de Jacobsladder Kwartaaluitgave van de Historische Vereniging Otto Cornelis van Hemessen In dit nummer:

Transcriptie

1 de Jacobsladder Kwartaaluitgave van de Historische Vereniging Otto Cornelis van Hemessen In dit nummer: Naar de Oost met de Verenigde Oost-Indische Compagnie Een nieuwe molen in de Doespolder Zoektocht naar Huis Terwoude Onze jaarlijkse excursie Kort verslag Algemene Ledenvergadering

2 de Jacobsladder van Hemessen jaargang 30 2 Van de voorzitter Van de redactie (Stukjes als deze worden, in verband met de Een bijzonder nummer deze keer. Rie Kammeraat productietijd van dit blad, ruime tijd tevoren deed uitvoerig onderzoek naar dorpsgenoten die geschreven. Ook Ben Beukenholdt deed dat.) met de VOC naar Indië voeren. En dat leverde Bij de voorplaat Huis Terwoude, zie het artikel op pag. 13/14 30e jaargang nr. 2, april, mei, juni 2010 Erelid D. Brouwer de Koning, oud-burgemeester van Jacobswoude C. Karmelk, oud-penningmeester van de vereniging Voorzitter Ben Beukenholdt, Thuisweide 30, 2481 BK Woubrugge, telefoon Secretaris Arjen Schreuder, Sterrenkroos 23, 2481 CM Woubrugge, telefoon Penningmeester Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade, telefoon Bestuursleden Nico van Hemessen, van Woudeweg 17, 2481 XM Woubrugge, telefoon Thea Kok-Lansbergen, Emmalaan 74, 2481 BB Woubrugge, telefoon Redactie Thea Kok-Lansbergen en Arjen Schreuder kok.lansbergen@inter.nl.net Op tijd opzeggen! Wilt u om wat voor reden dan ook uw lidmaatschap van de Historische Vereniging niet verlengen, vergeet dan niet dit tijdig (vóór 1 december) schriftelijk te melden aan onze penningmeester: Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade Contributie De contributie bedraagt 13,- per jaar; en 17,- voor hen die dit blad per post ontvangen. Te voldoen (bij voorkeur via de acceptgiro die u aan het begin van het jaar ontvangt) op onze rekening bij de Rabobank Kaag en Braassem nr t.n.v. Penningmeester Historische Vereniging Otto Cornelis van Hemessen, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade. Beste mensen, Vandaag is het Koninginnedag Een groot feest overal. Vanmiddag was ik even op de vrijmarkt bij de sporthal en kwam ik Thea tegen. Wanneer ik m n stukje inleverde - zonder Thea geen Jacobsladder. Al een paar dagen loop ik met wat je noemt dubbele gedachten rond. Zo van: moet ik nu een beetje kwaad zijn of wat teleurgesteld? Wat doen we niet goed?? Het kan natuurlijk altijd beter. Maar waar blijven toch altijd die leden van ons? Op de laatst gehouden Algemene Leden Vergadering waren we met z n 27en. En we hebben bijna vierhonderd leden. Enkelen hebben netjes afgezegd, de anderen zijn niet gekomen. Ongetwijfeld allemaal een heel goede reden. Ik weet het. De verenigingsgraad in Woubrugge/Hoogmade en omliggende dorpen is heel hoog. Dat wil zeggen dat veel mensen van veel verenigingen lid zijn. We waren erg blij met de mensen die gekomen waren en met de lezing door Arie Blaazer. Echt heel goed en interessant. En dan is 27 gewoon weinig. zoveel informatie en zo n interessant verhaal op, dat we deze Jacobsladder maar wat dikker hebben gemaakt. Onlangs ontvingen we een oude foto van mevrouw Krans uit Hoogmade. Op die foto: een paar Hongaarse kinderen. Rie Kammeraat schreef al eens over het bezoek van die dames, en gaat er in het volgende nummer verder op in. Voor uw agenda 26 juni Tijdens de jaarlijkse Open Waterrecreatiedag heeft onze vereniging uiteraard weer een stand op de braderie, waar Jan Stigter zijn bijzondere oude ansichtkaarten toont en verkoopt. 31 juli Onze jaarlijkse excursie. Meer informatie elders in dit blad. 1 Basisvormgeving en opmaak Blikveld, Den Haag Een troost hebben we, het is kennelijk bij heel veel verenigingen zo. Aan dit nummer werkten mee: Ewout van der Dussen Jaap N. Haasbroek Rie Kammeraat Arjen Schreuder Foto s en illustraties: Jaap N. Haasbroek Nico van Hemessen Galerie Zoeterijn Archief Jan Stigter Archief Kees van Leeuwen Fotobewerking Hugo Tander ISSN Historische Vereniging Otto Cornelis van Hemessen. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Enfin, één ding weet ik zeker: deze Jacobsladder geeft weer veel te lezen. En er is weer met veel plezier aan gewerkt. Zelfs dit stukje Maar bel of mail me eens als er goede gedachten zijn. Trouwens laat ook gerust weten als u het ergens niet mee eens bent. Natuurlijk doet het bestuur het met veel plezier, maar we zijn er voor de leden. Mijn mailadres is benbeukenholdt@hotmail.com Laat weten wat u ervan vindt!! Veel leesplezier en vriendelijke groet, mede namens het bestuur, Ben Beukenholdt Wie weet er meer van? In 1920 vertrokken negen inwoners uit Woubrugge naar Amerika. Omstreeks die tijd - de precieze datum is niet geregistreerd - verlieten Arie (1884), Cornelis Dirk (1888) en Jansje (1897) Visser, (kinderen van Eimert Visser van de Berch hoeve) ons dorp. Maar dat zijn er drie en wie waren de overige zes? Als u dat weet, of denkt te weten: Rie Kammeraat hoort het graag! Tel rie.kammeraat@planet.nl.

3 Kort verslag ALV door Arjen Schreuder Op 22 april jl. vond de algemene ledenvergadering van de vereniging plaats in café Die Twee. Er meldden zich 26 leden, die behalve voor de vergadering zelf natuurlijk ook gekomen waren om naar de lezing van Arie Blaazer te luisteren. De vergadering kende een regulier verloop zonder schokkende agendapunten of discussies. De voorzitter, Ben Beukenholdt, introduceerde Ewout van der Dussen formeel - hij ondersteunde al wat langer het bestuur - als nieuw bestuurslid. De secretaris memoreerde in zijn jaarverslag weer de gebruikelijke activiteiten, die ook het afgelopen jaar door de vereniging werden ontplooid: aanwezigheid tijdens de waterrecreatiedag, de najaarsexcursie met als bestemming Haarlem, de fototentoonstelling die in december ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de vereniging werd georganiseerd en de publicatie van weer vier Jacobsladders, waarvoor het bestuur de redactiecommissie veel dank is verschuldigd. Peter de Lange presenteerde de opzet van een website van de vereniging, die met applaus werd begroet. De site kan daarmee verder worden ontwikkeld. 2 Na de vergadering hield Arie Blaazer, voorzitter van jaarlijkse reünie van de Landelijke Vereniging tot Lezers schrijven 1792 naar de Oost gingen: twee uit Hoogmade en 3 de stichting Oud Leimuiden-Rijnsaterwoude, een boeiende lezing over zijn dorp Rijnsaterwoude. Aan de hand van talloze foto s werd het hele dorp doorlopen, waarbij niet zelden ook door aanwezige leden Rijnsaters werden herkend. In de marge van zijn verhaal deed Arie nog een beroep op ons om het monument aan de Herenweg eens schoon te maken, het werd tenslotte opgericht door onze naamgever Otto Cornelis van Hemessen. Wist u trouwens dat er in 1622 een plan is geweest om het Braassemermeer in te polderen? Vanwege een te grote diepte is dit plan niet doorgegaan, anders hadden we onze geschiedenis waarschijnlijk kunnen herschrijven. Onze jaarlijkse excursie door Ewout van der Dussen Op 31 juli organiseert onze vereniging haar jaarlijkse excursie. Deze keer naar Schiedam, Scyedam Vaert. Schiedam, een prachtige historische stad - stadsrechten sinds met de schitterende Lange- en Korte Haven, met oude grachtenpanden, pakhuizen én met jeneverstokerijen is de bakermat van de Nederlandse Gedistilleerd Industrie. Ook voor de niet-alcoholisten een bezoek meer dan waard. Het is ook een molenstad, er staan de zes grootste molens ter wereld, waaronder De Nieuwe Palmboom. Maar die zaterdag (en zondag) is er ook nog de Behoud van het Historische Bedrijfsvaartuig (elk jaar in een andere waterstad, eerder in Hasselt, Gouda, Tilburg). Die havens en grachten liggen dan vol met een mooie afspiegeling van het varend erfgoed van Nederland, zoals tjalken, klippers, steilstevens, beurtvaarders, westlanders en sfeervolle zalmschouwen, totaal ruim tweehonderd! Ook zijn er nautische activiteiten en diverse demonstraties. Het programma - we gaan met een bus - begint na aankomst met een kopje koffie. Daarna een stadswandeling o.a. langs de havens en de schepen, onder leiding van gidsen van het Gilde. En al die mooie schepen zie je ook het beste vanaf het water, dus een rondvaart door de havens, met een moderne fluisterboot staat ook op het (middag) programma. En dan toch nog even Old Schiedam, een jenever die nog net zo wordt gestookt als 300 jaar geleden. In elk geval interessant om te zien en voor sommigen een verrukking (zeggen ze) om te proeven. Daarom ook een bezoek aan het Jenevermuseum, dat op het mooiste plekje van de brandersstad staat. In de ambachtelijke branderij van het museum stookt de jeneverstoker het vuur flink op. Hij maakt moutwijnjenever of Old Schiedam. Je ziet ook de glasblazer, koperslager, kuiper en zakkendrager aan het werk. We krijgen een rondleiding door het veelzijdige museum. Het museum is deze dag ook ons oriëntatiepunt. We drinken er eerst koffie, we lunchen er na de stadswandeling en na de rondvaart door de havens en grachten krijgen we die rondleiding door het museum. En we sluiten de dag daar af in het jawel, het proeflokaal. Vertrek uit Woubrugge om 9.30 uur en vertrek uit Hoogmade 9.45 uur. En alles meezit, zijn we om uur weer thuis. Opgave via het formulier dat u in deze Jacobsladder vindt, voor 1 juli a.s. En vergeet niet: vol=vol. Hebt u iets interessants over onze gemeenschappelijke of uw familiehistorie te melden? Wilt u graag iets weten over vroeger? Leg het de redactie voor, en wij besteden er aandacht aan. Mail of bel even naar een van de redactieleden! Naar de Oost met de Verenigde Oost-Indische Compagnie door Rie Kammeraat Hoe liep het af met Keesje? Toen Keesje, oftewel Cornelis Simonsz Coren in 1684 uit de gevangenis kwam en in Woubrugge niet meer welkom was, werd geregeld dat hij in dienst van de VOC naar Indië zou gaan. En dat gebeurde. 1 Deze boerenjongen uit het Vroonland kwam niet terug in Woubrugge en het is nog maar de vraag of hij nog lang geleefd heeft. Meer weten we van de 33 jongens en mannen uit Woubrugge en Hoogmade die tussen 1707 en 1792 naar de Oost vertrokken. Ze waren niet de eersten, maar het onderzoek dat het Nationaal Archief naar de personeelsleden van de VOC doet is nog niet gereed. Wat van de opvarenden tussen 1700 en 1795 bekend is, werd gepubliceerd en kan gecombineerd worden met de scheepsgegevens. Bij de noten staat een uitleg, want u wilt misschien weten of uw voorvader er bij was en waar u dat vinden kunt. U hebt misschien al gemerkt dat mijn bijdragen niet over de dórpen Woubrugge en Hoogmade gaan, maar over de ménsen die er woonden. En dit keer gaat het over de dorpsgenoten die tussen 1706 en 31 uit Woubrugge. Van een aantal is niets bekend. Hoewel zij bij aanmonstering opgaven uit Woubrugge te komen, hoeft dat niet te betekenen dat zij er geboren zijn. Of ze zijn niet te vinden omdat de oudste doopboeken van Woubrugge verloren zijn gegaan. Onderzoek in de regio hielp evenmin. De aanleiding was Dirk van Overschie, wiens vader op de Comriekade woonde. Op de zolder van ons museum staan, achter de kasten die Jan Stigter schonk, veel lege, meest beschadigde lijsten, met en zonder glas, gebruikt door Otto van Hemessen voor tentoonstellingen. Maar achter het glas 1 Wat Cornelis Simonse Coren misdaan had is niet bewaard gebleven, maar Schout en Schepenen van Esselijckerwoude besloten dat hij in dienst van de VOC naar Oost-Indië zou gaan. De kosten van het verblijf in de gevangenis en van de uitrusting zijn beschreven in JL 2001 no. 3.

4 van één lijst zat wel wat: een handgeschreven schuldbekentenis, een voorbedrukt, met de hand ingevuld biljet van de Verenigde Oost Indische Compagnie en een eveneens handgeschreven brief waarin de schuldeiser de vordering ontkent en zegt dat het geld naar de moeder van Dirk toe moet, drie papieren uit 1710, driehonderd jaar oud. U kunt ze in het museum bekijken. Voorbeeld van een VOC-schip Van de familie Van Overschie 2 is niet zoveel bekend. Dirk werd vernoemd naar zijn grootvader Dirk, wiens naam bewaard is gebleven omdat hij in 1680 getuige was bij de overdracht van een huis en van de familie. Toen Claas in 1733 stierf ging wat hij bezat naar zijn dienstbode Hester van Dijk. Jannetje overleed in 1715 en zoon Dirk in 1711, andere kinderen waren er blijkbaar niet. Dirks moeder, Jacomina de Soete 3, zal een zuster geweest zijn Abraham de Soete 4, de man die schreef dat niet hij, maar Jacomina het geld moest ontvangen. Maar wie waren de andere Indiëgangers? Hier volgen hun namen en daarna het weinige dat over hen bewaard is gebleven. Tot dusver, want soms komt er iets te voorschijn - misschien is er nog wat te vinden in de folianten of films van de VOC reizen. 4 erf en zelf voor fl het huis en de boomgaard 23. Cornelis Mouts Maarsseveen A Azië 5 kocht uit de boedel van Jan Willemsz Bonifaes. Dat huis stond aan de Comriekade, een eindje links van de kerk. Overigens behoorde grootvader Dirk wel tot de onvermogenden, zoals de meeste dorpelingen, maar een machtiging uit 1685 toont aan dat hij betrouwbaar zal zijn geweest. Dirks zoon was Claas van Overschie, de chirurgijn die tweemaal trouwde, eerst met Jacomina de Soete en daarna met Jannitgen Jans Zaal, een dochter van lakenkoopman Jan Cornelisz. Sael. Claes woonde op de Comriekade, waar nu de voormalige pastorie staat, in Jannetjes ouderlijk huis dat, toen Jannetje 6 jaar was, eigendom was van haar grootvader en later 2 Deze Woubrugse Overschie s kunnen familie geweest zijn van mr. Jacobus van Overschie in Oude Wetering, eveneens chirurgijn, die in 1645 een stuk grond kocht van Jan Nicolaes, chirurgijn in Woubrugge en in 1684 fl leende aan zijn buurman, timmerman Jan Heijmans van Starreveld. 3 In Leiden was een Jacomijne Aernouts de Soete, getrouwd met Claes Jochemse Groenendijck, een zoon Joost werd gedoopt. In Woubrugge was in 1646 een weduwe van Jan Jochemsz cuijper, elders Jan Jochums Groenendijck [vaak volstond het beroep en werd de familienaam niet vermeld]. Zij moet een dochter geweest zijn van Aernout de Soete, die schoolmeester, koster en voorzanger van Woubrugge was en daar overleed in Hij kocht in 1656 een huis aan de noordzijde van de Kerksteeg, nu Kerkstraat. Zijn zoon was Abraham de Soete. 4 Abraham de Soete trouwde in 1685 in Rijnsaterwoude en was toen schoolmeester en voorzanger en daarbij ook koster. Hij overleed in 1720 en werd begraven in de Woudse Dom. De VOC - Opvarenden uit Woubrugge en Hoogmade tussen 1700 en 1795 De jaren van vertrek waren [2] [2] [2] [2] [2] [2] [2] [2] [3] De namen zijn op alfabet. Woubrugge Schip Kamer* Vertrek Aankomst Voor en na 1. Joannes Berkman Raadh.v.Vlissingen Z Azië 2. Adriaan Boscoop Ouderamstel A a/b 3. Matthijs Cornelisz Huis ter Duine Z Azië 4. Jan Jansse van Dort Pallas A a/b 5. Jacob van Dijk Vrouwe Katharina Joh. H gerepatrieerd 5. Idem idem Drechterland H gerepatrieerd 6. Cornelis Dirksz. van Egmond Huis te Manpad A a/b 7. Jan Groenendijk Zanderhoef A Azië 8. Jan Cobese de Groot Akerendam A Azië 9. Abraham Hofstee Ouwerkerk A Azië 10. Jan Hofste Houtlust D gerepatrieerd 11. Frans Honselaerdijk Spiering A gerepatrieerd 12. Cornelis Dirksz Houweling Leiden A a/b 13. Gerrit Jacobsz Zoetelingskerke Z Azië 14. Jan Jansz van Dort Leiden A Azië 15. Pieter Jorisz Beverwaart A gerepatrieerd Jan Koole Bleijenburg R gerepatrieerd Jan Arijsz van Koole Huis te Krooswijk R Azië 17. Cornelis Kop Nijenborg A Azië 18. Jacob Kroon Phoenicier A uit dienst 19. Pieter Lameen Stavenisse A Azië 20. Gerard van Leeuwen Vredenhof A Kaap de Goede Hoop vandaar op Harmen Jansz van Leeuwen Pasgeld R Azië 22. Claas Mous Gerechtigheid Z gerepatrieerd 24. Dirck Claesz van Overschie Kattendijk A gerepatrieerd 24. idem id. Baarzande A Kaap de Goede Hoop vergaan op op de Kust van Mozambique, Dirk zal verdronken zijn 25. Jacob Raaphorst Constantia D zie bij gegevens Jacob. 26. Cornelis Jacobsz. Ram Flora A gerepatrieerd 26. idem id. Berkenrode A Azië 27. Jan van Staveren Luxemburg A a/b 28. Cornelis van Tol Blijdorp A Azië 29. Simon Cornelisz van der Tong Kasteel v. Woerden E Azië 30. Dirk van Waale Standvastigheid R a/b 31. Jan Corsse van Wieringen Mercuur A Kaap de Goede Hoop Kaap Hoogmade 32. Vegter Willemsz Peet Huis te Hemert E gerepatrieerd 33. Willem van der Boom Slot van Kapelle A a/b * De zes Kamers waren Amsterdam, Delft, Enkhuizen, Hoorn, Rotterdam en Zeeland. * Vertrek: meestal vanaf Texel, maar ook uit o.a. Goeree, Wielingen en Rammekens. * Aankomst: meestal Batavia. Niet alle opvarenden gingen zover mee. Bijgehouden werd wie er aan de Kaap afgingen en bijkwamen.

5 Over de opvarenden 4. Jan Jansse van Dort, koksmaat. 13. Gerrit Jacobsz., bosschieter. 22. Claas Jansz Mous, opperscheepstimmerman, De soldijboeken van de VOC geven geen geboor- 5. Jacob van Dijk, matroos, kwam in 1786 terug, 14. Jan Jansz van Dort, soldaat. was de zoon van Jan Cornelisz Mous en Baartje tedata, ouders of andere bijzonderheden - de vertrok opnieuw een half jaar later en kwam in 15. Pieter Jorisz., matroos. Zijn achternaam was Vos, Jacobse Houweling. Hij trouwde in 1734 met echtgenote wordt genoemd als geregeld was dat augustus 1788 weer op Texel aan. In Woubrugge maar werd niet genoemd. De doopboeken uit zijn Ariaentje Pieterse Vermeer, geb. in 1701, en 5 zij een deel van de gage ontving. Van een deel werd 3x een Jacobus van Dijk gedoopt: in 1734, geboortetijd zijn verloren gegaan, maar hij was kinderen volgden: Beertje 1736, Beertje en Jan van de opvarenden heb ik deze lijsten bekeken. in 1738 en in De borelingen van 1734 en een zoon van Joris Pietersz Vos en Marijtje Krijnen 1737, Jan 1739 en Jan 1741, waarvan er in april De oudste doop- en trouwboeken van Woubrugge 1738 hadden allebei een grootvader Corne- van Bekenes. Hij kwam op terug met 1743 geen een meer in leven was. Claas vertrok zijn verloren gegaan. Bij het aanmonsteren wordt lis, maar zouden in 1785 al 51 resp. 47 jaar zijn de Raadhuis van Vlissingen en trouwde met Corsje in februari 1752 vanuit Rammekens, werkte al Woubrugge als woonplaats genoemd; dat wil dus geweest. Een van die twee is in 1783 schepen. Dirksdr van Egmond. Van de 9 kinderen stierven er die tijd op het eiland Onrust en kwam in juni niet zeggen dat het ook de geboorteplaats was. Dan is er een Jacobus van Dijk, gedoopt op in ieder geval 6 kort na het begin van hun leven terug met de Middelburg. Bij zijn vertrek Ouders in deze lijst worden alleen genoemd als , zoon van Lourens van Dijk en Lijsbeth Jan Koole, hooploper, kwam terug op had hij geregeld dat Ariaentje een deel van ouders en zoon bij elkaar (lijken te) passen. van Dam. Deze Jacob zou in jaar zijn en met de Bleijenberg. Zijn schuld en zijn gage kreeg. De soldijkrekening, met heel kan het dus zijn geweest. de kosten waren betaald en hij kreeg nog fl. andere bedragen dan van bijv. de matrozen, Ter verduidelijking van de functie: 6. Cornelis Dirksz van Egmond, matroos stuivers in het handje. Als hij dezelfde ligt in het museum. Een Bosschieter was een ervaren matroos, ook 7. Jan Groenendijk, ondertimmerman. Jan Koole is als Jan Arisz Koole, zou hij bij ver- 23. Cornelis Mous, bosschieter. Doop Wb , belast met het afvuren van een kanon. 8. Jan Cobese de Groot, jongmatroos. trek pas 14 jaar zijn geweest. De naam Koole, ouders Jan Cornelisz Mous en?? Neeltje De Botteliersmaat was de hulp van de Bottelier, 9 Abraham Hofstede, matroos, doop Wb , met variaties, is vrij algemeen, kwam ook in Jacobse Houweling. de man die waarschijnlijk niet alleen de drank, zoon van Maarten Cornelisz Hofstede en Ariaantje Woubrugge voor. Deze Koole niet gevonden. 24. Dirk van Overschie, matroos. Zoon van chirurgijn maar ook de levensmiddelen beheerde. Cornelisse Bon Jan Arisz Koole (zonder van), matroos, doop Claas van Overschie en Jacomina de Soete. De Hooploper was de helper van de matrozen. 10. Jan Hofstee, soldaat. Hij kwam met de Gou- Wb (in 1780 dus 16 jaar), zoon van Verdronken Zie ook zijn reizen. Een jongmatroos was een lichtmatroos: aanko- verneur Generaal de Clerck in juni 1791 terug, Aris Jacobsz Koolen en Gerritje Jacobse Ver- 25. Jacob Raaphorst, matroos. Doop Wb , mend matroos. mogelijk als een van de drie passagiers, want woert, een gezin met 8 kinderen. ouders Aart Dirksz Raaphorst en Neeltje Jacobs Een Kwartiermeester hield de directe controle hij was arbeidsongeschikt verklaard en moest 17. Cornelis Kop, botteliersmaat, zoon van Cornelis Houweling. De Constantia vertrok vanaf Goe- op groepen manschappen, het ronddelen van de terugreis zelf betalen. Bij de afrekening Tijsz Kop en Weijntje Cornelisse van Tol, doop Wb ree en kwam op 29 augustus 1787 bij Kaap de het warme eten en het handhaven van de orde ontving hij fl. fl st. Aan boord waren ook (hoewel er op ook een Goede Hoop aan, voer pas weer op 12 oktober tijdens het schaften. slaven. [Een Jan Hofstee ziet in 1783 geen kans zoon Cornelis van bakker Pieter Jansz Kop en verder, met of zonder Jacob, waarvan vermeld 6 De Werfofficier: eind 18 e eeuw wierf de VOC ook opvarenden met behulp van een werfofficier, die op de uit- en thuisreis niets verdiende, maar niet de achterstallige huur te betalen en zegt toe het huis aan het Noordeinde-Oost, waarvan hij het westwaartse gedeelte bewoonde, te zullen Maartje Cornelisse Raaphorst werd gedoopt). 18. Jacob Kroon, werfofficier. In Azië uit dienst gegaan; laatste vermelding wordt dat hij bij de aanmonstering op bij Kaap de Goede Hoop niet verschenen was. 26. Cornelis Jacobs Ram, kwartiermeester, kwam 7 zelf voor de uitrusting hoefde te zorgen. verlaten]. 19. Pieter Lameen, ondertimmerman. terug met de Proostwijk op en vertrok 11. Frans Honselaerdijk, ondertimmerman, kwam 20. Gerard van Leeuwen, soldaat. Doop Wb weer in oktober van dat jaar. In 1738 lag hij 2 1. Joannes Berkman, matroos. Bij wijze van uitzonde terug met de Hogersmilde. Hij , zoon van Dirk Dirksz van Leeuwen en weken in het hospitaal in Batavia, voer in 1739 ring werd de naam van de schuldeiser genoemd: trouwde 8 maanden later met Aafje Dirkse Martje Stavense. De Vredenhof bereikte Kaap op het Land van Beloften, lag in 1740 weer in Susanna van Halen. Het Raadhuis van Vlissingen Poelgeest. Hij moet een zoon zijn geweest van de Goede Hoop op 29 december 1766 en voer het hospitaal, voer in 1741 op de Reigersdaal en was een fluitschip van 600 ton, dat deze reis uit Cornelis Franken van Honslaarsdijk en Maartje weg op 10 januari Gerard overleed aan de Westerdijkshorn en overleed in Samarang op Rammekens vertrok. Tot mei 1717 voer hij op het Tamesse Schipper. In dat gezin werden 4 jon- boord op 9 april. 11 augustus 1742, ruim 4 jaar na aankomst. Pas schip Ter Duine, lag in 1717 in het hospitaal, en gens geboren, maar Frans was daar niet bij, hij 21. Harmen Jans van Leeuwen, bosschieter. Doop in februari 1746 vond de financiële afrekening overleed in 1719 op een reis naar Baros. zal in het verloren geraakte doopboek heb- Wb , zoon van Jan Harmens van ten behoeve van zijn vrouw Marretje van der 2. Adriaan Boscoop, matroos. De naam Boscooper, ben gestaan. [tussen Frans en Frank wordt niet Leeuwen en Marijtje Sijmonse de Wilde. Zijn vader Starre en haar minderjarig kind plaats. met variaties, is bekend in Woubrugge en wijde altijd onderscheid gemaakt]. Hij overleed vóór ging in 1738 failliet, zijn oom Leendert Harmens 27. Jan van Staveren, jongmatroos. Hij overleed 3 omgeving, maar Adriaan was niet te vinden , want dan wordt Cornelis begraven, van Leeuwen was een van de rijkste mannen maanden na vertrek. 3. Matthijs Cornelisz, bosschieter. Hij overleed in zoontje van de weduwe van Frank Honslaarsdijk. van Woubrugge. In Indië voer Harmen tot eind juli 28. Cornelis van Tol, hooploper. De Blijdorp, 880 ton, Azië. Omdat de betaling op de dag van overlij- 12. Cornelis Dirksz Houweling, matroos, doop Wb 1753 op de Lijssaemheijd [de Lijdzaamheid niet gebouwd in Rotterdam, vertrok op 3 mei 1759 den stopt, wordt in de scheepssoldijboeken de , enig kind van Dirk Pietersz Houweling gevonden]. Op 3 september 1754, 31 jaar oud, vanaf Texel met 140 bemanningsleden en 80 plaats of het schip meestal wel genoemd, maar en Weijntje Cornelisse Craan. Hij was 1 dag aan overleed hij in het hospitaal in Batavia. Zijn schuld soldaten. Gedwongen door tegenwind moest in de overzichten staat nooit meer dan: in Azië. boord toen hij overleed. was betaald, maar dat was het dan ook. de schipper op 5 mei in Duins voor anker gaan.

6 8 Pas 12 dagen later was het vertrek. Cornelis is niet teruggegaan; hij overleed in Azië in 1781, 22 jaar na aankomst in Batavia. 29. Simon Cornelisz van der Tong [zal van der Tang zijn], jongmatroos. Een Sijmon Cornelisz van Tangeren werd gedoopt Wb als zoon van Cornelis Cornelisz van Tangeren en Maartje Jacobse van Tol. In de regio steeds Van der Tang. 30. Dirk van Waale, soldaat. Zal waarschijnlijk de Dirk zijn die in Rijnsaterwoude gedoopt werd als zoon van Willem van Waale en Huijbertje Verburg. De bewoners van een deel van de Woudsedijk behoorden kerkelijk tot Rijnsaterwoude, burgerlijk tot Woubrugge. Willem van Waalen was destijds pachter van Theodorus Frederik van Snakenburg, wiens land, kavel 23 en 24, aan weerszijden van de Herenweg lag, vlak voor de Vroonlandsche Brug bij Rijnsaterwoude. In 1778 eiste Van Snakenburg, van Willem Willemsz van Waalen betaling van achterstallige pacht. Het pachtcontract werd niet verlengd. Op de kadastrale kaart van 1829 is een grote schuur, maar geen boerenwoning te zien. Vóór de inpoldering van 1745 was de Herenweg nabij de Vroonlandchse brug aan beide zijden bebouwd, daarna alleen een deel van de percelen tussen de Ringdijk en de Leidse Vaart. 31. Jan Corsse van Wieringen, matroos. Zal de Johannes zijn die gedoopt werd in Hoogmade op als zoon van Cors Krijnen van Wieringen en Jannetje Pieterse Heemskerk. Een maand na het vertrek uit de Kaap overleed hij, 20 jaar oud. [namen werden vaak door de priester veranderd zoals bijv. Krijn in Quirinus, Dirk in Theodorus en zo meer]. 32. Vegter Willems Peet, matroos. Ouders Willem Vegtersz Peet en Meijnsje Janse de Koningh. Hij kwam in juli 1710 terug met het schip Vrijburg en ging uit dienst. Volgens het Scheepssoldijkboek was hij getrouwd met Reijnsje Piters, maar enkele regels verder staat dat Reinsje zijn moeder was. Geen Reijnsje gevonden. Op trouwde hij met Pleuntje Huijgen van der Velde; in januari 1923 kocht het echtpaar een stuk land in de Frederikspolder. Vegter overleed eind november van datzelfde jaar. (Zijn vader was eigenaar van een boerderij, maar niet van de grond; hij, zijn vrouw en zoon, worden genoemd op bladz. 12 van JL 2004/4). Zie zijn reis. 33. Willem van der Boom (moet Boon zijn), doop , zoon van Maarten Pietersz van der Boon en Geertrui Pieterse Schoonhoven. Was getrouwd met K. van Leuven, maar dat huwelijk vond ik niet. (Zijn vader behoorde tot de geziene inwoners van Hoogmade, was schepen en verving de schout, was eigenaar van de leerlooierij achter de kerk, die hij in 1756 verkocht. Hij bleef met zijn 2e vrouw, Neeltje van Geerevelt, wonen in het voorhuis en de keuken). Zie zijn reis. De meesten van hen leenden geld voor de uitrusting en de VOC zorgde voor de terugbetaling middels het inhouden van de gage. Het dienstverband ging in op de dag dat het schip vertrok, en eindigde bij overlijden of op de dag dat afgemonsterd werd. Geldschieters konden hun geld er dus ook bij in schieten. Cornelis Simonszoon Koren [de zoon van Simon Cornelisz Coorn, die in 1659 een huis aan de oostzijde van de Herenweg kocht], kreeg bij zijn vertrek in 1684 mee: 2 linnenpakken kleren, een schippersmuts, een combuis en een slingermat, een matras met een kussen, 2 hemden, 2 neusdoeken, een kist, garen, naalden, en een naaldenkoker. Verder 8 kruiken brandewijn, een vaatje om regenwater op te vangen, 2 paar schoenen, tabak, schippersmuts, en Spaanse zeep, 2 dasjes en een gezondheid (een brede lap stof, door mannen om de lendenen gedragen), papier en pennen, wat medicijnen, veters, geld om linnen te kopen om regenwater op te vangen en fl. 3.- opdat hij tevreden en met genoegen scheep ging. De vele sloebers die her en der geronseld werden, zullen het wel met minder hebben moeten doen. Kees moest dat alles, vermeerderd met allerlei kosten die gemaakt waren eer hij goed en wel aan boord was, terugbetalen en dat werd geregeld door de VOC: eerst de schuld aflossen en dan pas loon. De schepen Bij de toelichting van het Nationaal Archief: De schepen voor de uit- en thuisreis, naar Azië en terug, werden alleen in de Republiek gebouwd. Elke Kamer had een eigen werf. In de achttiende eeuw werden op deze werven ruim 750 schepen gebouwd. In Azië had de VOC ongeveer 25 vestigingen en een aantal ondergeschikte kantoren. Tussen 1700 en 1794 voeren ruim dienaren van de VOC naar de Oost in 2950 uitreizen, gemiddeld 222 opvarenden per schip. Verreweg het grootste aandeel aan boord hadden de zeelieden (60%) en de soldaten (30%). Iets over enkele schepen waarmee onze dorpsgenoten naar Indië gingen: 25 december 1706: 1 e reis van Dirk van Overschie De Kattendijk, een spiegelretourschip, in 1694 gebouwd op de VOC-werf te Middelburg voor de kamer van Zeeland, had een lengte van 145 voet, breedte van 35½ voet, holte van 14,75 voet en een laadvermogen 759 ton. De eerste reis vertrok het schip uit Wielingen op om op in Batavia aan te komen. De terugreis begon op , de aankomst in Wielingen ruim 11 maanden later. In 1698, 1700, 1703 en 1706 voer het schip weer naar Batavia, 2x vanuit Wielingen en 2x vanuit Texel. Toen de Kattendijk, met Dirk aan boord, op 25 december 1706 van Texel onder zeil ging, had schipper Cornelis de Geus 130 bemanningsleden, 99 soldaten, 2 passagiers en 2 verstekelingen aan boord. Op 10 juli 1707 arriveerde het schip in Batavia. Er was geen thuisreis, want in april 1709 verging het in de Straat Soenda. Dirk kwam terug met de Gamron. Dat schip vertrok van Ceylon op en kwam pas 7½ maand later aan. Het werd gebouwd in 1706 en voer tot , toen het door brand verloren ging. 29 oktober 1710: 2 e reis van Dirk van Overschie De Baarzande werd in 1705 op de werf in Amsterdam gebouwd, had een laadvermogen van 786 ton, vertrok vanaf Texel op en arriveerde in Batavia op Pas in december 1709 voer het terug om in juli 1710 op Texel aan te komen. Op ging het weer scheep, kwam bij Kaap de Goede Hoop aan en vertrok daar op 12 mei. Een maand later, op 9 juni 1711, verging het op de kust van Mozambique. Bij het vertrek van Texel waren er 229 man aan boord en Dirk was daar dus bij. Zijn schuld was fl fl voorschot + een peeskist, totaal fl Zijn gage over 4 maanden 13 dagen bedroeg fl stuivers. De compagnie boekte te quaat fl st. 8 januari 1707: reis van Vegter Willemsz Peet uit Hoogmade Huis te Hemert was een fluitschip van 612 ton, in 1701 gebouwd in Amsterdam. Bij het vertrek op 8 januari 1707 had het 108 zeelieden en 66 soldaten aan boord. Schipper was Lukas Koertsz Wormer. Op 10 juni, bij aankomst Kaap de Goede Hoop, waren 14 zeelieden overleden. Onderweg kwamen er nog wat opvarenden bij of gingen eraf. In totaal overleden 16 zeelieden, waaronder de schipper en de assistent, en 3 soldaten. 7 januari 1749: reis van Harmen Jansz van Leeuwen De Pasgeld werd in 1744 voor de Kamer Rotterdam in Delft gebouwd. Met schipper Hendrik van Oudheusden vertrok het schip op 7 januari vanuit Goeree, raakte door storm uit de koers en liep aan de grond nabij Portsmouth (de havenstad ten zuiden van Southampton). Toen het schip weer voer ging het naar Spithead waar op 9 februari een vergeefse poging werd gedaan om te vertrekken. Van 12 februari tot 10 april lag het schip in de Solent of Schiphead, ging niet voor anker aan de Kaap maar in de Valsebaai (False Bay). Toen het schip dan eindelijk in Batavia aankwam, had de bemanning een reis van bijna 10 maanden achter de rug. Harmen bleef in Azië en overleed daar in september januari 1758: reis van Willem van der Boon uit Hoogmade Het Slot van Kapelle had heel wat meer opvarenden en was, met 1150 ton, een stuk groter dan de Baarzande of het Huis te Hemert. Het werd in 1745 gebouwd in Amsterdam en voer voor de VOC tot het in 1763 werd verkocht. 9

7 Toen Willem op 15 januari 1758 vertrok was hij, als eens uit wil zoeken help ik graag op weg. schip Barnevelt vertrokken en op 3 juli 1712, op Uitleg: hoe vindt u uw voorvader? ondertimmerman, een van de 13 ambachtslieden. Reinsje kon niet schrijven. Ze zette een kruisje. weg naar huis met het schip De Prins van Uygenius, Over de V.O.C. heeft het Nationaal archief veel Verder waren er 185 zeelieden, 142 soldaten en 2 Vegter schreef evenmin. Maar tekende met een overleden. Jan Bommert was van Oude Wetering digitaal toegankelijk gemaakt en niet op een passagiers, waarvan er een slavin was, aan boord. flink, stevig kruis. Ja, wat wil je, een boerenjongen en wat hij aan gage, maantbuijt en andere ingewikkelde manier. Dit schip voer niet via Kaap de Goede Hoop, maar uit Hoogmade die aan t andere eind van de gelden of goederen nalaat was voor de familie in Als u bij meerde aan bij Simon s Bay. Bij Bantam gingen wereld is geweest. Oude Wetering en voor Huibertje. Jan en Huijber- naar een voorvader zoekt, hoeft u desnoods alleen 18 soldaten van boord. Onderweg overleden 17 Onderweg werd de uitrusting aangevuld door tje woonden blijkbaar in Woubrugge, maar Jan de naam en de woonplaats te tikken - de rest wijst zeelieden, 22 soldaten en 4 ambachtslieden, waar- onderlinge verkoop of veiling en vanuit het maga- overleed zonder testament en zal bij vertrek Oude zich vanzelf. En zelfs zonder woonplaats krijgt u onder schipper Anthonie Henemans en timmerman zijn aan boord. Gezien de gage van een matroos Wetering als woonplaats opgegeven hebben. Zo alle opvarenden met dezelfde achternaam met Willem, die pas 5 weken in dienst van de VOC was. fl. 8.- tot fl per maand bedroeg en de schuld- woonden in Hoogmade verscheidene erfgena- verdere verwijzingen. Nog niet alles is ingevoerd - in verrekening of maandbijdrage voor moeder of men van een Leidse jongen, Jacob Swanenburgh, 2012 zal dat zo zijn. Als u een voorvader gevonden De verdiensten vrouw daarvan nooit betaald kon worden, is het die in 1709 als matroos met de Oostersteijn vertrok hebt, dan staat er een schip bij en als u doorklikt De Scheepssoldijboeken zijn pas gedeeltelijk in het mij nog niet duidelijk hoe het precies zat met de en in januari 1709 in het hospitaal in Batavia over- naar de VOC site van het Instituut voor Neder- digitaal archief. Ik zat daar met een dikke foliant verdiensten: daarvoor is lezen en uitleg nodig. De leed. landse Geschiedenis kunt u zien of er iets over het en de gegevens van Vegter (zie hierboven)voor mij enige die goed verdiend lijkt te hebben was opper- schip in staat. Dat programma is in het Engels, maar en dacht aan de 4 die ik eens voor boekhouden timmerman Claas Mous en hij overleefde ook nog. Leven en overleven u kunt elk woord aanklikken en dan komt de verta- kreeg... Een kopie van de afrekening kunt u in Woubrugge Wie naar de Oost ging moest er maar niet op ling. Als u alleen wilt weten wie er uit X scheep gin- Bijna allemaal vertrokken ze met schuld. Als elk in het museum bekijken. rekenen zijn familie terug te zien. gen, dan tikt u de plaatsnaam. Zo kwam ik dus aan bemanningslid kreeg ook Vegter een rekening. Alle In totaal vertrokken 33 inwoners van Woubrugge de zeegangers uit Woubrugge, maar pas vanaf uitgaven die hij aan boord deed werden geno- Ook vóór 1700 zijn er opvarenden uit Woubrugge en Hoogmade naar de Oost. Vier van hen gingen 1700: de jaren daarvoor zijn nog niet beschikbaar. teerd in het journaal. Aan het eind van de reis werd en Hoogmade scheep gegaan. Soms, vaak toeval- 2 keer, waardoor het aantal reizen op 37 komt. Soms is er een lijst van alle opvarenden, maar de de rekening opgemaakt en afgewikkeld. Bij vertrek lig, of dankzij het werk van vrijwilligers die samen- 9 stierven er aan boord, na aankomst 9 binnen een vrouwen, die meestal aan het eind van de lijst kreeg hij een kist [fl st] en 2 maanden gage, vattingen of indexen maakten van documenten jaar en 6 tussen 1 en 5 jaar. De enige die ziekten, staan, waren niet aan boord: zij kregen een deel ofwel fl. 20.-, als voorschot. Onderweg kocht hij ver- elders, is er wat te vinden. Uit de protocollen van klimaat en gevaren lang overleefde was Cornelis van de gage. En als het schip vergaan is, ontbreekt scheidene zaken die niet genoemd worden, maar verkoopakten blijkt dat mannen soms niet konden van Tol. Hij kwam in oktober 1759 aan en stierf in veel informatie. Van de soldijboeken van de kamers bij opbod en afslag verkocht werden, verder wollen verschijnen omdat ze uitlandig waren, helaas oktober 1781, dus na 22 jaar. Van 2 is geen datum Delft, Rotterdam en Enkhuizen zijn fiches in het 10 en linnen pakken en een paar schoenen. Tevoren was geregeld dat hij via de Compagnie een schuld van fl kon afbetalen en dat zijn vrouw de zonder details. Soms is er een uitbetaling aan de erfgenamen, zoals in het geval van de broers Jan en Cornelis Fransz Bommert. bekend, ze waren niet meer in dienst van de Compagnie. Van de 10 die terug kwamen gingen er 4 opnieuw weg: Jacob van Dijk, Dirck van Overschie Nationaal Archief, voor de overige kamers moeten de folianten aangevraagd worden. De ouders of vrouw vond ik hoofdzakelijk in de 11 eerste maanden een deel van zijn loon zou ontvan- Jan Fransz van Woubrugge, zoals hij door zijn familie en Cornelis Jacobsz Ram. Jacob kwam weerom, doop- en trouwregisters en soms in de protocollen gen. Dat was allemaal uitstekend geregeld bij de in Alkemade wordt genoemd, ofwel Jan Fransz Dirck verdronk en Cornelis overleed 4¼ jaar later, of andere documenten in het Streekarchief Hol- VOC en dus zorgde Gerrit Crijgsman van de kamer Bommert zoals zijn vrouw Huijbertje Cornelisse van waar staat er slechts zelden bij. lands Midden. En internet wil ook nog wel eens wat van Enkhuizen ervoor dat zulks gebeurde. Reintsje Tol opgeeft, was al enige jaren uitlandig en Huij- opleveren. U hebt er alleen veel tijd en geduld voor kreeg 2x fl (6 maanden gage) en tijdens het bertje had in 1710 de schout en armmeesters van Zo zou er nog een hele Jacobsladder met schepen nodig. verblijf in Batavia werd het restant van de schuld Essselijkerwoude gemachtigd om te beschikken en schepelingen gevuld kunnen worden, maar ik voldaan. over haar deel van de goederen of het geld dat hoop dat u met deze bijdrage over de 18 e eeuw Ik moet bekennen dat mij niet alles duidelijk is. Voor haar mans broer, Cornelis Fransz Bommert, nagela- voorlopig tevreden bent. De schepelingen en de kist en andere aankopen gaf hij fl st. uit, ten zou kunnen hebben. Cornelis was in 1695 met soldaten van de 17 e eeuw moeten nog een tijdje in Reintsje kreeg fl. 60.-, de schuld van fl werd het schip Bantham naar Oost Indië gevaren en de archieven blijven rusten, maar misschien maak afgelost en het voorschot van fl werd in minde- overleed op de thuisreis. De schout ontving in juli ik het nog mee dat er nog meer uit onze contreien ring gebracht. Hij hield fl stuivers 5 penningen 1711 van de Heren Bewindhebbers van de VOC het van uit de kelders in de Jacobsladder komt. In dat over. Hij repatrieert, naar het lijkt als passagier, met verschuldigde. geval: wordt vervolgd. de Vrijburg en verdient dan slechts fl st 10 Dat Huijbertje afstand deed van haar deel van de penningen, en eindigt met schuld: voor 2 rekenin- erfenis kwam doordat zij onderhouden werd door gen mits [wegens] de thuisreis fl st 4 p. Het is de Armen van Esselijkckerwoude (te vergelijken duidelijk, begrepen heb ik het niet. Wie dat nog met de Diaconie). Haar man was in 1706 met het

8 Jacomina de Soete in cas van nood, ofte wanneer haar sulx sal goet duncken int geheel ofte aan partijties sullen mogen uijtkeren Een zoektocht naar Huis Terwoude alles onder verband als na regten daer toe staende. Actum dd 19 door Ewout van der Dussen September Dirck Clasen van Overschie. Ik heb een schilderij gezien van Theo van Wijngaarden ( ) van een huis in Woubrugge, genaamd Terwoude. Kunt u mij zeggen of dat huis nog ergens te vinden is? Zo kwam onlangs de vraag van Kees en Marijke van den Bosch van Galerie Zoeterijn, de galerie die al meerdere schilderijen met Woubrugge en Hoogmade heeft gehad en die wij hier hebben laten zien. Een aardig schilderij met een lief prieeltje, de spiegeling in het water en de schaduwen op de huisjes, maar niemand aan wie het werd getoond kon antwoord geven op de vraag. Ook bij de naam Terwoude ging er bij niemand een lichtje branden. Terwoude heeft wel iets van Woubrugge, 2. Handschrift met stempel CLEIN SEGEL 3 St. maar overtuigt toch niet en als het Woubrugge is waar staat dan zo n prieeltje? Ik ondergetekende Dirk Klaaz van Overschie staande jegenwoordigh op mijn vertrek omme voor matroos te varen na oost Een dergelijk prieeltje staat in het boek Woubrugge 1. Voorgedrukt document: wat met de hand is ingevuld is hier Indien van de Kamer van Amsterdam met het schip Barzande. aan de Wetering, zo ontdekte Rie Kammeraat, op cursief weergegeven. Met stempel CLEIN SEGEL 3 St. (stuivers). Bekenne mitsdesen wel en deugdelijk schuldig te wesen, aan foto nummer 276. Maar het staat op iets grotere ende ten behoeve van de Gereformeerden Armen van Esselijc- afstand van het huis en de vorm van het huis klopt Ik ondergesz. Dirck Claassen van Overschie i: Woubrugge staande kerwoude, de somme van vijff en dertigh gulden, spruijtende ter niet. Maar die scheve bomen, die lijken wel. Reden 12 jegenwoordigh op omme voor myn vertreck voor matroos te vare na d Oost-Indiën, van de Kamer Amsterdam, met het Schip Bastande bekenne mitsdesen deughdelyk schuldigh te wezen aan sake van deugdelijke geleende penningen tot mijn volkomen genoegen uijt handen van Aart Cornelisz de Voogt armmeester ontvangen versakende derhalve de exceptie van ongetelden 3. Handschrift (met 2 gaten in het papier). Ik ondergetekende Abraham de Soete, betuijge ende bekenne genoeg voor haar om in de archieven te speuren. En ja hoor ze komt de naam Villa ter Woude tegen. Het verlossende bericht: het is het perceel van De 13 de E. Abraham de Soete de somme van Hondert gulden voor de gelde, belovende van de voorschreven somme intrest te betalen mitsdesen geen minste regt, actie of pretensie te hebben op het Weger. Zoals ook al in het boek Woubrugge aan waerde van dien by my van den selven genooten en ontfangen, jegens vier per cents int jaer te rekenen van heden aff tot de volle Transport of Obligatie bij Dirk Klaaz van Overschie op den 2en de Wetering is te lezen, is het perceel in de loop versoecke over zulks dat d E. Heeren Bewindhebberen de voor- afflossinge toe. Welke afflossinge sal geschieden uijt mijne eerste September 1710 ten mijnen behoeve getekent, innehoudende de der jaren verschillende keren verkocht, gesloopt en noemde Abraham de Soete oft thoonder deses tot Amsterdam, te betalen gasie, hebbende ten dien einde aan Schout en arm- somme van Honderd gulden, ende geassigneert op de E. Heeren verbouwd. gelieve ordre te stellen tot het voldoen van de selve Somme, en meesteren van den voornoemde Armen ter hande gestelt een Bewindhebberen van de Oost Indische Compagnie ter kamere Wanneer het schilderij is gemaakt is niet geheel dat uyt mijne eerste te verdienen Gagie, te weeten, zoo wanneer transport of obligatie van honderd gulden in dato den 2 Septem- van Amsterdam wegens sijne te verdienen gagie. als wesende het duidelijk. Wel dat het na 1929 is geschilderd en uiter- de Scheeps-Boeken, myne Reekeninge, ofte andere genoegsame ber 1710 houdende op Abraham de Soete, met authorisatie die voornoemde Transport of Obligatie door den voornoemde Dirk aard voor 1952, het overlijden van de schilder. In 1929 bescheyden over gekomen zullen zyn, en daar by blyke dat ik op ik mitsdesen ben gevende aen de voornoemde Schout ende Klaaz van Overschie buijten mijn kennis, en zonder daar voor eenige kreeg de toenmalige bewoner, huizenexploitant, myn verdiende Gagie zoo veel te goede hebbe, zullende t selve armmeesteren en om niet alleen de voornoemde somme van vijff waarde van mij te hebben genoten onbedagtelijk ten behoeve raadslid en wethouder Lambertus Tondu, bouwver- haar Ed. voor goede betalinge verstrecken. t Oirconde desen en dertigh gulden met de intressen vandien, maar den voorschre- van mij gepasseert. Be..erende mitsdien Schout en armmeesteren gunning voor het bouwen van een schuur en het onderteekent binnen Amsterdam desen 2 Sept ven geheelen inhout vant voornoemde transport van de Edele van Esselickerwoude (aan wien t voornoemde Transport off Obliga- prieeltje. Het moet een mooi prieeltje zijn geweest. Dirck Clasen van Overschie Heeren bewindhebberen te ontfangen alsoo den voornoemde tie door den voornoemde Dirk Klaaz van Overschie als pand ter mi Op het schilderij zijn de halfronde raampje te zien. Abr. de Soete vermits het voornoemde transport abusivelijk op sijn...e in handen is gestelt) tot het bekomen van den inhoude van het De oude mevrouw De Weger, de moeder van de hui- daaronder: naam was gestelt, geen het minste regt daar aan is hebbende. voorschreven Transport off Obligatie te sullen affisteren. ende ten dige eigenaar Daan de Weger, vertelde dat het glas January nog geen boek December fl. 36: 8 - Ende gevers wijders mitsdezen over dat de voornoemde Schout dien eynde, soo t noodigh is, de quitantie te tekenen. in lood raampjes waren met mooi gekleurd glas. en armmeesteren het overschot bij haer alsvooren te ontvan- Actum den 9en October Na het overlijden van Tondu in 1940 verhuisde gen (alvoorens alle oncosten affgetrocken) aan mijn moeder Ab. De Zoete zijn weduwe naar De Klaproos, ook aan de

9 Boddens Hosangweg en verkocht het huis aan J. van Seventer. Ook hij liet het huis weer verbouwen - zo verdween o.a. het stukje dat aan het huis vast Een nieuwe molen in de Doespolder Geschiedenis van de Kalkmolen van Leeuwen krijgen van de dijkgraaf en Heemraden van Rijnland consent om te doen bepolderen seeckere pertijen van lan- Door de Tweede Wereldoorlog wordt de aanleg van Rijksweg A4 opgeschort. De A4 zal door de Kalkpolder gaan lopen. Toen het werk weer werd zat - en op zijn bouwtekening staat ontwerp van door Jaap N. Haasbroek den groot omtrent de seventhien ofte achthien opgevat werd zand gewonnen in de Kalkpolder verbouw van de Villa ter Woude te Woubrugge. mergen gelegen in de ambochte Leyderdorp- (de bodem van de Kalkpolder bestaat uit een laag Daar werd de naam ter Woude bevestigd. Archi- Oplettende lezers die over de Doespolderweg naar achter de Kalckovenaen dese sijde de Does veen gemengd met rivierklei met daaronder een tect van de verbouwing was W. Brouwer uit Alphen Leiden gaan is het vast opgevallen: in de Doespol- hebbende voors. Nieuw te maecken polder aen dikke laag zand). Ten oosten van de aan te leggen aan den Rijn, die wel meer in Woubrugge bouwde. der gaat wat gebeuren. In het afgelopen jaar zijn in de auytsijde de landen van t voors. Gasthuys selffs A4 en aan beide zijden van de boezem waarop En nog kwam er geen einde aan de veranderin- de buurt van de Doesmolen waterlopen gegraven ende den heere burgemeester Groenendijck, te de Kalkmolen zijn water uitslaat ontstaat een gen. Na Van Seventer werd Daan de Weger Sr. en verbreed, en er is een fundament gelegd. Op westen den Rijndijck en de landen van Nocolaes meter diepe put. De grote noordelijke put wordt de eigenaar en opende op 10 april 1947 zijn Hotel- 15 december 2009, een mooie zonnige dag (de Bye ende ten noordwesten, noorden en oosten jachthaven, de zuidelijke put een vuilstort die ten Café-Restaurant Woubrugge. Er kwam een winter moest nog komen), werd alles duidelijk: de de heer Gerard Buytenwegh ende versouckers slotte met grond wordt afgedekt. aanbouw die later weer werd vervangen voor Doespolder krijgt er een molen bij. In de ochtend selffs... uitbreiding van het aantal hotelkamers. In 1964 wordt het onderhuis geplaatst en in de loop van Er mocht ook een molen worden gebouwd, deze Door de hoge ligging van de A4 en de erbij beho- werd een deel van het perceel uitgegraven voor de middag wordt het bovenhuis erop gezet. Over kwam aan de Vaarsloot, die in open verbinding rende kunstwerken zal de Kalkmolen onvoldoende de jachthaven en verdween het prieeltje. de kleur van het bovenhuis is nog wel wat discussie, stond met de Does. wind vangen. Er is in ieder geval een hulpgemaal maar de molen-tweegang is een aanwinst voor de In 1650 is de polder in omvang toegenomen en nodig. Op 21 november 1957 wordt met algemene De schilder Theodorus van Wijngaarden werd Doespolder en een markant punt nabij de Does. wordt dan begrensd door: ZW de Lage Rijndijk, stemmen besloten een vijzelgemaal aan te schaf- geboren in Rotterdam op 27 februari 1874 en is Na een paar maanden zonder wieken worden die ZO de Does, NO eerst de Munnikkenwatering en fen. Na 300 jaar verliest de molen zijn functie en overleden in Voorburg op 4 november Hij op 18 maart 2010 gemonteerd. Voldoende reden daarna aansluitend door een gedeelte van de wordt niet meer gebruikt. werkte in Rotterdam, Den Haag, Voorburg, Apel- voor onderstaand stukje. Ommendijk, NW de Nieuwe Kalk- of Kalkwatering. Op 26 september 1958 besluit de gemeenteraad doorn, Brussel en de VS. De capaciteit van de molen is te klein geworden de Kalkmolen (voor 1 gulden) over te nemen om Van Wijngaarden was autodidact. Hij schilderde op en wordt vervangen in 1666 door een grotere, die hem als cultuurgoed te behouden. impressionistische wijze boerentaferelen (interieurs in 1684 weer wordt vervangen door de nu nog In 1960 wordt de Kalkmolen voor 5000 gulden opge- en exterieurs) en bloemstillevens. bestaande molen. De vergunning voor de laatste knapt. Op 16 juni 1960 komt Piet van den Bosch Naast schilder was Van Wijngaarden kunstkenner wordt achteraf, in 1685, aan de regenten van het voor vrije sollicitatie op gesprek bij de burge- 14 en restaurateur. Hij was niet onomstreden. Samen met zijn vriend Han van Meegeren produceerde hij o.a. vervalsingen van Vermeer. Gasthuis verleend. Wipmolen meester. Hij komt uit een molenaarsgezin en wil graag op zijn vrije zaterdagmiddag de Kalk molen laten draaien. B&W staan er positief tegenover en 15 Het schilderij heeft een formaat van ± 25x35 cm en De Kalkmolen is een vrij kleine wipmolen, hij had geven toestemming. Daarmee wordt Piet de eerste komt mogelijk te koop bij galerie Zoeterijn in Zoeter- een donkerblauw, met witte randen afgebiesd, vrijwillige molenaar in Nederland. woude (prijs ± 1.200). bovenhuis en een zinken, onderhoudsvriendelijke, In 1968 en 1995 wordt de molen grondig opgeknapt De Kalkmolen vindt u rechts onder de p van Leiderdorp. dakbedekking. In het benedenhuis was niet meer maar zal te zijner tijd moeten wijken voor een dan een portaaltje, een voorkamer van 2x4 meter, nieuwe woonwijk. Waar komt die molen vandaan. En: Is die echt? erachter (achter het onderwiel) een slaapkamertje Op bijgaande kaart is de oorspronkelijke plek van met twee bedsteden. Vanuit de slaapkamer kon je de molen te zien: de Kalkpolder in Leiderdorp. naar de kelder, die onder de bedstee was. Er was Herkent u de plattegrond uit 1950? Voor de aanleg een vliering, toegankelijk vanuit de woonkamer met van de A4 is NO van de molen zand gewonnen, een laddertje via een luik. Op de vliering boven de waardoor de jachthaven is ontstaan. kokerbalken kon je niet staan, maar er waren wel Eeuwenlang heeft de molen voor de waterhuishou- drie bedsteden. In deze beperkte ruimte woonde Theo van Wijngaarden Huis Terwoude, olieverf ± 25x35 cm. ding van de Kalkpolder gezorgd. de molenaar met zijn gezin. In 1914 koopt de molenaar een huis nabij de Does- Met dank aan Rie Kammeraat voor het spitwerk. 12 maart 1636 brug. De molen wordt daarna niet meer bewoond In de volgende Jacobsladder meer over de...regenten van het St Catharina Gasthuis en de maar op afstand bediend. vroegere bewoners van het huis. kinderen en erfgenamen van Willem Pieterszoon

10 dat de Kalkmolen niet binnen Leiderdorp verhuist, OTTO S PLAKBOEK 6 april 1920 maar dat de molen naar de Doespolder gaat. De door Rie Kammeraat Kalkmolen zal daar in getrapte bemaling met de Hoogmade. De 65 schapen, geweid ten voordeele der R.K. Doesmolen (die droog staat door de te beperkte 9 april 1920 Kerk, brachten bij verkoop aan den heer F. Rijnsburger, te opvoerhoogte) het water uit de Doespolder in de Leiderdorp, fl op. Does uitslaan. De heer F.Heyns, van s-gravenhage, liet op het land van den De hoofdreden voor dit verrassende besluit is dat heer A.Wisman een ploeg-demonstratie houden met het werk- de Kalkmolen (in originele staat) een opvoerhoogte tuig der toekomst, de Austin-tractor. Met groot gemak trok In 1925 werd de veiling van 65 schapen aangekon- van 80 cm heeft. Eendrachtige samenwerking met de motor een dubbelen ploeg door het weiland, het 15 c.m. digd, in 1930, 1931 en 1932 waren het er 100. De de Doesmolen stelt beide molens in staat weer diep omscheurende, waarvoor anders zes paarden noodig zijn. beestjes van 1931 brachten fl ,50 op. echt te functioneren. In tegenstelling met vele andere trekkers heeft deze motor geen tanksysteem, doch heeft voor het slippen nokken op 23 april 1920 Het is een tijd lang onzeker waar de Kalkmolen de achterwielen. Met gemak kan per dag 2 ½ H.A. geploegd naartoe zal verhuizen. In ieder geval zal hij eerst worden. De demonstratie trok vrij wat kijkers, terwijl de hee- Hoogmade. Na een gloedvolle rede van dr.blauw, te Bode- gerestaureerd worden bij molenmaker Verbij. ren Heyns en C.Hoogendijk, als agenten der tractors Riemer s graven, is alhier een afdeeling van den Vrijwilligen Landstorm Op 9 februari 2006 is het zover: de molen wordt Auto-Maatschappij de noodige inlichtingen verschaften. opgericht. uit elkaar gehaald en in (grote) stukken op een Daar de machine ook voor dorsschwerk en voor trekken op dekschuit geladen. Door de harde wind verloopt den weg kan gebruikt worden, zien wij haar misschien nog de vaartocht naar Hoogmade allerminst voorspoe- eenmaal voor een melkwagen langs onze polderwegen tuffen. 24 april 1920 dig. Na ruim zes uur zijn de molenonderdelen op de De motor werkt uitstekend en vlug; volgens kenners moest de werf van Verbij. De eerste stap is gezet. constructie van den ploeg een kleine verandering ondergaan, Uit de Raadsvergadering. Voorzitter: de burgemeester. Tot veler verrassing wordt op 12 juli 2007 bekend wat best te doen is, n.l. om de omgeploegde vilt beter te De voorzitter zegt, dat Woubrugge geheel valt onder het dekken. Volgens informatie kost de motor fl en de ploeg Baljuwschap van Alphen Burgerwacht. Hij stelt voor een fl halven cent per inwoner daarvoor bij te dragen. De heer Wisman is daartegen, omdat hier zijns inziens nog geen ernstige pogingen zijn gedaan om hier een korps op te 16 Anne Wisman, geboren in Heerenveen in 1884, kwam in 1902 werken op de boerderij van Frans Kroes, die, 75 en al 2x weduwnaar, trouwde met richten. Dit ontkent de voorzitter, daar de pogingen door onwil van de burgerij zijn mislukt, waardoor hij Woubrugge voor een burgerwacht on betrouwbaar acht. Dit wordt door 17 de veel jongere Jantje Wisman, Anne s zuster. den heer Wisman bestreden. Met 5 tegen 2 stemmen wordt Frans overleed in 1903 en Anne bleef op de het voorstel aangenomen. Tegen stemden de heeren Wisman boerderij (B133, de boerderij links op het Wete- en Boot. ringpad, naast de dierenweide). Hij trouwde met Wilhelmina J. Parlevliet en kreeg eerst 4 zoons die binnen enkele maanden stierven, en daarna 3 In het volgende nummer leest u er meer over. zoons en een dochter. Behalve veehouder was hij ook veefokker. Zo vroeg hij in 1917 weide voor 14 3 mei 1920 Voor dit artikel is, met erkentelijkheid, geput uit: pinken. Ontstaan en geschiedenis van de poldermolens in In 1924 werden al het vee, een partij best gewon- T., wonende de Rijnzaterwoude, had Zaterdagnacht alhier Leiderdorp, door Frans Grims. nen hooi, de melkerij- en landbouwwerktuigen een geitje uit de schuur van W. ontvreemd. De veldwachter verkocht en het gezin vertrok naar Den Haag, waar Hoogen boom en de onbezoldigde Rijksveldwachter Schijf Anne ander werk ging doen. Het was een verlies ontmoetten hem op den achterweg en deden alzoo een goede voor de Raad, want Wisman had steeds het nodige vangst. Een poging om nog te ontvluchten mislukte. te zeggen en deed dat duidelijk en zonder omhaal. Voorloopig zit het jonge mensch in bewaring. In het volgende nummer van de Jacobsladder kunt u er een mooi voorbeeld van lezen.

11 In Hoogmade was het ook al mis: in juni veroordeelde het kantongerecht in Leiden L.D. te Hoog- Uit het Leidsch Dagblad / De Leidsche Courant 21 april 1950 In het Herv. kerkgebouw alhier is een proef genomen met een petroleum-gloeilichtbrander onder luchtdruk; één lamp ver- made tot betaling van fl. 3.- of 3 dagen hechtenis: door Rie Kammeraat Tijdens de ledenvergadering van de Christelijke Nationale lichtte nu voldoende het gebouw. Wat verschil bij een 50-tal hij reed op een fiets zonder bel. School werd medegedeeld dat de school in het afgelopen jaren terug (1857), toen in een avondbeurt de moderateurlam- Goed dat er politie is!! 3 april 1950 schooljaar 137 leerlingen had. pen voor t eerst de walmende en somberbrandende vetkaarsen zouden vervangen. 29 mei 1920 Opperwachtmeester H.J. Hoogenboom nam na 31 jaar Volgens een ouden inventaris waren toen in het gebouw afscheid. Burgemeester van Wageningen zei o.a.: Aan mij de En wie dat waren, kunt u nu in ons museum zien. aanwezig 2 koperen kronen (die later naar den heer Creygton Voor de rechtbank in Den Haag zal Maandag a.s. behandeld taak voor gemeente en rijk u dank te zeggen voor de trouw en Onlangs schonk de school ons de absentielijsten te Leiden verhuisden) ieder met 12 kaarsen, benevens 30 worden de aanklacht van burgemeester J.C.Baumann tegen toewijding waarmede u 31 jaar de dienst hebt vervuld. De weg van de leerlingen in de jaren april augustus koperen kandelaren, ieder voorzien met een snuiter, die op den oud-burgemeester T.P.Kleyn, wegens het schrijven van werd bewaakt, de jeugd in toom gehouden en dat met een stijl, Met de vele oude foto s en de boeken met de lessenaars der banken geplaatst werden, alsmede twee ingezonden stukken in dagbladen, waarin de burgemeester die u voor velen maakte tot een gevreesde figuur. En verder: jubileumfoto s worden al die schoolkinderen op voor den voorlezer; de gaten voor die kandelaren zijn nog werd aangevallen. Verdediger is mr. P.E. Briët, te Leiden. Ge verschoonde niemand. Het is bekend, dat ge zeer hoge papier in het archief bewaard. aanwezig. justitie-autoriteiten verbaliseerd hebt, omdat ze in verboden De voorganger had op de predikstoel een dubbele kandelaar water visten. 4 mei 1950 en 23 mei 1950 aan zijn linkerhand, rechts stond de bekende zandlooper (thans Dit is een onderwerp, waarover een fraai stuk Op 3 mei overleed Johannes Zwetsloot, pas nog te vinden op een oude tekening). geschreven kan worden, maar dat te lang wordt 57 jaar. Hij begon als tuinder, mestte koeien Als onze vaderen dit licht in het kerkgebouw hadden gezien en voor deze rubriek. Bij zijn dankwoord zei Hoogenboom dan ook: Ik zal voor de slacht, had een melkveebedrijfje en vergeleken bij hunne walmende kaarsen, een licht zoo sterk, voortaan met lede ogen een overtreding moeten werd veehandelaar. Vanaf 1939 was hij lid dat net alleen t gebouw, maar zelfs den omtrek tot op juni 1920 laten gaan. van de Gemeenteraad (onderbroken door de meter naar buiten door de ramen verlicht werden, wat zouden In de Nieuwe Leidsche Courant van 3 april stond oorlogsjaren met een noodgemeenteraad) en zij verbaasd hebben gestaan. Uit de raadsvergadering. Voorzitter: de burgemeester. een nog langer artikel met foto s. lange jaren lid van de Woonruimtecommissie en Doch vergeten wij het niet, dat bij die walmende kaarsen in Voorts een verzoek van Gebrs. Lek van Ter Aar, of de Hendrikus Johannes Hoogenboom werd geboren de Commissie tot wering van het schoolverzuim. onze oude bedehuizen, hier door een Comrie, Ouboter e.a., gemeente een subsidie zou willen bijdragen van f 3600, in Hoogmade en woonde daar in 1964 Kerkstraat Hij was getrouwd met Clazina Johanna van een heerlijk geestelijk licht ontstoken is, in welks glans wij nu waarna door hen zou worden geopend een bootdienst van 13. Zijn vrouw werd Cornelia Jacoba van der Fits, Roderijs. Er kwamen 5 zonen en 3 dochters, o.a. nog kunnen genieten. Ter-Aar, via Woubrugge, naar Leiden waarvan echter Hoog- in 1890 geboren in Alkemade, en in rap tempo Jan , Hugo 1922, Piet 1926 en Kees made niet zou kunnen profiteeren, waarom afwijzend wordt beschikt. De Voorzitter deelt mede, dat de balans van het Levensmid- volgden 15 kinderen: 1918 Hendrikus Joh., 1919 Alida M., 1920 Johannes H., 1921 Maria A., 1923 Johanna Eliz., 1924 de tweeling Cornelia G. en Johannes H., Piet was, als Indië-ganger, gelukkig kort voor de dood van zijn vader teruggekomen. Kees had, ook met hulp van Jan, een groot aandeel 10 mei 1950 Dr. Loth plaatste in het in aanbouw zijnde Groene 19 delenbedrijf sluit met een tekort van ruim f 6000, waarmede in 1926 Johannes Jos., 1927 Anna Corn., 1928 Petrus in het onderzoek naar de geschiedenis van de Kruisgebouw een gedenksteen. Gememoreerd verband wordt gesproken over de opheffing der broodkaarten, Chr., 1929 Theodorus Corn., 1930 Anna M., 1932 familie Zwetsloot en wat Hugo betreft: dit nog werd dat het 10 jaar geleden was dat de Duitsers wat de Voorzitter ontraadt, zoo het niet overal in ons land Theresia M., 1933 Casper P.,1935 Wilhelmus H. altijd belangstellende en hulpvaardige lid van het land binnenvielen; een van de gevolgen geschiedt. Kortom, een waarlijk Hoogmades gezin. Treurig de Historische Vereniging schreef verscheidene was de sloop in 1944 van de Gereformeerde echter, dat zes kinderen binnen het jaar stierven. artikelen in de Jacobsladder over o.a. de kerk, huizen en het Groene Kruis-gebouwtje. Zie De distributie van goederen, de voorschriften, Even bekend als zijn vader werd zijn oudste zoon: boeren en tuinders van Hoogmade; zijn foto en Woubrugge aan de Wetering, bladz. 110, foto prijzen, bonnen en boetes tijdens WO I en de jaren Hendrikus Johannes, Hein, gemeentesecretaris van levensloop vindt u in JL 2002 nr daarna zijn een compleet artikel waard, maar dit Woubrugge. jaar kom ik daar niet aan toe. 10 mei juni april 1950 Binnenkort begint het restaureren van de N.H. kerk. De Ouden van Dagen van Woubrugge en Zonder datum, een gevonden knipseltje De Oude Dame is duur, en nu, 60 jaar later, zijn er Hoogmade gingen naar Schoorl, maar kwamen Cor van Dorp en Piet den Hartog kwamen met de Faisea weer problemen met de fundering. Daarom nu niet verder dan Zandvoort. Maar de burgemeester Het Damescomité van het Groene Kruis nam de terug uit Indië. Een erepoort en een serenade. eens een goed bericht, dat Otto schreef, maar van Zandvoort nam hen mee naar de racebaan Hongaarse kinderen mee naar Zandvoort. Wat waarvan ik de datum niet vond: en zo tourden de oudjes de baan rond. moet dat voor die kinderen, in een tijd dat er nog geen televisie was, een geweldige belevenis zijn Geen van beiden leeft nog. geweest: de Z E E! de Z E E!!

12 Jacobsladder 2010 Otto Cornelis 23 juni 1950 Het laatste bericht van dit kwartaal. Het is wat met die Oudendijkspolder. De turf deugt niet, hij overstroomt, er valt een vliegtuig en nu, afgelopen woensdag, werd een koe van Mourits Kroes door de bliksem gedood. 19 juli gaan we verder met de bouw van de brandweergarage, nu in gebruik bij de Modelbouwvereniging en het Museum, allebei te klein behuisd, maar goede buren. Op de foto, die maar een klein stukje toont van de feestvreugde in Hoogmade nadat ons land was bevrijd: links Cor van der Meer, de vader van Kees. Op de bovenste rij: zusjes Agnes en Gré, rechts van hen buurmeisje Anna van Leeuwen. De twee hoofdjes boven het bord vrede bewaren zijn Gerda en Nel van Leeuwen. 20

13