JUGAAD IS ALS EEN JAZZBAND

Transcriptie

1 VAKMANSCHAP JUGAAD IS ALS EEN JAZZBAND Westerse managers zijn niet goed in het afdwingen van innovatie, volgens managementgoeroe Navi Radjou. Dat heeft een culturele oorzaak. Ze zijn getraind in het verbeteren van een werkwijze, in plaats van `vernietigen'. door JAN FRED VAN WIJNEN fotogra fie ERIK HIJWEEGE 08 Als onze wegen zich al hebben gescheiden, na een snelle reis met de tgv uit Amsterdam, draait hij zich nog n keer om. `Ik weet ineens hoe ik het moet uitleggen. Vanochtend was ik op het station in Utrecht. Ik zag dat de reizigers niet alleen een trap konden nemen om het perron te verlaten, maar ook een glijbaan. Fantastisch! Dat is het. Dat is jugaad. Dat is het vermogen om weer een kind te zijn.' Navi Radjou (43), een nieuwe wereldster in het peloton van innovatiegoeroes die worden ingehuurd voor spreekbeurten en strategielessen, is de moderne, goed geklede, hoogopgeleide hippie. Hij werd geboren in India, studeerde in Frankrijk en woont nu in Palo Alto, Californi. Aan de businessschool van de universiteit van Cambridge (Engeland) leidde hij het onderzoeksprogramma voor `India en mondiale business'. Hij werkt als innovatie-expert voor het World Economic Forum en schrijft columns voor de Harvard Business Review. Zijn boodschap: accepteer geen beperking, lach om de regels, stel reputaties ter discussie, `kill the system'. Anders gezegd: doe als een Indi r die innovatie opvat als een spel, niet als iets wat beheerst en gemanaged moet worden. Zo ongeveer sprak hij deze ochtend een zaal vol Nederlandse ondernemers toe op Universiteit Nyenrode. Hij introduceerde ze in de zes lessen voor innovatie uit zijn nieuwste boek Jugaad Innovation, dat op Amazon wordt aangeprezen door ceo's als Charles Ghosn van Renault-Nissan en Kevin Roberts van Saatchi & Saatchi. Zijn boek, aldus Ghosn, `leert westerse bedrijven, van start-ups tot industri le multinationals, hoe ze meer kunnen doen met minder'. Jugaad is het nieuwe wachtwoord van de innovatiegemeenschap. Voor wie net was gewend aan het woord frugal (simpel en zuinig): het betekent hetzelfde. Innovatie-Indiastijl. Je wilt een tabletcomputer maken, maar er zijn geen kopers die er 400 voor kunnen

2 `INNOVATIE INDIA-STIJL IS HET VERMOGEN OM WEER EEN KIND TE ZIJN'

3 10 betalen? Kijk wat er allemaal vanaf kan, terwijl het apparaat nog steeds alles doet wat iemand verwacht van een tablet, en bouw er een voor 60. Het hoeft niet perfect te zijn, alleen goed genoeg. Aan studenten in India wordt de Aakash 2-tablet zelfs verkocht voor 16. Voor taalliefhebbers: jugaad is een woord uit het Hindi. Het betekent `slimme oplossing'. Radjou's assistent heeft Le Salon afgehuurd, een kleine coup in de Thalys waarin je kunt vergaderen en eten terwijl het landschap tussen Amsterdam en Parijs voorbijschiet. Het is de ideale hang-out voor een kosmopolitische `kenniswerker' die altijd onderweg is eerder tussen continenten dan tussen steden en die materi le bezittingen als een eigen auto of een kantoor tot overbodige ballast heeft verklaard. Bij de coup hoort een butler en een taxiservice, waardoor de reis naar Frankrijk niet alleen een eind maakt aan het idee van afstand, maar ook aan de reeks beslissingen en stress die een normale reis typeert. We spreken elkaar een dag nadat de Amerikaanse president Barack Obama zijn State of the Union heeft uitgesproken. Radjou had goed geluisterd. Het eerste wat hem opviel, was dat Obama sprak over zijn jugaad-filosofie, zonder het woord jugaad te gebruiken. Hij had CV NAVI RADJOU 1970 Geboren in Pondicherry, India 1988 Studie computerwetenschap in Parijs 1995 IT-adviseur in Singapore 1996 IT-adviseur in Thailand 1999 Analist bij Forrester Research Boston en San Francisco en strategieconsultant bij onder meer Ernst & Young, GM, Hitachi, IBM, Marks & Spencer, Microsoft, Procter & Gamble en SAP 2009 Medewerker World Economic -nu Forum voor innovatie 2009 Executive director Indiastudies aan de businessschool van Cambridge, Engeland 2011 Fellow aan de businessschool van Cambridge 2012 Hoofdauteur `Jugaad Innovation: Think Frugal, Be Flexible, Generate Breakthrough Growth' het over de Maker Movement, die mensen aanspoort om dingen met eigen handen te maken. `Je ziet de geest terugkeren van Mac- Gyver, dat personage uit de Amerikaanse tv-serie die met huis-, tuin- en keukenspullen en veel inventiviteit allerlei onmogelijke situaties oplost. Het gaat om vakmanschap, mensen die de mouwen opstropen en dingen maken. Als je nu een nieuw product wilt maken in Amerika, dan hoef je niet meer te denken: o, ik heb nu een grote fabriek nodig. Je gaat naar een klein atelier als Techshop, waar elk gereedschap is dat je nodig kunt hebben om een prototype te maken.' Hoe past dat in Obama's idee n? `Hij gaat veel initiatieven ondersteunen om innovatie-van-onderop te stimuleren. In feit zegt hij: verwacht niet dat alle oplossingen komen uit Washington DC. De macht ligt bij de burger. Een van zijn initiatieven is een kantoor in het Witte Huis, het kantoor van de sociale vernieuwing en burgerparticipatie. Dat moet allerlei gemeenschapsinitiatieven in de VS oppakken en verspreiden door het land. Vorige week was ik uitgenodigd in het Witte Huis, omdat de Fema, de organisatie die grote crises als de orkaan Sandy of Katrina moet afhandelen, de geest van jugaad wil gebruiken om crises beter aan te pakken. Daar wilden ze mijn visie op horen. Toen New York werd getroffen door Sandy, kwamen hackers binnen vier uur met het idee om een visuele plattegrond van Manhattan uit Google Maps te gebruiken om te laten zien waar weinig mobiele telefoons werden gebruikt en waar de elektriciteit was uitgevallen. Een vorm van open innovatie. Nu wil Fema meer met zulke mensen werken.' Heeft u president Obama gesproken? `Nee, het kantoor van de sociale vernieuwing.' Waarom w ilden zij uw idee n horen? `Ze willen leren van opkomende markten. Dit gebeurt overal in Afrika. Zoals in Kenia, waar de Ushahidi is begonnen. Dat is een mobiele oplossing om snel een crisis te melden, zoals een orkaan of een aardbeving. Mensen kunnen vertellen waar een buurt zonder voedsel of dokters zit. Het is een sociaal netwerk, dat zelf een plattegrond cre ert met kleurcodes, zodat het Rode Kruis kan zien waar het probleem het grootst is. Dat is heel erg jugaad, want je hebt weinig middelen nodig om een oplossing te cre ren. Naar dit soort oplossingen kijken de VS nu ook.' Waar zijn uw idee n over jugaad begonnen? `Ik ben geboren in een urban slum in een middenklassegezin, in Pondicherry in het zuiden van India, vlak bij Madras.' U zei: een middenklassegezin in een slum? `Nee, een urban slum. Wat is dat? `Het is een echte slum, binnen een stad. Op onontwikkelde stukjes grond tussen gewone huizen in wonen ook mensen in hutten, en op zo'n stukje grond ben ik geboren. Veel van mijn vrienden waren halfnaakt of naakt, omdat er geen geld was voor kleren. Ons gezin woonde weer in een stenen huis tussen de hutten.' Pondicherry heeft een Franse klank. `Het is een voormalige Franse kolonie in India. Heeft u wel gehoord van de film Life of Pi? Die is in mijn geboortestad opgenomen. Het boek waarop de film is gebaseerd begint daar ook. Vlak voordat de Britten in India kwamen, stonden de Fransen op het punt om heel India te koloniseren. De Britten hebben ze verslagen, maar ze lieten de Fransen vijf kuststeden houden. Er zijn nu nog vijf Franse steden in India.' Wordt daar nog Frans gesproken? `Ja, ja. Ik heb ook op een Franstalige middelbare school in Pondicherry gezeten. Vanaf mijn vierde jaar spreek ik Frans, ik heb mijn einddiploma in het Frans gedaan. Daarna heb ik zeven jaar gestudeerd in Parijs, computerwetenschap voor managementinformatiesystemen. Technologie en management samenbrengen. Ik ben ook een Frans staatsburger. Ik ben nu ook onderweg naar Parijs om te helpen bij de Franse vertaling van mijn boek.' Wat trok u uiteindelijk naar Silicon Valley? `Ik ging niet in n keer. In 1995 ben ik

4 `Fietsen in India is heel jugaad, want je moet constant op je hoede zijn voor overstekende buffels.' van Parijs verhuisd naar Singapore, en daarna Thailand. Ik heb er drie jaar gewerkt als IT-consultant. Dat was ook jugaad. Ik ben zonder werkvisum naar Singapore gegaan. Haha, ze hadden me in de gevangenis kunnen gooien. In die tijd sprak iedereen over het wonder van Azi. Daarom ging ik. Ik wil zulke dingen niet alleen in de krant lezen, ik wil het zelf zien. Dat was in het begin van de IT-revolutie. Toen ik ging solliciteren bij een werkgever in Thailand, in 1996, was mijn eerste vraag: kan ik een e- mailadres krijgen? Mijn aanstaande baas vroeg: wat is een adres? Uiteindelijk heb ik de internetinfrastructuur gebouwd voor het ministerie van wetenschap in Thailand. Ik ben altijd een optimist geweest in het idee dat technologie problemen kan oplossen.' Hoe heeft die lange reis om de w ereld, van Pondicherry via Thailand naar Amerika, uw idee n over innovatie gevormd? `Wij waren met zijn zevenen thuis. Iedereen sliep in n grote kamer. Alles was schaars en klein, dus we werden vanzelf frugal, jugaad. Maak iets met de dingen die je vindt. Als kind hadden we nooit speelgoed. Dat maakte je zelf van takken, rommel die je vond op straat, en dan je fantasie gebruiken. Ik maakte het liefst pistolen. Niemand gooide ooit iets weg, alles werd opnieuw gebruikt. Zelfs kranten, om eten in te verpakken. Eerst een palmblad, dan een krant eromheen. In mijn jeugd bestond er geen voorverpakt eten en drinken.' Bleef het gezin bij elkaar, in uw jeugd? `Ja. Onze familiewaarden waren sterk. Maar omdat alles schaars was, kregen we maar n keer per jaar nieuwe kleren. Dat was voor divali, het feest van het licht. Die kleren werden op maat gemaakt, dat kon altijd heel goedkoop in India. De frugal-mentaliteit ontwikkel je daardoor al heel jong.' `ALS JE WERKT VOLGENS EEN PLANNING, BEN JE DOOD. IN DE FASE VAN UITVOERING IS ALLES TOCH WEER ANDERS' 11

5 12 Jugaad Innovatie in 6 principes 1 Zoek kansen in tegenslag: Èen ondernemer in Kenia die met zijn ets altijd om diepe gaten in de weg moest etsen, ontwierp gepatenteerde etsvering die zijn snelheid verhoogt.' 2 Meer doen met minder: `Techshop in de VS maakte een slaapzak met een gelomhulsel dat lang warm blijft. Kost $ 200 en maakt een couveuse van $ overbodig.' 3 Denk en handel exibel: `Wasmachinemaker Haier uit China ontwierp een machine om aardappels te wassen, toen bleek dat een boer zijn wasmachine daarvoor gebruikte.' 4 Houd het simpel: `Probeer niet in n keer het perfecte ontwerp te maken, maar werk volgens het principe fa il ea rly, fa il fa st, fa il chea p. Het goed-genoeg-principe.` 5 Houd de armen in het oog: `Retailers in opkomende markten vergeten vaak de allerarmsten. In de VS en Europa wordt vaak de middenklasse genegeerd die het inkomen ziet krimpen.' 6 Volg je hart en je intu tie: `Voor innovatie in een complexe wereld kun je geen businessplan gebruiken, want je weet niet van tevoren of je product of je dienst gaat werken.' Was er nooit een moment in uw jeugd, dat u dacht: ik w il geen speelgoed dat ik zelf moet maken, ik w il echt speelgoed uit een w inkel? `Die keuze was er gewoon niet. En als je het geld had, dan kon je niet dat mooie speelgoed uit het Westen kopen. Dat lag niet in de winkels. Maar het was ook leuk en opwindend om dingen met je eigen handen te maken. Dat plezier heb je niet als je het kant-en-klaar koopt. Dat is de doe-het-zelfmentaliteit. Het betekent ook dat je leert om altijd flexibel te denken. In India heb je niet al te veel verkeerslichten, dus het verkeer is vaak lastig, overal kunnen buffels vandaan komen en er zijn geen verkeersregels. Fietsen in India is heel erg jugaad, want je moet constant links en rechts op je hoede zijn. Fietsen is overleven. Aanpassen.' De butler onderbreekt het gesprek om te vragen of hij rode of witte wijn wil. Hij kiest water. Òf heeft u thee, by any chance?' Geen thee, dan water. `Dit is wat ik heb geleerd van het gevaarlijke verkeer in India: denk flexibel, gebruik een fiets.' Vanochtend heeft u een gezelschap ondernemers op Nyenrode ingew ijd in uw zes lessen voor innovatie. Kunt u mij de korte versie geven? `Hoe kort?' E n zin. `Doe meer met minder.' Altijd? Àls je niets te verliezen hebt.' Waarom vat dat alles samen? Àls je niets te verliezen hebt, kun je gekke dingen doen. Je hebt beperkte hulpmiddelen, dus je zult oplossingen moeten vinden die simpel zijn en kosteneffici nt. Tegelijk moet je veerkrachtig zijn. Struikel je over een probleem, dan zul je snel weer moeten opstaan.' De uitgebreide versie heeft iets weg van een survivaltraining voor mariniers. Als we Rotterdam passeren, zegt hij: Àls je volgens een planning werkt, ben je dood. Tegen de tijd dat je toekomt aan de uitvoering van je plan, zijn de omstandigheden alweer gewijzigd. Als ik naar India reis, is de helft van mijn reis gepland. De rest is ge mproviseerd. Waarom? Alles in India gebeurt op het laatste moment. Het is een cultuur van improvisatie, niet van planning.' Als we bij Antwerpen stilstaan, zegt hij dat de westerse kenniseconomie niet kan omgaan met kenniswerkers, omdat het management te rigide is: `De focus van managers en mensen met een mbatraining ligt op het optimaliseren van processen en minimaliseren van kosten. Efficiency tegenover innovatie. Ze zijn niet opgeleid om het systeem te vernietigen, alleen om het te verbeteren.' Bent u veranderd, nadat u emigreerde naar een w ereld van planning en organisatie? `Grappig dat u dat zegt. Ja. Sinds tien jaar ga ik weer regelmatig terug naar India. De eerste keer had ik alle afspraken geregeld, maar mensen zeggen voortdurend op het laatste moment af, of je komt zelf vast te zitten in het verkeer. In het Westen had ik geleerd: je begint met plan a, lukt dat niet dan heb je plan b klaarliggen, enzovoort. In India maak je pas een plan als je het nodig hebt. Het is het verschil tussen een orkest en een jazzband. Een orkest speelt van een partituur, maar een jazzband improviseert. Jugaad is als een jazzband.' Welk van uw principes maakte de meeste indruk op de ondernemers in Nyenrode? `Nummer 3. Mijn favoriet. Denk en handel flexibel. Improviseer. Zoals de Chinese wasmachinefabrikant Haier, die een boer hoorde klagen dat zijn machine steeds verstopt raakte. Hij bleek aardappels in zijn wasmachine te stoppen. Toen besloot Haier een variant te bouwen voor het wassen van aardappels. Ze dachten simpelweg: misschien is daar een markt voor. Haier heeft geen middenkader, maar een platte organisatie met kleine teams die snel kunnen reageren op idee n die van onderop komen. Zelfs met werknemers zijn ze dynamisch. Dat is jugaad.' n Jan Fred van Wijnen is redacteur van Het Financieele Dagblad en chef van FD Outlook