijk maken. Deze mogen alleen binnen het agrarische bouwperceel worden gerealiseerd, in de bestaande bebouwing. De meeste gemeenten in de regio staan positief tegenover het toestaan van nevenfuncties. De vigerende bestemmingsplannen zijn hier niet altijd op afgestemd. Bij het eventueel toestaan van nevenfuncties wordt op verschillende aspecten getoetst.

15

16 Effecten van nevenfuncties Onderscheid in effecten De gevolgen van nevenfuncties kunnen onderverdeeld worden naar schaalniveau. Bij de effectbeschrijving zijn twee verschillende niveaus van belang: 1. individueel schaalniveau, dat wil zeggen de gevolgen die een individuele nevenactiviteit heeft op zijn omgeving; 2. gevolgen op een hoger schaalniveau; hierbij wordt meer gelet op de algemene gevolgen van nevenfuncties (b.v. op het gebied van leefbaarheid en recreatie). Vanwege dit verschil is in de volgende paragrafen een onderscheid gemaakt in algemene gevolgen op een groter schaalniveau en gevolgen per nevenfunctie. Daarnaast kunnen de gevolgen van nevenfuncties ook worden onderverdeeld naar aspect waar het gevolg betrekking op heeft. In de effectbeschrijving onderscheiden we de volgende aspecten: - landschap; - archeologie en cultuurhistorie; - natuur en ecologie; - verkeer; - water; - milieubeschermingsgebieden; - bedrijfsvoering omringende agrarische bedrijven; - recreatie; - leefbaarheid; - imago voor de agrarische sector en de regio; - inkomen agrariër. Sommige effecten in deze Leidraad zijn voor een bepaald aspect alleen in het algemeen beschreven, terwijl de effecten op andere aspecten alleen per nevenfunctie zijn beschreven, of juist zowel in het algemeen als per nevenfunctie. Dit is afhankelijk van de mate waarin de gevolgen zich op individueel en/of hoger schaalniveau zich manifesteren Algemene effecten nevenfuncties op een hoger schaalniveau Landschap Zoals in hoofdstuk 1 al is aangegeven, is het beleidsmatige doel achter het toestaan van nevenfuncties om agrariërs als beheerders van het landschap te behouden. Het uiteindelijke doel is om het karakteristieke cultuurlandschap zoals we dat in de regio Noord-Hollands Midden kennen, te behouden. Het toestaan van nevenfuncties bij agrarische activiteiten is een van de middelen om dit doel te bereiken. Derhalve hebben nevenfuncties in het algemeen een positief effect op het landschap. Natuur en ecologie Door het bestaande cultuurlandschap te behouden, kan ook de bestaande flora en fauna worden behouden. Vanuit dit oogpunt kunnen nevenfuncties een positief effect hebben op de aanwezige flora en fauna en dus op natuur en ecologie. Water In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat nevenfuncties geen of nauwelijks invloed op de waterkwaliteit of -kwantiteit zullen hebben of op waterbeheer. Mogelijke waterkwaliteitsaspecten zullen via het milieuspoor worden afgedekt. Gezien de schaal van nevenfuncties zal eventuele extra bebouwing en/of gebruik evenmin van grote invloed zijn. Wel kan het waterbeheer positieve effecten ondervinden van enkele nevenfuncties, zoals blauwe diensten of agrarisch natuurbeheer. Recreatie In het algemeen heeft het toestaan van nevenfuncties (in de vorm van agrotoerisme) een positief effect op de recreatie in het gebied. In Noord-Hollands Midden is recreatie in het algemeen gericht op recreatief medegebruik, waarbij rust, ruimte en genieten van de omgeving centraal staat. Door het behoud van het cultuurlandschap, mede als gevolg van het toestaan van nevenfuncties, blijft de omgeving voor deze recreantendoelgroep aantrekkelijk. Indien nevenfuncties de rust, ruimte en aantrekkelijkheid van de omgeving verstoren, kan sprake zijn van een negatief effect op de recreatie. Dit zal over het algemeen echter niet snel het geval zijn. Leefbaarheid Door het toestaan van nevenfuncties blijft het gebied aantrekkelijk voor agrariërs met interesse voor nevenactiviteiten en voor recreanten, waardoor het gebied levendig blijft. Dit komt de leefbaarheid van de omgeving en de kleine kernen in de omgeving ten goede. De aantrekkelijkheid van het landschap en de omgeving is in deze omgeving een belangrijke pullfactor, waardoor mensen in het gebied blijven wonen/recreëren. Hierdoor blijft het voorzieningenniveau in de landelijke gemeenschappen op peil, waardoor de leefbaarheid behouden blijft. Het toestaan van nevenfuncties heeft dus in het algemeen een positief effect op de leefbaarheid in de regio. Imago Nevenfuncties kunnen een positief of negatief effect hebben op het imago van de agrarische sector of op het imago van de regio in zijn geheel. Agrotoeristische nevenfuncties, maar ook bijvoorbeeld agrarisch natuurbeheer en natuur- en milieueducatie, kunnen het beeld dat bij mensen leeft van een agrarisch bedrijf positief beïnvloeden. Door het opzetten van agrarische nevenfuncties, kunnen agrariërs daar-

17 Effecten van nevenfuncties 17 naast inventief en ondernemend overkomen. Afhankelijk van de perceptie van mensen kunnen nevenfuncties echter ook een negatieve invloed op het imago van agrariërs hebben ("regelen altijd wel wat", etc.). Daarnaast kunnen nevenfuncties ook het imago van de regio beïnvloeden (windturbines). Effecten op het imago voor de agrarische sector en de regio zijn moeilijk per nevenfunctie te specificeren, omdat dit afhangt van de manier waarop bijvoorbeeld de regio zich wil presenteren (duurzame regio, regio waar ruimte wordt geboden voor (rust, ruimte en) recreatie, regio waar ruimte wordt geboden voor bedrijvigheid, etc.) en het afhangt van de perceptie van mensen. In het algemeen kan worden gezegd dat effecten op het imago van de agrarische sector of de regio vaak positief of neutraal zullen zijn, maar zelden negatief Specifieke effecten per nevenfunctie Voordat de mogelijke effecten per nevenfunctie in tabelvorm aan bod komen, zal eerst in worden gegaan op de verschillende aspecten waarop individuele nevenfuncties effect kunnen hebben. Landschap en cultuurhistorie Indien voor de nevenfuncties extra bebouwing noodzakelijk is, heeft dit gevolgen voor het landschap (toename van bebouwing). Daarnaast kan deze toename aan bebouwing ook gevolgen hebben voor het zicht op cultuurhistorische objecten in de omgeving of beschermde stads- en dorpsgezichten. In de tabel wordt overigens uitgegaan van nevenfuncties in de bestaande bebouwing. Natuur en ecologie Nevenfuncties kunnen gevolgen hebben voor de ecologische waarden in de omgeving. De effecten van nevenfuncties op ecologie zijn sterk afhankelijk van het soort gebied (bijvoorbeeld weidevogelgebied, een gebied voor doortrekkers en overwinteraars, bos, graslandreservaat of beheersgebieden). Daarnaast kan de nevenfunctie altijd gevolgen hebben voor de fauna ter plaatse (vleermuizen), bijvoorbeeld bij sloop van bestaande bebouwing en de oprichting van nieuwe bebouwing. Dit laatste wordt niet in de tabel meegenomen, maar wordt uitgegaan van nevenfuncties in bestaande bebouwing. Verkeer Ten aanzien van het aspect verkeer is de verkeersaantrekkende werking van belang. Wegen kunnen maximaal een bepaald aantal motorvoertuigen per etmaal verwerken. Indien door de realisatie van een nevenfunctie deze capaciteit wordt overschreden, doen er zich problemen voor in de verkeersafwikkeling. Daarnaast kan beperking van de verkeersaantrekkende werking van nevenfuncties belangrijk zijn voor het behoud van de rust in het landelijk gebied. Bovendien kunnen sommige nevenfuncties zwaar vrachtverkeer aantrekken, een effect dat zeker op smalle landbouwwegen als negatief kan worden bestempeld. Archeologie Nevenfuncties kunnen gevolgen hebben voor archeologische waarden in een gebied, onder andere door bouwwerkzaamheden of door het aanleggen van verharding. Deze activiteiten worden binnen het bouwvlak in het bestemmingsplan reeds mogelijk gemaakt ten behoeve van de agrarische functie. In de tabel zal derhalve ook alleen ingegaan worden op de effecten op archeologische waarden die buiten het bouwvlak kunnen plaatsvinden. Water Voor nevenfuncties kan extra bebouwing noodzakelijk zijn, zodat het verhard oppervlak per saldo zal toenemen. De schaal waarop dit gebeurt is echter beperkt. Zo nodig kunnen compensatie-eisen gesteld worden aan bouwen ten behoeve van nevenfuncties. Milieubeschermingsgebied Nevenfuncties kunnen effect hebben op de werking van milieubeschermingsgebieden (voor stilte, grondwaterbescherming of bodembescherming). Indien dit negatieve effecten heeft, kan overwogen worden om bepaalde nevenfuncties in milieubeschermingsgebieden uit te sluiten. Toekomstperspectief van nevenfuncties Bij dit aspect kan gelet worden op te verwachten ontwikkelingen van de nevenfuncties (van welke nevenfuncties is de verwachting dat deze in aantal zullen groeien de komende jaren) of op de effecten indien de nevenfunctie in de toekomst doorgroeit naar een hoofdfunctie. Het eerste onderwerp heeft weinig ruimtelijke consequenties, doorgroei naar een hoofdfunctie (vervolgfunctie) kan meer consequenties hebben, maar zal apart moeten worden beoordeeld. Dit valt echter buiten het kader van deze studie en wordt er derhalve niet nader op ingegaan. In ieder geval is bij doorgroei naar de hoofdfunctie over het algemeen geen sprake meer van de agrariër als beheerder van het landschap. Uit literatuurstudie en interviews met verschillende gemeenten en belangenorganisaties komt een beeld naar voren van nevenfuncties die in opkomst zijn en de komende jaren verder zullen groeien in aantal. Dit betreffen de verkoop aan huis van eigen producten, agrarisch natuur- en landschapsbeheer, bed and breakfast (zoals Hotel de Boerenkamer), kleinschalig kamperen, sociale functie (zoals zorgboerderijen).

18 Effecten van nevenfuncties 18 Inkomen agrariër De nevenfunctie zal voor de betreffende agrariër een bepaald neveninkomen genereren. De hoogte van deze bijverdienste is erg afhankelijk van het soort nevenfunctie, maar kan ook binnen een bepaalde vorm van nevenfunctie nog zeer sterk verschillen. In de tabel zal hier derhalve niet nader op in worden gegaan. Om een indicatie van de opbrengsten per nevenfunctie aan te geven, worden hier enkele voorbeelden gegeven (in de voorbeelden gaat het alleen om de opbrengsten; de kosten zijn niet in beeld gebracht). - Agrarisch natuurbeheer: prijs per nest 29,- tot 143,-. - Agrarisch natuurbeheer: uitgestelde maaidatum (per ha) 347,- tot 564,-. - Hotel de Boerenkamer: 4 kamers met een bezetting van 125 nachten per kamer per jaar: ,-. - Kleinschalig kamperen: ,- uitgaande van maximaal 15 kampeerplaatsen bij een tarief van 20,- met een overnachtingspercentage van 90% gedurende 90 dagen. Omringende agrarische bedrijven Nevenfuncties kunnen effect hebben op de huidige en toekomstige bedrijfsvoering van omliggende agrarische bedrijven, bijvoorbeeld in het kader van de Richtlijn stankhinder en veehouderij. Uit deze Richtlijn blijkt dat veehouderijen in hun bedrijfsvoering mogelijk beperkt kunnen worden door gevoelige nevenfuncties in de directe omgeving. Dit houdt in dat dit aspect meegewogen dient te worden bij het al of niet toestaan van nevenfuncties. Het onderwerp is dermate complex dat het niet zinvol is dit mee te nemen in de tabel. In bijlage 4 wordt dit onderwerp nader toegelicht Gevolgen per nevenfunctie In de tabel op de volgende pagina's wordt uitgegaan van mogelijke nevenfuncties die kunnen voorkomen in het landelijk gebied. Het is een uitputtende lijst van activiteiten die mogelijk zijn, gebaseerd op de opsomming in hoofdstuk 2. Deze opsomming betekent echter niet dat al deze nevenfuncties door de gemeenten (moeten) worden toegestaan. De tabel in deze paragraaf gaat uit van nevenfuncties in bestaande bebouwing. Indien activiteiten op het erf plaatsvinden buiten de bebouwing of indien het activiteiten buiten het bouwvlak betreffen, wordt dit in de tabel aangegeven. Overigens kan in het algemeen gesteld worden dat extra bebouwing ten behoeve van een nevenfunctie een negatief effect kan hebben op landschap, ecologie, archeologie en bodembeschermingsgebieden, naast de in de tabel genoemde specifieke effecten. Bij bepaalde aspecten wordt uitgegaan van een range van mogelijke effecten. Het uiteindelijke effect is afhankelijk van de schaal van de betreffende nevenfunctie. De tekens in tabel hebben de volgende betekenis: + positief effect; - negatief effect; 0 geen effect/neutraal.

19 Effecten van nevenfuncties 19 Tabel 2 Nevenfuncties bij agrarische bedrijven effecten op landschap ecologie verkeer archeologie milieube- opmerkingen schermings- gebied nevenfunctie agrarisch verwante bedrijfsactiviteiten verkoop aan huis van eigen/agrarische producten (zuivel, eieren, groenten, noten) 0 0 0/- 0 0/- milieubeschermingsgebied: verkeersaantrekkende werking en stilte agrarisch handels- en exportbedrijf (transporten opslagbedrijven, koelhuizen) /- milieubeschermingsgebied: verkeersaantrekkende werking en stilte, grondwaterbescherming mechanisatiebedrijf /- milieubeschermingsgebied: verkeersaantrekkende werking en stilte, grondwaterbescherming opslag en stalling van agrarische producten in de bestaande bebouwing (meer dan reguliere opslag ten behoeve van eigen bedrijfsvoering) 0 0 0/- 0 0/- volgens provinciaal beleid is opslag buiten bebouwing niet toegestaan milieubeschermingsgebied: verkeersaantrekkende werking en stilte agrarisch loonbedrijf 0 0 0/- 0 0/- milieubeschermingsgebied: verkeersaantrekkende werking en stilte, grondwaterbescherming bedrijf dat kassen bouwt, glashandel veehandelsbedrijf, paardenhandel 0/- 0/- 0/- 0 0/- ecologie/mb-gebied: verstoring africhtingsbedrijf voor paarden, foeragehandel - - 0/- 0 0 paardenbakken/ tredmolens: hebben negatieve gevolgen voor het landschap; daarnaast heeft het grazen van paarden in ecologisch opzicht een negatief effect op het veenweidegebied veearts hoefsmederij ambachtelijke be- en verwerking van agrarische producten (kaasmakerij, imkerij, riet- en vlechtwerk, klompenmakerij) be- en verwerking van agrarische producten en verkoop daarvan (brood, kruiden, bier, wijn) 0 0 0/- 0 0/- milieubeschermingsgebied: verkeersaantrekkende werking en stilte agrarisch natuur- en landschapsbeheer blauwe diensten - +/ ecologie: mogelijkheden voor nieuwe natuur, wellicht negatieve effecten op bijvoorbeeld weidevogels niet-agrarische bedrijfsactiviteiten hoveniersbedrijf tuincentrum /- milieubeschermingsgebied: verkeersaantrekkende werking en stilte opslag en stalling van niet-agrarische producten (caravans) 0 0 0/- 0 0/- indien stalling binnen bebouwing indien stalling buiten of onder onderkapping: negatief effect op landschap milieubeschermingsgebied: verkeersaantrekkende werking en stilte, grondwaterbescherming windenergie +/0/ /- - milieubeschermingsgebied: bodembescherming overige bedrijven (computerprogrammeur etc.) 0 0 0/- 0 0 verkeersaantrekkende werking is afhankelijk van de aard van het bedrijf: (transportbedrijf of een kleine drukkerij, etc.) milieubeschermingsgebied: verkeersaantrekkende werking en stilte, grondwaterbescherming

20 Effecten van nevenfuncties 20 effecten op landschap ecologie verkeer archeologie milieube- opmerkingen schermings- gebied nevenfunctie recreatieve functies/agrotoerisme kinderboerderij 0 0/- 0/- 0 0/- ecologie/mb-gebied: verstoring paardenstalling (inclusief exploitatie paardenkoets)/paardenpension 0 0/- 0/- 0 0/- deze bedrijven hebben in ecologisch opzicht een negatief effect op het veenweidegebied; ook vindt er verstoring plaats manege/rijschool /- 0/- extra bebouwing (manegehal)/paardenbakken/ tredmolens: hebben negatieve gevolgen voor het landschap; daarnaast heeft het grazen van paarden in ecologisch opzicht een negatief effect op het veenweidegebied; ook vindt er verstoring plaats kano-, boot- of fietsenverhuur 0 0/- 0/- 0 0/- ecologie/mb-gebied: verstoring wandel- fiets- of ruiterpaden over het terrein 0 0/- 0/- - 0/- ecologie/mb-gebied: verstoring kleinschalige horecagelegenheid (theeschenkerij, restaurant, boerderijcafé, wijnproeverij) 0 0/- 0/- 0 0/- bedrijfsvoering omringende agrarische bedrijven: een kleinschalige horecagelegenheid wordt niet beschouwd als object voor dagrecreatie ecologie/mb-gebied: verstoring bed and breakfast 0 0 0/- 0 0 kampeerboerderij (natuur- en milieukampen, 0 0/- 0/- 0 0/- ecologie/mb-gebied: verstoring groepsaccommodatie) kleinschalig kamperen (boerderijcamping) 0/- 0/ neutraal voor landschap na landschappelijke inpassing terrein geen stankgevoelig object survivalactiviteiten, excursiebedrijf 0/- 0/ /- ballonvaart /- ecologie/mb-gebied: verstoring golfbaan - +/- - 0/- 0/- landschap: het bestaande landschapsbeeld verdwijnt in belangrijke mate; het creëren van reliëf of waterpartijen biedt kansen voor natuurbouw, maar kan negatief uitvallen voor archeologie en bodembeschermingsgebieden boerengolf 0 0/ /- ecologie/mb-gebied: verstoring overige dienstverlening aan-huis-gebonden beroep (therapeut, workshops 0 0 0/- 0 0/- en cursussen) sociale functie (resocialisatie, therapie, kinderopvang, 0 0 0/- 0 0/- zorgboerderij) natuur- en milieueducatie, bezoekboerderijen, 0/+ 0/ rondleidingen museum/tentoonstellingsruimte 0 0/- 0/- 0 0/- ecologie/mb-gebied: verstoring niet-agrarisch verwante detailhandel 0 0/- 0/- 0 0/- ecologie/mb-gebied: verstoring dierenpension, hondenfokkerij 0/- 0/- 0/- 0 - ecologie/mb-gebied: verstoring

21 Effecten van nevenfuncties Resumé Bij het toestaan van bepaalde vormen van nevenfuncties in het gebied dient een zorgvuldige belangenafweging plaats te vinden. Hierbij moeten onder andere de effecten op een hoger schaalniveau, die in het algemeen positief zijn (b.v. ten aanzien van landschap, natuur, leefbaarheid en recreatie) afgewogen worden tegen de te verwachten effecten per toegestane nevenfunctie, die zoals bovenstaande tabel heeft laten zien, in het algemeen neutraal of negatief zijn. Daarbij is de omvang van de effecten sterk afhankelijk van de schaal van de nevenfunctie.

22 Effecten van nevenfuncties 22

23

24 Toepassingscriteria Criteria met betrekking tot ondergeschiktheid Zoals in hoofdstuk 2 reeds is aangegeven, kan ondergeschiktheid op een drietal manieren tot uiting komen, namelijk: 1. ondergeschikt qua tijdsbesteding; 2. ondergeschikt qua inkomsten; 3. ondergeschikt qua oppervlakte. De eerste benadering van ondergeschiktheid is niet ruimtelijk relevant en daarom in het ruimtelijk spoor geen geschikt criterium om de ondergeschiktheid van nevenfuncties in bestemmingsplannen te regelen. Ondergeschiktheid qua inkomsten is op zich een relevant criterium om te bepalen of een activiteit ondergeschikt aan de hoofdfunctie is of niet. Er kleven echter twee bezwaren aan het gebruik van dit criterium bij de ruimtelijke afweging; 1. het criterium is niet ruimtelijk relevant; er zijn nevenfuncties denkbaar die weinig inkomsten opleveren, maar toch ongewenste ruimtelijke effecten sorteren; 2. het criterium is lastig te hanteren; inkomsten verschillen van jaar tot jaar en ook de wijze van toetsen kan bezwaarlijk zijn (elk jaar de boekhouding controleren?) Gemeenten dienen zich bewust te zijn van dit praktische probleem bij het opnemen van dit criterium in een bestemmingsplanregeling. Ondergeschiktheid qua oppervlak is in de praktijk eenvoudiger te controleren en te handhaven door middel van het opnemen van een maatvoering. Maatvoering in oppervlak Voor het regelen van maatvoering voor bouwen en gebruik van gronden in het bestemmingsplan, kan gekozen worden voor een algemene regeling of voor maatwerk. Ook is een tussenvorm mogelijk waarbij in bepaalde gevallen wordt afgeweken van de algemene regeling. Daarnaast heeft de gemeente de keuze om nevenfuncties rechtstreeks, al dan niet onder bepaalde voorwaarden, of via vrijstelling toe te laten. In tabel 3 is per nevenfunctie een handreiking gegeven voor het maximumoppervlak voor bebouwing en (indien van toepassing) gebruik van gronden voor de nevenfunctie (naast het benodigde bebouwingsoppervlak). Bij het opstellen van de tabel is gebruikgemaakt van de volgende bronnen: - provinciaal beleid: in het document "Vernieuwing beleid vrijkomende agrarische bebouwing" wordt ten aanzien van de functie "werken" uitgegaan van bebouwing van maximaal 650 m²; dit geeft een denkrichting weer voor het maximum oppervlak voor vervolgfuncties; omdat vergelijkbare nevenfuncties over het algemeen kleinschaliger zijn dan vervolgfuncties, zijn wij uitgegaan van een kleiner maximum oppervlak; - daarnaast is gebruikgemaakt van ervaringsgegevens (voorbeelden uit de praktijk). Indien zaken niet van toepassing zijn, is dat in de tabel met "-" aangegeven. Voor gebruik van onbebouwde gronden is geen oppervlakte weergegeven voor parkeren ten behoeve van nevenfuncties. Er wordt vanuit gegaan dat dit sowieso op het bouwvlak plaats kan vinden. Overigens geldt ook voor tabel 3 dat deze niet uitputtend is, maar in de loop der tijd kan worden aangevuld met nieuwe nevenfuncties.

25 Toepassingscriteria 25 Tabel 3 Richtlijn benodigd oppervlak per nevenfunctie nevenfunctie benodigd aantal m² bebouwing gebruik van onbebouwde gronden agrarisch verwante bedrijfsactiviteiten verkoop aan huis van eigen producten (eventueel be- of verwerkt) agrarisch handels- en exportbedrijf mechanisatiebedrijf opslag en stalling van agrarische producten in de bestaande bebouwing agrarisch loonbedrijf kassenbouwbedrijf, glashandel veehandelsbedrijf, foeragehandel, paardenhandel africhtingsbedrijf voor paarden 1) veearts hoefsmederij ambachtelijke be- en verwerking van agrarische producten agrarisch natuur- en landschapsbeheer - gehele boerenland 1) blauwe diensten - gehele boerenland 1) niet-agrarische bedrijfsactiviteiten hoveniersbedrijf tuincentrum opslag en stalling van niet-agrarische producten windenergie - - overige bedrijven (categorie 1 en 2 van de bedrijvenlijst uit de VNG-uitgave Bedrijven en milieuzonering) recreatieve functies/agrotoerisme kinderboerderij paardenstalling (inclusief exploitatie paardenkoets)/paardenpension (inclusief paardenbak) 1)) manege/rijschool 2) kano-, (roei- of elektrische) boot- of fietsenverhuur wandel- fiets- of ruiterpaden over het boerenland n.v.t. n.v.t. kleinschalige horecagelegenheid theetuin bed and breakfast 100 of max. 6 eenheden - hotel de Boerenkamer 200 of max. 6 eenheden - kampeerboerderij kleinschalig kamperen 100 max. 15 kampeereenheden survivalactiviteiten, excursiebedrijf gehele boerenland 1) 1) Om te benadrukken dat het hier een nevenfunctie betreft, is niet uitgegaan van een paardenbak met wedstrijdafmetingen (20 x 60 m). 2) In de praktijk zal voor een manege nieuwe bebouwing moeten worden opgericht. Het is de vraag of een dergelijke functie met deze omvang nog als nevenfunctie moet worden beschouwd.

26 Toepassingscriteria 26 nevenfunctie benodigd aantal m² bebouwing gebruik van onbebouwde gronden agrarisch verwante bedrijfsactiviteiten ballonvaart golfbaan 2) boerengolf overige dienstverlening aan-huis-gebonden beroep sociale functie (zorgboerderij, kinderopvang, resocialisatie) ) gehele boerenland 1) natuur- en milieueducatie rondleidingen gehele boerenland 1) museum/tentoonstellingsruimte beeldentuin niet-agrarisch verwante detailhandel dierenpension, hondenfokkerij Criteria met betrekking tot de omgeving Naast criteria met betrekking tot ondergeschiktheid, zijn criteria te onderscheiden die niet zozeer betrekking hebben op het agrarische bedrijf zelf, maar op de omgeving ervan. Deze criteria kunnen mede bepalend zijn of vormen van nevenfuncties op een specifieke locatie kunnen worden toegestaan. Deze criteria hebben een rechtstreekse relatie met de effecten die in paragraaf 4.4 aan bod zijn gekomen en zijn verder ingevuld. Landschap en cultuurhistorie Inbreuk op het landschap wordt met name veroorzaakt indien in het open landschap ten behoeve van de nevenfunctie moet worden gebouwd. Ook bepaald gebruik kan van invloed zijn op het omringende landschap (bijvoorbeeld kleinschalig kamperen). De maatvoering is hierin bepalend (verwezen wordt naar tabel 3). Voor cultuurhistorie is met name de aanwezigheid van cultuurhistorisch waardevolle objecten op het perceel en in de directe omgeving bepalend en de vraag of de nevenfunctie hieraan al of niet afbreuk doet. Ecologie Dit effect is niet zozeer van toepassing op het bouwvlak zelf, als wel op de omgeving ervan. Rustverstorende nevenfuncties en het voorkomen van natuurwaarden in de directe omgeving, kunnen op gespannen voet met elkaar staan. Mogelijke verstoring kan zowel van toepassing zijn op natuurgebieden als andere voor verstoring gevoelige gebieden (denk bijvoorbeeld aan weidevogelgebieden). Verkeersaantrekkende werking Toename van verkeer is een effect dat door nevenfuncties gegenereerd kan worden. Indien men verkeerseffecten wil betrekken in de afweging of een nevenfunctie al of niet kan worden toegelaten, dient onderzocht te worden of de betreffende wegen berekend zijn op een verkeerstoename als gevolg van de vestiging van nevenfuncties. Bij dit onderzoek kan gebruik worden gemaakt van de wegencategorisering, de daadwerkelijke verkeersintensiteit en de verwachte verkeerstoename als gevolg van de nevenfunctie. 1) Mogelijkheden op het boerenland dienen beoordeeld te worden op aspecten ecologie (verstoring), landschap, bedrijfsvoering omringende agrarische bedrijven en milieubeschermingsgebieden. 2) Het is de vraag of een dergelijke functie met deze omvang nog als nevenfunctie moet worden beschouwd. 3) Afhankelijk van al dan geen nachtverblijf.