Servicedocument. I-Tracks Servicedocument HNCF Hardware and Network Components Foundation uitgave 2007 INHOUD

Transcriptie

1 Servicedocument Hardware and Network Components Foundation I-Tracks Servicedocument HNCF Hardware and Network Components Foundation uitgave 2007 INHOUD 1. Leeswijzer 3 2. Beschrijving van de module 6 3. Exameneisen en examenspecificaties 8 4. Begrippenlijst Literatuur Toetsmatrijs Van exameneis naar examenvragen Verklarende woordenlijst 22 EXIN, hét exameninstituut voor ICT ers

2 Datum: 10 september 2007 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd, opgeslagen in een dataverwerkend systeem of uitgezonden in enige vorm door middel van druk, fotokopie of welke andere vorm dan ook zonder toestemming van EXIN. EXIN, 2007 HNCF 2/23

3 1. Leeswijzer Bij elke module die in opdracht van EXIN wordt ontwikkeld, wordt een servicedocument gemaakt. Dit document helpt u, als onderwijsontwikkelaar en/of trainer, de deelnemer te begeleiden vanaf het begin van de training tot aan de toetsvorm. Een servicedocument beschrijft wat de deelnemer moet kennen en kunnen, wat er wordt verwacht bij de toetsing en hoe een toets vormgegeven is vanaf de exameneis tot aan de toetsvorm. Het servicedocument bevat de volgende onderwerpen: een beschrijving van de module met een verwijzing naar de bijbehorende competenties; een lijst met de belangrijkste onderwerpen (de exameneisen); een gedetailleerde beschrijving van de examenspecificaties; een begrippenlijst (indien van toepassing, zoals bij Foundation); de literatuur waarop het examen gebaseerd is; de toetsmatrijs; een stappenplan om inzicht te krijgen in het ontwikkelproces van exameneis tot examenvraag; een verklarende woordenlijst. De hoofdstukken in dit document zijn zo geordend dat ze de ontwikkeling vanaf het begin van een module (de modulebeschrijving) naar de voorbereiding op een examen beschrijven. Beschrijving van de module In hoofdstuk twee vindt u een beschrijving van de module. Aan de orde komen: inleiding: wat de redenen zijn geweest om de module te gaan ontwikkelen en wat de deelnemer in de praktijk kan met de module; globale inhoud: wat de belangrijkste onderwerpen in de module zijn; doelgroep: voor wie of welke groep personen de module bedoeld is; voorkennis: welke kennis de deelnemer paraat dient te hebben, op welke kennis en vaardigheden de module aansluit; competenties: de kennis, vaardigheden en gedragskenmerken, waaraan deze module een bijdrage levert; toetsvorm: op welke wijze de deelnemer getoetst wordt. Bij Foundation en Advanced modulen betreft dit een meerkeuze examen; indicatie studielast: een indicatie van het aantal studiebelastinguren (sbu). Competenties De beschreven competenties kunnen worden gebruikt voor het bepalen van de opleidingsbehoefte, voor het in kaart brengen van de persoonlijke ontwikkeling of voor het inzichtelijk maken van de competenties van medewerkers binnen een bedrijf. Voor de beschrijving wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van Frameworks. Frameworks is een raamwerk waarin ICT-competenties staan beschreven die ICT-professionals nodig hebben om in hun werk succesvol te functioneren. Frameworks onderscheidt vier soorten competenties: business competenties: gericht zijn op het kunnen functioneren in een organisatie; branchespecifieke competenties (die in de EXIN-examens niet aan de orde komen); vaktechnische competenties: de ICT-specifieke elementen; EXIN, 2007 HNCF 3/23

4 gedragscompetenties: de niet-ict-specifieke vaardigheden (bijvoorbeeld sociale en communicatieve vaardigheden) die nodig zijn om succesvol het beroep te kunnen uitoefenen. Voor meer informatie over Frameworks, zie: Exameneisen en examenspecificaties Exameneisen en examenspecificaties In dit hoofdstuk worden beschreven: exameneisen; examenspecificaties. Exameneisen De belangrijkste onderwerpen van de module zijn verwerkt in de exameneisen. In de beschrijving van de exameneisen wordt bij elk onderwerp het gewicht (het relatieve belang) vermeld. Het gewicht bepaalt hoeveel aandacht tijdens een examen aan een onderwerp besteed zal worden. Zo wordt bijvoorbeeld het aantal vragen in een meerkeuze examen over een bepaald onderwerp vastgesteld. Examenspecificaties De examenspecificaties zijn een meer specifieke en gedetailleerde beschrijving van de exameneisen. De examenspecificaties zijn zo geformuleerd dat duidelijk is welke kennis en vaardigheden getoetst worden. De examenspecificaties (zie onderstaand voorbeeld) zijn per onderwerp op twee niveaus geformuleerd: De eerste formulering beschrijft het beheersingsniveau (1.1): wat de deelnemers na afloop van de training dienen te kennen, waar zij inzicht in hebben, wat zij kunnen toepassen of wat zij kunnen analyseren en oplossen. Op dit niveau is het gewicht (het relatieve belang) van de examenspecificatie aangegeven. De tweede formulering beschrijft het toetsingsniveau (1.1.1): hoe kan kennis, inzicht en vaardigheden van de kandidaten tijdens een examen worden getoetst (bijvoorbeeld: opsommen, uitleggen, laten zien). Voorbeeld formulering exameneis en examenspecificaties: Exameneis: 1. Computers Examenspecificatie: Beheersingsniveau 1.1 Functies De kandidaat heeft inzicht in de functies van een computersysteem. Toetsingsniveau De kandidaat kan: de opbouw van een computersysteem met behulp van componenten beschrijven de onderlinge samenhang (architectuur) van de componenten in een computersysteem beschrijven. EXIN, 2007 HNCF 4/23

5 Begrippenlijst Het servicedocument van Foundationmodulen bevat een begrippenlijst die per exameneis begrippen opsomt die in een toets bevraagd kunnen worden. Het is een nuttig hulpmiddel om de examenspecificaties te verduidelijken. Literatuur Dit vijfde hoofdstuk geeft een lijst van de literatuur waarin de tijdens het examen te toetsen kennis wordt beschreven. De literatuurlijst is géén uitputtende opsomming van alle mogelijk geschikte leerboeken. Aanvullende informatie over geschikte leerboeken is te vinden in de modulebeschrijving op de EXIN-website ( Toetsmatrijs Dit zesde hoofdstuk geeft de toetsmatrijs van de module waarop het examen gebaseerd is. In de toetsmatrijs wordt aan de hand van het gewicht van elk onderwerp (exameneisen en examenspecificaties) aangegeven hoeveel procent van de toets hierover zal gaan. Bij meerkeuze examens bepaalt het gewicht het aantal vragen dat over een onderwerp binnen een examen gesteld zal worden. Van exameneis naar examenvragen In dit zevende hoofdstuk neemt u een kijkje in de keuken van EXIN. Hierin wordt aandacht besteed aan de ontwikkeling van examens. Verklarende woordenlijst In dit laatste hoofdstuk is een verklarende woordenlijst opgenomen met alle begrippen in dit servicedocument die met onderwijskundige zaken te maken hebben. EXIN, 2007 HNCF 5/23

6 2. Beschrijving van de module Naam module Hardware and Network Components Foundation Inleiding Voor vrijwel iedere functie in de IT is een bepaalde hoeveelheid basiskennis nodig. Hoe de verschillende computercomponenten (hardware) er uit zien en wat hun functie is, is belangrijke basiskennis. De module Hardware and Network Components Foundation voorziet hierin. Deze module biedt een introductie in de technische werking van een computer, welke componenten er gebruikt worden in een computer en in netwerken, wat de functie van de verschillende componenten is en hoe de componenten kunnen worden geïnstalleerd. Tevens besteedt de module aandacht aan de technische opbouw en structuur van netwerken. De module gaat niet in op het inrichten (softwarematig) van netwerken. Globale inhoud Geschiedenis van de computer Opbouw van de computer Computercomponenten Netwerken en netwerkcomponenten Doelgroep Starters in de IT. De module is gericht op mensen die zich willen verdiepen in de technische kant van de ICT. Tevens is deze module bedoeld als inleiding voor mensen die starten in de ICT en nog weinig kennis hebben van de hardwarematige kant van ICT. Geschikt als startmodule voor mensen die de ambitie hebben zich in deze onderwerpen te specialiseren. Voorkennis Geen specifieke voorkennis vereist. Competenties Business competenties Niet van toepassing Vaktechnische competenties VT 27 en VT 28 Gedragscompetenties Niet van toepassing Toetsvorm meerkeuze examen Indicatie studielast 60 sbu EXIN, 2007 HNCF 6/23

7 Toelichting en verantwoording De module Hardware and Network Components Foundation biedt de basiskennis voor, en dekt een deel van de vaktechnische competentie VT27. De module sluit aan op de vaktechnische competentie VT28. Na het behalen van deze module heeft de kandidaat kennis van hardwarecomponenten en netwerkcomponenten. Dit betekent niet dat de kandidaat geheel zelfstandig onderdelen kan vervangen of een netwerkinfrastructuur kan aanleggen. Daarom is het competentieniveau voor VT 27 en VT28 niet hoger dan niveau 1. Tabel voor competenties VT27 Hardware niveau 1 De kandidaat heeft hardwarekennis op een specifiek gebied. VT28 Beheer infrastructuur en netwerk niveau 1 De kandidaat heeft kennis van enkele componenten van infrastructuur en lost onder begeleiding problemen op. EXIN, 2007 HNCF 7/23

8 3. Exameneisen en examenspecificaties Exameneisen gewicht (%) Geschiedenis van de computer 5 Opbouw van de computer 30 Computercomponenten 30 Netwerken en netwerkcomponenten 35 Examenspecificaties 1. Geschiedenis van de computer (5%) 1.1 Heeft inzicht in de hardwareontwikkelingen. De kandidaat kan: de computergeneraties benoemen; soorten computers benoemen in relatie met de gebruikstoepassing; aangeven welke soort computers binnen welke toepassinggebieden worden gebruikt. 2 Opbouw van de computer (30%) 2.1 Positionering De kandidaat heeft inzicht in de positie van hardware ten opzichte van besturingssysteem en applicatie. De kandidaat kan: een gegeven begrip onderbrengen bij een van de onderdelen hardware, besturingssysteem of applicatie; de verschillen tussen de soorten user interfaces benoemen. 2.2 Stored Program Principle De kandidaat kent de werking van het Stored Program Principle (Von Neumann). De kandidaat kan: de functies van de computercomponenten benoemen; de voornaamste functies van de Centrale Verwerkings Eenheid (CVE), de onderdelen die daarbij een rol spelen en de onderlinge samenhang beschrijven; aangeven hoe de verschillende computercomponenten samenwerken; de verschillen tussen de soorten verwerking benoemen; de snelheidstyperingen onderscheiden. 2.3 De kandidaat kan de kenmerken van het intern en extern geheugen noemen. 2.4 De kandidaat kan de kenmerken van specifieke computerconfiguraties benoemen. EXIN, 2007 HNCF 8/23

9 3 Computercomponenten (30%) 3.1 Invoerapparatuur De kandidaat heeft inzicht in gebruik van invoerapparatuur De kandidaat kan verschillende soorten invoerapparatuur onderscheiden. 3.2 Uitvoerapparatuur De kandidaat heeft inzicht in gebruik van uitvoerapparatuur. De kandidaat kan: verschillende soorten uitvoerapparatuur onderscheiden; de eigenschappen van printers benoemen; de eigenschappen van plotters benoemen; aangeven in welke situatie een bepaald soort printer/plotter gebruikt wordt; verschillende typen beeldschermen benoemen; de eigenschappen van diverse soorten beeldschermen benoemen. 3.3 Insteekkaarten De kandidaat heeft kennis van insteekkaarten. De kandidaat kan: soorten insteekkaarten benoemen; typen insteekkaarten benoemen; de eigenschappen per type insteekkaart benoemen. 3.4 De kandidaat kan het verschil tussen SCSI en IDE-controllers benoemen. 3.5 De kandidaat heeft inzicht in extern geheugen. De kandidaat kan: de verschillende externe geheugens benoemen; de verschillen in opslagcapaciteit tussen externe geheugens aangeven; voor externe opslagmedia aangeven of deze adresseerbaar zijn. 3.6 De kandidaat kan de voordelen van Uninterruptible Power Supply (UPS) benoemen. 4 Netwerken en netwerkcomponenten (35%) 4.1 De kandidaat heeft inzicht in de basisbegrippen van netwerken. De kandidaat kan: een netwerk typeren naar geografische spreiding; de eigenschappen van netwerktopologieën benoemen; de eigenschappen van de transmissie media beschrijven; de voor en nadelen van de verschillende transmissiemedia benoemen; in een gegeven situatie aangeven of er sprake is van een contention of non-contention netwerk; het verschil aangeven tussen Storage Area Network (SAN) en Network Attached Storage (NAS). EXIN, 2007 HNCF 9/23

10 4.2 De kandidaat heeft inzicht in de verschillende componenten voor netwerken. De kandidaat kan: de eigenschappen van netwerkcomponenten benoemen; in een geven situatie aangeven welke netwerkcomponent wordt gebruikt. 4.3 De kandidaat heeft inzicht in de basisbegrippen van datacommunicatie. De kandidaat kan: aangeven welke transportsystemen er zijn; aangeven bij een netwerktopologie welke toegangsmethode wordt gebruikt. 4.4 De kandidaat heeft inzicht in het OSI-model De kandidaat kan: het OSI-model beschrijven; aangeven welk netwerkcomponent waar in het OSI-model staat; het TCP/IP-protocol plaatsen in het OSI-model. Toelichting en verantwoording Gewicht In deze module ligt het zwaartepunt op hardwarecomponenten en netwerken. In deze tijd van communicatie is kennis van netwerken onontbeerlijk in een foundationmodule. De exameneis 1 geschiedenis van de computer heeft een inleidende functie en wordt dus maar beperkt getoetst. De exameneisen 2, 3 en 4 opbouw van de computer, computercomponenten en netwerken en netwerkcomponenten zijn ongeveer gelijkwaardig, zij hebben dan ook elk een vrijwel evenredig gewicht gekregen. Examenspecificaties Algemeen De exameneis geschiedenis van de computer is opgenomen met de bedoeling om de ontwikkelingen in hardware in een historisch kader te kunnen plaatsen. De exameneis opbouw van de computer betreft met name de architectuur van de computer. Dit betreft dan ook de kerncomponenten van de computer. Bij de exameneis computercomponenten betreft het de detaillering van de onderdelen. Exameneis 1 De geschiedenis van de computer is van belang om enig inzicht te krijgen in de ontstaansgeschiedenis van de computer en de toepassingsgebieden van verschillende soorten computers. Bij de toepassingsgebieden is niet gekozen voor de traditionele indeling, maar voor een aansluiting bij de soorten computers. EXIN, 2007 HNCF 10/23

11 Exameneis 2 Er is gekozen om geen onderscheid tussen de verschillende soorten RAID systemen op te nemen, omdat dat te ver voert voor de foundation module. Register, databus, adresbus en controlbus zijn essentiële onderdelen van elke computer. De kandidaat wordt geacht deze begrippen te kennen. De precieze werking van de verschillende onderdelen voert te ver voor deze foundation module. Exameneis 3 Het begrip Daisywheel (printer) is niet opgenomen in de examenspecificaties, omdat dit type printer bijna niet meer gebruikt wordt en daardoor als onvoldoende relevant wordt gezien om te behandelen. De plotter is in deze module opgenomen, omdat deze nog in gebruik is. De kandidaat heeft kennis met betrekking tot het externe geheugen, zo weet hij dat een dvd meer opslagcapaciteit heeft dan een cd. Dit wordt een kandidaat geacht te weten omdat hij in staat moet zijn te beoordelen welk medium voor welke toepassing het meest geschikt is. Met dvd-recordable wordt bedoeld, dvd-r, dvd+r, dvd-rw, dvd+rw etc. De verschillen tussen de methoden voeren te ver voor deze module. Exameneis 4 Aangezien deze module als insteek componenten heeft, is er voor gekozen de softwarematige kant van netwerken niet in deze module te behandelen. (Non)contention/ contentie wordt opgenomen als begrip om het verschil tussen typen netwerken te kunnen verklaren. De exacte werking van (non)contention/ contentie voert te ver voor deze module. TCP/IP is opgenomen in de specificaties om de relatie tussen het OSI-model en de hardware te verhelderen. Van Bluetooth moet de kandidaat kunnen aangeven dat het gebruikt wordt voor communicatie tussen verschillende apparaten. CSMA/CD wordt opgenomen als begrip omdat dit in de dagelijkse praktijk voorkomt. De exacte werking van CSMA/CD voert te ver voor deze module. EXIN, 2007 HNCF 11/23

12 4. Begrippenlijst De begrippen die in het examen getoetst kunnen worden, zijn geordend per exameneis (onderwerp) en examenspecificatie. Begrippenlijst 1 De geschiedenis van de computer 1.1 Hardwareontwikkelingen 1 e generatie, de rekenmachine 2 e generatie, de geheugenmachine 3 e generatie, de werkplekmachine 4 e generatie, de informatiemachine 5 e generatie, de communicatiemachine mainframe supercomputer minicomputer microcomputer; personal computer (pc), laptop, palmtop toepassingsgebieden; kantoorautomatisering, grootschalige bedrijfsapplicaties, procesautomatisering 2 Opbouw van de computer 2.1 Positionering hardware besturingssysteem applicatie userinterfaces karaktergeoriënteerd Grafische User Interface (GUI) driver utility kernel 2.2 Stored Program Principle invoer verwerking uitvoer opslag besturing Centrale Verwerkingseenheid (CVE) Central Processing Unit (CPU) centrale machine processoren Reduced Instruction Set Computer (RISC) Complex Instruction Set Computer (CISC) chipset Arithmetic Logical Unit (ALU) bus: controlbus, adresbus, databus moederbord insteekkaart EXIN, 2007 HNCF 12/23

13 poort verwerking: real-time, batch snelheid verwerkingssnelheid kloksnelheid transportsnelheid 7-bits 8-bits 32-bits 64-bits 2.3 Geheugens intern Read Only Memory (ROM) Random Access Memory (RAM) cache extern adresseerbaarheid* opslagcapaciteit snelheid Basic Input/Output System (BIOS) 2.4 Specifieke configuraties werkstation terminal server Redundant Array of Independent Disks (RAID) 3 Computercomponenten 3.1 Invoerapparaten randapparatuur Invoerapparatuur touch screen toetsenbord muis: optisch, infrarood, mechanisch, draadloos, Radio Frequency (RF) geluidskaart irisscan leespen magneetkaartlezer microfoon scanner vingerafdruklezer webcam 3.2 Uitvoerapparatuur printers: matrix, inkjet, was, laser, thermische, plotter impact non-impact beeldscherm Cathode Ray Tubes (CRT) Liquid Crystal Display (LCD) Thin Film Transistor (TFT) plasma EXIN, 2007 HNCF 13/23

14 refresh rate resolutie straling touch screen beamer/ projector geluidskaart videokaart 3.3 Insteekkaarten / Interfaces geluidskaart modem netwerkkaart videokaart interfaces serieel parallel Universal Serial Bus (USB 1.1) Universal Serial Bus (USB 2.0) IEEE1394 (Firewire) Infrarood (IR) Radio Frequency (RF) Bluetooth Industrial Standard Architecture (ISA) Expanded Industrial Standard Architecture (EISA) Peripheral Component Interconnect (PCI) Accelerated Graphics Port (AGP) eigenschappen Insteekkaarten snelheid bandbreedte 3.4 Controllers Integrated Drive Electronics (IDE) Enhanced Integrated Drive Electronics (EIDE) Advanced Technology Attachment (ATA) Small Computer System Interface (SCSI) 3.5 Opslag extern geheugen opslagmedium (of geheugendrager, gegevensdrager) floppy harde schijf tape zipdrive cd: cd-rom, cd-r, cd-rw dvd: dvd-recordable, dvd-rom, dvd-ram, dvd +r, dvd -r, dvd +rw, dvd -rw 3.6 Stroomvoorziening Uninterruptible Power Supply (UPS) 4 Netwerken en netwerkcomponenten 4.1 Basisbegrippen geografische spreiding Local Area Netwerk (LAN) Metropolitan Area Netwerk (MAN) Worldwide Area Netwerk (WAN) EXIN, 2007 HNCF 14/23

15 topologie ster ring bus maas hybride topologie transmissie media draadgebonden media Twisted Pair (TP) Unshielded Twisted Pair (UTP) Shielded Twisted Pair (STP) 10Base-T 100Base-TX RJ45 connector Coax 10Base-2 10Base-5 thinnet thicknet British Naval Connector (BNC) terminator glasvezel 10Base-FX 100Base-FX draadloze media microgolven (Non)contention, contentie capaciteit, bandbreedte bit per seconde (bps) megabit per seconde (Mbps) gigabit per seconde (Gbps) elektromagnetische storingsbronnen, afstand Storage Area Network (SAN) Network Attached Storage (NAS) 4.2 Componenten bridge full-duplex gateway half-duplex hub koppeling repeater router segment signaalversterker switch 4.3 Datacommunicatie transportsystemen Bluetooth EXIN, 2007 HNCF 15/23

16 Ethernet IEEE Fast Ethernet Fiber Distributed Data Interface (FDDI) Frame Relay Asynchronous Transfer Mode (ATM) Gigabit Ethernet General Packet Radio Services (GPRS) IEEE tokenring Universal Mobile Telecommunications System (UMTS) Digital Subscriber Line (DSL) Asymmetrical Digital Subscriber Line (ADSL) Symmetric Digital Subscriber Line (SDSL) toegangsmethoden Carrier Sense Multiple Access / Collision Detection (CSMA/CD) token-passing 4.4 Open System Interconnection Reference Model (OSI-model) applicatiegericht applicatielaag presentatielaag sessielaag netwerkgericht transportlaag netwerklaag datalinklaag fysieke laag Toelichting en verantwoording 1.1 Literatuur A (E3 ICT) is niet consequent in de naamgeving van de hardwareontwikkelingen 4 e en 5 e generatie (zie pag 9 en 15). In de begrippenlijst is de naamgeving zoals in de samenvatting op pagina 9 aangehouden. 2.2 Controlbus is de juiste benaming, deze zal in examens gebruikt worden, hoewel in literatuur A ook de foute benaming controlebus voorkomt. 2.3 * adresseerbaarheid wordt niet in literatuur C genoemd. Bij dit begrip is extra uitleg van de docent vereist. EXIN, 2007 HNCF 16/23

17 5. Literatuur Boeken A Buikes, M.; Hoevers, P.; Janssen, P.; Kockelkoren, C.; Pauly, R. & Snel, R. Hardware and Network Components Foundation Maastricht: E3 ICT, 1e druk, 2004 ISBN X B Pinkster, B. Installatie Hardware 3 Den Haag: Academic Service, 3e druk, 2004 ISBN Aanvullende literatuur C Blaas, P. Computer Hardware Zaltbommel: Van Haren Publishing, 1e druk, 2007 ISBN(10) ISBN(13) Toelichting B: Academic Service is een imprint van Sdu Uitgevers. C: Het boek Computer Hardware kan gebruikt worden door opleiders als leidende literatuur als het begrip adresseerbaarheid toegelicht wordt. EXIN, 2007 HNCF 17/23

18 Samenhang literatuur en examenspecificaties Examenspecificatie Literatuur 1.1 A: H1 B: 2.2, 6.3, 7.10, 7.12, 7.13 C: H 2, H 3, H A: 2.1 B: 0.4 C: 2.2, H8, H9, H A: 2.1, 2.2, 2.3, 2.6, 2.7 B: H 5 inleiding, 5.1 C: H1, 5.1, 5.2.1, 5.3, 6.1, 6.2, 7.1, 7.3, 15.2, A: 2.4, 2.5 B: H 8, 13.1, H 14 C: 5.2, 5.3.2, 6.4, H A: 2.8 C: 3.4, 3.4, A: 3.1 B: H 12 C: H A: 3.2 B: H 15, H 16 C: 11.1, H A: 3.3 B: deels 5.4, 9.3 C: 5.3.2, 7.1, 11.1, 11.2, H13, H14, H15, H16, H 17, H 18, H 19, H 20, H A: 3.5 B: 13.3, 13.4 C: H A: 3.4 B: H 14 C: H21, H22, H24, H A: 3.6 B: 4.3 C: H 27 Zie volgende pagina voor vervolg. EXIN, 2007 HNCF 18/23

19 Examenspecificatie Literatuur 4.1 A: 4.1 B: H 17 C: H 27, H 28, H A: 4.4 B: deels 17.2, C: H 27, H 32, H A: 4.2 C: H 28, H A: 4.3 B: C: H 32 Toelichting en verantwoording Literatuur A dekt de exameneisen en sluit aan op de begrippen die worden getoetst, maar is zeer summier. Literatuur B dekt de exameneisen niet volledig, maar biedt wél een brede context die helpt bij het verduidelijken van de onderwerpen. Literatuur C dekt de exameneisen en sluit aan op de begrippen die worden getoetst, behalve het begrip adresseerbaarheid. EXIN, 2007 HNCF 19/23

20 6. Toetsmatrijs Examengegevens Examenvorm: meerkeuze vragen Aantal vragen: 30 Examentijd: 60 Toetsmatrijs De toetsmatrijs geeft een overzicht van het aantal vragen per exameneis en examenspecificatie met het gewicht. exameneis examenspecificatie beheersingsniveau toetsingsniveau gewicht (% ) Totaal aantal vragen EXIN, 2007 HNCF 20/23

21 7. Van exameneis naar examenvragen In de voorgaande hoofdstukken is de inhoud van de module beschreven aan de hand waarvan trainingen en lesmateriaal kunnen worden ontwikkeld om kandidaten te begeleiden en voor te bereiden op het examen. De in dit servicedocument beschreven uitgangspunten en onderwerpen van de module worden uiteindelijk in een examen omgezet. Hier komt heel wat bij kijken om een goede kwaliteit te kunnen garanderen. Elke vraag sluit qua niveau en qua (deel)onderwerp aan bij een van de examenspecificaties op toetsingniveau. Wat betreft het niveau van examenvragen kan een onderverdeling gemaakt worden tussen vragen die vragen naar kennis, inzicht of analyse en toepassing. Ook met het gewicht van de (deel)onderwerpen wordt rekening gehouden. Daarvoor wordt de toetsmatrijs gebruikt, waarin staat aangegeven hoeveel vragen over een bepaalde (deel)onderwerp moeten gaan. Bij meerkeuze examens is elke vraag één punt waard. Bovenstaande wordt bewaakt om de validiteit van de examens te kunnen waarborgen. Hiernaast worden er aan elke vraag strenge kwaliteitseisen gesteld. Zo moet de vraag te beantwoorden kunnen zijn, zonder dat de kandidaat daarvoor de antwoordmogelijkheden gezien hoeft te hebben; er mogen geen dubbele ontkenningen in de vraag voorkomen; alle antwoordmogelijkheden moeten grammaticaal en inhoudelijk op de vraag aansluiten; per vraag mag er maar naar één ding gevraagd worden. Zo zijn er nog enkele tientallen kwaliteitseisen. Wilt u meer informatie over het maken van examenvragen, dan kunt u altijd contact opnemen met EXIN. EXIN, 2007 HNCF 21/23

22 8. Verklarende woordenlijst Beheersingsniveau EXIN kent examenspecificaties op vier beheersingsniveaus: 1 weten, kennen: reproduceren van kennis (feiten, begrippen, definities) en vaardigheden (onder begeleiding doen); 2 inzicht hebben: begrijpen en kunnen verklaren van relaties, samenhang, verschillen en overeenkomsten; 3 toepassen: (zelfstandig) toepassen van kennis en vaardigheden in een (gegeven) praktijksituatie; 4 analyseren en oplossen: analyseren van feiten, begrippen en situaties om de oorzaak van een probleem te vinden en een oplossing aan te dragen. Competentie Bij competenties gaat het om de juiste combinatie van kennis, vaardigheden, en gedragskenmerken. De competenties die verweven zijn in de exameneisen worden benoemd en toegelicht. Competentiecode Frameworks beschrijft vier soorten competenties: business-, branchespecifieke, vaktechnische en gedragscompetenties. In de code worden de typen competenties aangeduid door middel van de hoofdletters en de afkorting: BUS (businesscompetentie), VT (vaktechnische competentie), G (gedragscompetentie), De afkortingen van de competenties worden gevolgd door een volgnummer (01, 02, enz.). Competentieniveau Frameworks kent vier competentieniveaus (Frameworks, versie 3.0): 1 basiskennis en/of gedrag met begeleiding, toepassing binnen afgebakende context; 2 zelfstandige toepassing van competenties in relatief eenvoudige overzichtelijke situaties; 3 zelfstandige toepassing van competenties in meer complexe situaties; 4 flexibele toepassing van competenties in complexe situaties; de persoon is in staat om competenties te evalueren en om anderen bij toepassing te ondersteunen. Doelgroep De doelgroep zijn de personen voor wie de betreffende module interessant is. Exameneis De exameneisen zijn de belangrijkste onderwerpen van een module die een kandidaat moet beheersen. Examenspecificatie De examenspecificaties zijn een meer specifieke en gedetailleerde beschrijving van de exameneisen. De examenspecificaties zijn zo geformuleerd dat duidelijk is welke kennis en vaardigheden getoetst worden. EXIN, 2007 HNCF 22/23

23 De examenspecificaties (zie onderstaand voorbeeld) zijn per onderwerp op twee niveaus geformuleerd: De eerste formulering beschrijft het beheersingsniveau (1.1): wat de deelnemers na afloop van de training dienen te kennen, waar zij inzicht in hebben, wat zij kunnen toepassen of wat zij kunnen analyseren en oplossen. Op dit niveau is het gewicht (het relatieve belang) van de examenspecificatie aangegeven. De tweede formulering beschrijft het toetsingsniveau (1.1.1): hoe kan kennis, inzicht en vaardigheden van de kandidaten tijdens een examen worden getoetst (bijvoorbeeld opsommen, uitleggen, laten zien). Gewicht Het gewicht van een exameneis en een examenspecificatie geeft aan wat het gewicht (het relatieve belang) van die exameneis respectievelijk examenspecificatie is. Het gewicht wordt uitgedrukt in een percentage. Dezelfde verhouding is in het examen (de examenvragen) terug te vinden. Literatuur In het servicedocument staat die literatuur vermeld die voor het bestuderen en het beheersen van de exameneisen vereist is. Modulebeschrijving In de modulebeschrijving komen aan de orde: de aanleiding om de module te ontwikkelen, de inleiding met een korte beschrijving van wat de bedoeling van de module is in de praktijk en in de toekomst; de globale inhoud; de doelgroep; de vereiste voorkennis; een toelichting en verantwoording van gemaakte keuzes en een toelichting bij de competentie(s) waarop de module zich richt. Servicedocument Dit document helpt u, als onderwijsontwikkelaar en/of trainer, de deelnemer te begeleiden vanaf het begin van de training tot aan de toetsvorm. Een servicedocument beschrijft wat de deelnemer moet kennen en kunnen; wat er wordt verwacht bij de toetsing en hoe een toets vormgegeven is vanaf de exameneis tot aan de examenvorm. Startdatum De startdatum van de modulebeschrijving is de datum waarop de modulebeschrijving start of gestart is. Toetsingsniveau Op het toetsingsniveau van een examenspecificatie wordt aangegeven wat in de toets gevraagd kan worden. Toetsmatrijs In de toetsmatrijs wordt door middel van het gewicht van elk van de onderwerpen (exameneisen en examenspecificaties) aangegeven hoeveel procent van de toets over een bepaald onderwerp moet gaan. Ook staat in de toetsmatrijs wat de verdeling van het aantal vragen over de onderwerpen is. EXIN, 2007 HNCF 23/23