Opleiding Heelkunde in België Verleden, Heden en Toekomst

Transcriptie

1 Acta chir belg, 2003, 103, Opleiding Heelkunde in België Verleden, Heden en Toekomst P. Mendes da Costa* en J. Weerts** Met de medewerking van M. Antoine***, R. Detry***, M. L. Druart***, J. Dulieu***, J. Fastrez***, M. Gelin***, C. Meert****, M. Meurisse***, L. Michel***, P. Rocmans*****, P. Rutten*** en H. Van Damme*** Franstalige Kamer van de Erkenningscommissie van Geneesheer-Specialisten in de Heelkunde. Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmillieu. *Voorzitter en **Vice-Voorzitter Erkenningscommissie ***Leden van de Erkenningscommissie ****Secretaris van de Erkenningscommissie *****Voormalig lid en oud-vice-voorzitter van de Erkenningscommissie Inleiding De opleiding tot chirurg is onderhevig aan voortdurende veranderingen ; de preoperatieve onderzoeken, de heelkundige technieken en resultaten hebben een grondige evolutie meegemaakt sinds 25 jaar. De introductie 25 jaar geleden van de minimaalinvasieve heelkunde heeft een revolutie veroorzaakt in ons vakgebied. Ook de opleiding tot chirurg is de laatste 15 jaar geëvolueerd en er moet nu gezorgd worden voor een grondige basisopleiding en voor een aangepaste voorbereiding op een oriëntatie in één of andere chirurgische discipline. De wens tot een Europese harmonisatie is nog niet uitgekomen en sommige verschillen blijven belangrijk. Moeten we algemene chirurgen blijven opleiden, moet de gemeenschappelijke basisopleiding blijven bestaan voor opleidingen zoals urologie, plastische heelkunde, neurochirurgie of orthopedie? Moeten we specifieke opleidingen inrichten voor transplantaties, digestieve, thoracale, vasculaire, endocriene, kinder- of hartheelkunde? Allemaal vragen die op dit ogenblik geen consensus kunnen vinden, noch op nationaal niveau, noch op Europees niveau. Daarenboven botsen aanpassingen van regelgeving van deze materie vaak op een administratieve traagheid wat noodzakelijke aanpassingen in lopende heelkundige opleidingen moeilijk realiseerbaar maken. Ook de mobiliteit van Europese en niet-europese kandidaat-specialisten en aanvragen voor erkenning van buitenlandse diploma s en titels vergemakkelijken de situatie niet. De voornaamste reden van de Erkenningscommissie is er zich van te vergewissen dat de toekenning van de titel van specialist in de heelkunde adequate zorgen aan de Belgische bevolking garandeert. Om deze reden heeft de commissie zich sinds enkele jaren gebogen over de objectivering in termen van quantificatie voor de heelkunde opleiding, rekening houdend met het feit dat dit slecht een onderdeel vormt (slagen in de kennisevaluaties op einde van 2e en 6e opleidingsjaar, voldoende wetenschappelijke activiteit, attest van heelkundige zelfstandigheid afgeleverd door de coördinerende stagemeester, enz..) om tot de erkenning van specialist in de heelkunde te komen. Moet er aan geherinnerd worden dat de Erkenningscommissie slechts een adviserende bevoegdheid heeft. De bedoeling van dit artikel is de evolutie aan te tonen van de erkenningsvoorwaarden gesteld door de Erkenningscommissie over de laatste 15 jaren. De heelkundige opleiding, die in constante evolutie is en zich voortdurend aanpast aan de vooruitgang van de wetenschap, moet in de ogen van de Erkenningscommissie zeker niet langer duren dan 6 jaar. Materialen en methodiek De Franstalige Erkenningscommissie heeft twee opeenvolgende studies verricht. Een eerste, retrospectief, over de periode onderzocht de data ingeleverd door 16 kandidaat-specialisten (gelijkmatig verdeeld over de drie Franstalige opleidingsnetten, met andere woorden : Université de Liège : 6, UCL : 5 en ULB : 5) die hun erkenning hadden gekregen na 6 jaar opleiding (tijdsduur die overeenkomt met de minimum opleidingstijd, vastgelegd in de teksten van de Ministeriele Besluiten, om een erkenning aan te vragen). De belangrijkste resultaten van dit onderzoek werden gepubliceerd in Archives of Surgery in 1999 (ref. 1). Op basis van deze retrospectieve gegevens en de reeds opgedane ervaring in Nederland, heeft de Erkenningscommissie in 1996 een catalogus van ingrepen (totaal aantal, persoonlijk operatieve ervaring, ervaring

2 440 P. Mendes da Costa en J. Weerts Tabel I Aantal ingrepen uitgevoerd door een kandidaat-specialist heelkunde gedurende zijn zes jaren opleiding Periode Gemiddelde Spreiding Aantal ingrepen waar de KS aan deelgenomen heeft Aantal ingrepen zelfstandig uitgevoerd door KS Kleinere ingrepen, aantal (RIZIV code < K180 of N400) Percentage van het totaal 27.1 (806/2969) Percentage van de zelfstandige activiteit 81.6 (806/987) Majeure ingrepen, aantal (RIZIF code K180 of N400) Percentage van het totaal 6.1 (181/2969) Percentage van de zelfstandige activiteit 18.4 (181/987) Tabel II Chirurgische aktiviteiten van een kandidaat-specialist heelkunde gedurende zijn zes jaren opleiding in functie van de verschillende disciplines Periode Heelkundige discipline Gemiddelde,%* Spreiding Digestieve Ortho-traumatologie Vasculaire Thoracale Urologie Gynecologie Andere (plastische, stomatologie, enz...) *Percentage van het totaal aantal ingrepen waar de KS aan deelgenomen heeft. Tableau III Catalogus 1996 : aantal chirurgische interventies uit te voeren door een kandidaat-specialist gedurende de zesjarige opleiding in functie van de verschillende heelkundige disciplines Heelkundige discipline Totaal aantal Digestieve 280 Vasculaire 100 Veneuse 70 Arteriele 30 Bot 100 Traumatologie 70 Orthopedie 30 Cardio-thoracale 50 Urologie Gynecologie 50 Endocrinologische 20 Mammaire 20 Andere 130 Totaal 750* * Kleinere ingrepen : 625 (N < N400 ; K < K180) Majeure ingrepen : 125 (N N400 ; K K180). met majeure heelkunde, chirurgische zelfstandigheid, enz.) opgesteld die aan de basis lag voor de evaluatie van de dossiers voor erkenning in de periode Vanaf 1996 en tot 2002 werden de data elektronisch geregistreerd door de kandidaat specialisten. Dit heeft aanleiding gegeven tot de tweede studie, deze keer prospectief. Hier werden de data van 21 kandidaat-specialisten onderzocht (eveneens verdeeld over de drie Franstalige opleidingsnetten ; ULG : 4, UCL : 12 en ULB : 5) waarbij er 18 hun erkenning behaalden na 6 jaar opleiding en 3 kandidaten een bijkomend jaar opleiding opgelegd kregen. De bedoeling van deze tweede studie was van de in 1996 opgelegde quota te evalueren door prospectieve analyse van de verzamelde data voor de periode Uiteindelijk, door zich te baseren op resultaten van de twee studies en rekening houdend de technische evolutie van de heelkunde, heeft de Erkenningscommissie beslist een nieuwe aangepaste catalogus op te stellen voor de periode , met name op het gebied van de minimaal-invasieve heelkunde. Dit artikel heeft dus als doel de werkmethode te verklaren die de Erkenningscommissie heeft gevolgd sinds een tiental jaren en de stagemeesters (en hun medewerkers) volledig te informeren over de toekomst van de opleiding Heelkunde in België. Resultaten Tabellen I en II tonen de resultaten van de retrospectieve studie over de periode (reeds verschenen cf. ref. 1) Tabellen III en IV vermelden de data van de catalogus van ingrepen die gebruikt werd voor de periode Tabel V geeft een overzicht van de prospectieve studie Tabellen VI (overzicht) en VII (per heelkundige discipline) vergelijken de resultaten van de studie , de eisen van de catalogus en de resultaten van de prospectieve studie Uit de analyse van de gegevens van de tabellen kan

3 Opleiding Heelkunde 441 Tabel IV Catalogus 1996 : aantal chirurgische interventies uit te voeren door een kandidaat-specialist gedurende de zesjarige opleiding in functie van het jaar van opleiding (verwachte chirurgische zelfstandigheid) Jaar van Aantal chirurgische Aandeel (%) van de opleiding ingrepen zelfstandig zelfstandig uitgevoerde uitgevoerd door de KS ingrepen tot het totaal ingrepen waaraan de K.S. heeft deelgenomen Total 750 men afleiden dat de catalogus van ingrepen die opgesteld werd aan de hand van retrospectieve gegevens, een realistische weergave was ; de analyse van de 21 dossiers voor erkenning voor de periode toonde dat alleen 3 kandidaten (14,3%) niet erkend werden door een gebrek aan chirurgische ervaring op het einde van hun 6 jaren opleiding. Daarenboven dient vermeld te worden dat in deze dossiers niet alleen het element van de quota een rol speelde in het weigeren van de erkenning voor deze kandidaat-specialisten. Daarnaast kan er afgeleid worden uit de studie (tabel VIII) dat de eisen in termen van quota niet gehaald worden in 3 disciplines : cardio-thoracale heelkunde, gyneco-urologische heelkunde en de endocriene en mammaire heelkunde. Voor de senologische heelkunde is de reden makkelijk te vinden aangezien mammaire heelkunde meer en meer uitgevoerd wordt door collega s gynecologen in Belgische ziekenhuizen (en deze tendens lijkt niet reversibel) ; Niet al te min blijft de commissie van oordeel dat kandidaat-specialisten ervaring moeten opdoen in de endocriene heelkunde, meer specifiek in de chirurgie van de schildklier. De resultaten van de cardio-thoracale heelkunde zijn minder goed te verklaren ; dezelfde situatie deed zich 7 jaar geleden met de vasculaire heelkunde en hier is de situatie toch rechtgetrokken. Er moet wel opgemerkt worden dat zeker in de thoraxheelkunde en deels ook in de cardiale chirurgie het aantal ingrepen daalt in België en dat het aantal opleidingsplaatsen in deze disciplines beperkt zijn. Tabel V Aantal ingrepen uitgevoerd door een kandidaat-specialist tijdens de zes jaren van opleiding Periode Gemiddelde Mediaan Min-Max Aantal operaties waaraan KS heeft deelgenomen Aantal operaties zelfstandig uitgevoerd door KS in % 36.5% 34.2% Aantal kleinere operaties (< K180 of N400) Percentage op totaal 30.5% (996/3270) Percentage op eigen aantal 83.3% (996/1195) Aantal majeure operaties ( K180 of N400) Percentage op totaal 6.1% (199/3270) Percentage op eigen aantal 16.7% (199/1195) Tabel VI Vergelijking tussen de resultaten van de retrospectieve studie , de eisen van de quota in 1996 en de resultaten van de prospectieve studie (gemiddelden) Retrospectieve studie Quotas Prospectieve studie Aantal operaties waaraan KS heeft deelgenomen Aantal zelfstandig uitgevoerde operaties door KS Kleinere operaties Majeure operaties

4 442 P. Mendes da Costa en J. Weerts Tabel VII Vergelijking tussen aantal operaties zelfstandig uitgevoerd door kandidaat-specialist in functie van de heelkundige discipline (retrospectieve studie , quota 1996, prospectieve studie ) Retrospectieve studie Quotas Prospectieve studie Cardio- thoracale Vasculaire 88 A : 30 A : V : 70 V : 133 Digestieve Ortho-traumatologie : 30 0 : T : 70 T : 150 Urologie U : 45 U : Gynecologie G : 6 G : 28 Endocriene? E : 20 Senologie S : Diverse Tabel VIII Studie Disciplines waarbij meer dan 50% van de kandidatenspecialisten niet aan de eisen van de erkenningscommissie beantwoorden Discipline Aantal kandidaten Resultaat (%) Thoracale 11 11/21 52% Urologie gynecologie 11 11/21 52% Endocriene 15 15/21 71% Tableau IX Catalogus 2003 Vereisten voor de opleiding in de minimaal invasieve laparoscopische heelkunde Deelname Zelfstandig door de KS uitgevoerd Cholecystectomie Appendicectomie Herstel hernia inguinalis Gastro-oesophageale reflux 20 5 Colectomie 30 5 N.B. : optioneel : splenectomie, surrenalectomie, thoracoscopie. Tenslotte zijn de resultaten in de disciplines urologie en gynecologie te verklaren door de toenemende verzelfstandiging van deze twee heelkundige disciplines. Met deze gegevens heeft de Erkenningscommissie beslist de eisen te verminderen voor de cardio-thoracale heelkunde (vermindering van de quota van 50 naar 30), de quota te herdefiniëren voor de senologie endocriene chirurgie (vermindering van het totaal van 40 naar 20 en alleen rekening houden met chirurgie van de schildklier) en voor gyneco-urologische heelkunde (vermindering van 50 naar 30 en enkel rekening te houden met de gynecologische ingrepen). Gezien de belangrijke groei van minimaal-invasieve heelkunde, heeft de commissie ook beslist om een minimum aantal ingrepen hierin te eisen (tabel IX). Daarnaast is er ook de nieuwe wetgeving betreffende de oncologie (Ministerieel Besluit van , verschenen op ) waardoor er ook rekening moet gehouden worden met het aantal ingrepen waaraan de kandidaat-specialist heeft deelgenomen en zelfstandig heeft uitgevoerd in deze discipline. Tenslotte, om de gegevens niet te verdraaien, zullen bepaalde ingrepen (biopsie arteria temporalis, thoraxdrainage, enz..zullen in de rubriek diversen geplaatst moeten worden) onderverdeeld worden in andere rubrieken en zullen bepaalde zware ingrepen (N 400)

5 Opleiding Heelkunde 443 Tabel X Catalogus 2003 Aantal chirurgische interventies uit te voeren door een kandidaat-specialist gedurende de zesjarige opleiding in functie van de verschillende heelkundige disciplines Heelkundige discipline Totaal aantal Digestieve 280 Vasculaire 100 Veneuze 70 Arteriële 30 Bot 100 Traumatologie 70 Orthopedie 30 Cardio-thoracale 30 Urologie 50 Chirurgie van de schildklier 20 Andere 170 Totaal 750* * Kleinere ingrepen : 625 (N < N400 ; K < K180) Majeure ingrepen : 125 (N N400 ; K K180) N.B. : het minimum aantal ingrepen waaraan een kandidaat specialist zal moeten deelnemen tijdens de zesjarige opleiding is apart gecatalogeerd moeten worden (bilaterale saphenectomie, bilateraal herstel liesbreuk). De nieuwe digitale catalogus zal beschikbaar zijn op de site van het Ministerie van Gezondheidszorg ( en zal vanaf 1 oktober 2003 in gebruik worden genomen (tabel X). De auteurs wensen Dr D. SMETS (Heelkunde U.V.C. Brugmann) te bedanken voor de medewerking bij het vertalen naar het Nederlands. Bibliografie 1. P. MENDES DA COSTA, R. DETRY, J. GRUWEZ, L. HARPER, P. RUTTEN. Surgery in Belgium. Arch Surg, 1999, 134 : Pr. P. Mendes da Costa Dienst Abdominale Heelkunde C.H.U. Brugmann A. Van Gehuchtenplein, B-1020 Brussel E mail : pierre.mdc@chu-brugmann.be Website : http ://