Phono PreAmp studio USB Audio Restauration Solution

Transcriptie

1 G E B R U I K S A A N W I J Z I N G Bestnr.: Phono PreAmp studio USB Audio Restauration Solution Omwille van het milieu 100% recyclingpapier Impressum Alle rechten, ook vertalingen, voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van CONRAD ELECTRONIC NEDERLAND BV. Nadruk, ook als uittreksel is niet toegestaan. Druk- en zetfouten voorbehouden. Deze gebruiksaanwijzing voldoet aan de technische eisen bij het in druk gaan. Wijzigingen in de techniek en uitvoering voorbehouden. Copyright 1995 by CONRAD ELECTRONIC NEDERLAND BV Windmolenweg 42, 7548 BM Boekelo Internet: helpdesk@conrad.nl

2 Wij, - verklaring Terra Electronic GmbH - Herrenpfad 38 - D Nettetal (BRD) verklaren hiermee, dat het product Phono PreAmp Studio USB waar deze verklaring betrekking op heeft, overeenkomt met de volgende normen resp. normatieve documenten: EN Aan de volgende gebruiks- en omgevingscondities dient voldaan te worden: Woonbereik, zakelijk en commercieel bereik alsmede kleine bedrijven Deze verklaring is gebaseerd op: Testverslag(en) van het EMV- testlaboratorium Handtekening De informatie in dit document kan op elk moment gewijzigd worden en vertegenwoordigt op geen enkele wijze een verplichting van de kant van de verkoper. Er wordt geen garantie of beschrijving gegeven, noch direct, noch indirect, met betrekking tot kwaliteit, geschiktheid of uitdrukkingskracht voor een bepaald gebruik van dit document. De fabrikant behoudt zich het recht voor de inhoud van dit document of/ en de bijbehorende producten op elk moment te veranderen, zonder verplicht te zijn een persoon of organisatie in te lichten. In geen enkel geval is de fabrikant aansprakelijk voor schades van welke soort ook, die uit het gebruik, of de ongeschiktheid dit product of de documentatie te kunnen gebruiken, voortvloeien, zelfs als de mogelijkheid van een dergelijke schade bekend is. Dit document bevat informatie waarop auteursrechten liggen. Alle rechten worden voorbehouden. Geen gedeelte of uittreksel van deze handleiding mag gekopieerd of verzonden worden, in welke vorm ook, op geen enkele manier en voor welk doel dan ook, zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van de houder van de auteursrechten. Product- en merknamen die in deze handleiding genoemd worden, dienen alleen om identificatie mogelijk te maken. Alle geregistreerde handelsmerken, product- of merknamen die in dit document genoemd worden, zijn geregistreerd eigendom van de desbetreffende bezitters. TerraTec electronic GmbH, Alle rechten voorbehouden ( ). Inhoudsopgave Voorversterkte groeten 4 Aardleiding 4 Technische specificaties 5 Informatie betreffende vinyl 7 Tips en gereedschap 7 Alleen een groef, maar veel muziek 8 De RIAA- vervormingscorrectie 9 Afscherming 9 Let op! Opname 10 Links 11 Sound Rescue TerraTec Edition Overzicht Eerste stappen Gebruikersoppervlak Let op! Opname! Audio- materiaal redden Descratcher Denoiser CD branden Aanwijzingen voor de toepassing Contact opnemen 28 Service bij Terra Tec 29 Hotline mailbox, Internet 29 Pagina 2 3

3 Voorversterkte groeten Fijn, dat u gekozen heeft voor de TerraTec phono PreAmp Studio USB. phono PreAmp Studio USB is de consequente oplossing voor het digitaliseren van analoge geluidsbronnen, zoals uw geliefde grammofoonplatenverzameling, in de beste HiFi- kwaliteit. De aansluiting op de USB van uw computer is haast te simpel. Lees desondanks toch maar de hierna volgende informatie, opdat u zo snel mogelijk alle mogelijkheden van het apparaat kunt benutten. In het hoofdstuk "Informatie betreffende vinyl" krijgt u bovendien enige achtergrondinformatie over het medium grammofoonplaat alsmede en aantal wetenswaardigheden betreffende het thema "digitale restauratie via de PC". Wij wensen u veel plezier met de phono PreAmp Studio USB.... Uw TerraTec Team! Aardleiding Om de zogeheten netbrom te vermijden, dient u de meegeleverde tussenstekker te gebruiken. Steek deze stekker gewoon op een van de audiokabels (links of rechts) en verbind dan de aardingskabel van de platenspeler met de klemschroef. Technische specificaties Zeer simpele aansluiting op de computer via USB Geen speciale driver- installatie noodzakelijk, werkt direct onder Win98SE/ WinME/Win2000/ WinXP. Stereo- ingang voor platenspeler, omschakelbaar op Line In niveau (ca. 2 Volt/RMS - RCA/Cinch). Stroomvoorziening via de USB- aansluiting van de computer. Ingangscapaciteit in drie trappen instelbaar (100 pf, 250 pf en 430 pf). Ingangsniveau instelbaar (Min. -> 6mVRMS/1kHz, Max. -> 12mVRMS/1kHz, Line-In -> 2VRMS/1kHz). Filterfunctie met zeer precieze RIAA- vervormingscorrectie (20 Hz - 20 khz /± 0,4 db). Voor Moving-Magnet (MM) pick-up elementen of High-Output-Movingcoil (MC) systemen. Niet geschikt voor standaard MC- systemen. Ruisfactor < 0,007 % (5 mv). Aanduidings LEDs voor Peak en Signal. Ruisafstand: > 86 db (A). Afgeschermde behuizing conform EMV. 4 5

4 Aansluiting en bedieningselementen ➍ ➎ Signaal- en Peak- aanduiding Met deze twee LEDs kunt u snel controleren of de phono preamp hardware goed functioneert. Als het apparaat correct is aangesloten en er een audiosignaal aanwezig is, licht de signaal- aanduiding op. De helderheid verandert met het volume van het signaal. De Peak- aanduiding licht op, als het signaalniveau te groot is en het tot oversturing komt. Dit kan onder omstandigheden verholpen worden m.b.v. de ingangsniveau- keuzeschakelaar. Keuzeschakelaar voor ingangscapaciteit Uit de technische documentatie van uw geluids- pick-up- systeem kunt u het aanbevolen bereik van de ingangscapaciteit van de voorversterker halen. Stel de keuzeschakelaar in op een waarde, die het eerst in dit bereik past. Als u voor de pick-up niet beschikt over de desbetreffende details, zet dan de keuzeschakelaar in de middenpositie. ➊+➋ USB- aansluiting voor de verbinding met de USB- port van de computer Via de USB- aansluiting worden de, in de "phono PreAmp Studio USB" gedigitaliseerde audio- data, naar uw computer gestuurd. Bovendien wordt de "phono PreAmp Studio USB" via de USB- aansluiting van stroom voorzien. Zoek niet vertwijfeld naar de audio-aansluiting met uw geluidskaart: die heeft u niet nodig! Dat gaat allemaal digitaal via USB. ➌ 6 Phone-Line Input (cinch / rood = rechter kanaal, wit = linker kanaal) Sluit hier de uitgang van uw platenspeler aan. Let er svp op, dat de "phono PreAmp Studio USB" ontworpen is voor Moving-Magnet (MM) pick-up-elementen. Standaard Moving-coil (MC) systemen kunnen niet gebruikt worden. Als u beschikt over een High-Output MC systeem, kunt u dat wel gebruiken. Het uitgangsniveau dient minimaal 2-3 mv te bedragen. Als alternatief kunnen hier natuurlijk ook apparaten met Line- Niveau uitgang, zoals b.v. tape- decks, aangesloten worden. ➏ Ingangsniveau- keuzeschakelaar Hier kunt u instellen, welk ingangssignaal er aanwezig is en hoe het voorversterkt moet worden. U kunt kiezen uit geringe (Min) en maximale (Max) voorversterking. Als u de Line-In signalen opneemt, kiest u de schakelaarpositie Line-In. lees hiervoor ook het hoofdstuk Let op! Opname! Informatie over vinyl Tips en gereedschap Na de triomftocht van de CD werd het medium grammofoonplaat tot groot verdriet van vele vrienden van deze weergavetechniek meer en meer verdrongen. Tegenwoordig is zelfs het maken van eigen CDs met behulp van de computer en een CD- recorder (brander) geen probleem meer. Op zijn laatst op dit moment wordt het thema weer interessant voor diegenen die hun oude vinylschatten voor de eeuwigheid (of op zijn minst voor de "halfwaardetijd" van een "ruwe" CD...) zouden willen conserveren. Ook de daarvoor benodigde software wordt steeds betaalbaarder en eenvoudiger te betalen. 7

5 Hoe krijgt u echter de platenopnamen in uw computer? De platenspeler geeft een voor geluidskaarten (en andere Line- apparaten) in eerste instantie niet direct bruikbaar signaal af. Ook een in de handel gebruikelijke HiFi- versterker heeft hiervoor een speciale voorversterker nodig, die bij nieuwe apparaten eveneens niet meer vanzelfsprekend geïntegreerd is. Men kan zich er mee behelpen de (voor phono geschikte) HiFi- versterker direct naast de PC op te plaatsen - als u er niet voor terugschrikt het meestal netjes bekabelde apparaat steeds te moeten transporteren. Op deze plek doet het concept van de TerraTec phono PreAmp Studio USB zijn intrede. De phono PreAmp Studio USB versterkt het signaal van een platenspeler en maakt het klaar tot een hoogwaardig gegevens dragend signaal en digitaliseert het direct in het apparaat. De digitale data worden dan eenvoudig via de USB in de computer "gekopieerd". U kunt nu ook heel gemakkelijk via uw notebook uw grammofoonplaten archiveren. En opdat er geen onnodig vele kabels rondslingeren, betrekt de phono PreAmp Studio USB zijn stroom direct van de USB- port van de computer. Voor allen, die zich nu nog meer met de goede oude phono- techniek bezig zouden willen houden, volgt hier wat informatie over het vinyl. Alleen een groef, maar veel muziek Het audiosignaal wordt op een grammofoonplaat in de vorm van een bepaald patroon in een groef opgeslagen. De mechanische aftasting gebeurt door het pick-up systeem van de platenspeler, dat de in het vinyl geperste "audio- data" omvormt tot een zwak elektrisch signaal. Er wordt hier verschil gemaakt tussen twee "pick-up"- systemen: Moving Coil (MC) en Moving Magnet (MM of ook wel MD voor magnetodynamisch). Bij MM- systemen wordt een permanente magneet, bij MC- systemen een spoel bewogen. Een MC- systeem heeft ten opzichte van het MM- systeem het voordeel, dat er minder massa bewogen hoeft te worden, maar het nadeel is, dat het uitgangssignaal meestal met een factor 10 kleiner uitvalt, wat het ongelijk moeilijker maakt een goede signaal- ruis- afstand te bereiken. 8 Zowel MM- als MC- systemen kunnen uitstekend muziek reproduceren, waarbij in de praktijk overwegend het eerstgenoemde systeem te vinden is. De RIAA- vervormingscorrectie Misschien heeft u wel eens uw platenspeler per ongeluk op een andere ingang van de HiFi- versterker aangesloten dan de daarvoor bedoelde ingang. Waarschijnlijk heeft u daarbij gemerkt, dat het signaal slechts heel zacht, maar ook qua klankbeeld vervalst werd weergegeven. Dit heeft de volgende oorzaak: omdat de beweging van de naald beperkt is tot een bepaalde grootte, worden hoge frequenties (= kleine amplitude) versterkt en lage frequenties (= grote amplitude) afgezwakt weergegeven. Het signaal van het element moet dus eerst voor verdere bewerking voorbewerkt (gecorrigeerd) worden. Opdat bij elke grammofoonplaat niet anders gecorrigeerd moet worden, werd er door de "Recording Industry Association of America" (= RIAA) een standaard vastgelegd, die de te veranderen frequentieaandelen exact definieert. De kwaliteit van de vervormingcorrectie- procedure is dus een belangrijk kwaliteitskenmerk voor een phono- voorversterker. Afscherming Door het zelfs bij een Moving Magnet System toch echt lage uitgangsniveau (MM ca 2-5 mv, MC ca. 0,1-0,4 mv) zult u toch wat geld moeten spenderen om zoveel mogelijk storende elementen uit te sluiten. Als u b.v. voor de voorversterker een te simpel opgebouwde netvoeding gebruikt voor de netvoeding, dan zult u rekening moeten houden met een onaangename "netbrom". Helaas heeft de toenemende ophoping van elektronische apparaten in het huishouden tot gevolg, dat er steeds meer elektromagnetische golven opgewekt worden. Deze zijn weliswaar klein, maar kunnen het audiosignaal van de pick-up storen, omdat dat, zoals al eerder gezegd, ook heel klein is. Hier helpt alleen en zorgvuldige afscherming van de versterker, zoals dat bij de phono PreAmp Studio USB vanzelfsprekend het geval is. Bij het thema afscherming past ook de eventueel aanwezige aardleiding van de platenspeler. Deze zorgt ervoor, dat de platenspeler aangesloten kan worden op de afscherming, om zo een storende brom te vermijden. 9

6 Let op! Opname! Bij de phono PreAmp Studio USB wordt ook Sound Rescue TerraTec Edition 2.0, een professionele software voor het restaureren van uw geluidsopnamen meegeleverd. Lees daartoe ook het hoofdstuk Opname in het software handboek. Start de sound Rescue TerraTec Edition 2.0 zoals daar beschreven en begin en opname. Om bij de opname een zo optimaal mogelijke uitsturing te bereiken, is het belangrijk het input- level van de phono PreAmp Studio USB juist in te stellen. Speel de op te nemen grammofoonplaat af en let op de peak- aanduiding op de phono PreAmp Studio USB. Stel het input- level zo veel mogelijk op MAX. Als de LED brandt, betekent dat, dat het ingangssignaal te veel versterkt wordt. Stel daarom het input- level terug op MIN. Nu zou de LED geen oversturing (Peak) meer aan moeten geven. In tegenstelling tot opnamen, die u vroeger met een bandrecorder gemaakt heeft, mag een digitale opname nooit overstuurd worden. Wat er vroeger als misschien gewenst "bandverzadigingseffect" nog mee doorging, leidt op het digitale vlak tot duidelijk hoorbare storende ruis, die nauwelijks meer gerepareerd kan worden. Nadat u met de phono PreAmp Studio USB en de software Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 uw opnamen gemaakt heeft, kunt u deze direct op digitaal niveau met Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 nabewerken. Met de software Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 staat u een machtig stuk gereedschap voor het restaureren van oude grammofoonplaten ter beschikking, waarbij de bediening intuïtief en makkelijk te begrijpen te doen is. als u echter met een andere bewerkingssoftware zou willen werken, dan moet deze tenminste over de volgende functies beschikken: verwijderen van korte, luide tikken (de-click); verwijdering van het zachte kraken op de achtergrond (de-crack), een ruisonderdrukking (de-noise) en het automatisch opheffen van het audiosignaal (normalisering). De normalisering dient in een aparte stap steeds na de plaatsgevonden restauratie van het audio- materiaal te gebeuren. Sommige programma's beschikken bovendien over functies zoals de verbreding van de stereobasis (deze is bij grammofoonplaten in tegenstelling tot de CD beperkt) en een equalizer, waarmee u het klankbeeld een beetje kunt opfrissen of met iets meer uitdrukkingskracht vorm kunt geven. Bedenk 10 echter, dat minder meestal meer is en te veel "gerommel" het authentieke geluid van de originele opname teniet zou kunnen doen. Als u steeds complete grammofoonplaten opgenomen heeft, kunt u de opnames eventueel ook nog in aparte tracks (titels) scheiden. Daartoe kunt u direct Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 gebruiken of een ander audio bewerkingsgereedschap. Deze functie kan afhankelijk van de software eveneens grotendeels automatisch gebeuren. Als goede laatste kunt u de zo gewonnen opnamen met uw CD- Mastering software branden (b.v. Feurio ), een shareware programma, dat met de phono PreAmp Studio USB meegeleverd wordt). Links Als u geïnteresseerd bent in verdergaande informatie over dit thema, dan kunnen wij u vanaf deze plek enkele Internet- links aanbevelen. Veel plezier bij het surfen. Hier vindt u onder andere veel informatie over de geschiedenis van de grammofoonplaat. Informatie over grammofoonplaten, platenspelers en analoge techniek. Eersteklas tijdschrift met informatieve artikelen! Beslist aan te bevelen! geschiedenis van de opnametechniek. Usenet Rec.music.collecting.vinyl Hier wisselen platenverzamelaars hun ervaringen uit. Rec.music.marketplace.vinyl En als u eens een bepaalde grammofoonplaat zoekt, die u nergens meer kunt krijgen: probeer het hier eens! 11

7 Sound Rescue TerraTec Edition Overzicht Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 is een stuk gereedschap met grote capaciteiten, waarmee u opnamen die problemen vertonen, b.v. omdat ze al oud zijn, direct via uw PC kunt opknappen. Het is er voor bedoeld ongewenst geruis te verwijderen resp. duidelijk te reduceren en garandeert daarbij een authentieke sound zonder merkbaar verlies van de originele kwaliteit. Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 is een ideale uitbreiding van opnameen CD- programma's, vooral als u al uw schatten aan cassettes en vinyl of misschien zelfs wel schellakplaten wilt vereeuwigen op CD. Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 biedt een veelvoudige functie- omvang en werd speciaal voor die multimedia- gebruiker ontwikkeld die geen belang heeft bij het urenlang aanleren van gecompliceerde bewerkingsmethodes en de betekenissen en toepassingen van eindeloze parameterinstellingen, die bij andere professionele software nodig zijn. Bij de twee bewerkingsmodules Descratcher en Denoiser hoeven voor het bereiken van een optimale sound slechts twee parameters ingesteld te worden, hetgeen normaalgesproken slechts enkele seconden duurt. U kunt deze instellingen zonder problemen uitvoeren tijdens een "Real- time" playback. Daarnaast kunt u voor het opfrissen van "stoffige" opnamen volume en klankkleur (bas, hoogte) van het schoongemaakte uitgangssignaal instellen. Kenmerken: "Real- time" werking vanaf 233 MHz MMX Pentium onder Windows 95/98/Me/NT/2000/XP Verwijdert geluiden zoals kraken, tikken, statische ontladingen, krassen en oppervlaktegeluiden Reduceert constante achtergrondgeluiden zoals bandruis, netbrom en thyristor- gezoem Zwakt digitale vervormingen af en bedekt het uitvallen van het signaal Realtime- werking tijdens de fijninstelling van de parameters Unieke functie Difference voor het meeluisteren van de verwijderde geluiden Alle metingen met max. 80-bit zwevende komma precisie Typische toepassingen: Archiveren en repareren van ouder audio- materiaal Remastering van oude opnamen op CD: van schellak, vinyl en tape Verwijderen van storende bijgeluiden op cassetteopnamen Uitfilteren en verwijderen van storende geluiden in gesprekken met veel bijgeluiden of van opnamen van telefoongesprekken Reduceren van storende geluiden in radio- uitzendingen op de middengolf, korte golf en FM Hoge stabiliteit vanwege zelfstandige werking Opname in het 44,1 khz/16 bit "Red Book" WAV- format Wereldwijd de snelste offline bewerking Snelle, intuïtieve begeleiding van de gebruiker 12 13

8 2. Eerste stappen Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 bevindt zich op de meegeleverde product- CD, die geconfigureerd is voor automatische installatie. Als de autostart applicatie op de CD niet automatisch geopend wordt, start u de applicatie handmatig door dubbel te klikken op "autorun.exe" in het Rootregister van de CD. Start aansluitend de installatie van Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 en volg de aanwijzingen op het beeldscherm. Bij de eerste keer starten controleert Sound Rescue TerraTec Edition 2.0, of in uw systeem een CD- brander en daarbij horende brandersoftware aanwezig zijn. Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 werd getest met WinOnCD TM 3.6 tot 5.0, EasyCDCreator TM 5.0, nero 4.0 tot 5.0 en Feurio Feurio vindt u ook op de TerraTec product- CD. Een dialoogvenster vraagt, welk branderprogramma u direct vanuit Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 kunt starten. Het dialoogvenster voor het kiezen van de brandersoftware Kies de software uit, waarmee u het liefste uw audio- CDs brandt. Lees daarvoor ook hoofdstuk 8, CD branden. Voor een snelle controle van het met succes installeren van Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 klikt u simpelweg op en kiest het bestand democlic.wav voor de bewerking. Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 ondersteunt WAV- bestanden volgens de Red Book standaard: 16bit/44,1kHz. Gebruikersoppervlak Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 beschikt over een intuïtieve begeleiding van de gebruiker. Daarbij is het systeem bewust heel eenvoudig en overzichtelijk te bedienen en biedt gelijktijdig sterke functionaliteit. In de 14 bovenste helft bevinden zich de bereiken Descratcher, Analyzer en Denoiser, waaronder nog een regel ligt met verdere instelmogelijkheden voor het optimaliseren van de klank. Daaronder ligt het Playback- bereik met de weergave van het actuele audio- materiaal in het Wavevorm- venster en controleknoppen voor verdere programmafuncties. Even kort doorbladeren Volg onderstaande stappen en u kunt binnen korte tijd kwalitatief hoogwaardige resultaten bereiken bij het schoonmaken van b.v. grammofoonplaat- opnamen met krassen. U vindt uitgebreide informatie in de volgende hoofdstukken. 1. Klik op het schakelvlak, voer een bestandsnaam in en start de opname van uw nieuwe audio- materiaal. 2. Open door klikken op het schakelvlak het menu "Select Input File". Kies het WAV- bestand, dat bewerkt moet worden. Het gewenste bestand wordt geladen en de golfvorm ervan wordt weer-gegeven in het Waveform- venster. 3. Start de weergave met het schakelvlak. Nu zou u het audiomateriaal moeten kunnen horen en de uitsturingswijzer moeten kunnen zien. In het venster van de Analyzer wordt nu het frequentieprofiel van het ingangs- en uitgangssignaal alsmede het ruisprofiel (noise print) dynamisch weergegeven. U kunt de weergave stoppen met het schakelvlak en "terugspoelen" naar het begin met het schakelvlak. Tijdens de playback kunt u vanuit iedere gewenste plaats uit opnieuw starten, door met de cursor in het Waveform- venster op de gewenste plek te klikken. 4. Als er zich in uw opname plotseling optredende krakende geluiden voorkomen, kunt u proberen deze er met de Declick- regelaar uit te filteren. 5. Als er zich in uw klankmateriaal brommende of zoemende geluiden bevinden, of in het geval van een grammofoonplaat een permanent achtergrondgeruis te horen is, kunt u proberen deze storende signalen met de Decrackle- regelaar uit te filteren. 15

9 6. Als u geluiden als bandruis of blijvende grammofoonplaat- oppervlaktegeluiden wilt verwijderen, gebruikt u de Denoiser en stelt u de regelaars threshold en reduction dienovereenkomstig in. 7. Om het originele geluid te vergelijken met het bewerkte signaal, klikt u op het schakelvlak. 8. Met de functie kan het uitgefilterde deel van de opname hoorbaar gemaakt worden. 9. Stel de volumeregelaars zo in, dat het geluidssterkte- niveau net niet in het rode bereik komt. (in het midden), alsmede de regelaars Bass/Treble/volume (onder). Twee geluidsniveaumeters maken het voor u mogelijk het uitgangsniveau te controleren terwijl u tegelijkertijd met de genoemde regelaars het volume alsmede bas en hoge tonen kunt instellen. Omdat de eisen aan de processor van de Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 heel laag zijn (ong. 30% bij een 300 MHz Pentium II voor een Wavebestand met 16-bit, stereo en 44,1 khz), kunt u alle parameters optimaal instellen, waarbij u het resultaat gelijktijdig tijdens de bewerking in "real time" kunt horen. 10. Snij het overtollige audio- materiaal links van de actuele marker- positie weg met. 11. Klik op om het nu bewerkte materiaal op te slaan in een nieuw bestand. De bestanden zijn aansluitend aanwezig in het 16-bit/44,1kHz- format. 12. Klik op om het volume- niveau van het audio- materiaal te optimaliseren. 13. Als u op het schakelvlak klikt, wordt het actuele audio- materiaal als nieuwe track aan uw meegekoppelde brandersoftware doorgegeven. Herhaal gewoon deze stappen en stel direct een audio- CD samen, die u dan kunt branden. Het bewerkingsbereik van de Sound Rescue terratec Edition 2.0. maakt het alleen horen van de bij de bewerking verwijderde geluiden in "real time" mogelijk. 14. De functies van de parameters van de Descratcher en de Denoiser worden in de hoofdstukken Descratcher, Denoiser en Aanwijzingen bij de toepassingen beschreven. 3. Gebruikersoppervlak Bewerkingsbereik Het bewerkingsbereik van de Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 bestaat uit vier hoofdgedeeltes: Descratcher (links), Denoiser (rechts), Analyzer 16 Analyzer maakt het horen van de ingangssignalen mogelijk door het omzeilen van de Descratcher en de Denoiser. geeft de volledige belasting van het systeem van de computer aan, geeft dus aan hoeveel procent aan rekentijd er met Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 verbruikt wordt. geeft grafisch de volume- en frequentie curves aan en is zeer geschikt voor de optische controle van de filterinstellingen. 17

10 Descratcher Denoiser verwijdert effectief tikken en gekraak in het audio- materiaal. verwijdert ruis en storende bijgeluiden in het audio- materiaal Lijst van de schakelvlakken en schakelaars in het playback- bereik Data- functies Playback - bereik Het Playback- bereik bevindt zich in het onderste deel van het programmaoppervlak van de Sound Rescue TerraTec Edition 2.0. U kunt een WAVbestand opnemen, ter bewerking laden, playback starten en stoppen, alsmede op een gewenste positie in het WAV- bestand springen door de cursor in het Waveform- display te bewegen. Na het laden van een WAV- bestand wordt de naam en format ervan getoond in het displayvenster onder de Analyzer en de golfvorm ervan wordt in geel weergegeven in normaal aanzicht, d.w.z. de vorm wordt in de breedte van het Wavevorm- display ingepast. opent het bestand- dialoogveld "laden" opent het bestand- dialoogveld "opslaan" Audio- functies normaliseert het audio- materiaal op maximaal volume deelt het audio- materiaal op de actuele marker- positie zet de marker op een positie in het audio- materiaal, waar waarschijnlijk een nieuw muziekstuk begint zet de marker op de plek met maximaal volume start de gekoppelde CD- brandersoftware opent het "help"- bestand Het playback- bereik van sound Rescue TerraTec Edition 2.0 Het bewerkte audio- materiaal kan door openen van het bestands- dialoogveld met het schakelveld opgeslagen worden. De sample- frequentie van het opgeslagen bestand is identiek aan de frequentie van het uitgangsbestand (44,1 khz). Als het uitgangsbestand niet in het 16Bit/44,1kHz- format aanwezig is, dan dient u het om te vormen met behulp van een daarmee overeenkomend hoogwaardig gereedschap in uw bewerkings- resp. geluidskaart- software. Controle- functies vraagt naar een bestandsnaam en opent het opnamevenster start de weergave stopt de weergave zet de weergave- cursor terug naar het begin Aanzicht- functies Zoom+ Toont het complete audio- materiaal van het bestand Zoomt in op een ca. 20 seconden lang bereik van het audiomateriaal 18 19

11 4. Let op! Opname Met Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 kunt u natuurlijk ook opnames maken. Daartoe klikt u op het schakelvlak en voert in het dialoogvenster de plaats en de naam van het te maken WAV- bestand in. Nu ziet u het venster AlgoRec, dat het toegangsniveau van het standaard opname- apparaat van Windows aangeeft. De opname staat nog op pauze. Het opname- venster AlgoRec van soundrescueterratec Edition 2.0. Stuur de niveaumeter zo uit, dat deze nooit in het 0dB komt, dus niet in het rode bereik. Dan wordt er door een digitale oversturing een gekraak veroorzaakt, die er ook met de software niet goed uitgefilterd kan worden. Als u op het schakelvlak klikt, wordt automatisch de Windows opnamemixer geopend. Als u klaar bent om met de opname te beginnen, klikt u op en u neemt het signaal op. U kunt de opname ook weer door stoppen en door er opnieuw op te drukken weer doorgaan met opnemen. Als u op klikt, beëindigt u de opname van het daarvoor gekozen bestand. Nu kunt u door een klik op een nieuw bestand aangeven en een volgende opname maken. 5. Audio- materiaal redden Hieronder leest u iets preciezer, hoe u uw opnames kunt nabewerken. Restaureren Nadat u een hele kant b.v. van een grammofoonplaat heeft opgenomen, wilt u het audio- materiaal met Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 redden en 20 restaureren. Start de weergave met. Als de schakelaar ingeschakeld is, worden de Descratcher en Denoiser omzeild, en u hoort het originele materiaal. Schakel de Bypass weer uit en u hoort in realtime, wat de restauratie voor effect heeft. U kunt tijdens de weergave de instellingen van de Descratcher en Denoiser veranderen en het verschil in de Analyzer zien en in uw oren horen. Klik bij wijze van test op om alleen het ruisen en tikken te horen dat er uitgefilterd wordt. Stel de regelaar in naar uw beoordeling en lees daartoe ook de desbetreffende hoofdstukken Descratcher en Denoiser. Stel de regelaar Volume zo in, dat de uitslag net niet in het rode bereik komt. Als u tevreden bent met het resultaat, stopt u de weergave met en slaat het resultaat op met een klik op. Het nieuwe audio- materiaal wordt automatisch geladen en getoond. Opdat een dubbele filtering vermeden wordt, is de Bypass geactiveerd. Optimalisering Zoek met naar de plaatsen met de hoogste niveau- uitslag en controleer of deze niet door kraken maar door het normale audio- materiaal veroorzaakt worden. Als u volledig overtuigd bent van de kwaliteit, kunt u met een klik op het volume verhogen, zonder dat uw audiomateriaal overstuurd wordt. Sla het resultaat opnieuw op. Tracks maken Na de geslaagde restauratie wilt u bepaalde gedeelten uit de lange opname er uitsnijden. Als u op drukt, zoekt de Sound Rescue TerraTec Edition 2.0 een positie, die waarschijnlijk en pauze tussen twee muziekstukken is. U kunt dergelijke pauzes ook zelf zoeken, door gewoon het audio- materiaal met te beluisteren en met de marker stoppen. Zoom+ Nu kunt u bovendien met het zicht vergroten en de marker met de muis exact op de juiste plaats brengen. Met kunt u het audio- materiaal links van de marker in een nieuw bestand schrijven of eventueel wissen. 21

12 Hoe hoger de Decrackle-parameter ingesteld wordt, hoe meer kraakgeluiden er uit het origineel verwijderd worden. De hoogste instelling, bijna 100, leidt tot een polijsting van het ingangssignaal. Deze parameter kan in het algemeen zonder problemen op 80 gezet worden zonder hoorbare artefacten (storende ruis). In sommige gevallen kan zelfs een extreem hoge instelling tot maximaal 100 de kwaliteit van het audio- materiaal nog verbeteren. Het Split- venster van sound rescue terratec Edition 2.0 Markeer de optie die u wilt uitvoeren, benoem eventueel het nieuwe bestand en klik op OK. Save op deze manier uw nieuwe aparte opname en brand deze op een CD. 6. Descratcher De Descratcher verwijdert op effectieve wijze tikken en kraken van oude vinyl- of schellak- grammofoonplaten alsmede audio- bestanden, waarvan de klankkwaliteit bij het opnemen vanwege schakelgeluiden, digitale bijgeluiden, b.v. een thyristor- brom, slechter geworden zijn. Het Descratcher- algoritme bestaat uit twee delen: het Declicking filter en het Derackling-filter. Terwijl het Declicking-filter normaalgesproken gebruikt wordt voor het verwijderen van luide tikgeluiden van oude grammofoonplaten of schakelgeluiden van digitale resp. analoge audio- apparatuur, verwijdert het Declicking-filter blijvend, meestal zacht maar dicht gekraak. Hoe hoger de Declick-parameter gezet wordt, hoe meer tik en ruis er verwijderd wordt. Bij een instelling van 0 passeren praktisch alle tik- en ruisgeluiden het filter. Voor het verwijderen van tik en ruis op vuile grammofoonplaten is een declick-waarde van ongeveer 50 in de meeste gevallen goed geschikt. Om het optreden van artefacten bij de Descratching-procedure te minimaliseren, dient de definitieve instelling van de Declick- en Decrackleparameters bij het kritisch beluisteren van de verschillende delen van het te reinigen audio- bestand uitgevoerd te worden. Daartoe willen wij u het gebruik van de functie difference in het Playback- bereik in overweging geven, die een optimale parameter- instelling op een zeer intuïtieve manier mogelijk maakt. U kunt schakelen tussen het overgangssignaal en het ingangs-/ uitgangssignaal verschil, d.w.z. het deel dat door de DeScratchingalgoritme verwijderd werd. Dit signaalverschil mag normaal gesproken geen delen van het originele signaal bevatten, die behouden moeten blijven. Verdere opmerkingen over de optimale instelling van de Declick- en Decrackle-parameters vindt u in de Aanwijzingen voor toepassingen. Let er op, dat de functie Difference voor de Descratcher en Denoiser gelijktijdig toegepast kan worden. Als u alleen de Descratcher wilt laten werken, laat u de regelaar (threshold en reduction) van de Denoiser op 0 ingesteld staan. 7. Denoiser De Denoiser behoort tot de zogenaamde ruisreductiesystemen, d.w.z. er is daarbij geen speciale coderingsprocedure voor de opname nodig, zoals b.v. in het zeer bekende bandruis- reductiesysteem van DOLBY TM Lab. De Denoiser verwijdert daarbij efficiënt elke soort van bandruis van opgenomen audio- tracks. De algorithmix Denoiser bestrijdt bandruis, storende geluiden bij opnames van telefoongesprekken en restgeluiden op oude grammofoonplaten, nadat deze met de Descratcher bewerkt zijn. 22 Typisch tikken van een signaal van een vinylgrammofoonplaat (links) en gerepareerd signaal (rechts) In deze versie van de Denoiser wordt een typisch breedband- ruisprofiel (Noise-Print) gebruikt, dat voor de bewerking van oppervlakruis op vinylgrammofoonplaten alsook voor bandruis geoptimaliseerd werd. 23

13 De ruisreductie- procedure in de Denoiser kan geregeld worden met slechts twee parameters, hetgeen het zonder problemen zoeken naar optimale resultaten, afhankelijk van het ter beschikking staande uitgangsmateriaal, mogelijk maakt. Het frequentiebereik van het ingangssignaal (rood), het voor de bewerking van het geluidsmateriaal gebruikte ruisprofiel (wit) alsmede het frequentiebereik van het uitgangssignaal na de bewerking (groen) kunnen in het venster Analyzer gevolgd worden. Het ruisprofiel (wit) geeft de drempelwaarde aan, daarboven vindt geen ruisreductie meer plaats. Door de parameter threshold wordt dit ruisprofiel naar boven en naar onderen bewogen. U kunt met deze parameter ook het profiel zo instellen, dat het net boven het achtergrond- ruisniveau ligt. Bij een gegeven drempelwaarde bepaalt de tweede parameter reduction de omvang van de verwijderde ruis onder het gekozen ruisprofiel. Een goede startwaarde zou een instelling van het ruisprofiel net boven het achtergrond- ruisniveau zijn (ong. 10 db). Een verdere verhoging van de parameter reduction zou de achtergrondgeluiden aanzienlijk moeten reduceren. Als artefacten in de vorm van zogenaamde fluittonen resp. robotachtige tonen duidelijk te horen zijn (het fenomeen time aliasing) verhelpt een verlaging van de parameter reduction en een verhoging van de drempelwaarde (tot ca. 30 db boven het achtergrond- ruisniveau) dit probleem. 8. CD branden Bij de eerste start controleert Sound Rescue terratec Edition 2.0 of uw systeem een CD- brander en de daarbij horende software bezit. Sound Rescue terratec Edition 2.0 is getest met WinOn TM 3.6 t/m 5.0, EasyCDCreatorTM 5.0, nero 4.0 tot 5.0 en Feurio Feureio vindt u ook op de meegeleverde TerraTec- product-cd. Een dialoogvenster vraagt, welk branderprogramma u direct vanuit Sound Rescue terratec Edition 2.0 kunt starten. 24 Het dialoogvenster voor het kiezen van de brandersoftware Kies de software uit waarmee u het liefste uw audio-cds brandt. Als u dit programma op een later tijdstip wilt veranderen, klikt u gewoon op het kleine symbool in de hoek linksboven van het sound rescue terratec Edition 2.0 venster en kiest u het punt CD- Recording. De uitgekozen brander- software is nu gekoppeld met het schakelvlak. U kunt nu met één klik de zojuist gerestaureerde track uit Sound Rescue terratec Edition 2.0 doorgeven aan de brander- software. Dan verschijnt er een vraag- dialoog, of dit audiobestand toegevoegd moet worden aan de CD- lijst van het branderprogramma. Toevoegen van een audio- track uit sound rescue terratec Edition 2.0 Voeg nu gewoon na de restauratie de aparte audio- stukken van de CD- lijst toe aan het brandprogramma. Als u daarmee klaar bent, start u gewoon het branden. Van harte gefeliciteerd met uw gerestaureerde, digitale "grammofoonplaat"! 9. Aanwijzingen betreffende de toepassing De Descratcher en Denoiser zijn gebruiksvriendelijke audio- restauratiegereedschappen, gebaseerd op een extreem efficiënt signaalbewerkingsalgoritme. In de meeste gevallen kunnen daarmee automatisch goede resultaten bereikt worden. Om het maximum uit dit gereedschap te halen, vooral bij het werken met zwaar beschadigd audio- materiaal, worden hierna een paar praktische regels opgesomd: 25

14 Maak uw opnamen direct in het WAV- bestandsformat en gebruik voor de DeScratching-procedure geen bewerkingsapparatuur zoals b.v. een limiter of compressor. Als het te herstellen materiaal harde tikkende geluiden bevat, kunt u deze bij het digitale opnemen enigszins begrenzen. Het verdient aanbeveling als u verschillende versies maakt, die met verschillende ingangsversterking opgenomen zijn, om de resultaten aansluitend na de DeScratching-procedure met elkaar te vergelijken. Om artefacten te vermijden, moet u de Declick- en Decrackle-parameters niet te hoog instellen. Bij het werken met zwaar beschadigd materiaal is het raadzaam een goed akoestisch compromis tussen de overblijvende storingspieken en de in het signaal ontstane artefacten te vinden. Wees toegevend, als u hopeloos beschadigd uitgangsmateriaal wilt bewerken, want uit niets kan geen enkel programma, ook al is het nog zo goed, originele data herstellen. Als tijdens een opname meerdere keren het geluidsniveau en/ of de geluidskarakteristiek verandert, kunt u proberen het origineel in stukken te verdelen en deze aansluitend apart met de verschillende Denoising-instellingen te bewerken en te normaliseren. Om artefacten in de vorm van fluittonen resp. robotachtige tonen (time aliasing) te vermijden, mag u de parameters threshold en reduction niet te hoog instellen. Begin met een gematigde instelling, door het geluidsprofiel net boven het achtergrondgeluidsniveau in te stellen (ca. 10 db), en verhoog geleidelijk de parameter reduction. Probeer tenslotte de optimale relatie tussen deze beide parameters te vinden. Een grote hulp bij de optimale instelling van de Denoiser- parameters is de Analyzer. Tijdens de denoising maakt deze analyzer vooral de invloed van het geluidsprofiel en de parameterinstelling op het audiosignaal zichtbaar. Als u van mening bent dat het uitgangssignaal niet luid genoeg is, verhoogt u het volume en let daarbij op de linker- en rechter niveaumeter. Als de bovenste rode LEDs oplichten, is het volume al te hoog 26 ingesteld en u heeft het zogenaamde begrenzingsbereik bereikt, hetgeen kan leiden tot hoorbare vervormingen. Met de regelaars bass en treble kunt u de waarden van de hoge en lage frequenties afhankelijk van de gewenste klankkleur verhogen (+) of verminderen (-). Het is mogelijk dat door een te hoge instelling van de regelaar bass resp. treble het uitgangssignaalvolume tot in het begrenzingsbereik verhoogd wordt. In een dergelijk geval moet u de regelaar volume lager instellen, tot u buiten het begrenzingsbereik blijft (de rode LEDs helemaal boven branden niet meer). Als u niet opneemt met de phono PreAmp Studio USB, heeft de keuze van de geluidskaart, speciaal de in dat geval gebruikte analoog/ digitaal converter, een beslissende invloed op de kwaliteit van het opnamesignaal. Voor audio- opnamen in professionele kwaliteit dient u dus overeenkomstig hoogwaardige geluidskaarten te gebruiken, zoals b.v. het TerraTec Audiosysteem EWX 24/96. Als u uw audio- bestanden maakt met een aftastfrequentie die afwijkt van 44,1 khz, b.v. 48 khz, dient er aansluitend een conversie naar 44,1 khz plaatsvinden. Voor een dergelijke conversie dient in elk geval een overeenkomstig hoogwaardig software- programma gebruikt worden. U krijgt optimale resultaten door uw gehoor in combinatie met de functie Difference tijdens de weergave. Geactiveerd wordt alleen het met de DeScratching- en DeNoising-algoritmes uitgefilterde onderdeel hoorbaar gemaakt. Hier zou u dus in het beste geval storende ruis kunnen horen. Als echter in het Difference-signaal het originele signaal er bovenuit komt, dient het aandeel van de filtering teruggebracht te worden. Belangrijke opmerking: Sound Rescue terratec Edition 2.0 is een zeer snel, effectief gereedschap. U zult verbaasd staan in welke hoge mate de klankkwaliteit van oude grammofoonplaten en problematische audio- bestanden verbeterd kan worden. Verwacht echter geen wonderen, als u b.v. materiaal met grote "gaten" of 27

15 "sprongen" bewerkt. Als de informatie eenmaal verloren is gegaan, en er niet genoeg redundantie in het overblijvende materiaal aanwezig is, is het herstellen van het originele materiaal onmogelijk. In dergelijke hopeloze gevallen proberen ervaren geluidstechnici met behulp van zeer complexe audioeditors, soortgelijk klinkende, reeds eerder opgenomen passages in de hiaten te kopiëren. Waar ook nogal wat problemen aan kleven is de poging materiaal te bewerken dat zoveel storende geluiden bevat, dat het originele signaal niet meer waargenomen kan worden. Als de informatie praktisch alleen nog maar uit storende geluiden bestaat (zeer slechte signaal-/ ruisverhouding) en er niet voldoende informatie aanwezig is over de eigenschappen van het originele signaal, of nog slechter, als bovendien niet- lineaire vervormingen gaan meedoen, leveren de resultaten van de DeNoising- procedure slechts een beperkte kwaliteit op. 10. Contact opnemen Verdere informatie over uitbreidingen, updates en nieuwe producten van de firma Algorithmix(r) vindt u op Internet onder: of u stuurt een naar: support@algorithmix.com als u informatie nodig heeft over installatie en prestaties van dit product, of naar: info@algorithmix.com als u algemene suggesties en vragen over het Algorithmix assortiment heeft. product- Algorithmix en Sound Rescue zijn merknamen van Algorithmix GmbH. Alle overige hierboven genoemde product- en firmanamen zijn TM of merknamen van de desbetreffende eigenaren. 28 Wij behouden ons het recht voor, informatie in dit document zonder aankondiging vooraf te veranderen. Er mogen geen delen van dit document zonder toestemming vooraf van Algorithmix GmbH gekopieerd, gereproduceerd, overgedragen of opgenomen worden. Service bij TerraTec Net zo als wanneer u soms ergens op trapt en zich afvraagt waar dat plotseling vandaan komt, loopt soms niet alles zo als het eigenlijk zou moeten. Dat kan zelfs in de beste computersystemen wel eens voorkomen. In een dergelijk geval staat het TerraTec team u graag met raad en daad bij. Hotline, Mailbox, Internet Bij een groot probleem - waarbij u alleen of met vakkundige hulp van dit handboek, uw buurman of handelaar niet meer verder komt - moet u direct contact met ons opnemen. De eerste weg leidt daarbij naar de mogelijkheid van Internet: op de pagina's vindt u steeds actuele antwoorden op vaak gestelde vragen (FAQ) alsmede de nieuwste drivers. Dit alles staat u bovendien via ons mailbox- systeem ter beschikking. De telefoonnummers luiden: (0) (analoog) en (0) (ISDN). Als bovengenoemde mogelijkheden u niet verder helpen, wendt u dan svp tot onze telefonische Hotline. Bovendien kunt u online contact met ons opnemen. Roep daarvoor de volgende pagina op: In beide gevallen dient u de volgende informatie bij de hand te hebben: uw registratienummer deze documentatie Verder is het handig voor onze technici als u tijdens het telefoongesprek bij uw apparaat zit, om een paar trucs en kneepjes direct uit te kunnen proberen. Noteer bij het contact met ons support team beslist de naam van de desbetreffende medewerker. Deze naam heeft u nodig, als er een defect opgetreden is en het apparaat naar ons gestuurd moet worden. 29