INLEIDING. Bij gelegenheid van de opening van de tentoonstelling STEMPELS OP DOEK.
|
|
- Pepijn Mertens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 INLEIDING Bij gelegenheid van de opening van de tentoonstelling STEMPELS OP DOEK. HEDENDAAGSE EXPRESSIE VAN OUD-MESOPOTAMISCHE SYMBOLIEK van Nahrin Malki. Zondag 4 maart om uur in kunstgalerie NOTRE DAME DES ARTS in De Refter te Ubbergen. Door Leo van Leijsen, theoloog en gespecialiseerd in Oosterse Kerken. Vandaag hebben wij erg bijzondere kunstwerken in ons midden. Van een heel bijzondere kunstenares. Door de zeggingskracht en schoonheid ervan is beeldende kunst, in het bijzonder de schilderkunst, een beeldtaal die voor zichzelf spreekt. Dat geldt ook voor de prachtige werken hier van Nahrin Malki. Als de woorden stil vallen en ook de kunstenaar zelf terugtreedt in zijn of haar eigen achtergrond, dan zijn daar nog altijd de kunstwerken. Om hén gaat het! Hún schoonheid spreekt. Kortom, de kunstwerken staan hier centraal.. Maar staat u mij toe om vanmiddag toch ook iets te zeggen over een bepaalde achtergrond van deze bijzondere schilderijen. En mag ik dan ook even degene onder de aandacht brengen uit wier hand deze kunst is gevloeid heel even maar Nahrin Malki. What s in a name? Een Latijnse spreuk zegt: Nomen est omen. De naam is een voorteken. Bij Nahrin Malki is dat alleszins waar. Nahrin is een meervoud en betekent rivieren, stromen, waterlopen in haar moedertaal Syrisch. In de Syrische taal is bēth nahrīn het huis, het land van de rivieren, meer bepaald het land van de twee rivieren, bayt al-nahrayn in het Arabisch, de tweede taal van Nahrin Malki. Het land van de twee rivieren is het oude Tweestromenland oftewel Meso- 1
2 potamië, het gebied tussen de rivier de Eufraat in het westen en de rivier de Tigris meer oostwaarts. Het is het gebied van het huidige Irak, Oost-Syrië en Zuid-oost-Turkije. Ook hedendaags West-Iran is gelegen in de schaduw van Mesopotamië. Het is deze geografisch-culturele achtergrond die een grote rol speelt in de kunst van Nahrin Malki. Want zijzelf komt oorspronkelijk uit dit Mesopotamische gebied, uit een stad in het oosten van Syrië, pal aan de grens met Turkije en op een steenworp afstand weliswaar een flinke steenworp, maar toch van Irak. Nahrin betekent dus we zagen het al rivieren, stromen. En vele stromen komen in haar kunst samen. Maar net als in haar eigen oorsprongsgebied Mesopotamië Tweestromenland tonen de stromen zich bij haar, valt mij op, vaak getweeën. Zij zegt het op haar website zo: «Middels het gebruik van oude technieken, zoals inktverven van hout en klei en de combinatie van het gebruik van moderne collages ben ik in staat geweest om mijn beide leefwerelden bij elkaar te brengen: mijn dromen met mijn realiteit, mijn geschiedenis met het heden en mijn volk met mijzelf.» ( cursiveringen van mij, vl) Ik meen nog enkele andere tweetallen bij haar te kunnen vinden, bij voorbeeld traditie en moderniteit, geestelijk erfgoed en hedendaagse kunst, en ook: het Midden-Oosten en West-Europa, meer in het bijzonder Nederland, Twente! Daar waar ze oorspronkelijk vandaan komt respectievelijk waar ze zich opnieuw gevestigd heeft. In voorbereiding op deze tentoonstelling heb ik een paar keer haar website bekeken. Ook heb ik haar erg mooie boek Ruimten ter hand genomen, het handgemaakte boek dat in een beperkte oplage uitkwam bij gelegenheid van haar afstuderen. Al kijkend sprongen er voor mij weer twee terreinen heel erg uit: allereerst de leefwereld van haar religieuze gemeenschap, 2
3 de Syrisch-orthodoxe Kerk van Antiochië, en ten tweede de historische voorchristelijke wereld van het oude Mesopotamië. Uit het domein van het oude Mesopotamië stammen de thema s en titels van schilderijen zoals De twee Babyloniërs, De Assyriërs, De Koningsstoel, Shamash de Zonnegod, Reliëf in Nimrud, Akkadische zegel en Sumerische tempel. Niet allemaal zijn die overigens hier, er moest een selectie worden gemaakt. Trouwens, er zijn ook werken van Nahrin Malki die zijn geïnspireerd door het Mesopotamië van vandaag en van het relatief recente verleden. Titels als Tur Abdin en Genocide 1915 getuigen daarvan, maar misschien schilderwerken als Het Landschap en De donkere zoektocht ook wel. Van het tweede domein, de Syrisch-orthodoxe wereld, zag ik schilderingen met titels als Het Doopsel, De Hostie fagro in het Syrisch, Evangelisten, De Veertig martelaren, De zonde, De heilige duivel, De Twaalf Apostelen (zie hieronder: tweede foto op p 6), Sint-George christelijke begrippen die velen van u waarschijnlijk wel wat bekender in de oren zullen klinken dan dat de Mesopotamische thema s dat op het eerste gehoor zullen doen. De Syrisch-orthodoxe Kerk heeft dan wel haar eigen oosterse gebruiken en tradities, maar is tenslotte een gewone christelijke kerk die in essentie niet zo heel ver af staat van het christendom hier in het westen. Kijkend naar de oriëntaalse tradities die in Nahrin Malki s werk naar voren komen, had ik dus wederom twee stromen ontdekt: een voorchristelijke én een christelijke. Op beide wil ik vanmiddag kort nader ingaan. Ik begin met de laatste, want dat is het terrein waar ik me mij het meest vertrouwd voel: de suryōyō ofwel Syrisch-orthodoxe traditie. Syrisch heeft eigenlijk twee betekenissen, waarvoor we jammer genoeg in het Nederlands niet echt twee woorden hebben. De benaming Syrisch in Syrisch-orthodox is niet Syrisch in de betekenis van : komend uit de Syrische Republiek. In het Engels zouden we dan over Syrian spreken, sūrī in het Arabisch. In Syrisch-orthodox gaat het veelmeer over Syrisch als benaming voor de christelijke Aramees-talige vorm van christendom. In het Engels zou je zeggen Syriac, in het Arabisch (als ik het niet verkeerd zeg) sūriyyānī. De sūriyyān vormen in feite een heel brede, oude christelijke groep die verspreid woont in 3
4 Zuid-Oost-Turkije, Syrië en Irak, maar ook in Libanon in het westen en Iran in het oosten. Een typisch Mesopotamische christelijke groep dus. Wél een groep die gedurende de roerige kerkgeschiedenis danig verdeeld is geraakt over allerlei verschillende kerkgenootschappen, waarvan de Syrisch-orthodoxe kerk van Antiochië één van de belangrijkste is. In Nederland raakte de Syrisch-orthodoxe Kerk heel prominent aanwezig toen vanaf de jaren 70 van de vorige eeuw Syrisch-orthodoxen naar het westen vluchtten vanuit Zuid-oost-Turkije. Dat was vanwege de daar voor christenen zeer ongunstige politieke situatie. In Nederland kwamen ze vooral in Twente terecht. Later kwamen om allerlei redenen, variërend van oorlog tot het aangaan van huwelijken, ook uit Syrië en Irak Syrisch-orthodoxen naar Nederland. Nahrin Malki hoort zowel bij de Syrisch-orthodoxe bevolkingsgroep als bij het o zo Nederlandse Twente. De Syrisch-orthodoxe Kerk heeft zich vooral ontwikkeld in de oude christelijke stad Antiochië in het westen, nu in Turkije, maar nog meer in Edessa, het huidige Turkse Urfa, Urhoy in het Syrisch-Aramees. Het oude Edessa was de bakermat van de Syrisch-Aramese christelijke cultuurtaal.. De Syrisch-orthodoxe Kerk is een prachtige oosterse kerk, met al even prachtige fascinerende tradities. Het is een kerk waar dichters heilig worden verklaard: poëten als Efrem de Syriër, Jacobus van Saroegh en Balai. Hun poëzie is zeer beeldend en enorm krachtig. Een geliefde stijlfiguur bij veel van deze christelijke dichters is de dialoog of het dispuut. Bij voorbeeld Abraham in gesprek met Isaak als deze laatste geofferd gaat worden; of de verrezen Christus in gesprek met Maria Magdalena in de tuin van Getsemani, of de duivel in dialoog met een heilige vrouw. Die dialooggedichten hebben een sterk verhalende structuur. Ze worden nog altijd gezongen in de kerk als hymnen. Op sommige plaatsen in het Midden-Oosten worden (of misschien beter: wérden tot voor kort) die dialooggedichten nog als toneelstukken in het kerkgebouw opgevoerd. Oriëntalisten hebben erop gewezen dat deze Syrische christelijke dichtkunst met zijn dialogen teruggaat op de literatuur van de oude Sumeriërs, een cultuur die bloeide omstreeks vc. Het gaat om een sterke vertelcultuur, en ook Nahrin Malki s schilderijen zijn buitengewoon narratief: oude verhalen vertelt ze op een nieuwe manier. Iconen bestaan wel in de Syrisch-orthodoxe traditie, soms ook heel mooie, maar ze hebben daar lang niet zo n grote plek als in de kerken van de Byzantijnse traditie: ik denk aan de Grieks-orthodoxe Kerk of aan de Russisch-orthodoxe. 4
5 Toch kent de Syrisch-orthodoxe traditie wel degelijk haar afbeeldingen: in de handschriftminiaturen, op de wandschilderingen en last but not least op textiel. Bijvoorbeeld de voorhangen die het traditionele Syrische kerkgebouw in tweeën deelt: de centrale altaarruimte en het schip van de kerk. Deze gordijnen versluieren het heilige om het zo duidelijker te accentueren en uit te laten komen. Nahrin Malki zei me deze week dat men deze oude afbeeldingen op de altaarvoorhangen eigenlijk hun eigen Syrisch-orthodoxe iconen zou kunnen noemen. Zo n voorhang heet in het Syrisch, zo vertelde Nahrin Malki mij ook, sēt rō in de spreektaal, en sētōrō in de geschreven taal, het kthubōnōyō (Klassiek- Syrisch). Het betekent: bescherming, gordijn (voorhang, voorhangsel), sluier, scherm, schuilplaats. Het is een woord dat verwant is met een vrijwel gelijkluidend (Klassiek-Syrisch) woord, sētrō = geheim, en komt van het werkwoord satar = verbergen, bedekken, beschermen. Ik laat u eerst twee van deze sēt rē zien: één in de bisschopskerk van Adiyaman in Turkije: 5
6 en één in de kerk van Sint-Jacobus van Sarough hier in Nederland, in Enschede- Centrum: En dan laat ik daarna een foto zien van een doek van Nahrin Malki dat hier op de tentoonstelling hangt, De Twaalf Apostelen geheten: 6
7 Het is, begreep ik van Henk van den Berg, de coördinator van deze tentoonstelling, niet voor niets dat deze doeken hier niet zijn ingelijst. Het zijn nog echt doeken. Ze doen allemaal een beetje aan de sēt rē denken. Ik heb later van Nahrin Malki begrepen dat het voor haar iets te maken heeft met het verhullen en het onthullen van het mysterie. Dat riep bij mij een artikel in herinnering van iemand uit een iets andere traditie, ook uit het christelijke Oosten, namelijk van een Russisch-orthodoxe wetenschapster. 1 Zij schrijft, kort samengevat, dat een voorhang of een sluier verhult. Maar de verhulling die op zich een scheiding markeert, is meteen de plek van de ontmoeting: met het Onkenbare, met de Ander. In het geval van deze Russisch-orthodoxe auteur met de Geheel Andere, een duidelijk godsdienstig taalgebruik. Ik wil met deze laatste verwijzing niet al bij voorbaat de kunst van Nahrin Malki exclusief claimen voor het religieuze domein. Dat zou ze, denk ik, ook niet toelaten. Ook hier ontwaar ik tweestromenland : een toegewijd zijn aan haar godsdienstige gemeenschap én tegelijkertijd eigen wegen gaan in bijvoorbeeld de kunst, op een moderne, seculiere manier. Ook vertelde ze mij dat ze op het doek met Sint-Joris dat hier ook hangt, christelijke en niet-christelijke elementen had gecombineerd. Dat is natuurlijk niet een kunstuiting die door traditionele gelovigen altijd zal worden herkend of gewaardeerd. De altaarvoorhangen, deze sēt rō s sēt rē, hebben Nahrin Malki met name ook gefascineerd vanwege de gebruikte stempeltechniek en zijn motieven. Ze ging op onderzoek uit. Zoals oriëntalisten de regio afstruinen op oude Syrische handschriften in dit of dat klooster, parochiegebouw of particulier woonhuis, zo speurde Nahrin Malki in Mesopotamië naar oude kunstmotieven en technieken, waaronder de stempels. Ze vertelde mij afgelopen week enthousiast hoe ze op haar reis door Tur Abdin, het Syrisch-orthodoxe thuisland in Zuid-oost-Turkije, kennis had gemaakt met de vrouw die deze altaarvoorhangen maakte. Dat deed haar familie al eeuwen lang met al net zo eeuwenoude stempels. Ze noemt haar tante Nasra, een 85- jarige vrouw uit Mardin in Turkije, die op het moment met haar eeuwenoude stempels een tentoonstelling in Istanboel heeft. 1 Lydia Starodubtseva, Beschermende Sluier van de Maagd, in: Pokrof. Oosterse christenen, kerken en culturen (Uitgave van de Katholieke Vereniging voor Oecumene Athanasius en Willibrord), 2006 nr 4, pp Dr. L. Starodubtseva, professor in de Geschiedenis en de Theorie van de Cultuur aan de Staatsacademie van Cultuur te Kharkiv (Oekraïne), is Russisch-orthodox. 7
8 Nahrin Malki is duidelijk gefascineerd door de stempels als kunstuiting. Ik citeer haar website nog een keer: In mijn werk bouw ik sterk op stempels, symbolen en archetypen die een duizenden jaren oude historie hebben in Mesopotamië. Ik heb deze historische bronnen geherinterpreteerd en hier uitdrukking aan gegeven, met behulp van het gebruik van verschillende technieken en materialen, zoals klei, hout, stof en piepschuim. [ ] Het gebruik van een diversiteit van technieken naast elkaar heeft mij in staat gesteld om verschillende verhalen naast elkaar in hetzelfde schilderij uit te beelden. De stempels die Nahrin Malki gebruikt (zie hierboven), kunnen reminiscenties oproepen aan de basreliëfs uit de antieke kunst van Mesopotamië. Deze stempels voeren ons terug in de tijd, tot de tijd dat dit Mesopotamië nog geen christendom kende. Volkeren als Sumeriërs, Akkadiërs, Chaldeeën, Babyloniërs en Assyriërs bevolkten toen het Tweestromenland zeer oude beschavingen uit de grijze Oudheid. Deze volken zijn als aparte naties uitgestorven. Eén zo n volk, de Arameeërs, bestaat nog in de vorm van hedendaagse mensen die de oude Aramese taal in nieuwe taalvormen spreken; christenen, joden en ook moslims spreken neo-aramees. Ook de eigen taal van de Syrisch-orthodoxen, het gesproken Syrisch, turōyō geheten, is een neo-aramese taalvorm. Er is al een eeuwenlange identificatie van Syrische christenen met hun oude woongebied. Een van de kerken, niet de Syrisch-orthodoxe Kerk overigens, 8
9 noemt zich de Assyrische Kerk; de katholieke variant van deze groep noemt zich Chaldeeuwse Kerk en haar hoogste bisschop heet officieel patriarch van Babylon. Sommige Syrisch-orthodoxen identificeren zich ook liever met de Assyriërs dan dat ze zich Arameeërs laten noemen. Ik denk persoonlijk dat het allemaal iets te maken heeft met het feit dat grote groepen mensen onder de Syrisch-orthodoxen hun etniciteit niet helemaal willen ophangen aan een religieuze identiteit en vanuit dat motief op zoek zijn gegaan naar wortels die niet per se exclusief christelijk zijn. Hoe het ook zij, zonder zich in te laten met de discussies over de juiste benaming van haar eigen volk, zijn ook voor Nahrin Malki die oude culturen dus een grote bron van inspiratie. Náást de christelijke traditie van de Syrischorthodoxe kerk! Dat christendom, zo benadrukt Nahrin Malki, landde ook niet in het luchtledige. Die mensen hadden al een oude cultuur. En zoals de oude Sumerische dichtkunst doorklinkt in de Syrische christelijke poëzie, zo geldt dat ook voor de visuele uitingen. In elk geval voor en bij Nahrin Malki. Zij legt verbanden tussen de gestempelde patronen op de altaarvoorhangen en bepaalde voorchristelijke motieven: de hele duidelijke motieven bij de Assyriërs, de meer abstracte bij de Akkadiërs, zo begreep ik uit haar woorden. Nahrin Malki heeft voor een moderne, abstracte stijl gekozen om haar hervonden Mesopotamische tradities te herinterpreteren. En ze is ook westers opgeleid, in Enschede. Ja, ik heb weinig gesproken over een belangrijke andere stroom in Nahrin Malki s werk, maar dat is een stroom die u ongetwijfeld beter kent: de Nederlandse stroom. Haar kunst is er tevens een met lijnen naar de Nederlandse context. Nahrin Malki heeft inmiddels ook hier stevig haar wortels: haar kunst is geen klakkeloze herhaling van de oriëntaalse tradities, maar origineel, met lijnen zowel naar het oosterse Mesopotamië als naar ons Nederland Rivierenland. Zo vloeien vele stromen in haar artistieke activiteiten samen. Voor die boeiende en gelukkige samenloop van omstandigheden die in Nahrin Malki s artistieke werk zijn gevisualiseerd, bent u vooral hier naar toe gekomen. 9
10 Ik treed dan ook met mijn woorden terug en laat wat mij betreft alle ruimte voor de sprekende beeldtaal zelf van Nahrin Malki s schilderijen. Ik identificeer mij een beetje met wat deze jongen van een Syrisch-orthodoxe kloosterschool deed in één van de kloosterkerken van Tur Abdin, toen hij de sēt rō wat opzij schoof zodat ik met enkele andere bezoekers even in de geheiligde ruimte mocht kijken. Ik hoop dat ik met enkele woorden over de achtergrond van m.n. de Syrischorthodoxe traditie, maar ook die van het oude Mesopotamië, een tipje van de sluier heb kunnen oplichten van de achtergrond van Nahrin Malki s kunst zonder dat ik het geheim van de werken zelf heb willen of ook maar had kunnen ontrafelen. 10
Kerkelijk Café. Vredesweek, 27 september 2015, Lebuinuskerk
1 Kerkelijk Café Vredesweek, 27 september 2015, Lebuinuskerk Na een welkom door Hans van Olst, spreekt Hans Magdelijns met Aziz Beth Aho, voorzitter van de Aramese Beweging voor Mensenrechten en de aanwezigen,
Nadere informatiePreek 8 mei 2016 met Hemelvaart afbeeldingen
Lieve gemeente, Afgelopen donderdag was het Hemelvaartsdag. Een feest waar we ons als vrijzinnigen niet zo heel veel bij voor kunnen stellen. Wat moeten we van dit verhaal nog geloven en wat heeft het
Nadere informatieLatijn: iets voor jou?
: n j i t a L r o o v s iet jou? De Romeinen en wij Waar komen onze letters vandaan? Hoe komen we aan de namen van de maanden? De antwoorden op vele van deze vragen vind je vaak in het verleden bij de
Nadere informatieVoor christenen is de Bijbel met name een geloofsboek. Dat betekent
De Bijbel Een geloofsboek EWe kunnen vele wegen gaan met de Bijbel. De één ervaart het vooral als een mooi kunstobject. Vele kunstenaars hebben er inspiratie in gevonden om een kunstwerk te maken. We kennen
Nadere informatieEnkele vragen aan Kristin Harmel
Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt
Nadere informatieDe renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!
De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit
Nadere informatieVoorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieVan Bethlehem tot Golgotha
Van Bethlehem tot Golgotha Het Mysterie van Inwijding Esoterische Begrippen Elly Lichtenberg De Bijbel, een mystiek verhaal of..? Deel I De Bijbel: een mystiek verhaal of..? Is het evangelieverhaal juist?
Nadere informatieIn het voetspoor van...
In het voetspoor van... Bijbelse figuren en hun levensgeheim voor jongeren van 2 en 3 jaar drs. M. van Campen Zevende druk Zoetermeer Inhoud. Timotheüs - op school bij God 7 2. Adam - een gevallen mens
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het zijn wonderlijke verhalen, de verhalen rond de geboorte van Jezus: Maria, die zwanger is door de heilige Geest, Jozef, die in een droom een engel
Nadere informatieOntmoetingskerk, Laren NH 6 december 2015 Lucas 1, 26-38
Ontmoetingskerk, Laren NH 6 december 2015 Lucas 1, 26-38 Als je de Bijbel goed leest merk je dat elk verhaal over jou en mij gaat. Over onze werkelijkheid, over wat wij dagelijks zien en meemaken. De theoloog
Nadere informatieWaar de hemel de aarde raakt daar wordt de mens bewogen...
Waar de hemel de aarde raakt daar wordt de mens bewogen... Ton Schulten Woord vooraf Al van jongs af heeft Ton Schulten zich aangetrokken gevoeld tot schilderkunst en vormgeving. Op 53-jarige leeftijd
Nadere informatieGeloven is vertrouwen. Ik geloof het wel. de waarheid omtrent iets of iemand aannemen. Over het
Geloven Geloven is vertrouwen GGeloven is ten diepste je vertrouwen hechten aan iets of iemand, de waarheid omtrent iets of iemand aannemen. Over het geloven in God zegt de Bijbel: Het geloof is de vaste
Nadere informatieInleiding Christendom
Wie zijn de grondleggers van het christendom? Jezus zei: Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest, en hun te leren
Nadere informatieHet kerkgebouw Huis van God
Het kerkgebouw Huis van God Tekenwaarde TTemidden van vele andere gebouwen die worden gebruikt voor bewoning en bedrijvigheid is een kerk de ruimte voor de ontmoeting met God. Kerken staan meestal op een
Nadere informatieInleiding op het thema
Inleiding op het thema In de bijbel en in het geloof zijn beelden en symbolen belangrijk. God is zo anders dan wij kunnen bedenken, dat je niet zomaar over Hem kunt spreken. Over die onbekende wereld van
Nadere informatieVilla Reynaert DE HAND VAN PIETER PORTERS IN TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 56 TIJDLOOS
Villa Reynaert DE HAND VAN PIETER PORTERS IN TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 56 TIJDLOOS Of je nu tot rust wilt komen tussen zakelijke beslommeringen door of je wilt met je geliefde
Nadere informatieMotieven 1: Een wereld
Motieven 1: Een wereld Doelstellingen: Doel eerste subthema Een wereld om vrij te zijn De catechisanten leren inzien dat vrijheid in Bijbelse zin bij het leven van mensen hoort en ze vormen een mening
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieBreien in de late middeleeuwen Een stukje geschiedenis over een geliefd tijdverdrijf
Breien in de late middeleeuwen Een stukje geschiedenis over een geliefd tijdverdrijf Madonna met breiwerk, 1400-1410. Geschilderd door Bertram von Minden (1340-1414), detail uit het Buxtehude Altaar Onderzoek
Nadere informatieIII. Het (mosterd)zaadje. Vrijdag
Het (mosterd)zaadje Vrijdag "... Ik verzeker jullie: als jullie geloof hebben als een mosterdzaadje, dan zullen jullie tegen die berg zeggen: 'Verplaats je van hier naar daar! en dan zal hij zich verplaatsen.
Nadere informatieHC zd. 6 nr. 32. dia 1
HC zd. 6 nr. 32 wie Jezus wil kennen moet de verhalen over hem lezen beschreven door Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes terecht worden ze evangelisten genoemd ze beschrijven het evangelie ze vertellen
Nadere informatieEigenlijk is het verhaal over de Tabernakel, het verhaal over een tent in de woestijn!
De Tabernakel. God wil wonen tussen de mensen! Het is een historisch verhaal uit Exodus. Maar er zitten geweldige geestelijke betekenissen in! Denk alleen al aan de overeenkomst tussen een offer voor je
Nadere informatieHC zd. 22 nr. 32. dia 1
HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste
Nadere informatiePVA AFSTUDEERPROJECT BRITTA ZIMMERMAN 2015
PVA AFSTUDEERPROJECT BRITTA ZIMMERMAN 2015 H1 AANLEIDING WAT IS MIJN IDENTITEIT? Geboren uit een combinatie van een Indonesische vader en een Nederlandse moeder, ben ik al sinds kleins af aan bezig geweest
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Afgelopen maandag hebben we met de deelnemers van de kring Eigentijds Bijbellezen Paasverhalen gelezen. Vier verhalen van de opstanding, verteld door
Nadere informatieVandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen
Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie
Nadere informatieVertrouwen. Margriet Ledin-de Hoop. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer
Vertrouwen Margriet Ledin-de Hoop Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Inhoudsopgave Woord vooraf 6 1. Op reis 8 2. Spring! 15 3. Ver weg of heel dichtbij? 24 4. Actief afwachten 32 5. In vertrouwen keuzes
Nadere informatieGelezen: Hooglied 4: 1-8, Hooglied 5 : 2 8, Hooglied 7 : 7 10, Hooglied 8 : 6-7
Zondag 24 april 2016 - Verlangen naar liefde Gelezen: Hooglied 4: 1-8, Hooglied 5 : 2 8, Hooglied 7 : 7 10, Hooglied 8 : 6-7 Enige discussie in de afgelopen week aan de keukentafel. Kunnen we dit lezen?
Nadere informatieCyprus. Inleiding. Nicosia (Lefkosia)
Cyprus Inleiding Cyprus ligt in Zuidoost Europa. Het is het derde grootste eiland in de Middellandse Zee. Het bevindt zich ongeveer op 70 km onder de zuidkust van Turkije, en op 150 km van Syrië. Voor
Nadere informatieDe Linkeroever. werkplaats voor levende spiritualiteit. Vier avonden over de vraag wat dat is, en wat ervoor nodig is om een spiritueel mens te zijn
Spiritualiteit? [Ralf Grossert] M1 Iets voor mensen die graag zweverig doen? Of moet je met je beide benen op de grond staan om spiritueel te kunnen zijn? En welke spiritualiteit past bij mij? Er is zoveel
Nadere informatieKlee. en Cobra. Opnieuw beginnen
Klee Lesmateriaal groep 5 en 6 deel 1: klassikale les op school bij de tentoonstelling Klee en Cobra Het begint als kind 28.01-22.04 2012 en Cobra Opnieuw beginnen Dit is Paul Klee En dit ook. En dit is
Nadere informatieLatijn en Grieks in de 21ste eeuw
Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het
Nadere informatieWaar in de Bijbel vraagt God aan Abraham om een opmerkelijk offer? Genesis 22. Abraham wordt door God op de proef gesteld!
Waar in de Bijbel vraagt God aan Abraham om een opmerkelijk offer? Genesis 22 Abraham wordt door God op de proef gesteld! Wat verzoekt God aan Abraham? Genesis 22:2 2 En Hij zeide: Neem toch uw zoon, uw
Nadere informatieEen weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom. Naam:
Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom Naam: Het jodendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden op www.geloofik.nl.
Nadere informatieJohannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,
Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...
Nadere informatieBethlehem, wat betekent die ster?
Bethlehem, wat betekent die ster? Het woord ster kan verschillende betekenissen hebben. Een ster is in eerste instantie een hemellichaam. Als het donker en onbewolkte is, kan men sterren waarnemen. Een
Nadere informatieEen project van alle groepen van de cbs de Skoalfinne te Warns. 7 22 maart 2007
Een project van alle groepen van de cbs de Skoalfinne te Warns 7 22 maart 2007 WAT IS KUNST? Kunst is: Een unieke gedachte of boodschap op een unieke wijze vormgegeven door een uniek persoon. Wij zijn
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE. Deel I. Algemene historische inleiding
INHOUDSOPGAVE Voorwoord... XI Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Deel I. Algemene historische inleiding Het Christendom in het Oostelijke Middellandse Zeegebied tot aan het concilie van Chalcedon (451)... 3 J. Roldanus
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatiePreek over zondag 25 (viering H. Avondmaal en bediening H. Doop)
Preek over zondag 25 (viering H. Avondmaal en bediening H. Doop) Gemeente van Jezus Christus, gasten, Vandaag zijn we getuigen geweest van de bediening van de Heilige Doop aan de kleine Linde Veenstra.
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik weet niet of het u is opgevallen, maar het trof mij dat de lezingen van vandaag vol tegenstellingen zitten: het begint al bij Jesaja 41: mensen zijn
Nadere informatieHeel het Arabisch nationalisme is door het Westen geëxporteerd
door Liesbeth Koenen European Young Investigators Award voor Jonge-Akademielid Bas ter Haar Romeny Heel het Arabisch nationalisme is door het Westen geëxporteerd Dat een kerkscheuring kan leiden tot een
Nadere informatieMijn laatste nieuwsbrief
Mijn laatste nieuwsbrief Lieve familie, vrienden en sponsors! Mijn laatste nieuwsbrief schrijf ik vanuit het prachtige en kleurrijke Sri Lanka! Hier vierde ik Kerst en Oud en Nieuw met de bemanning van
Nadere informatieDe brieven van Van Gogh
De brieven van Van Gogh Tijdens een rondwandeling door het dorp, vertelt ieder gids wel iets over de vele brieven die Vincent schreef in zijn leven. Hoe belangrijk waren de brieven voor Vincent, aan wie
Nadere informatieTijdens de presentatie van het boek Clara van assisi, GesChrifTen en oudste bronnen op 30
IN NAVOLGING VAN CLARA Tijdens de presentatie van het boek Clara van assisi, GesChrifTen en oudste bronnen op 30 januari jl. hield Marieke drent, studente TheoloGie (fhtl, utrecht) een boeiende voordracht
Nadere informatieMaria, de moeder van Jezus
Maria, de moeder van Jezus Kerstoverdenking Rotary 2014 1. Maria in de kerkgeschiedenis 2. Maria in de Bijbel 3. Boodschap 1. Wees gegroet Wees gegroet Maria, vol van genade. De Heer is met u. Gij zijt
Nadere informatieJezus, het licht van de wereld
Jezus, het licht van de wereld Het evangelie naar Johannes 8: 1-30 1 Overzicht 1. De overspelige vrouw 2. Jezus als het Licht der wereld 3. Twistgesprekken met de Farizeeën 2 De overspelige vrouw Bijbeltekst
Nadere informatieEen Visioen van Liefde
Een Visioen van Liefde Orthen, april 2012 WIE ZIJN WIJ? De oorsprong van de gemeenschap San Salvator ligt in de rooms-katholieke traditie, en voelt zich van daaruit verbonden met de Bijbel, geïnspireerd
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik hoop voor u dat u ooit eens flink verliefd bent geweest. Niet zo n beetje van: die of die vind ik best aardig. Misschien wordt dat nog wel eens wat
Nadere informatieDat is een verlangen dat wij allemaal, denk ik, wel kennen. Dat we zo graag eens God willen zien. Wie wil dat niet.
5 e zondag van Pasen - Een woning met vele kamers Bij Johannes 14 : 1-14 Hoe dorsten wij te weten wie Gij zijt. Dat is een verlangen dat wij allemaal, denk ik, wel kennen. Dat we zo graag eens God willen
Nadere informatieGeloven in Jezus Christus
Geloven in Jezus Christus Zoon van God Jezus krijgt God een menselijk gezicht. Immanuel wordt Hij genoemd: God met ons. Het is de naam die Hij bij zijn geboorte krijgt. ZIn Daar begint zijn bijzondere
Nadere informatiePreek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I
Preek Gemeente van Christus, De mooiste dingen in het leven kun je niet als erfernis wegschenken Let er maar eens op. De belangrijkste dingen zijn geen erfstuk. Zeker, je kunt mooie spulletjes erven. Of
Nadere informatieMenze Fernandus van Houten
Liturgieboekje bij het afscheid van Menze Fernandus van Houten * Groningen, 10 februari 1931 Tolbert, 21 februari 2016 in een samenkomst op donderdag 25 februari 2016, om 11.00u in de Gereformeerde Kerk
Nadere informatieDe evangeliën en hun betrouwbaarheid
De evangeliën en hun betrouwbaarheid blok F - nivo 3 - avond 3 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Terugblik en intro 19.20 Discussie: het evangelie van Judas 19.30 Historisch betrouwbaar?
Nadere informatierijks museum Verwerkingsmateriaal Examentour VWO ANTWOORDMODEL VERSIE A + B Visuele analyse van schilderkunst in de 17DE, 19DE en 20STE eeuw 1/5
1/5 VERSIE A Vraag 1 A Gebruik van licht om de dramatiek te uiten. Het subtiele licht (vs. clair-obscur in de barok) geeft diepte aan het schilderij en accentueert het hoofdmotief. Het zorgt er dus voor
Nadere informatie1 Landschap en klimaat in Turkije
1 Landschap en klimaat in Turkije 1 landschap, klimaat, Turkije, Europa, Azië, Azië 2a 2b 2c 3a 3b Istanbul door twee bruggen De Bosporus eigen antwoord (verschilt per atlas) zee 4a 1 Istanbul 2 Ankara
Nadere informatieZondag 1 februari 2015 Paulus brief aan de Kolossenzen
Zondag 1 februari 2015 Paulus brief aan de Kolossenzen Het is nog niet eens zo lang geleden dat een gemeentelid mij vroeg of het niet als een keurslijf voelde om steeds de lezingen van het leesrooster
Nadere informatieF r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot
Leven met aandacht Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot w e g D e v a n F r a n c i s c u s 2 Leven met aandacht Inhoud 1 De weg van Franciscus 9 2 De oprichting van de congregatie
Nadere informatieLieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus
Zondag 27 september Markus 9, 30-37 Overdenking Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus 1) Ongemakkelijk gevoel Ik kreeg een beetje een ongemakkelijk gevoel toen ik dat gedeelte
Nadere informatieBoek voor beginnende Bijbellezers. Wegwijs. in de Bijbelboodschap. Nieuwe Testament. Arthur Hale en Jan Koert Davids
Boek voor beginnende Bijbellezers Wegwijs in de Bijbelboodschap Nieuwe Testament Arthur Hale en Jan Koert Davids Over dit boek Op een dag zag Filippus één van Jezus dienaren een reiswagen, waarin een man
Nadere informatieIN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL
I N T E R I E U R W Wonen op de Windrichtingen IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL Tekst: ANNEMIE WILLEMSE Foto s: JAN VERLINDE 22 TIJDLOOS TIJDLOOS 23 Na een zoektocht naar de ideale bouwgrond, gingen
Nadere informatieStelling Wanneer een man met een ander geloof, of zonder geloof, in de synagoge komt, moet ook hij een keppeltje opzetten.
Opdracht Bespreek met je klas deze stellingen. Dit kan met alle leerlingen tegelijkertijd of jullie kunnen in groepjes antwoord geven, deze opschrijven en ze kort presenteren voor de klas. Bedenk in ieder
Nadere informatieFranciscus is de nieuwe paus
Start! -weekkrant 1 Week 12 maart 2013 8-2 4 m a a r t 2 0 1 3 Franciscus is de nieuwe paus Foto: ANP Foto: Shutterstock Paus Franciscus. Er is een nieuwe paus. Vorige week is de Argentijn Jorge Bergoglio
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieTIEN TIPS WANNEER JE EEN KUNSTWERK WILT AANSCHAFFEN
TIEN TIPS WANNEER JE EEN KUNSTWERK WILT AANSCHAFFEN Het is een feest om een echt kunstwerk in huis te hebben! Toch denken veel mensen dat ze zich dat niet kunnen veroorloven. Of dat het ingewikkeld is
Nadere informatieHandreiking bij een spirituele zoektocht.
Handreiking bij een spirituele zoektocht. Deze handreiking hoort bij: Oud- en nieuw- katholiek. De spirituele zoektocht van die andere katholieken. Door Joris Vercammen. Valkhof pers 2011. Het boek is
Nadere informatieUitleg voor kinderen die gevormd willen worden. Voordat je informatie krijgt over het vormsel zelf is het wel handig om te weten wat een symbool is:
Uitleg voor kinderen die gevormd willen worden. Voordat je informatie krijgt over het vormsel zelf is het wel handig om te weten wat een symbool is: Een symbool is iets wat je helpt herinneren of je in
Nadere informatieLeerplan Orthodoxe Godsdienst Secundair Onderwijs - 1 e jaar BSO
Leerplan Orthodoxe Godsdienst Secundair Onderwijs - 1 e jaar BSO Bij 1 BSO worden sommige benadering door elkaar verweven. Het leven van Jezus uit de bijbelse benadering wordt geïntegreerd in het onderdeel
Nadere informatieINFORMATIE OVER HET GEBRUIK VAN KINDERBIJBELS VOOR GEZINNEN MET JONGE KINDEREN
INFORMATIE OVER HET GEBRUIK VAN KINDERBIJBELS VOOR GEZINNEN MET JONGE KINDEREN OVER KINDERBIJBELS OM TE BEGINNEN Als je een kinder- of jeugdbijbel aan wilt schaffen dan is het heel belangrijk dat je eerst
Nadere informatieOp reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Nadere informatieINHOUD - 1. Wat voor boek is de Bijbel? Hoe kun je de Bijbel lezen? Tips bij het gebruik van de Bijbel in Gewone Taal 17
INHOUD - 1. Wat voor boek is de Bijbel? 9 2. Hoe kun je de Bijbel lezen? 13 3. Tips bij het gebruik van de Bijbel in Gewone Taal 17 4. 21 dagen bijbellezen 21 5. Belangrijke mensen in de Bijbel 47 6. Waar
Nadere informatieJezus vertelt, dat God onze Vader is
Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.
Nadere informatieverzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen
Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst
Nadere informatieEen weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam:
Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom Naam: Het Christendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden
Nadere informatieVerder op weg met Jezus
Verder op weg met Jezus Heel goed besef ik de onafheid en de onvolmaaktheid van wat ik geschreven heb. Er is nog zoveel meer te vertellen over Jezus Christus. Er is nog zoveel meer over Hem te weten en
Nadere informatieOpening van zondag 19 april 2009. Gerda van Leeuwen Thea Peters Carla de Kievid
Opening van zondag 19 april 2009 Gerda van Leeuwen Thea Peters Carla de Kievid De opening Hans Siegmund oud-docent van de exposanten begon de openingstoespraak met te zeggen dat hij wel eerst wat glaasjes
Nadere informatieDe genationaliseerde Suryoyeidentiteit
De genationaliseerde Suryoyeidentiteit in West-Europa Een onderzoek naar de werking van de Belgische, Nederlandse en Zweedse nationale contexten op de Suryoye-identiteit, alsmede de nationalisering en
Nadere informatieSamenvattingen Geloof ABC
Samenvattingen Geloof ABC Info 1ABC: Wat is geloof? Het gaat in dit project om de belangrijkste wereldgodsdiensten: jodendom, christendom, islam, hindoeïsme en boeddhisme. Deze godsdiensten geven antwoorden
Nadere informatieResultaten en conclusies Israël onderzoek (uitgebreid)
Resultaten en conclusies Israël onderzoek (uitgebreid) Hieronder volgen de resultaten van het Israël onderzoek wat de EO in de afgelopen weken heeft laten uitvoeren. Veel stellingen zijn in een 5- puntsschaal
Nadere informatieRelatie <> Religie. Beste Galsem,
RelatieReligie BesteGalsem, Hetfeitdatjouwpatientnuopeenchristelijkevenementisisnietongevaarlijk.Hetgeestelijke levenvanjouwpatientzalgrotesprongenmakennaarhetkampvandevijandtoe.watikjou aanraadisomditnietafteremmen,maaromdittebederven.brengjouwpatientincontactmet
Nadere informatieKoningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande
Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie
Nadere informatieZondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14
Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Twee prachtige lezingen vanochtend. Er
Nadere informatieHC zd. 42 nr. 31. dia 1
HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:
Nadere informatieDeze PowerPoint presentatie gaat over Kerk en Israël, in het bijzonder over de Protestantse Kerk (in Nederland) en Israël. Met de naam Israël wordt
Deze PowerPoint presentatie gaat over Kerk en Israël, in het bijzonder over de Protestantse Kerk (in Nederland) en Israël. Met de naam Israël wordt bedoeld: het Israël dat wij ontmoeten in de bijbel en
Nadere informatiehttp://www.trouw.nl/cultuur/boeken/
- Trouw 1 van 7 16/03/2009 09:26 16 maart 2009 We hebben niks meer met elkaar Een indrukwekkende rij intellectuelen sombert in een handvol boeken over onze samenleving. Volgens Willem Breedveld biedt de
Nadere informatieAltaar en lezenaar. Ontmoeting met de Heer
Altaar en lezenaar Ontmoeting met de Heer Eucharistie en Woord EHet altaar is het hart van een kerkgebouw. Het woord altaar komt van het Latijnse woord altare. Dat betekent hoogte. Op deze goed zichtbare
Nadere informatieZondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda. Filippenzen 4: 4-9. Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda Filippenzen 4: 4-9 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Een paar verzen uit een brief van Paulus aan de gemeente in Filippi, een klein havenstadje
Nadere informatieOpeningsgebeden INHOUD
Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus
Nadere informatieBij het gekozen thema: Het verlangen van God heb ik mij in de afgelopen dagen afgevraagd wat is mijn verlangen naar God?
Geliefde mannen, Nog een poosje en dan wordt de mannenconferentie van 2015 gehouden. Bij het gekozen thema: Het verlangen van God heb ik mij in de afgelopen dagen afgevraagd wat is mijn verlangen naar
Nadere informatieDeel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties
Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna
Nadere informatieAmsterdam DNA is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam
INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam Museum. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het
Nadere informatieDe gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten
De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Nadere informatieZondag 19 januari 2014. Viering in de Week van Gebed. voor de eenheid van de christenen. Paulusgemeenschap en. Protestantse Gemeente de Eshof
Zondag 19 januari 2014 Viering in de Week van Gebed voor de eenheid van de christenen Paulusgemeenschap en Protestantse Gemeente de Eshof Hoevelaken Thema: Is Christus dan verdeeld? (1 Kor. 1,13) 1 / 7
Nadere informatieZondag 30 oktober 2011, Kogerkerk Zevende zondag van de herfst, kleur groen Spreuken 9 & Matteüs 25, 1-13
Zondag 30 oktober 2011, Kogerkerk Zevende zondag van de herfst, kleur groen Spreuken 9 & Matteüs 25, 1-13 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Oost, west, thuis best. Als er 1 schaap over
Nadere informatieHet sacrament van. De ziekenzalving. Sacramenten
Het sacrament van De ziekenzalving Sacramenten Sacramenten In de Bijbel Deze geloofsboekjes gaan over de zeven sacramenten. Sacramenten zijn tekens, in woord en gebaar, die we in Jezus Naam in de gemeenschap
Nadere informatiexxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
x x x x xx x xx xx x xx xxx xx xx xx xxx x xx x xxxx x EEN KNOTSGEKKE xxx x xxxx HICHAM BENOHOUD xxx xxxxx xxxx xxxxx xx Salle de Classe, série 2 KLASFOTO! xxxx xxxxxx xx xxxxx xx xxxxxx x xxxxx xx x xxxxxx
Nadere informatieMijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum.
2 INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het museum. In dit werkboekje
Nadere informatie