DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG RESULTATEN 2012

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG RESULTATEN 2012"

Transcriptie

1 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG RESULTATEN 2012

2 1 INTRODUCTIE Duurzaamheid is geen keuze maar een noodzaak. Dat is het uitgangspunt van het duurzaamheidsbeleid van Hogeschool Utrecht (HU) waarmee de organisatie in 2010 is gestart. Al eerder werden de eerste stappen gezet was echter het jaar waarin een aantal ontwikkelingen bij elkaar kwam. Daarom is 2012 het jaar waarover deze terugblik gaat. Resultaten in het kort Voorbeeldfunctie van de Duurzame Energie Proeftuin op het dak voor andere hogeronderwijs - instellingen en bedrijven Succesvolle jaarlijkse kennisconferentie DuurzaamDoen Lector Nieuwe Energie in de Stad geïnstalleerd Conferentie Duurzame Pabo vindt plaats bij de HU Duurzaamheid in het onderwijs en onderzoek uitgebreid naar verschillende faculteiten Mediabelangstelling voor Duurzame Monumenten en Groen Doen Hackathon 6000 studenten zien duurzaamheid direct terug in hun opleiding; 700 medewerkers relateren duurzaamheid aan hun onderwijs, onderzoek of ondersteuning 300 bedrijven actief betrokken bij onderwijs en onderzoek Awards voor projecten Schone Zorg, Demolition Waste, Green Screens en Green ICT Duurzaamheidscompetenties worden ingevoerd College van bestuur neemt het Manifest van Morgen in ontvangst Start programma Duurzame Bedrijfsvoering; vastgestelde ambities: energiegenererende nieuwbouw, energieneutrale renovatie, halvering niet-duurzame automobiliteit in 2020 Gebruik van skype en videoconferencing Beschikbaar stellen van elektrische fietsen, scooters en auto s voor dienstreizen Regeling voor aantrekkelijke aanschaf van e-bikes en e-scooters voor HU-personeel voor woon-werkverkeer E-mobility Award voor mobiliteitsbeleid van de HU 0-meting onder medewerkers over duurzaamheid Energiebesparende maatregelen: default dubbelzijdig printen; verhuizing datacentrum naar UMCU; papierloos vergaderen voor het management, overstap naar zuinigere en groenere energieleverancier BAS. Het huidige wereldwijde energieverbruik heeft effecten waar volgende generaties last van hebben. Hogeschool Utrecht kiest voor het verlagen van de CO 2 -uitstoot als haar belangrijkste bijdrage aan een duurzamere wereld. Daarom zetten we in op maatregelen om het gebruik van elektriciteit, warmte en brandstof af te laten nemen. Overstappen op bio-brandstoffen zoals wind- en zonne-energie levert eveneens een bijdrage. Het totaal van de CO 2 -uitstoot van de hogeschool wordt voor het jaar 2010 geschat op 21,2 kg CO 2 eq. Dat getal willen we omlaag brengen, om in 2030 geheel klimaatneutraal te zijn. Minder energie verbruiken en de energie die we verbruiken moet leiden tot een lagere CO 2 -uitstoot. De ambitie is om in 2030 een klimaatneutrale organisatie te zijn. De eerste fase van het duurzaamheidsbeleid van de HU werd gekenmerkt door bewustwording, agendasetting en het vinden van partners. Jaarlijks studeren er zo n 6500 studenten af bij Hogeschool Utrecht. Zij gaan een loopbaan tegemoet, vaak in de regio, waarbij ze invloed op hun omgeving hebben. Hogeschool Utrecht zet er op in dat al deze afgestudeerden bewust zijn van de kansen om duurzaamheid een plek te geven in hun eigen vakgebied. Duurzaamheid doe je niet alleen De HU heeft haar ambities gekoppeld aan ambities van partners in de regio, waarmee al op ver- 2 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG Resultaten 2012

3 schillende terreinen wordt samengewerkt. Daarom heeft de HU zich gecommitteerd aan duurzaamheidsambities van de stad (utrecht klimaatneutraal in 2030) en van de provincie Utrecht (klimaatneutraal in 2040). Klimaatneutraliteit wil zeggen dat de uitstoot van broeikasgassen nihil is. Utrecht Science Park heeft als ambitie om in 2040 voor de helft minder energie uit te stoten dan in Hogeschool Utrecht grijpt duurzaamheid aan om zich te profileren, in de regio en als instelling voor hoger beroepsonderwijs. De HU kan, door haar eigen kracht en kennis te combineren met de regionale ambities, onderscheidend zijn. Twee onderdelen: bedrijfsvoering en onderwijs/onderzoek In 2010 is gestart met het speerpunt duurzaamheid voor onderwijs en onderzoek bij de HU. De Faculteit Natuur en Techniek trekt dit programma, om vanuit de eigen kracht betekenis te geven aan de hele hogeschool. In 2011 werd besloten om ook de eigen bedrijfsvoering te verduurzamen onder het motto: practice what you preach. Dit levert de noodzakelijke voeding op in de vorm van steeds meer dwarsverbanden tussen onderwijs en bedrijfsvoering, waardoor zowel bedrijfsvoering als onderwijs en onderzoek elkaar versterken. Studenten doen onderzoeken binnen de hogeschool die bijdragen aan de duurzaamheid. Diverse lectoren van uiteen - lopende lectoraten zijn betrokken bij de bedrijfsvoeringsambities. Dat heeft een sneeuwbaleffect: meer mensen binnen de hogeschool komen in aanraking met duurzaamheid en worden zich bewust van hun ecologische voetafdruk. Door de interdisciplinaire samenwerking krijgen duurzaamheidsaspecten per vak aangrijpingspunten. De maatschappelijke beweging naar duurzaamheid moet gevoed worden door economische impulsen, voorlichting, wetgeving, nieuwe business cases, sociale netwerken en het erbij willen horen. 3 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG Resultaten 2012

4 2 ONDERWIJS EN ONDERZOEK De Omslag en wat vooraf ging Het programma De Omslag - duurzame ontwikkeling in Utrechtse energie - heeft als doel om duurzaamheid te integreren in onderwijs en onderzoek. Duurzaamheid is een van de vier speerpunten van Hogeschool Utrecht, waarmee de organisatie zich profileert in de regio met onderscheidend onderwijs en onderzoek. De overige drie speerpunten zijn Creatieve industrie, Zorg & Technologie en Werken & Leren in de Wijk. De Faculteit Natuur en Techniek is vaandeldrager van het speerpunt Duurzaamheid, inmiddels hebben ook andere faculteiten duurzaamheid omarmd. De Omslag is een ontwikkelproces begonnen waarvan het eindniveau niet van te voren vastligt. Het programma geeft richting, enthousiasmeert en ondersteunt. Sinds 2010 is al veel op poten gezet: er is een regionaal netwerk opgebouwd met bedrijven, de overheid en onderwijs- en onderzoeksinstellingen. De duurzame energieproeftuin op het dak van Hogeschool Utrecht, geopend in september 2011 is een van de eerste vijf daken in het Duurzame Dakenplan van de provincie Utrecht. De tuin met een omvang van 500 m 2 en tien verschillende technieken vormt de basis voor uitdagend techniekonderwijs met praktijk - opstellingen van deze tijd. De tuin levert de opgewekte elektriciteit waar mogelijk terug aan het net. De opgewekte warmte kan worden gebruikt als warm tapwater en verwarming, in combinatie met het aan de tuin gekoppelde Energielab. Het is uniek dat hbo-studenten op een dergelijke grote schaal kunnen experimenteren met energie-installaties. Het duurzame dak trekt bezoekers van andere hogeronderwijsinstellingen en dient tot in Zuid-Afrika als voorbeeld. Het duurzame dak beantwoordt aan verschillende doelstellingen: het brengt studenten in aanraking met duurzame energie-oplossingen, het levert duurzame energie aan de hogeschool, het maakt deel uit van samenwerking met de provincie en het is een uithangbord voor de duurzaamheidsambities van de hogeschool. Duurzaam dak op Oudenoord 700 Naast de levensechte proeftuin, het duurzame dak, zijn er nog vijf virtuele proeftuinen. Dit zijn experimenteeromgevingen waar in samenwerking met het bedrijfsleven onderzoek gedaan wordt naar specifieke vraagstukken, zoals het verduurzamen van monumenten en de energiesystemen in de zorg. Onderwijs en onderzoek zijn verbonden aan de duurzaamheidsdoelstellingen via 28 minoren met duurzaamheidslabel, projecten en afstudeer ateliers. Duurzaamheid als speerpunt is intern en extern op de kaart gezet. Jaarlijks wordt er een succesvolle kennisconferentie gehouden, waar kennis gedeeld wordt met docenten, studenten en het bedrijfsleven. Het aantal studenten dat duurzaamheid direct terugziet gedurende de opleiding wordt voorzichtig geschat op Daarbij zijn er ongeveer 700 medewerkers betrokken bij duurzame ontwikkeling. Het netwerk omvat bovendien 300 actieve, betrokken bedrijven die bijdragen aan onderwijs en onderzoek. Wat werd er in 2012 bereikt? Sinds 2012 is het lectoraat Nieuwe energie in de stad een feit. Met de benoeming van dr. Ivo J. Opstelten heeft het duurzaamheidsprogramma een invloedrijk boegbeeld gekregen. Het belangrijkste onderzoeksterrein is de inzet van duurzame energiesystemen voor de transitie naar een duurzame samenleving. Het lectoraat wil een sterkere samenhang in de samenwerking met andere HU-lectoraten. In het onderwijs sijpelt duurzaamheid steeds verder door, met de start bij de Faculteit Natuur en Techniek, stevig opgepakt bij de Faculteit Economie en Management, maar ook bij de 4 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG Resultaten 2012

5 dr. Ivo J. Opstelten Faculteit Communicatie en Journalistiek en op de Faculteit Educatie is een begin gemaakt. De Faculteit Natuur en Techniek en de Faculteit Economie en Management werken samen aan twee projecten, Duurzaam ondernemen op de Utrechtse Heuvelrug en Smart Grids. Op de Faculteit Economie en Management is een studentenbelangenvereniging voor duurzaamheid opgericht, de HU Sustainable Club. Deze faculteit onderscheidt zich met Duurzaam Projectmanagement en leiderschap, en profileert zich ook landelijk in dit domein met de International Business Management School. Studenten van de Faculteit Communicatie en Journalistiek hebben een onderzoek uitgevoerd naar de vraag hoe je het beste duurzaamheid onder medewerkers en studenten kunt stimuleren, en denken mee over communicatie op de HU en de externe profilering van de HU. Studenten kunnen jaarlijks kiezen uit 28 minoren met het label duurzaamheid. Een minor, Sustainable Energy Systems, is opgezet in Smart Grid In het kader van het project Smart Grid rendement voor iedereen, hebben verschillende groepen studenten geïnventariseerd wat een buurt nodig heeft om het energieverbruik omlaag te brengen. Hiervoor is de wijk Lombok gekozen. Deelnemende bedrijven zijn Task Force Innovatie regio Utrecht, KEMA, Stedin, Capgemini, Ecofys, RUG, UU, Lomboxnet en De Zonvogel. Tegelijkertijd hebben studenten in de minor Sustainable Energy Systems doorgerekend hoeveel zonnepanelen de wijk nodig heeft om in de energiebehoefte te voorzien en wat dat betekent voor het sonderen van de energiestromen. Dag van de Duurzaamheid, bezoek Michael Braungart Op de dag van de duurzaamheid, , vond een bijeenkomst plaats met duurzaamheidsgoeroe Michael Braungart. Hij is met William McDonough bedenker van het Cradle to Cradle-concept (C2C). De rol van de hogescholen bij de omslag naar een duurzamer samenleving is essentieel, aldus Braungart. Hogescholen hebben de sleutel in handen voor innovatie van de industrie, gebaseerd op het C2C-principe. Kennis is er genoeg, vooral bij de universiteiten. Maar de toepassing in de samenleving, daarin ligt juist een taak voor de hogescholen (universities of applied sciences). We hebben betere ingenieurs en ontwerpers nodig, voor wie het vanzelfsprekend is producten te maken die geen vervuiling veroorzaken en die uiteindelijk terugkeren in de kringloop. samenwerking met de Gemeente Utrecht helemaal gewijd aan het ontwerpen en optimaliseren van duurzame energiesystemen. Studenten zijn enthousiast over de minor, die voor de derde keer werd aangeboden in Uitgaande van een innovatieve vraag van een onderneming, werken studenten aan een realistische oplossing die in de praktijk toepasbaar is. Zo werd in 2012 een energieadvies opgesteld voor een bungalowpark aan de Zeeuwse kust en voor NS-station Slotervaart is een paviljoen ontworpen dat zichzelf van duurzame energie voorziet. De duurzaamheidscompetenties Utrechtse ingenieur, die gelden voor alle afgestudeerden van de Faculteit Natuur en Techniek, werden in 2010 vastgesteld en stap voor stap ingevoerd. Gemiddeld beantwoord nu 70 procent van de technisch afgestudeerden eraan. Daaruit blijkt dat monitoring hiervan noodzakelijk blijft. Om de impact van duurzaamheid op onderwijs en onderzoek te vergroten, wordt het kennisdomein in het technisch onderwijs verdiept en tegelijkertijd wordt de kennis over duurzaamheid verbreed over de hele hogeschool. Het programma De Omslag is in 2012 ingebed in alle belangrijke overlegstructuren op het gebied van duurzaamheid, ondernemerschap en onderwijs en onderhoudt contacten in verband met de topsector Energy samen met het Utrecht 5 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG Resultaten 2012

6 Michael Braungart, duurzaamheidsgoeroe, en Geri Bonhof, voorzitter CvB van de HU. Sustainability Institute. De HU participeert in het landelijke Duphlo netwerk. Een eigen raad van advies, opgericht in 2012, zorgt voor een vinger aan de pols vanuit vooraanstaande onderwijsinstellingen (Nyenrode, Universiteit Utrecht), grote bedrijven (Movares, DHV, Ecofys) en de regionale overheid (gemeente en provincie Utrecht). Uitdagingen Duurzaamheid te laten leven onder een grote groep medewerkers en studenten is de uitdaging. Op het hoogste bestuurlijke niveau bestaat er geen twijfel over de noodzaak van duurzaamheid. Dit blijkt ook uit het aannemen van het Manifest van Morgen door de voorzitter van het college van bestuur. In dit manifest roepen studenten op om duurzame competenties in te voeren in het hoger onderwijs. Met de daadkracht van studenten zit het dus wel goed. Maar in de bredere lagen van de hogeschool blijkt het niet makkelijk om concreet invulling te geven aan alle doelstellingen. Ondanks de inspanningen van heel veel medewerkers valt er in de organisatie nog veel te winnen. Het benoemen van ambassadeurs met enthousiasme en invloed per faculteit, kan een oplossing zijn, evenals het laten zien van de mooie successen die inmiddels behaald zijn. 6 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG Resultaten 2012

7 3 BEDRIJFSVOERING Bedrijfsvoering, wat vooraf ging In 2011 is met het programma Duurzame Bedrijfsvoering een start gemaakt de eigen bedrijfsvoering van de HU te verduurzamen. Duurzame bedrijfsvoering richt zich op drie onderwerpen: mobiliteit, gebouwen en ondersteunende processen. De programmamanager is gestart met een onderzoek naar de stand van zaken wat betreft CO 2 -uitstoot en de wijze waarop duurzaamheid onder het management leeft. Uit dat laatste onderzoek kwamen uiteenlopende reacties van zeer betrokken tot een grote afstand tot het onderwerp. Er is een nulmeting uitgevoerd, die de CO 2 -footprint van de HU weergeeft. Daar blijkt uit dat het grootste deel van de CO 2 -uitstoot, meer dan 70 procent, wordt veroorzaakt door mobiliteit van studenten en medewerkers. Mobiliteit Het doel: In 2020 halvering van de niet-duurzame automobiliteit en vermindering van de totale mobiliteit met 20 procent. Er is sterk ingezet op het gebruik van digitale hulpmiddelen die fysieke aanwezigheid niet noodzakelijk maken, zoals skype en videoconferencing. Een deel van de mobiliteit neemt bovendien af omdat de HU in 2016 al haar vestigingen gaat concentreren op De Uithof en in Amersfoort. Medewerkers zijn verleid om elektrische vervoermiddelen te gebruiken voor: Dienstreizen De hogeschool heeft in juni energiezuinige vervoermiddelen aangeschaft: design VAN- MOOF fietsen, e-bikes (SMART) en e-scooters (QWIC). Ook zijn er vijf elektrische auto s (drie Mercedes A-klasse E-Cell en twee SMARTs) geleased. Werknemers kunnen de vervoermiddelen gratis gebruiken voor dienstreizen, zoals stagebezoeken. Woon-werk verkeer Onder gunstige voorwaarden kunnen medewerkers e-bikes en e-scooters aanschaffen. Er waren ruime mogelijkheden om de verschillende modellen voor aankoop te proberen. Helaas maken de medewerkers minder gebruik van deze mogelijkheden dan gehoopt. Naar de oorzaken volgt een onderzoek. Nul-Meting In oktober 2012 vond er een nul-meting over duurzaamheid onder het personeel plaats, waarop in 48 uur een response van 650 mensen kwam, circa 18 procent. De HU ziet dit als een bewijs van betrokkenheid bij het duurzaamheidsbeleid. De resultaten laten zien dat de interne communicatie, de roadshows rondom e-mobility en andere acties ertoe hebben geleid dat van de werknemers: Ruim 50 procent weet dat de HU duurzaamheid tot speerpunt heeft gemaakt 97 procent aangeeft dat duurzaamheid relevant is voor de HU en 52 procent zich graag meer wil bezighouden met duurzaamheid binnen de HU. 69 procent bekend is met de mogelijkheid om via de HU met korting een e-bike of e-scooter aan te schaffen. Toekenning e-mobility award Dat de HU met het mobiliteitsbeleid vooruitstrevend bezig is, bleek uit de toekenning van de e- mobility jury award van BNR (Business News Radio) voor dit initiatief. De HU is verkozen tot beste organisatie in de categorie Stimulering elektrisch vervoer medewerkers en werd daarvoor beloond met de Jury Award. Er werd gekeken naar de manier waarop de organisatie elektrisch vervoer stimuleert onder haar werknemers met lease-regelingen, car sharing, oplaadmogelijkheden bij kantoorvestiging en huisadressen, voorlichting en proefritten. Doorslaggevend was de visie op duurzame mobiliteit en daarmee samenhangende acties, in een organisatie voor wie mobiliteit niet tot de core business behoort. De E-Mobility Award wordt georganiseerd door de PP Electric Car Rally in samenwerking met de branchevereniging voor elektrisch vervoer DOET. 7 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG Resultaten 2012

8 Elektrische auto s voor dienstreizen Gebouwen De HU beschikt over tien panden, in eigendom en huur. Het beleid rondom huisvesting is voor het grootste deel gebaseerd op het al eerder genomen besluit om de vijf panden in het centrum van Utrecht te verruilen voor een hoofdlocatie op De Uithof. Hieraan liggen onderwijsinhoudelijke en economische (met name overheveling van middelen van ondersteuning naar het primaire proces) overwegingen ten grondslag. De ambitie is dat in 2016 het nieuw te bouwen pand op De Uithof energiegenererend is, en de bestaande panden na renovatie energieneutraal zijn. Het is een zeer ambitieus plan en daarom zijn revolutionaire oplossingen gewenst. Naast de oplossingen voor nieuwbouw en renovatie is in 2012, vanuit de afspraken die zijn vastgelegd in de MeerJarenAfspraken3 (MJA3), een EnergieEfficiencyPlan (EEP) voor de periode opgesteld. In het EEP staat dat er in deze periode een energieefficiency van 16,1 procent mogelijk is door uitvoering van zekere (6,3 procent) en voorwaardelijke (9,8 procent) maatregelen. In wordt in de HU een energiezorgsysteem geïmplementeerd. Het handboek managementsysteem Energiezorg is hierin een noodzakelijk onderdeel en is in december 2012 voltooid. De concentratie van de HU op het Utrecht Science Park en het daarmee samenhangende vertrek uit de binnenstad van Utrecht leidt tot een afname van het aantal m 2 vloer - oppervlak met ongeveer 25 procent en daarmee tot een afname van het totale energiegebruik. Ondersteunende processen Bij de verduurzaming van ondersteunende processen is in 2012 de focus gelegd bij dubbelzijdig printen, papierloos vergaderen en afname van het energieverbruik bij het het datacentrum. Vanaf mei 2012 zijn alle printers standaard ingesteld op dubbelzijdig printen. Dit scheelt vijftig ton papier per maand. Tevens zijn ipads beschikbaar gesteld aan het management, zodat het printen van vergaderstukken niet meer nodig is. In 2012 is het datacentrum van de HU verhuisd naar het datacentrum van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Dit heeft een energiebesparing van 50 procent van het totale energieverbruik van het datacentrum opgeleverd. De HU heeft begin januari 2013 een overeenkomst getekend met BAS Energie. Samen met BAS verbetert de organisatie de komende twee jaar de energiehuishouding van de tien locaties in Utrecht en Amersfoort. Ook krijgt de HU de mogelijkheid om energiekosten te besparen. De 8 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG Resultaten 2012

9 eerste stappen zijn een lagere energieprijs en een efficiënte energieadministratie. Daarna zullen er maatregelen worden genomen op het gebied van energiebesparing en eigen energieproductie. Met BAS gebruikt de HU stroom uit honderd procent hydro-energie. Op de lange termijn gaat de HU naar een situatie toe waarin er geen energiekosten zijn, maar alleen energieopbrengsten. Treemagotchi Met 300 van de respondenten op de nul-meting blijft het duurzaamheidprogramma in contact voor suggesties en ideeën via het Treemagotchiconcept. Dit is een laagdrempelige tool om mensen in organisaties te betrekken bij veranderingen. Treemagotchi legt verbinding tussen collega s en brengt een bottom-up beweging in gang. Het initieert gesprekken en initiatieven door de gehele organisatie heen om iedereen eigenaar te maken van de nieuwe richting. Dankzij deze manier van betrokkenheid creëren, ontving het duurzaamheidsprogramma tientallen suggesties, zoals een vegetarische dag in de bedrijfs restaurants. 9 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG Resultaten 2012

10 4 VOORUITBLIK In 2013 De integratie van duurzame bedrijfsvoering en duurzaamheid in onderwijs en onderzoek gaat verder in De Omslag viert in 2013 haar eerste lustrum. Het is vijf jaar geleden dat de eerste conferentie DuurzaamDoen werd gehouden. In 2013 komt er een feestelijke editie van deze kennisconferentie, die studenten, medewerkers en bedrijfsleven bij elkaar brengt. Duurzaam onderwijs en onderzoek wordt meer en meer zichtbaar en merkbaar bij alle faculteiten van de HU. Duurzaamheid staat op de kaart bij de ontwikkelingen op De Uithof bij de andere partners. Begin 2013 is op bestuurlijk niveau een stuurgroep geformeerd met de Universiteit Utrecht, Utrecht Medisch Centrum en de HU die zich uitsluitend bezighoudt met vraagstukken op het gebied van duurzame bedrijfsvoering. De HU heeft berekeningen gemaakt waarmee we de afname van energieverbruik kunnen inschatten. Ook gaat de HU eraan werken om inzichtelijk te maken welke maatregel hoeveel vermindering van energieverbruik oplevert. Hogeschool Utrecht wordt lid van U15, een groep van twintig bedrijven die op het gebied van verduurzaming cq vermindering van mobiliteit gezamenlijk projecten gaan uitvoeren. De voorzitter van het CvB is op persoonlijke titel lid van de Economic Board Utrecht, waar duurzame energie als een van de economische bouwstenen voor de versterking van de regio genoemd is. Daarnaast wordt een integraal mobiliteitsbeleid geformuleerd dat tot 2020 de roadmap beschrijft om tot onze vastgestelde mobiliteitsdoelstellingen te komen, 20 procent vermindering van overall mobiliteit en halvering van onze niet-duurzame automobiliteit. Duurzame bedrijfsvoering gaat, om medewerkers en studenten beter te bereiken, doelgroepen formuleren om zo veel mogelijk geïndividualiseerde, flexibele en hoogwaardige alternatieven voor te stellen. duurzaamheidsambities van de HU. Een student van de Faculteit Natuur en Techniek heeft twee ontwerpen gemaakt van een tapwaterkraan waarmee men zijn drinkwaterflesje gemakkelijk met kraanwater kan vullen. Via een poll onder studenten en medewerkers is het winnende ontwerp gekozen dat een plaats krijgt in een van de HU-gebouwen. Daarnaast gaat de HU onderzoeken of het mogelijk is om duurzaam geproduceerde waterflesjes te verkopen die men kan hervullen met tapwater in plaats van de niet zo duurzame bronwaterflesjes. Tenslotte De ambitie blijft het betrokken krijgen en houden van medewerkers en studenten en ze te bewegen tot gedragsverandering. Door slim aan te sluiten bij bestaande projecten zal de HU in 2013 wat de beperking van CO 2 -uitstoot betreft, weer een stap verder zetten. En daarmee de verantwoordelijkheid op zich nemen die past bij een kennisorganisatie die ook werkelijk bijdraagt aan een duurzame samenleving. We hebben nog zeven jaar, tot 2020 om onze ambitieuze doelstellingen te bereiken. Door integraler te gaan werken, door de betrokkenheid en het enthousiasme van veel medewerkers en studenten, zijn die doelstellingen haalbaar. Laten we ervoor gaan! Lees meer, blijf bij: HUDuurzaamDoen Duurzaam Doen yammer account Duurzaam Doen De cateraar Sodexo, die zeven bedrijfsrestaurants op de HU beheert, wordt betrokken bij 10 DUURZAAM DOEN: DE OMSLAG Resultaten 2012

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Lean and Green Personal Mobility

Lean and Green Personal Mobility Lean and Green Personal Mobility Connekt heeft in samenwerking met het ministerie van Infrastructuur en Milieu het programma Lean and Green ontwikkeld voor duurzame mobiliteit. Sinds de introductie in

Nadere informatie

Ontwerp Gezonde Systemen

Ontwerp Gezonde Systemen Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden

Nadere informatie

Paragraaf duurzaamheid

Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Wij hebben als gemeentelijke organisatie een voorbeeldfunctie en zorgen ervoor dat de gemeentelijke organisatie energieneutraal wordt voor 2030. Voor de gemeente

Nadere informatie

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integrale energiestrategie UU Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integraal en Samen! 2 3-10-2017 Integrale energiestrategie UU Universiteit Utrecht Opgericht in 1636 30.000 studenten en 7.500 medewerkers

Nadere informatie

Document: Energiemanagementplan

Document: Energiemanagementplan Energiemanagementplan Certificering op CO 2 -prestatieladder CO 2 -prestatieladder Niveau 3 Auteur(s): Mevrouw C.K. Kloens De heer D. Slothouber 23 oktober 2013 (revisie 1.0) Definitief rapport Inhoudsopgave:

Nadere informatie

Document: Energiemanagementplan

Document: Energiemanagementplan Energiemanagementplan Certificering op CO 2 -prestatieladder CO 2 -prestatieladder Niveau 3 Auteur(s): Mevrouw C.K. Kloens De heer H. Hooftman De heer D. Slothouber 12 september 2014 Definitief rapport

Nadere informatie

Duurzame Energie in Utrecht

Duurzame Energie in Utrecht Duurzame Energie in Utrecht The future is now Dr. Wilfried van Sark Groep Natuurwetenschap en Samenleving Universiteit Utrecht Beat the Heat NOW!, 12 december 2009 inhoud Klimaatprobleem Waarom de zon

Nadere informatie

Eindrapport Universiteit Utrecht

Eindrapport Universiteit Utrecht Eindrapport Universiteit Utrecht VRAAG MAXIMALE BEOORDELING TOELICHTING SCORE ONDERWIJS 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek 5 5 Uitstekend,

Nadere informatie

Van energiebeleid naar duurzaamheidsbeleid

Van energiebeleid naar duurzaamheidsbeleid Van energiebeleid naar duurzaamheidsbeleid Duurzaamheidsbeleid van de Gemeente Goeree-Overflakkee 2016 Inhoud Introductie: Wat verstaan we onder duurzaamheid? 2 Aanleiding; Waarom een actualisatie van

Nadere informatie

Expert: Antoine Heideveld het Groene Brein a.heideveld@hetgroenebrein.nl

Expert: Antoine Heideveld het Groene Brein a.heideveld@hetgroenebrein.nl Samenwerken op onderzoek is essentieel Expert: Antoine Heideveld het Groene Brein a.heideveld@hetgroenebrein.nl Het Groene Brein is het wetenschapsnetwerk in Nederland voor duurzaamheid en business. Doel

Nadere informatie

Eindrapport Universiteit van Amsterdam

Eindrapport Universiteit van Amsterdam Eindrapport Universiteit van Amsterdam ONDERWIJS VRAAG MAXIMALE SCORE BEOORDELING TOELICHTING 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek 5

Nadere informatie

Smart Education. Marieke Versteijlen

Smart Education. Marieke Versteijlen Smart Education Marieke Versteijlen Is dit de toekomst van onderwijs met ICT? Draadloze analyse van hersengolven Duurzaam, maar. Uitvoering verkennende studie In samenwerking met: Marleen Janssen Groesbeek

Nadere informatie

Ministerie van Economische Zaken

Ministerie van Economische Zaken DOORBRAAKPROJECT ICT EN ENERGIE Routekaart doorbraakproject ICT en Energie Ministerie van Economische Zaken Rapport nr.: 14-2884 Datum: 2014-10-15 SAMENVATTING ROADMAP Het kabinet wil dat de uitstoot van

Nadere informatie

Reductiedoelstelling scope 1 en 2 emissies en jaarplan

Reductiedoelstelling scope 1 en 2 emissies en jaarplan Notitie Contactpersoon Manja Buijen Datum 7 december 2011 Kenmerk N001-0495501BUJ-evp-V03-NL Reductiedoelstelling scope 1 en 2 emissies en jaarplan Tauw streeft naar continue verbetering van de energie-efficiëntie

Nadere informatie

Duurzame op bedrijventerreinen: Naar een gebiedsgerichte aanpak

Duurzame op bedrijventerreinen: Naar een gebiedsgerichte aanpak Duurzame op bedrijventerreinen: Naar een gebiedsgerichte aanpak KIvI Jaarcongres Sustainable Mobility,6 november 2013 Pieter Tanja Leefbaarheid en gezondheid in stad en regio verkeersveiligheid geluidoverlast

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 18-08-2017 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige

Nadere informatie

Verklaring Schone Mobiliteit Cleantech Regio

Verklaring Schone Mobiliteit Cleantech Regio Verklaring Schone Mobiliteit Cleantech Regio Samen naar een schone toekomst CO 2 -neutraal Cleantech Regio gaat voor energieneutraal Samen naar een schone toekomst Onze kantoren en fabrieken, onze (vracht)auto

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

SustainaBul 2016 #8 Hogeschool Leiden

SustainaBul 2016 #8 Hogeschool Leiden SustainaBul 2016 #8 Hogeschool Leiden Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn voor iedere

Nadere informatie

MVI Verklaring Leverancier - Alliander

MVI Verklaring Leverancier - Alliander MVI Verklaring Leverancier - Alliander Subtitel Eventueel logo leverancier en/of ketenpartners Datum Auteurs: Doel: Duidelijke omschrijving van het doel van deze MVI Verklaring. Onderstaande tekst kan

Nadere informatie

Sector- en keteninitiatieven

Sector- en keteninitiatieven Sector- en keteninitiatieven Conform 1.D.1, 1.D.2 en 3.D.1 Onderzoek naar initiatieven en toelichting op de actieve deelname aan het initiatief van A van Ooijen Woerden B.V. Auteur(s): Mevr. G.A.W. Mielke-van

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 22-08-2018 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige

Nadere informatie

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening 1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,

Nadere informatie

Samen aan de slag met CO 2 -reductie

Samen aan de slag met CO 2 -reductie Samen aan de slag met CO 2 -reductie CO 2 CO 2 CO 2 Versie 2 jun 2018 Inleiding De Koninklijke Ginkel Groep is een allround groenbedrijf en is actief met het duurzaam vergroenen van de leefomgeving en

Nadere informatie

... Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045... Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst! Waarde creëren Stadhuisplein. Veranderende overheid

... Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045... Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst! Waarde creëren Stadhuisplein. Veranderende overheid Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045 Energieneutraal Veranderende overheid Waarde creëren Stadhuisplein Zichtbaar maken van innovatie Als duurzame stad Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst!

Nadere informatie

SustainaBul 2016 #3 Universiteit Utrecht

SustainaBul 2016 #3 Universiteit Utrecht SustainaBul 2016 #3 Universiteit Utrecht Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn voor

Nadere informatie

100% groene energie. uit eigen land

100% groene energie. uit eigen land 100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse

Nadere informatie

Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen

Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen SMART CITY UTRECHT Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen Brigitte Hulscher Program Manager Smart Cities, Marketing & Innovation Utrecht Jong en hoog opgeleid 334.862 inwoners, 20 % < 17, 18% 18-26,

Nadere informatie

SustainaBul 2016 #14 Erasmus Universiteit Rotterdam

SustainaBul 2016 #14 Erasmus Universiteit Rotterdam SustainaBul 2016 #14 Erasmus Universiteit Rotterdam Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk

Nadere informatie

Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv 2011 2015. Versie 2.0 (summary)

Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv 2011 2015. Versie 2.0 (summary) Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv 2011 2015 Versie 2.0 (summary) Auteurs: Van Dorp Dienstencentrum Datum: Februari 2012 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Energiebeleid... 3 2.1 Continue verbetering...

Nadere informatie

Eindrapport Erasmus Universiteit Rotterdam

Eindrapport Erasmus Universiteit Rotterdam Eindrapport Erasmus Universiteit Rotterdam VRAAG MAXIMALE BEOORDELING TOELICHTING SCORE ONDERWIJS 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek

Nadere informatie

Duurzaamheid in een virtuele omgeving Toepassen van virtualisering in het ICT-onderwijs voor duurzaamheidsdoelstellingen

Duurzaamheid in een virtuele omgeving Toepassen van virtualisering in het ICT-onderwijs voor duurzaamheidsdoelstellingen Duurzaamheid in een virtuele omgeving Toepassen van virtualisering in het ICT-onderwijs voor duurzaamheidsdoelstellingen Agenda De Omslag : het duurzaamheidsprogramma van de Hogeschool Utrecht Duurzaamheid

Nadere informatie

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 De duurzaamheidsmonitor is vernieuwd. De hoeveelheid data is flink gecondenseerd en meer beeldend vormgegeven ten behoeve van de leesbaarheid.

Nadere informatie

Samen aan de slag met CO 2 -reductie

Samen aan de slag met CO 2 -reductie Samen aan de slag met CO 2 -reductie CO 2 CO 2 CO 2 Versie 1 mrt 2018 Inleiding De Koninklijke Ginkel Groep is een allround groenbedrijf en is actief met het duurzaam vergroenen van de leefomgeving en

Nadere informatie

SustainaBul 2016 #7 Vrije Universiteit Amsterdam

SustainaBul 2016 #7 Vrije Universiteit Amsterdam SustainaBul 2016 #7 Vrije Universiteit Amsterdam Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn

Nadere informatie

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Door de vastgestelde energie- en klimaatdoelstelling binnen Europa om in 2050 energieneutraal te zijn, is het voor de hele samenleving maar met name voor bedrijven

Nadere informatie

Eindrapport Hogeschool van Amsterdam

Eindrapport Hogeschool van Amsterdam Eindrapport Hogeschool van Amsterdam ONDERWIJS VRAAG MAXIMALE SCORE BEOORDELING TOELICHTING 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek 5 3

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Uitleg bij de indicatoren behorende bij de einddoelen van het programma Duurzaamheid

gemeente Eindhoven Uitleg bij de indicatoren behorende bij de einddoelen van het programma Duurzaamheid gemeente Eindhoven Inboeknummer Beslisdatum B&W Dossiernummer Bijlage bij RIB Einddoelen programma Duurzaamheid Uitleg bij de indicatoren behorende bij de einddoelen van het programma Duurzaamheid Energie

Nadere informatie

Manifest Circulair Onderwijs

Manifest Circulair Onderwijs Manifest Circulair Onderwijs de rol van onderwijs in verantwoord innoveren 2 Waarom urgentie De jeugd heeft de toekomst. Wij maken de toekomst. Wij brengen kinderen en jong volwassenen het gedachtengoed

Nadere informatie

Eindrapport Hogeschool Leiden

Eindrapport Hogeschool Leiden Eindrapport Hogeschool Leiden ONDERWIJS VRAAG MAXIMALE SCORE BEOORDELING TOELICHTING 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek 5 0 Onvoldoende

Nadere informatie

Eindrapport Rijksuniversiteit Groningen

Eindrapport Rijksuniversiteit Groningen Eindrapport Rijksuniversiteit Groningen ONDERWIJS VRAAG MAXIMALE SCORE BEOORDELING TOELICHTING 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek

Nadere informatie

Energie beoordelingsverslag 2016 Energie beoordelingsverslag 2016

Energie beoordelingsverslag 2016 Energie beoordelingsverslag 2016 Energie beoordelingsverslag 2016 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Bedrijf 4 2.1 Activiteiten 4 2.2 Bedrijfsonderdelen 4 2.3 Factoren die het energieverbruik beïnvloeden 4 2.4 Energiebalansen 4 3. Gebieden

Nadere informatie

SustainaBul 2016 #4 Hogeschool Utrecht

SustainaBul 2016 #4 Hogeschool Utrecht SustainaBul 2016 #4 Hogeschool Utrecht Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn voor iedere

Nadere informatie

NIEUWE VISIE OP ZONREGELING

NIEUWE VISIE OP ZONREGELING NIEUWE VISIE OP ZONREGELING Zon en daglicht regeling als deel van de energieprestaties in gebouwen Peter Winters President of the European Solar Shading Organization Director Shading & Building Dickson

Nadere informatie

MKB Den Haag gaat fietsen. Resultaten e-bike pilot

MKB Den Haag gaat fietsen. Resultaten e-bike pilot MKB Den Haag gaat fietsen Resultaten e-bike pilot Meer MKB bedrijven met een fietsvriendelijk beleid De Fietsersbond wil graag aan de slag met het MKB en fietsstimulering. Naast meer fietsen, is vergroten

Nadere informatie

Wijk bij Duurstede, 16 september 2013. Betreft: Plan van aanpak duurzaamheid. Memo. Van: Wethouder Robbert Peek. Aan: Gemeenteraad Wijk bij Duurstede

Wijk bij Duurstede, 16 september 2013. Betreft: Plan van aanpak duurzaamheid. Memo. Van: Wethouder Robbert Peek. Aan: Gemeenteraad Wijk bij Duurstede Wijk bij Duurstede, 16 september 2013 Betreft: Plan van aanpak duurzaamheid. Memo Van: Wethouder Robbert Peek Aan: Gemeenteraad Wijk bij Duurstede behandeld door Jelger Takken toestelnummer 609 bijlagen

Nadere informatie

Factsheet CO2-Prestatieladder 2018

Factsheet CO2-Prestatieladder 2018 Beleid Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO: People Planet - Profit) speelt een steeds belangrijkere rol binnen de bedrijfsvoering van Voskamp Groep B.V. Wij zijn ons al langer bewust van onze verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Manifest Circulair Onderwijs

Manifest Circulair Onderwijs Manifest Circulair Onderwijs de rol van onderwijs in verantwoord innoveren 2 Waarom urgentie De jeugd heeft de toekomst. Wij maken de toekomst. Wij brengen kinderen en jong volwassenen het gedachtengoed

Nadere informatie

Duurzame campus. Wat maakt Wageningen Campus duurzaam? NDDHO 20 mei 2016, Erna Maters & Joke Luttik

Duurzame campus. Wat maakt Wageningen Campus duurzaam? NDDHO 20 mei 2016, Erna Maters & Joke Luttik Duurzame campus Wat maakt Wageningen Campus duurzaam? Tips and tricks voor het verduurzamen van een universiteitsterrein NDDHO 20 mei 2016, Erna Maters & Joke Luttik Inhoud Wat maakt de campus duurzaam?

Nadere informatie

Antea Group en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Antea Group en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Onderdeel - CO2 prestatieladder - 4.C.1/4.C.2 Maatschappelijke dialoog met stakeholders - 5.C.1/5.C.2 Gecommitteerd aan CO2 reductieprogramma projectnr. 194508 Opdrachtgever Directie Inhoud Blz. 1 Dialoog

Nadere informatie

Practice what you preach

Practice what you preach Beste lezer, In deze nieuwsbrief staat het volgende centraal: Wat leeft er onder de medewerkers van VHL Leeuwarden & Velp als het om duurzaamheid gaat. Daarnaast is de huidige stand van zaken omtrent zonnepanelen

Nadere informatie

Energiebeoordeling. Batenburg Energietechniek 1 januari 2018 t/m 31 december 2018

Energiebeoordeling. Batenburg Energietechniek 1 januari 2018 t/m 31 december 2018 Energiebeoordeling Batenburg Energietechniek 1 januari 218 t/m 31 december 218 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Trendanalyse 2.1. Energiegebruik 2.2. CO2 per omzet 2.3. Reducerende maatregelen

Nadere informatie

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03 1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten

Nadere informatie

Interview. We moeten ophouden met klagen en duurzaamheid vanuit een positief oogpunt bekijken

Interview. We moeten ophouden met klagen en duurzaamheid vanuit een positief oogpunt bekijken Interview We moeten ophouden met klagen en duurzaamheid vanuit een positief oogpunt bekijken Door: Marlou Dahmen Een geboren ondernemer, een gedreven persoon en een gevoelsmens. Haar enthousiasme en passie

Nadere informatie

EEN DUURZAME GEMEENTE

EEN DUURZAME GEMEENTE Duurzaamheidsbeleid met impact EEN DUURZAME GEMEENTE De burger kijkt afwachtend naar de overheid waar het gaat om duurzaamheidsmaatregelen. Hoe mooi zou het zijn als keuzes en de impact van beleid voor

Nadere informatie

SustainaBul 2016 #8 Avans Hogeschool

SustainaBul 2016 #8 Avans Hogeschool SustainaBul 2016 #8 Avans Hogeschool Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn voor iedere

Nadere informatie

Factsheet CO2-Prestatieladder 2017

Factsheet CO2-Prestatieladder 2017 Beleid Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO: People Planet - Profit) speelt een steeds belangrijkere rol binnen de bedrijfsvoering van Voskamp Groep B.V. Wij zijn ons al langer bewust van onze verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Raadsakkoord energietransitie. Februari 2019

Raadsakkoord energietransitie. Februari 2019 Raadsakkoord energietransitie Februari 2019 De energietransitie in Rotterdam Een klimaatneutraal en duurzaam Rotterdam. Dat is waar we naar toe willen. Een groene en gezonde stad met schone lucht, waarin

Nadere informatie

100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL

100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL TIDAL POWER 100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL In 2025 100.000 Zeeuwse huishoudens voorzien van duurzame electriciteit uit getijdenenergie met een totale CO2-reductie van 140.000 ton

Nadere informatie

Auteurs: Martin Liebregts en Haico van Nunen

Auteurs: Martin Liebregts en Haico van Nunen 1 Auteurs: Martin Liebregts en Haico van Nunen V A N L E V E N S D U U R D E N K E N N A A R M I L I E U W A A R D E N A N A L Y S E ( M I W A ) Bij duurzaamheid gaat het om doen of laten. De praktijk

Nadere informatie

CO 2 -reductiedoelstelling 2011-2013

CO 2 -reductiedoelstelling 2011-2013 CO 2 -reductiedoelstelling 2011-2013 Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV december 2011 2010.0001-15 Inleiding Cauberg-Huygen is sinds 1975 koploper in oplossingen voor de bouw- en infrasector, industrie

Nadere informatie

Eindrapport Avans Hogeschool

Eindrapport Avans Hogeschool Eindrapport Avans Hogeschool VRAAG MAXIMALE SCORE BEOORDELING TOELICHTING ONDERWIJS 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek 5 5 Uitstekend,

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen

CO2-reductiedoelstellingen CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 20-02-2017 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem,

Nadere informatie

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders

Nadere informatie

Reductiebeleid en (kwantitatieve) doelstellingen (3.B.1)

Reductiebeleid en (kwantitatieve) doelstellingen (3.B.1) Reductiebeleid en (kwantitatieve) doelstellingen (3.B.1) Directie: K.J. de Jong Handtekening: KAM-Coördinator: D.T. de Jong Handtekening: Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Het CO 2 -reductiebeleid van

Nadere informatie

Energie management actieplan. Copier Groep B.V.

Energie management actieplan. Copier Groep B.V. Energie management actieplan Copier Groep B.V. Aspect van de CO 2 prestatieladder: 3.B.2. Datum: 31 maart 2015 Versie: 00 Auteur: M.J.A. Rijpert Vrijgegeven: T.J. Crum, J. Copier Voorwoord Voor u ligt

Nadere informatie

Samenwerken met de praktijk met multisdiciplinaire studententeams Selficient

Samenwerken met de praktijk met multisdiciplinaire studententeams Selficient Samenwerken met de praktijk met multisdiciplinaire studententeams Selficient Nadia Verdeyen Center of Expertise Smart Sustainable Cities Solar Decathlon & onderwijsinnovatie Een HU interdisplinair studententeam

Nadere informatie

Voor vakmensen voor de toekomst

Voor vakmensen voor de toekomst Voor vakmensen voor de toekomst D66 Gelderland wil een klimaatneutrale en toekomstbestendige provincie zijn. Dat betekent windmolens plaatsen, zonneweides aanleggen en elk huis in Gelderland energieneutraal

Nadere informatie

Sámen werken aan. Voor gemeenten en MKB. erduurzaming

Sámen werken aan. Voor gemeenten en MKB. erduurzaming Sámen werken aan verduurzaming Voor gemeenten en MKB erduurzaming Sámen werken aan verduurzaming Voor gemeenten en MKB Gemeenten hebben forse ambities op het gebied van duurzaamheid, innovatie en lokale

Nadere informatie

Startnotitie Energietransitie. November 2018

Startnotitie Energietransitie. November 2018 Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie

Nadere informatie

Doel van deze presentatie is : Akkoord op het energiemanagement actieplan voor 2017

Doel van deze presentatie is : Akkoord op het energiemanagement actieplan voor 2017 1 Doel van deze presentatie is : Akkoord op het energiemanagement actieplan voor 2017 Inhoud Samenvatting 1. Inleiding 2. Footprint 2016 3. Gerealiseerde reductie 4. Trends en ontwikkelingen 5. KPI 2017

Nadere informatie

Stichting Duurzaam Lopikerwaard

Stichting Duurzaam Lopikerwaard Stichting Duurzaam Lopikerwaard Dick Nederend Presentatie d.d. 31 mei 2018 voor bedrijventerrein de Copen te Lopik Agenda Voorstellen Doelstelling Stichting Duurzaam Lopikerwaard Wat is het energieverbruik

Nadere informatie

Search CO2 footprint. Rapportage

Search CO2 footprint. Rapportage Search CO2 footprint Rapportage 2015 1 Inleiding Search heeft de ambitie om op termijn haar positieve footprint ten opzichte van 2011 te verdubbelen en haar negatieve footprint te halveren, en in 5 jaar

Nadere informatie

Energie Beoordeling Co2 reductie

Energie Beoordeling Co2 reductie Energie Beoordeling Co2 reductie Opgesteld door: Cheryl de Vette VGMK coördinator 2.A.3 Energie Beoordeling 2016 Van Beek Infra Groep B.V. Conform Co2 Prestatieladder 3.0 Datum: 13-5-2016 Inhoud 1. Inleiding...

Nadere informatie

Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht

Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht februari 2017 position paper regietafel energietransitie utrecht 2/6 Regietafel Energietransitie Utrecht Hieronder treft u informatie over de Regietafel

Nadere informatie

Energie Management Programma 3.B.2

Energie Management Programma 3.B.2 Energie Management Programma 3.B.2 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 2 Reductiedoelstellingen 2012-2016... 3 3 Reductiemaatregelen... 5 4 Budgettering... 6 Schuuring Pagina 1 van 6 1 Inleiding Dit document

Nadere informatie

Voortgang CO 2 -reductiedoelstellingen

Voortgang CO 2 -reductiedoelstellingen Voortgang CO 2 -reductiedoelstellingen t/m 2011 DHV B.V. Juni 2012 definitief Voortgang CO 2 -reductiedoelstellingen t/m 2011 dossier BA4118-100-108 registratienummer : Beheer CO 2-Prestatieladder niveau

Nadere informatie

The green team. Imtech ICT CS. Imtech ICT Communication Solutions ICT Office Smart Buildings / Grids

The green team. Imtech ICT CS. Imtech ICT Communication Solutions ICT Office Smart Buildings / Grids The green team Imtech ICT CS Imtech ICT Communication Solutions ICT Office Smart Buildings / Grids Agenda presentatie 1. Corporate Social Responsibility drijfveer voor Smart X: Wat betekent CSR voor organisaties?

Nadere informatie

Notitie energiebesparing en duurzame energie

Notitie energiebesparing en duurzame energie Notitie energiebesparing en duurzame energie Zaltbommel, 5 juni 2012 Gemeente Zaltbommel Notitie energiebesparing en duurzame energie 1 1. Inleiding Gelet op de ambities in het milieuprogramma 2012-2015

Nadere informatie

CO 2 Voortgangsrapportage 2017

CO 2 Voortgangsrapportage 2017 CO 2 Voortgangsrapportage 2017 Datum: 14-06-2018 Versie: 1 1. Inleiding Ieder half jaar communiceert Boeve Afbouw over haar energiebeleid, de reductiedoelstellingen, de reductiemaatregelen, mogelijkheden

Nadere informatie

Samen voorop lopen in energiezuinig verwarmen

Samen voorop lopen in energiezuinig verwarmen Samen voorop lopen in energiezuinig verwarmen www.inventum.com ENERGY INNOVATION FIRST Veilig en vertrouwd. Het is een belofte die wij al meer dan 100 jaar waarmaken. Die belofte begint bij de bevlogenheid

Nadere informatie

People Duurzame inzetbaarheid Dit onderdeel is opgenomen in het HR-deel van het Corporate jaarverslag.

People Duurzame inzetbaarheid Dit onderdeel is opgenomen in het HR-deel van het Corporate jaarverslag. Jaarverslag duurzaamheid RUG 2018 In de door het College van Bestuur vastgestelde Roadmap 2015-2020 zijn ambities gesteld voor 2020 op het gebied van People, Planet en Performance. Hiermee is de Roadmap

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen

CO2-reductiedoelstellingen CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Vlaardingen 30 oktober 2018 W. Verver Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem,

Nadere informatie

Voortgang CO 2 Reductie doelstellingen

Voortgang CO 2 Reductie doelstellingen Voortgang CO 2 Reductie doelstellingen Abbink Boekelo Wegenbouw B.V. Enschede, 27 maart 2017 C. Slotman. Afdeling KAM Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net

Nadere informatie

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord

Nadere informatie

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business

Nadere informatie

Kwantitatieve doelstellingen en energiemanagementplan

Kwantitatieve doelstellingen en energiemanagementplan Kwantitatieve doelstellingen en energiemanagementplan Documentatie Ko Hartog Verkeerstechniek B.V. Invalshoek B: Reductie Opgesteld door: Milo Arens Datum: 23-4-19 Inhoud Kwantitatieve doelstellingen en

Nadere informatie

Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA

Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor

Nadere informatie

Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder

Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder Communicatieplan, 22 Augustus 2014 1 Voorwoord Duurzaamheid is geen trend, het is de toekomst. Het is niet meer weg te denken

Nadere informatie

Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid

Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid In 2013 zijn we van start gegaan met de implementatie van ons duurzaamheidsbeleid en onderstaand ziet u de doelstellingen uit onze duurzaamheidsverklaring en de behaalde

Nadere informatie

CIV SMART TECHNOLOGY

CIV SMART TECHNOLOGY CIV SMART TECHNOLOGY Uitgebreide managementsamenvatting Plan van Aanpak Centrum voor Innovatief Vakmanschap Smart Technology Ten behoeve van subsidie aanvraag Regionaal Investeringsfonds door de partners

Nadere informatie

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert

Nadere informatie

3.B.2 Energie Management Programma

3.B.2 Energie Management Programma 3.B.2 Energie Management Programma 2017-2020 Classificatie: Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Realisatie reductiedoelstelling 2012 2016... 4 3 Reductiedoelstellingen 2017-2020... 5 4 Reductiemaatregelen...

Nadere informatie

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen 3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Renesse, 26 april 2016 dhr. T.T. Nieuwenhuizen Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals het

Nadere informatie

Gas geven voor duurzame energie

Gas geven voor duurzame energie Gas geven voor duurzame energie Programma Programma Thema Thema Workshops Workshops Lokatie Lokatie Gelders Gelders netwerk netwerk voor voor duurzame duurzame energie energie Uitnodiging Netwerkbijeenkomst

Nadere informatie

Doe mee aan de jubilieum editie van de Klimaatverbond Energy Battle!

Doe mee aan de jubilieum editie van de Klimaatverbond Energy Battle! Doe mee aan de jubilieum editie van de Klimaatverbond Energy Battle! Dit najaar start de 5 de editie van de Klimaatverbond Energy Battle. Nederlandse gemeenten gaan de uitdaging aan om met drie teams van

Nadere informatie

Aanleiding. Datum : 6 maart 2014

Aanleiding. Datum : 6 maart 2014 Datum : 6 maart 2014 Aan : CvB Van : Hans Nederlof Onderwerp : Beleidsplan duurzame bedrijfsvoering FB Kenmerk : Gewenste behandeling : Ter informatie ** Urgentie : normaal/hoog (door SD/CvB te bepalen)

Nadere informatie

OVERZICHT (KETEN)INITIATIEVEN VAN DEN HEUVEL HOLDING B.V.

OVERZICHT (KETEN)INITIATIEVEN VAN DEN HEUVEL HOLDING B.V. OVERZICHT (KETEN)INITIATIEVEN VAN DEN HEUVEL HOLDING B.V. Opsteller Versie Status Referentie L. Deerns & B. Ketelaars 1605-CO2-DEF Definitief 1.D.1, 1.D.2, 3.D.1, 3.D.2, 5.C.1 & 5.C.2 Inhoudsopgave Inleiding...2

Nadere informatie

Energie beoordelingsverslag februari 2017

Energie beoordelingsverslag februari 2017 Energie beoordelingsverslag 2016 15 februari 2017 Datum:... Paraaf directie:... Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Bedrijf 4 2.1 Activiteiten 4 2.2 Bedrijfsonderdelen 4 2.3 Factoren die het energieverbruik

Nadere informatie