Belgische Handleiding voor de Medische Regulatie

Transcriptie

1 raadgevingen Belgische Handleiding voor de Medische Regulatie sleutelwoorden behandelen van de oproepen instructies theorie en verklaringen Versie Augustus D/2007/2196/34

2 Voorwoord Ieder van ons kan op een dag met een noodsituatie te maken krijgen: een autoongeval, bewusteloosheid, ademhalingsproblemen Of dit nu als patiënt dan wel als getuige is, snel de hulp kunnen inroepen van performante medische hulpverlening is een beslissende factor en kan een of meerdere mensenlevens redden. Ons land heeft een aantal gemakkelijk te onthouden telefoonnummers ingevoerd (100 of 112 zoals in de rest van Europa) om de hulpverleningsketen te mobiliseren: ambulances, huisartsen, Mug s en de spoedgevallendiensten in de ziekenhuizen. De personen die de oproepen moeten beantwoorden (de aangestelden voor de medische regulatie) hebben een essentiële taak: zij moeten in een zo kort mogelijke tijd alle noodzakelijke informatie verzamelen om de plaats van het ongeluk te bepalen en de nodige middelen uit te sturen. De evolutie van de urgentiegeneeskunde heeft die taak nog moeilijker gemaakt gezien de nieuwe behandelingsmogelijkheden die worden aangeboden: defibrillatie, trombolyse, telegeneeskunde Voor elke oproep, meestal in het kader van een noodsituatie, het gepaste antwoord verschaffen is een complexe uitdaging. Het is van essentieel belang om de aangestelden aanbevelingen te verstrekken die hen toelaten om noodsituaties te evalueren en hierop adequaat in te spelen. De handleiding is hierbij een onmisbare hulp, ook voor de opleiding van toekomstige aangestelden. Op basis van de ervaring die in de verschillende 100-centra werd opgedaan en in het licht van de internationale literatuur stelt een federale werkgroep van deskundigen deze handleiding voor. De handleiding neemt een aantal protocollen op rond het beantwoorden van oproepen en het uitsturen van adequate middelen. Dit document kreeg de naam Belgische handleiding voor de medische regulatie. Deze handleiding houdt rekening met een voor ons land nog experimentele ambulance, die in de landen van Noord-Europa al geruime tijd verspreid is, namelijk het Paramedisch Interventie Team, afgekort PIT. Hierbij wordt tijdens de interventie door de verpleegkundige, gespecialiseerd in de spoedgevallenzorg, ingegrepen op basis van de permanente orders van de referentiearts van de spoedgevallendienst. In vele gevallen leidt dit tot een verkorting van de reële behandelingstermijn. Alleen al het feit dat de Mug niet nodeloos wordt opgeroepen is een onmiskenbaar voordeel. Deze publicatie richt zich in de eerste plaats tot de aangestelden van de 100-centra en hun hiërarchische oversten, alsook tot de regulerend verpleegkundigen en de commissies voor Dringende Geneeskundige Hulpverlening. Ik zou het erg op prijs stellen mochten vooral deze mensen de handleiding zoveel mogelijk in de praktijk toepassen. Via de administratie van Volksgezondheid worden ook de actoren op het terrein (ambulances, Mug s en huisartsen) ertoe aangespoord om hieraan mee te werken. Het is de bedoeling om hun ervaringen en opmerkingen in de handleiding te verwerken teneinde dit instrument voortdurend te verbeteren. Laurette Onkelinx Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

3 Inhoudsopgave 1. ALGEMENE INTRODUCTIE OPBOUW VAN DE MEDISCHE Protocollen VALIDERINGPROCEDURE Validering door benchmarking Validering door de deelnemers van het project BIBLIOTHEEK VAN MEDISCHE Protocollen...6 Protocol Nr. 000: Algemene instructies...8 Protocol Nr. 00: Motief van de oproep Omstandigheidsbilan...12 Protocol Nr. 0: Bilan van de vitale functie...14 Protocol Nr. 1 en volgende: Specifieke protocollen...18 Protocol Nr. 1: Verkeersongeval...20 Protocol Nr. 2: Agressie Vechtpartij Verkrachting...22 Protocol Nr. 3: Hartstilstand Dood Overleden...24 Protocol Nr. 4: CVA TIA...26 Protocol Nr. 5: Wonde door wapen...28 Protocol Nr. 6: Brandwonde Brand...30 Protocol Nr. 7: Val grote hoogte (>3 meter)...32 Protocol Nr. 8: Patiënt met defibrillator pacemaker...34 Protocol Nr. 9: Suikerziekte...36 Protocol Nr. 10: Ademhalingsmoeilijkheden...38 Protocol Nr. 11: Pijn in de borststreek...40 Protocol Nr. 12: Niet traumatische buikpijn...42 Protocol Nr. 13: Niet traumatische rugpijnen...44 Protocol Nr. 14: Elektriseren Elektrocutie...46 Protocol Nr. 15: Epilepsie Stuipen...48 Protocol Nr. 16: Medische wachtdiensten...50 Protocol Nr. 17: Zwangerschap...52 Protocol Nr. 18: Bloeding Bloedverlies...56 Protocol Nr. 19:..Langdurige immobiliteit. Verplettering van het lichaam en de ledematen...60 Protocol Nr. 20: Bewusteloos Coma (+ syncope)...62 Protocol Nr. 21: Intoxicatie...64 Protocol Nr. 22: CO Intoxicatie...68 Protocol Nr. 23:..Onpasselijk Algemene klacht. Onduidelijk probleem (hoofdpijn)...70 Protocol Nr. 24: Beet van dieren...72 Protocol Nr. 25: Verdrinking Duikongeval...74 Protocol Nr. 26: Obstructie van de luchtwegen...76 Protocol Nr. 27: Verhanging en wurging...78 Protocol Nr. 28: Psychiatrische Problemen...80 Protocol Nr. 29: Allergische reacties...82 Protocol Nr. 30: Trauma...84 Protocol Nr. 31: Hersentrauma bij volwassene en kind...86 Protocol Nr. 32: Koorts bij een kind (+ koortsstuipen)...88 Protocol Nr. 33: Catastrofe Uitzonderlijke situaties...90 Protocol Nr. 34: Hitteberoerte, zonneslag...92 Protocol Nr. 35: Automatische externe defibrillator...94 Protocol Nr. 36: Persoon beantwoordt de oproep niet...96 Protocol Nr. 37: Cardiaal probleem (andere dan pijn in de borststreek)...98 Protocol Nr. 38: Vervoer naar ziekenhuis Bijvoegsel 1: Lijst van medische protocolen Bijvoegsel 2: Protocollen voor het behandelen van een oproep Protocol: Communicatie met de oproeper Protocol: Omgaan met het bevattingsvermogen van de oproeper Protocol: Raadgeving aan de oproeper Protocol: Omgaan met een moeilijke oproeper Bijvoegsel 3: Glasgow Coma Scale...114

4

5 1. ALGEMENE INTRODUCTIE Deze handleiding stelt een geïntegreerde verzameling van medische protocollen voor die het beantwoorden van de dringende medische oproepen gemakkelijker en efficiënter moeten maken voor de dispatchers van het hulpcentrum 100. Als professioneel, wordt de 100-dispatcher geconfronteerd met de complexe taak om onzekerheden te beheren: het snel invoeren van een grote hoeveelheid onvolledige gegevens verkregen van de oproeper onder stress, analyseren van de aangebrachte problematiek, beslissen over een oplossing binnen de mogelijkheden, de uitrukmiddelen samenstellen en de logistieke moeilijkheden overwegen (in termen van tijd en afstand). Deze complexiteit wordt bemoeilijkt door een extra factor: het aanvoelen van risico bij de praktische gevolgen van een begane vergissing. Vermits de dispatchers meestal geen gespecialiseerd medisch personeel zijn, is het belangrijk om hen een adequate technische ondersteuning te bieden. De medische protocollen vormen deze adequate technische ondersteuning, ze bezorgen de dispatcher ruime informatie en medische aanbevelingen. Niettemin, deze protocollen kunnen nooit het talent en de deskundigheid van de dispatcher vervangen in het behandelen van de relatie met de oproeper, de analyse van de problematiek, de strategie van de vraagstelling of de te nemen beslissingen bij het uitsturen van de juiste middelen. Ze zullen enkel het werk vereenvoudigen door het aanbrengen van voorstellen in verband met: de graad van ernst, thema vragen, beslissingsbomen of raadgevingen voor de oproeper. Opmerkingen Bovendien werd deze Medische Regulatie Gids, en alle protocols die deze bevat, gecoördineerd aan de hand van het Federale handboek duurzame ordening, dewelke dient als referentie bij het uitoefenen van opdrachten door PITs (Paramedisch Interventie Team). De acties ondernomen in het kader van de duurzame ordening voor PITs zijn aangepast aan de omstandigheden van het uitzenden van de PIT, gedefinieerd in de huidige gids.

6 2. OPBOUW VAN DE MEDISCHE Protocollen 1)..De medische protocollen zijn gemaakt in een logische hiërarchische opbouw. Deze hiërarchische opbouw uit zich in een nummering, die duidelijkheid moet scheppen over de logische volgorde van de inhoud in functie van de meest voorkomende gevallen. De eerste protocol beschrijft verschillende algemene instructies die kunnen toegepast worden in alle situaties. Het omstandigheidsbilan en het bilan van de vitale functies zijn essentieel en eveneens bruikbaar in alle situaties. Ze worden aangevuld door de 34 themaprotocollen met een specifieke inhoud terug te vinden in de lijst. De volgorde wordt als volgt voorgesteld: 2)..De lijst van de medische protocollen is zo volledig als mogelijk. Niettemin hebben we het aantal beperkt tot ongeveer 30, dit om te vermijden dat er een waslijst ontstaat aan kleine protocollen niet bruikbaar in de dagelijkse realiteit bij het behandelen van de oproepen. 3)..Deze protocollen zijn gemaakt in een praktische en toegankelijke vorm, met de bezorgdheid om het zo beknopt mogelijk te houden. Er is geprobeerd om een onderscheid te maken tussen een professioneel enerzijds en een leek anderzijds als oproeper. 4)..Op termijn, zullen deze protocollen geïntegreerd worden in de software en zullen zij elektronisch toegankelijk zijn voor de dispatcher. Globaal gezien, zal het programma functioneren met een zoekrobot die aan de hand van sleutelwoorden een (of meerdere) protocol(s) zal voorstellen. Bij de behandeling van hulpoproepen zal de informatie uiteraard niet altijd verkregen worden in de volgorde van de protocollen maar waarschijnlijk beetje bij beetje gedurende de conversatie met de oproeper.

7 3. VALIDERINGPROCEDURE De valideringprocedure van de verschillende medische protocollen is tot stand gekomen door middel van twee benaderingsmogelijkheden: 1) de validering van de opties en principes door benchmarking 2)..de validering van de opties, principes en inhoud van de protocollen door de deelnemers aan het project Validering door benchmarking 1 Deze benchmarking is gebaseerd op de analyse van de voorgestelde tendensen van volgende systemen: Catch (Powerphone) AMPDS Emergency Medical Dispatch guidelines (Criteria Based Dispatch) Mug-gids centrum 15 Het heeft geholpen om bepaalde opties de bevestigen en deze te verfijnen met andere goede ideeën uit beheerssystemen voor dringende hulpoproepen. Bovendien, de aanpassing van ideeën en concepten aan de Belgische realiteit is de essentiële kwaliteitsfactor van deze handleiding. De ondervinding van de leden van dit project omvat een kritische kennis van het beroep en de praktijk van andere oproepcentra, op dit niveau bekomt men een complementaire benadering van benchmarking Validering door de deelnemers van het project Deze validering kwam tot stand op de volgende manier: 1) Het schrijven van de bijgevoegde protocollen door verplegers medisch regulator van de zeven 100-centrales 2) Het herlezen en verbeteren van de protocollen door: 2.1 Een groep urgentieartsen 2.2 De verantwoordelijken van het hulpcentrum 100 in Bergen 2.3 De Sherpa groep 2.4 Een groep met experts uit BESEDIM 2, BECEP 3, VVVS 4 en AFIU 5 1 Benchmarking (Engels)(economie) Beheerstechniek en marketing die erin bestaat zijn bedrijf te vergelijken met één of meerdere referentiebedrijven in een specifiek domein. 2 Belgian Society of Emergency & Disaster medicine 3 Belgian College of Emergency Physicians 4 Vlaamse Vereniging van Verpleegkundigen Spoedgevallenzorg 5 Association Francophone des Infirmiers d Urgence

8 4. BIBLIOTHEEK VAN MEDISCHE Protocollen De voorgestelde protocollen in de handleiding zijn de volgende: 1) Protocol Algemene instructies (000): deze protocol beoogt het verduidelijken van principes en regels verbonden aan de behandeling van oproepen. Deze principes worden systematisch toegepast en worden niet in elke protocol herhaald. 2) Protocol Omstandigheids bilan (00): deze protocol stelt een aantal vragen voor om een duidelijk motief en omstandigheid van de oproep te bepalen. De antwoorden op deze vragen moeten kunnen bekomen worden in alle denkbeeldige situaties. Deze principes worden systematisch toegepast en worden niet in elke protocol herhaald. 3) Protocol Bilan van de vitale functies (0): ongeacht het motief van de oproep, het bilan van de vitale functies veroorlooft, in geval van validering, een adequate beslissing bij uitsturen van middelen, zonder direct dieper te moeten ingaan met behulp van de specifieke protocollen. Deze principes worden systematisch toegepast en worden niet in elke protocol herhaald. 4) Specifieke protocols: het gebruik van deze protocollen dient om dieper in te gaan bij particuliere omstandigheden, om een antwoord te krijgen op een specifieke problematiek, een aangepast antwoord in een hulpsituatie, indien het bilan van de vitale functies het toelaat. De verschillende protocollen worden voorgesteld in de volgende bladzijden. Elke categorie wordt voorafgegaan door een nota gericht aan de gebruiker van deze handleiding. De nota beoogt een juiste gebruiksaanwijzing van de bedoelde protocollen.

9 en. volgende Algemene instructies Motief van de oproep Omstandigheidsbilan Bilan van de vitale functie Specifieke protocollen Verkeersongeval Agressie Vechtpartij Verkrachting Hartstilstand Dood Overleden CVA TIA Wonde door wapen Brandwonde Brand Val grote hoogte (>3 meter) Patiënt met defibrillator pacemaker Suikerziekte Ademhalingsmoeilijkheden Pijn in de borststreek Niet traumatische buikpijn Niet traumatische rugpijnen Elektriseren Elektrocutie Epilepsie Stuipen Medische wachtdiensten Zwangerschap Bloeding Bloedverlies Langdurige immobiliteit Verplettering van het lichaam en de ledematen Bewusteloos Coma (+syncope) Intoxicatie CO Intoxicatie Onpasselijk Algemene klacht Onduidelijk probleem (hoofdpijn) Beet van dieren Verdrinking Duikongeval Obstructie van de luchtwegen Verhanging en wurging Psychiatrische Problemen Allergische reacties Trauma Hersentrauma bij volwassene en kind Koorts bij een kind (+ koortsstuipen) Catastrofe Uitzonderlijke situaties Hitteberoerte, zonneslag Automatische externe defibrillator Persoon beantwoordt de oproep niet Cardiaal probleem (andere dan pijn in de borststreek) Vervoer naar ziekenhuis

10 000 Algemene instructies Nota aan de gebruiker Dit protocol beoogt een verduidelijking van de grote principes en regels verbonden aan het beantwoorden van een oproep. Deze principes worden systematisch toegepast en worden niet in elke specifieke protocol herhaald. Ze dienen als algemeen kader bij het behandelen van oproepen door de dispatcher. Dit kader wordt gedefinieerd door: 1. behandelingsprocedure van een oproep 2. relaties met de professionelen uit de gezondheidssector 3. observaties en indicatoren 4. gepaste raadgevingen bestemd voor de oproeper 5. medicatie 6. praktische vaardigheden bij de behandeling van een interventie 7. kwalificatie van de ernstfactor 1. Behandelen van de oproep 1...In elk geval, gebruik het protocol 00, rekening houdend met het motief van de oproeper en een beoordeling van de omstandigheden. 2...Behalve bij ernstige indicaties die het zenden van een Mug vereisen, onafhankelijk van je balans van de vitale functies, gebruik het protocol om een juiste balans op te maken van de vitale functies. 3. Kies een geldig protocol op basis van specifieke indicaties. 4. Zich van de ernst van de indicaties verzekeren. 5...Bepaal de dringendheid en het antwoord daarop (uitsturen van de middelen) in functie van de ernst van de indicaties. 6...Hyperalgie (pijn) wordt geëvalueerd door VVS (Vereenvoudigde Verbale Schaal) die gemeten wordt van 0 tot 10. De call-taker vraagt de patiënt om zijn pijn te meten in een schaal van 0 tot 10, 0 is gelijk aan geen pijn en 10 is gelijk aan een maximaal denkbare pijn. Indien de VVS > 4 overweeg behandeling door PIT 6 of Mug. 7. Alternatief = gradueer in vier niveaus. ObservatIEs Niveau Type ActiEs De patiënt kan niet meer bewegen door de hevige pijn De patiënt kan bewegen ondanks de ondraaglijke pijn De patiënt uit de aanwezigheid van pijn maar vindt ze draaglijk De patiënt spreekt niet over de aanwezigheid van pijn 1 Ziekmakende pijn 2 Ondraaglijke pijn 3 Draaglijke pijn Zend een PIT om toedienen van pijnstillend middel Zend Mug indien geen of niet beschikbare PIT Zend een PIT om toedienen van pijnstillend middel. Zend Mug indien geen of niet beschikbare PIT Zend ambulance Overweeg het zenden van een PIT 4 Geen pijn Zend ambulance 8...Indien de oproeper weinig meewerkt, zend enkel een ambulance. Bel daarna terug om meer informatie te bekomen. 6 Paramedical interventie team: een ambulance van de 100 met een verpleger (-ster) gespecialiseerd in eerste hulp

11 000 protocol 000 Algemene instructies 2. Professionelen uit de gezondheidssector D De gegevens die men bekomt via een professionele oproeper uit de gezondheidssector (huisarts, verpleegster, kinesist, ) of een bevoordeelde getuige (Iemand met eerste hulpopleiding, ) hebben een hoger betrouwbaarheidsgehalte dan van de gemiddelde burger. D Als de huisarts ter plaatse is: Vraag de arts zelf aan de lijn Vraag hem of er een Mug moet meekomen of niet..respecteer zijn beslissing, indien de arts beslist om ter plaatse te blijven tot de middelen ter plaatse komen. Indien niet, gebruik het in dit geval aangewezen protocol en zend de middelen uit van het protocol. De patiënt valt onder de verantwoordelijkheid van de huisarts tot de aankomst van de ambulance die, na een nieuwe evaluatie van de patiënt, de mening kan herzien en de middelen aanpassen (vb. de assistentie van een Mug). 3. Observaties D De som van de observaties, aangeduid met een +, bepaalt de ernstfactor. 4. Algemene raadgevingen D Alle hulp die men toedient aan een slachtoffer kan pas gebeuren als alle gevaar geweken is (artikel 422bis & ter van de strafwet). D Als er enige dreiging heerst voor de hulpverleners (geweld, agressie), vraag dan assistentie van de politie. D Geef de patiënt de raad om zich rustig te houden in een stille omgeving. D Plaats een bewuste patiënt in zittende houding. D Plaats een onbewuste patiënt in veiligheidshouding (op de linkerzijde bij een zwangere vrouw) en blijf bij de patiënt. D Geef niets te eten of te drinken. D Bel terug naar de 100 wanneer er zich verandering of achteruitgang bij de patiënt voordoet. D De patiënt en zijn omgeving kalmeren en geruststellen. D Zorg voor veiligheid van zowel oproeper als het/de slachtoffer(s), indien deze bereikbaar zijn. D Bedek het/de slachtoffer(s) indien mogelijk. D Indien geen Mug wordt uitgezonden: let op de ademhaling en het bewustzijn, bel terug indien de situatie erger wordt. D Bij twijfel over de symptomen, neem een hogere urgentie indicator (altijd een Mug zenden bij twijfel van overlijden). D Vraag een SITREP (situation report) om coördinatie te kunnen voorzien.

12 000 protocol 000 Algemene instructies 5. Medicatie D Geef uit principe geen verbale instructies over geneesmiddelen gedurende een telefonisch onderhoud met een (eisende) oproeper. D Ingeval er inlichtingen gevraagd worden over medicatie, informeer de oproeper dat de opdracht van het hulpcentrum 100 bestaat uit het zenden van hulpmiddelen in het kader van de Dringende Medische Hulpverlening en dat verbale instructies over medicatie juridische gevolgen kan hebben voor de medische dispatcher. D Vraag de oproeper om contact te nemen met de huisarts, dokter van wacht of het dichtstbijzijnde ziekenhuis. D Voor patiënten die lijden aan chronische ziekten, en die vragen of ze hun gewone medicatie mogen nemen, wees voorzichtig en vermijd het aan- of afraden hun medicatie te nemen. D Verwijs een (eisende) oproeper die vragen heeft over een medicament niet naar het antigifcentrum 6. Diverse D Vraag systematisch een stand van zaken aan de eerste professionele hulpverlener die ter plaatse komt (aantal slachtoffers gekneld of niet, vermoedelijke kwetsuren, vitale parameters indien mogelijk). D Als de interventie plaatsvindt in een industriële omgeving of commerciële centra probeer dan de hulpdiensten te laten begeleiden naar de interventieplaats. D Als je geen duidelijk beeld hebt van de situatie of als de oproeper zich niet bij het slachtoffer bevindt, beschouw dan bewusteloos als gegeven. Bel daarna terug naar de oproeper voor concretere informatie of hoe de patiënt evolueert. D Als de Mug niet kan ingrijpen in minder dan 1.5 X tijd van het traject om ter plaatse te raken + 20 minuten + tijd van het traject om naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis te rijden, dan komt de ambulance alleen ter plaatse en begeeft zich naar het dichtstbijzijnde erkende 100-ziekenhuis. D Voorstel: indien de traject-tijd van de Mug of PIT hoger is dan de traject-tijd van de ambulance naar een ziekenhuis overweeg dan scoop & run ( niet controleerbare bloeding) stay & play (Cardiaal arrest, COPD, epilepsie, verdrinking) overweeg tegemoetrijden (afspraakplaats) + verwittig het ziekenhuis D Een levensbedreigende kwetsuur = elke kwetsuur waarvan de ontwikkeling levensbedreigend kan zijn voor de patiënt, bijvoorbeeld: miltfractuur, dilaceratie van de dijslagader, verplettering van de borstkas, ). D De hoogte van een val vergelijken met referenties uit het dagelijkse leven (hoogte van een kerk, hoogte van een verdieping (=3m). 7. Type & ernst D Zeer ernstig gevorderde vitale prognose D Ernstig niet-gevorderde vitale prognose

13 000 protocol 000 Algemene instructies 11

14 PROTOCOL 00 Motief van de oproep Omstandigheidsbilan Nota aan de gebruiker Het doel is een duidelijk beeld te krijgen van de omstandigheden op het moment van de oproep en relevante gegevens te verzamelen over de patiënt. De dispatcher moet proberen om, zoveel als mogelijk, duidelijke en precieze antwoorden te krijgen op de vragen. Uiteraard, in het geval van vitale urgentie of wanneer de oproeper spontaan goede informatie verstrekt, is het niet nodig om systematisch de volgorde van deze vragen te volgen. Er kan bijkomende informatie verkregen worden door terug te bellen naar de oproeper na het uitsturen van hulpmiddelen. 1. Motief van de oproep, plotse omstandigheden D Wat gebeurt er? Wat deed het slachtoffer toen het gebeurde? D..Waar bevindt zich het slachtoffer? Kunnen we er gemakkelijk bij (te voet, met de wagen)? D..Wat voelt de patiënt? Over wat klaagt de patiënt? Had de patiënt klachten voor dit gebeurde? D..Heeft de oproeper weet van gekende ziektes van de patiënt die kunnen gekoppeld worden aan de oproep (diabeet, epilepsie, enz )? D..Wat is de leeftijd van de patiënt? Baby (0 tot 1j) Kind (1 tot 6j) Groot kind (6 tot 14j) Volwassene (14 tot 75j) Bejaarde ( > 75j) D..Hoeveel slachtoffers zijn er? 00

15 00 protocol 00 Motief van de oproep Omstandigheidsbilan 13

16 PROTOCOL 0 Bilan van de vitale functie Nota aan de gebruiker Het bilan van de vitale functies beoogt het evalueren van de drie dimensies waarin het slachtoffer, waarvan sprake in de oproep, zich bevindt. 1. zijn bewustzijnsniveau 2. het niveau van de ademhaling 3. het functioneren van de bloedsomloop In het geval van een ernstig probleem, vraagt elk van deze drie dimensies een vitale pronostiek. Ze is dus op zich voldoende om zelfs onmiddellijk een maximale hulpverlening uit te sturen. Deze drie bilans worden gepresenteerd in tabellen en bevatten observaties, een genummerde gradatie, een kwalificatie van de ernst en aanbevelingen voor de te ondernemen acties. De taak van de medische dispatcher is om de aanwezigheid of afwezigheid van indicatoren van ernst in te schatten door een aangepaste vraagstelling. De validering van deze observatie indicatoren laat toe de ernstfactor te bepalen van de toestand waarin het slachtoffer zich bevindt en een beslissing te nemen van de te ondernemen acties. ObservatiES Het slachtoffer:..verschijnsel of zichtbaar gedrag of aantoonbaar door een al dan niet professional Niveau (Graad van ernst) Type (Kwalificatie van de ernst) ActiEs 1 2 Zeer erg Erg Definitie van de te nemen acties (zenden 3 Ernstig van een ambulance, 4 Matig brandweer en/of politie, 5 Licht enz.) D Bij het volgen van de protocollen kan het aantal gradaties minder zijn dan 5. De evolutie van de ernst kan op verschillende wijzen worden geformuleerd naargelang de problematiek. D Een protocol verzoekt om het uitsturen van vier types medische middelen: Mug, PIT, ambulance en huisarts. Eventueel aanraden aan de oproeper om de huisarts zelf op te bellen (in functie van de mogelijkheden van de oproeper op het moment). 0

17 0 protocol 0 Bilan van de vitale functies Objectief: onderscheid tussen vitale urgentie en gewone urgentie. 1. Bewustzijn Het doel is het bepalen van de bewustzijnsgraad. ObservatiES Niveau Type ActiEs Het slachtoffer: Houdt de ogen gesloten Spreekt niet..reageert niet op stimulaties Glasgow < 8 Het slachtoffer:..opent de ogen op vraag of na stimulatie..spreekt bijna onverstaanbaar of onverstaanbaar..de waakzaamheid is gedaald, dreigt in te slapen 8 < Glasgow < 12 1 Bewusteloos slachtoffer 2 Semibewust slachtoffer..stuur Ambu & Mug..Bilan 0 vervolgen..ambulance met verpleger zenden..eventueel uitsturen van Mug in functie van de rest van het bilan ObservatiES Niveau Type ActiEs Het slachtoffer: Opent spontaan de ogen..spreekt op verstaanbare wijze..gehoorzaamt simpele bevelen..reageert op stimulatie 7 Glasgow > 12 Geen (de oproeper bevindt zich niet bij slachtoffer) 3 Bewust slachtoffer 4 Bilan 0 vervolgen Het bewustzijn wordt bepaald door de elementen van het gebeurde (trauma /. ziekte / intoxicaties / enz.). Het kan gebeuren dat een oproeper professioneel uit de gezondheidssector een Glasgow-score doorgeeft (Glasgow Coma Scale = GCS, zie bijvoegsel 1). De score ligt tussen 3 en 15. Een score lager dan 8 betekent een verplichte intubatie en dus het zenden van een Mug (met uitzondering van omkeerbare oorzaken zoals bijvoorbeeld: een staat van postkritische coma na een epilepsieaanval). Het verlies van urine en/of ontlasting is een bezwarende factor en wijst op een diepe coma. Opletten in de volgende gevallen: Doofheid & verminderd gehoor Afasie & of andere spraakstoornissen Eenzijdige verlamming (voorbeeld bij bejaarde personen) 15 7 Het aanmoedigen van de oproeper om een simpele prikkel uit te voeren (lichtjes schudden aan de schouders van het slachtoffer, uitvoeren van een lichte pijnprikkel (nijpen), ).

18 0 Bilan van de vitale functies 0 2. Ademhaling Het doel is het bepalen van de ernst van de ademhalingsstoornis. ObservatiES Niveau Type Acties Het slachtoffer ademt niet meer:..afwezigheid van thorax bewegingen gasping ademhalingspauze Het slachtoffer: kan onmogelijk spreken hoest cyanotisch rond de mond..maakt afwijkend geluid bij ademhalen zweet 1 Ademhalingsstop 2 Ernstige. ademhalingsstoornis Zenden van een ambulance en een Mug PIT zenden..eventueel uitsturen van Mug in functie van andere indicatoren. (voorgeschiedenis, )..Bilan 0 vervolgen..zend een ambulance + Mug ObservatiES Niveau Type Acties Het slachtoffer:..moet zinnen onderbreken om terug op adem te komen is kort van adem hoest..maakt afwijkend geluid bij ademhalen Het slachtoffer: spreekt heeft een gezonde kleur..geen waarneembaar afwijkend geluid bij ademhalen 3 4 Matige. ademhalingsstoornis Normale ademhaling of licht gestoord PIT zenden..bilan 0 vervolgen Bilan 0 vervolgen

19 0 Bilan van de vitale functies 0 3. Circulatie Het doel is het bepalen van de ernst van de circulatiestoornis. ObservatiES Niveau Type Acties Het slachtoffer: ontbreken van pols extreme bleke huidskleur koude huid Het slachtoffer: bleekheid van de huid..extreme pols hartslag. > 120/min of < 45/min koude uiteindes groot bloedverlies (spuitend) een gejaagd gedrag..duizeligheid bij rechtstaan of halfzittende houding 1 2 Hartstilstand (CAAR. Cardiaal arrest) In shock of mogelijkheid tot shock..zend ambu & Mug..Aanbevelen van CPR 8 en/of AED 9..Ambulance met verpleger zenden..overweeg een Mug..Bilan 0 vervolgen ObservatiES Niveau Type Acties Het slachtoffer: heeft normale huidskleur..hartslag tussen 60 en. 100/min..heeft geen groot bloedverlies 3 Circulatie is. normaal of. licht gestoord..specifieke protocol vervolgen De medische dispatcher neemt nota de ernstfactor die de oproeper meedeelt: Tekenen van neurologische aard (agitatie, in slaap vallen) Klamheid van de huid die niet als normaal zweten kan uitgelegd worden (klimatologische omstandigheden, koorts) Ernstig bloedverlies: Vb. Meer dan 500cc (aanwezigheid van een plas bloed) voor een volwassene. Het bloedverlies kan ook bepaald worden op basis van de graad van bewustzijn. 8 Een actie die erin bestaat om via de telefoon de oproeper te begeleiden in het uitvoeren van een CPR (CPR = Cardio Pulmonary Ressucitation) door hem via eenvoudige tips een basis CPR te laten uitvoeren. 9 Semi-automatische defibrillatie toestellen op de markt beschikbaar voor het grote publiek (AED = Automatic External Defibrillator). 17

20 1 en volgende Specifieke protocollen 1 en. volgende Nota aan de gebruiker De 34 specifieke medische protocollen zijn opgebouwd in een standaardstructuur, in 5 grote rubrieken. De toegang tot de protocollen gebeurt via sleutelwoorden verkregen in het gesprek met de oproeper. Deze sleutelwoorden maken het mogelijk om een ad hoc preselectie te maken van de protocollen. Vervolgens, zal de dispatcher de juistheid van de protocol bevestigen, door een vraagstelling die de keuze van de protocol bevestigt. De volgende stap bestaat erin de ersntfactor te bepalen en een selectie te maken uit de te zenden middelen Drie andere rubrieken vervolledigen de protocol: 1. instructies ter attentie van de dispatcher; 2. raadgeving aan de oproeper, in afwachting van de uitgestuurde hulp; 3...een toevoeging met theorie over de problematiek van de desbetreffende protocol. De structuur van de specifieke protocollen wordt hier gepresenteerd op een gedetailleerde manier. Nr. nummer_van de_protocol: Naam _van de_protocol 1. Sleutelwoorden De protocol bevat een ingebouwde lijst van woorden of gedragingen, die een oproeper, al of niet een professioneel uit de gezondheidssector, kunnen gebruiken, het zij spontaan, het zij als gevolg van de vraagstelling die de situatie beschrijven, alsook woorden die het resultaat zijn van een vertaling/ interpretatie van de dispatcher. De aanwezigheid van deze sleutelwoorden maken het mogelijk om een ad hoc preselectie te maken van de protocol(s). 2. Behandeling van de oproep Deze rubriek bevat een evenwichtige lijst van indicatoren, verbonden aan de categorie van de protocol en de graad van urgentie. Deze indicatoren moeten worden bevestigd of ontkracht door de dispatcher, in de loop van het gesprek. 2.1 Bevestiging van de hypothese van de protocol Deze rubriek bevat een lijst met indicatoren die het probleem aangegeven in de protocol, bevestigen of ontkrachten. Klein in aantal en geformuleerd op synthetische wijze zullen deze indicatoren de aandacht trekken van de dispatcher op de essentiële parameters die de hypothese bevestigen. 2.2 Urgentiegraad Deze rubriek geeft de dispatcher concrete en observeerbare indicaties, door ze te verbinden aan de ernstfactor en de te nemen acties in termen van uit te sturen middelen. Deze indicatoren van urgentie zijn uitgedrukt in de vorm van sleutelwoorden of de korte zinnen die geordend zijn in een volgorde van ernst. De taak van de dispatcher bestaat erin de aanwezigheid van de verschillende indicatoren van ernst te bevestigen of te ontkrachten door een aangepaste vraagstelling. NB Observaties = indicatoren waarneembaar door de oproeper.

21 1 en volgende Specifieke protocollen 1 en. volgende ObservatiES De situatie:..waarneembare parameters die een impact hebben op de medische evaluatie Het slachtoffer:..verschijnsel of zichtbaar gedrag of aantoonbaar door een al dan niet professional + De observaties voorafgaand aan een precieze controle (+) geïntegreerde observaties voorgesteld in eerdere casussen Niveau (Graad van ernst) Type (kwalificatie van de ernst) 1 Zeer erg 2 Erg 3 Ernstig 4 Matig 5 Licht Acties..Definitie van de te nemen acties (zenden van een ambulance, brandweer en/of politie, enz.) D Bij het volgen van de protocollen kan het aantal gradaties minder zijn dan 5. De evolutie van de ernst kan op verschillende wijzen worden geformuleerd naargelang de problematiek. D Een protocol verzoekt om het uitsturen van vier types medische middelen: Mug, PIT, ambulance en huisarts 3. Instructies ter attentie van de medische dispatcher (en/of aanbevelingen en/of uitzonderingen) Deze rubriek brengt aanvullende informatie voor de dispatcher. Ze integreert voorstellen van te ondernemen acties, bijvoorbeeld wanneer: D de voorgestelde actie in de vorige rubriek onmogelijk blijkt binnen een redelijke tijd; D een professional is al ter plaatse, hij is zelf de oproeper; D een andere medische problematiek, het moeten raadplegen van een andere protocol; D 4. Raad aan oproeper in afwachting van de hulp Deze rubriek geeft raad om door de dispatcher aan de oproeper door te geven, in afwachting van de aankomst van de hulpdiensten. NB: zie bijvoegsel: omgaan met het bevattingsvermogen van de oproeper. raadgeven aan de oproeper 5. Theorie en verklaringen Dit gedeelte geeft technische informatie verbonden aan de medische problematiek bedoeld in de protocol. Deze informatie draagt bij tot de constante opleiding van de dispatchers. Ze zijn geformuleerd in specifieke korte teksten of zinnen om snel te lezen en onthouden. 19

22 1 protocol 1 Verkeersongeval 1. Sleutelwoorden VKO Accident Botsing Kettingbotsing Geknelde Ongeval Overkop Voetganger Fietser Bromfietser Motor Motorrijder Vrachtwagen Frontale botsing Zijdelingse botsing Uitgeslingerd 2. Behandeling van de oproep 2.1 Indicatoren ter bevestiging van Gebaseerd op : D De omstandigheden (aantal slachtoffers, aantal betrokken voertuigen, de soort: vrachtwagen, autocar, bus, auto, motor, enz.) D De plaats (weg, autosnelweg, stoep, kruispunt, fietspad, enz.) D De typologie van de kwetsuren (trauma s, gekneld, ) 2.2 Urgentiegraad Observaties Niveau Type Acties Onbewust In shock Verlamming Gekneld Slachtoffer uitgeslingerd Verhoogde kinetica: frontaal, over kop, autostrade, verhakkeld voertuig, auto/voetganger, moto/auto, enz. Bewust Gekneld..Geen levensbedreigende kwetsuren Hyperalgie Bewust Niet gekneld Licht gekwetst 1 Ernstig gekwetst 2 Potentieel risico op ernstige kwetsuren 3 Licht gekwetst D1 Bevrijding door brandweer D2 Mug & Ambulance D3 101 D1 Bevrijding door brandweer D2 PIT D3 101 D1 Politie D2 Ambulance D3 101

23 1 Verkeersongeval 1 3. Instructies ter attentie van de medische dispatcher 3 algemene instructies (en/of aanbevelingen en/of uitzonderingen) 4. Raad aan oproeper in afwachting van de hulp D Let op de eigen veiligheid D Herinneren aan waarschuwingslichten, driehoek D Het slachtoffer niet de wagen halen, tenzij bij gevaar (vuur) D Laat het slachtoffer neerliggen D Druk op de wonden om het bloeden te stoppen 5. Theorie en verklaringen Kinetica van ongevallen De ongevallen met voertuigen kunnen schematisch verdeeld worden in. 5 types: D Frontale botsing (potentiële kwetsuren: halswervels, borstkas, buikholte, bekken, onderste ledematen); D Impact achteraan (potentiële kwetsuren: halswervels en andere organen indien gevolgd door een frontale impact); D Zijdelingse botsing (potentiële kwetsuren: schedel, halswervels, thorax, buikholte, bekken. De schouder zal beschadigd zijn in verhouding tot de impact); D Rondgeslingerd (potentiële kwetsuren: diverse organen aangetast naar gelang van de positie van het slachtoffer. De ergste kwetsuren treden op vlakbij het punt van de impact op het slachtoffer); D Over kop gaan (potentiële kwetsuren: onmogelijk te bepalen. Mogelijke snijwonden bij de slachtoffers die een veiligheidsriem dragen. Risico om uit het voertuig geslingerd te worden door diegene die er geen dragen). Aangereden voetgangers Drie fases: D Initieel impact ter hoogte van de benen (soms ter hoogte van de heup); D De romp bevindt zich op de motorkap van het voertuig (bij een kind, kan het lichaam soms onder de auto glijden); D Het slachtoffer glijdt van het voertuig op de grond, meestal met het hoofd eerst. 21

24 2 Agressie Vechtpartij Verkrachting 2 1. Sleutelwoorden Vechtpartij Slachtoffers Dwang Dreiging Verkrachting Discussie Agressie. Emotionele shock Wurging Slagen Hematomen Vechtpartij Messteek Vuurwapen 2. Behandeling van de oproep 2.1 Indicatoren ter bevestiging van D Gebaseerd op de omstandigheden: kwetsuur en/of emotionele shock als gevolg van agressie. 2.2 Urgentiegraad Medisch Observaties Niveau Type Acties Bewustzijnsstoornis D1 Ademnood D2 Ambulance & Shock 1 Erge kwetsuren Mug..Penetrante thoracale kwetsuren (ongeacht de D3 oorzaak) Hyperalgie Potentiële shock Lichte kwetsuren Emotionele reactie 2 Potentieel ernstige kwetsuren 3 Licht gekwetst D1 D2 PIT D3 D1 D2 Ambulance D Politioneel D Gevecht nog bezig? D Agressor ter plaatse? D Buiten de privésfeer? D Gebruik van wapen (stomp object of niet, vuurwapen)? D Op vraag van het slachtoffer 3. Instructies ter attentie van de medische dispatcher (en/of aanbevelingen en/of uitzonderingen) D Indien gekwetst door vuurwapen protocol nr Raad aan oproeper in afwachting van de hulp D Let op eigen veiligheid D Druk op bloedende wonden met behulp van een propere doek om het bloeden te stelpen D In het geval van verkrachting, vragen aan het slachtoffer om acties te vermijden waardoor juridische bewijzen verloren zouden gaan (douche, toilet, ).

25 2 Agressie Vechtpartij Verkrachting 2 5. Theorie en verklaringen 1. Een psychologisch trauma kan voorkomen na en traumatisch gebeuren die kan worden gedefinieerd als volgt: een moment in het leven waarin een persoon zich ernstig bedreigd heeft gevoeld, angst voelde voor zijn eigen leven of van een verwante of geconfronteerd is geweest met ondraaglijke beelden van een traumatisch gebeuren bijvoorbeeld als getuige. 2. De psychotraumatische verwarringen zijn het directe of vertraagde gevolg, op het psychische vlak, van het traumatische gebeuren meegemaakt door het slachtoffer die hem de verlammende indruk geven dat de situatie zich steeds zal herhalen en zo zijn leven zal vernietigen. 3. Een slachtoffer kan, in een eerste periode, blijk geven van geen enkele stoornis. Niettemin, voor een gedeelte van de slachtoffers zal de traumatische gebeurtenis gevolgen hebben die kunnen onderverdeeld worden in drie symptoom categorieën: a...de herhaling van de traumatische gebeurtenis: nachtmerries steeds terugkerend, indringende beelden, scherpe emotionele en psychische reacties. b...een vermijdingsgedrag van alle stimuli (voorwerpen, personen, plaatsen, enz.) ontvankelijk voor het herinneren van de feiten. c...een hyperwaakzaamheid: verschieten bij het minste geluid, sneller geïrriteerd, moeilijk inslapen en gebrek aan concentratie. 4. Posttraumatische stress (PTSD in het Engels) overkomt 20 à 30% van de slachtoffers na een traumatisch gebeuren die hen confronteerde met de dood. De meeste politiekorpsen in ons land hebben een afdeling slachtofferhulp ter beschikking van de bevolking. De voorwaarde voor deze hulp is meestal het lijden aan psychologische stoornissen die het gevolg zijn van strafbare feiten (agressie, verkrachting, moordpoging). 23

26 3 Hartstilstand Dood Overleden 3 1. Sleutelwoorden Hartstilstand Dood Overleden Ademhalingsstilstand Apnoe Beweegt niet meer Lijk Rottingsverschijnselen Moord Zelfmoord Verkoling Onthoofding. Massieve verplettering Lijkvlekken Koude huid Doodsstrijd Duidelijk overleden 2. Behandeling van de oproep D Eventueel de zekerheid bepalen van een voorspelbaar overlijden waarbij niet kan worden gereanimeerd. 1.1 Indicatoren ter bevestiging van een hartstilstand D Afwezigheid van reactie op pijnlijke prikkels D Afwezigheid van bewegen van de borstkas thorax D Apnoe D Afwezigheid van pols 2.2 Indicatoren ter bevestiging van een plots overlijden / of niet te reanimeren dode D Verkoold lichaam, onthoofd, ontbinding D Context van voorspelbaar overlijden (zieke op het einde van zijn leven, ziekte in terminaal stadium) 2.3 Urgentiegraad Medisch Observaties Niveau Type ActieS Onbewust Ademhaling gestopt Verkoold Onthoofding Ontbinding..Context van voorspelbaar overlijden (zieke op het einde van zijn leven, ziekte in terminaal stadium) 1 Plotseling overlijden. te reanimeren 2 Evident overlijden 3 Voorspelbaar overlijden Mug &. Ambulance Ambulance & huisarts Huisarts Indien weigering hulp Andere Observaties Niveau Type ActieS Openen van deur Openen van deur D1 Brandweer Proces-verbaal D3 Politie..Verdacht overlijden vast te stellen door een arts ter plaatse Verdacht overlijden 101

27 3 Hartstilstand Dood Overleden 3 3. Instructies ter attentie van de medische dispatcher (en/of aanbevelingen en/of uitzonderingen) D Indien de patiënt met zekerheid is overleden en er een professional uit de gezondheidssector ter plaatse is (dokter huisarts, verpleger, enz.): dan moet er geen Mug uitgestuurd worden, een huisarts kan de akte van overlijden invullen. D Indien een persoon niet reageert op de telefoon of de deurbel, of men heeft geen nieuws sinds meer dan 24u, moet er niet verplicht een Mug uitgestuurd worden. Ofwel is de persoon overleden en niet te reanimeren, ofwel is het niet reageren vrijwillig en moet de persoon dus ook niet gereanimeerd worden. 4. Raad aan oproeper in afwachting van de hulp D Overweeg een reanimatie per telefoon met een bijzonder meewerkende oproeper 5. Theorie en verklaringen De kansen op recuperatie van een hartfibrillatie verminderen met 10% per minuut. De herkenning van een hartstilstand door een getuige is redelijk simpel waardoor het telefonisch gesprek tot een minimum beperkt kan worden. Bij een prognose van recuperatie van een patiënt is een vroegtijdige hartmassage zeer belangrijk. Dit wil zeggen dat we systematisch voorstellen aan de oproeper om te starten met een hartmassage. Het toepassen van een hartmassage, zonder mond-op-mond beademing, geven een waardevol resultaat in termen van overleven en vergemakkelijken de handelingen voor niet-professionelen. Het nemen van de pols aan de halsslagader door niet professionele getuigen is niet noodzakelijk voor het herkennen van een hartstilstand en is eigenlijk toch weinig betrouwbaar. De bepaling van verdacht overlijden is overigens een medisch privilege. Behalve in het geval van gevaar voor de hulpdiensten of om redenen van ordehandhaving wordt de vraag naar politie bepaald door een arts ter plaatse. 25

28 4 protocol 4 CVA TIA 1. Sleutelwoorden Attaque Beroerte Kan niet meer spreken Scheve Mond Hoofdpijn Trombose. Verlamming Eenzijdige Verlamming Onrustig Verward Walgen Ongeluk Vasculair Cerebraal Tijdelijk geen doorbloeding Overgeven Stuiptrekking 2. Behandeling van de oproep 2.1 Indicatoren ter bevestiging van AVC/AIT D Eenzijdige verlamming (verlamming van de linker- of rechterkant) D Scheefhangen van de mond D Herkent zijn omgeving niet, is verloren 2.2 Urgentiegraad Observaties Niveau Type ActieS Tekens van shock Bewusteloos Stuipen..Voortekenen van een mogelijke CVA/AIT..aanwezigheid van minstens 1 teken van ernst problemen met slikken aandachtsproblemen..ernstige aanval van acute hypertensie Hypotensie OAP (longoedeem) hyper/hypoglycemie.leeftijd < 65 jaar 1 Zeer erg 2 Erg PIT CVA voorgeschiedenis 3 Ernstig PIT Ambulance & Mug..Afasie of moeite om te spreken Scheve mond 4 Matig Ambulance

29 4 CVA TIA 4 3. Instructies ter attentie van de medische dispatcher D Overweeg een CO intoxicatie protocol nr. 22. (en/of aanbevelingen en/of uitzonderingen) D Overweeg hypoglycemie bij een diabeet protocol nr Raad aan oproeper in afwachting van de hulp D De bewuste patiënt in half zittende houding plaatsen. D De onbewuste patiënt in veilige houding plaatsen. D De 100 doen terugbellen indien de toestand van de patiënt achteruitgaat of verandert. 5. Theorie en verklaringen Het verschil tussen een TIA (trans ischemic attack) en een CVA (cerebraal vasculair accident) is dat de symptomen van een TIA meestal verminderen binnen de 24 u terwijl bij een CVA, de symptomen hardnekkiger zijn, de patiënt heeft ook vaak nawerkingen. Er zijn 2 types CVA: 1. Een ischemische CVA waarvan het mechanisme vergelijkbaar is met dat van een infarct, namelijk waarbij een ader in de hersenen verstopt is door een klonter. 2. Een CVA door bloeduitstorting, waarvan de toestand van de patiënt afhankelijk is van de grootte van de bloeduitstorting. Een CVA en een TIA kunnen verward worden met andere urgenties: een hypoglycemie bij een diabeet, de postkritische fase na een epilepsieaanval, een CO intoxicatie. Een belangrijke piek van hypertensie kan aan de basis liggen van een CVA door de bloeduitstorting. De onmogelijkheid om te praten kan niet worden opgenomen in de evaluatie van het bewustzijn omdat de verminderde spraak het gevolg is van CVA of TIA. 27

30 5 protocol 5 Wonde door wapen 1. Sleutelwoorden Schotwonde Steekwonde Snijwonde Stomp Trauma Penetrant trauma pistool Stomp object Revolver Jachtongeval Hold-up Overval met geweld. Geweer Machinepistool Agressie Moordpoging Vechtpartij Schieten Karabijn Jacht Mes Cutter Zakmes 2. Behandeling van de oproep D Bepaal het soort wapen: steekwapen (mes, cutter, enz.), vuurwapen (handwapen, jachtgeweer, enz.), stomp wapen (knuppel, enz.). D Bepaal de plaats van de kwetsuren (in het bijzonder: hoofd, hals, romp) 2.1 Indicatoren ter bevestiging van D Feiten worden als dusdanig verteld D Alle verwondingen ten gevolge van het gebruik van een vuurwapen, steekwapen, stomp voorwerp 2.2 Urgentiegraad Medisch Observaties Niveau Type ActieS Shock..Kwetsuren: hoofd, hals, thorax, buik en rug Penetrant trauma Elke schotwonde bij kinderen..hyperalgie..penetrant trauma in ledematen zonder tekenen van shock 1 Erg 2 Shock mogelijk Mug & Ambulance..Vitale functies normaal 3 Licht Ambulance Politie D Gevecht nog bezig? D Agressor ter plaatse? D Buiten de privésfeer? D Gebruik van wapen (Stomp of niet, vuurwapen)? PIT

31 5 Wonde door wapen 5 3. Instructies ter attentie van de medische dispatcher (en/of aanbevelingen en/of uitzonderingen) D Verwittig de hulpdiensten voor mogelijk gevaar. D Bij verwittigen van politie, deel dit mee aan de hulpdiensten. 4. Raad aan oproeper in afwachting van de hulp D Let op de eigen veiligheid D Laat het wapen ter plaatse, kom er niet aan. Bewaar de sporen D Neem een propere doek en druk op de wonde 5. Theorie en verklaringen Een scherpe wonde (alleen een ingang) is erger dan een perforatie wonde (een in- en uitgang). Bij aanwezigheid van alleen de ingangswonde kunnen we het traject van een projectiel niet bepalen (diepte, oriëntatie). De kwetsuren zijn onder andere afhankelijk van het interne traject van de kogel, die zelf beïnvloedt wordt door een interne schokgolf en het fameuze cavitatie fenomeen. Het orgaan of de gekwetste gedeelte bepaalt of de situatie erg is of niet. Want, niet alle steek- of schotwonden zijn, per definitie, erg. Wonde door een vuurwapen: zij kunnen oppervlakkige zelfs meervoudige wonden veroorzaken die helemaal niet de vitale functies beïnvloeden (oppervlakkige steekwonden). Daartegenover, een geperforeerde messteek in de onderbuik of borst vereist een tussenkomst van de Mug. Wonde door kogel: De ingangspunten zullen vaak wonden zijn van kleine omvang die weinig indruk maken, ze zijn echter geen spiegel van de interne kwetsuren die de kogel heeft veroorzaakt. Men kan geen conclusies trekken uit de positie van de respectievelijke in- en uitgangsopening, in functie van het gebruikte wapen is het traject van de kogel tussen in- en uitgang niet per definitie een rechte lijn (cavitatie). Dit soort wonden bieden plaats aan belangrijke infectueuze complicaties. Deze tussenkomsten zullen systematisch onderwerp zijn van een gerechtelijk onderzoek. Het medisch geheim blijft maar de veiligheid van de hulpverleners is prioriteit. 29

32 6 Brandwonde Brand 6 1. Sleutelwoorden Brandwonde Verbrand Roodheid Blaren Zwart Verkoold Inhalatie van hitte Brandende kledij Chemische verbranding Vrieswonden Stoom Elektrocutie Bevriezing Stoom Elektrocutie Elektriseren Brand Explosie Zuur Bijtende soda Ontstopper 2. Behandeling van de oproep D Bepaal de oorzaak van de brandwonde D Bepaal de plaats, de grootte en de diepte van de brandwonden Indicatoren ter bevestiging van D Blootstelling aan een belangrijke warmtebron, aan een brand/explosie D..Contact met een koudebron, een cryogeen product (stikstof of vloeibare zuurstof, ) D Blootstelling of contact met een chemisch product, bijtend of brandend Urgentiegraad Observaties Niveau Type ActieS..Brandwonde >15% volwassene. (behalve 1 e graad)..>10% kind. (behalve 1 e graad)..>30% (alle dieptes van de wonden gemengd (ernstig))..gezicht (vermoeden van geraakte ademhalingswegen)..brandwonde verbonden aan een elektrocutie Inhalatie van warmte 1 Erg..Hyperalgie ondanks cooling 2 Matig PIT Mug & Ambulance Lichte brandwonden 3 Licht Ambulance

33 6 Brandwonde - Brand 6 3. Instructies ter attentie van de medische dispatcher D Indien chemische brandwonden, welk product? D Indien brand, mogelijks CO en cyanide intoxicatie (en/of aanbevelingen en/of uitzonderingen) D In geval van meerdere zwaar verbrande slachtoffers denk aan het BABI plan D Indien explosie, zie protocol trauma nr Raad aan oproeper in afwachting van de hulp D Verwijder de slachtoffers uit de rook. D Spoel de brandwonden met stromend lauw water gedurende minimum. 10 minuten (regel van 15, water van 15 C gedurende 15 minuten op. 15 cm van de brandwonde). D De brandwonden niet met vettige of andere substanties bedekken. D Indien verbranding bovenste ledematen, verwijderen van ringen, horloge, juwelen. 5. Theorie en verklaringen Er wordt naar elk geval van elektrocutie een Mug gestuurd (zie desbetreffende protocol). Meerdere intoxicaties (CO, cyanide) cumuleren als er brand is. 31 Evaluatie van de verbrande huidoppervlakte bij een volwassene (regel van 9 van Wallace): Lichaamsdeel Hoofd en hals 9% Thorax (voorkant) 9% Thorax (achterkant) 9% Abdomen (voorkant) 9% Abdomen (achterkant) 9% 1 arm 9% 1 been (voorkant) 9% 1 been (achterkant) 9% Externe genitaliën 1% Het overgrote deel van brandwonden bij kinderen worden veroorzaakt door warme vloeistoffen (omvergooien van kookpotten ). Evaluatie van de verbrande huidoppervlakte bij een kind (regel van 9 van Wallace): Lichaamsdeel Kind Baby Hoofd en hals 14% 18% Thorax (voorkant) 9% 9% Thorax (achterkant) 9% 9% Abdomen (voorkant) 9% 9% Abdomen (achterkant) 9% 9% 1 arm 9% 9% 1 been (voorkant 8% 7% 1 been (achterkant) 8% 7% Het enige verschil met volwassen personen is dat het gezicht van een kind een groter percentage bedraagt.