Dun, dunner, dunst. Bij Server-based computing worden de beheerproblemen LABREPORTS. 8 thin clients vergeleken

Transcriptie

1 LABREPORTS Dun, dunner, dunst 8 thin clients vergeleken Een zakelijke pc aanschaffen is tegenwoordig niet zo kostbaar meer. Voor 1000 euro koop je een stevige middenklasser inclusief DVD-schrijver, 17 inch LCD scherm en 512MB geheugen. Een dergelijke pc is geschikt voor nagenoeg alle toepassingen en voldoet voor 95% van de medewerkers in kantooromgevingen. Maar we weten allemaal dat het daar niet bij blijft. De kosten voor beheer en onderhoud en de indirecte kosten zijn enorm. Zaken als softwaredistributie, licensing, patchmanagement, virusbestrijding en versiebeheer kosten jaarlijks veel geld. Server-based computing in zijn meest verregaande vorm pakt deze problematiek aan door thin clients te gebruiken in plaats van pc s. 50 Bij Server-based computing worden de beheerproblemen verlegd van de werkplek naar de centrale terminal servers. De problematiek bestaat dan weliswaar nog steeds, maar is veel beter onder controle doordat het zich allemaal afspeelt op de centrale servers, in geconditioneerde dataruimtes onder direct toezicht van de IT-afdeling. Door op de werkplek een simpele thin client te plaatsen, kunnen de eindgebruikers de centraal aangeboden Windows-omgeving bedienen en alle toepassingen gebruiken. Een thin client is een goedkoop klein kastje, voorzien van een uitgekleed besturingssysteem op een chip, zeer weinig intern geheugen heeft en niet beschikt over een harde schijf, of andere bewegende delen. Het enige wat de thin client na het opstarten doet, is een verbinding maken met een terminal server, gebruikmakend van het RDP- of ICAprotocol. De thin client is om die reden voorzien van een RDC-client toepassing, of een ICA-client toepassing. Het belangrijkste doel van thin clients is om de werkplek onder controle te krijgen en beheerbaar te maken. De thin client draait immers geen lokale toepassingen, is zeer snel te installeren, bij storingen relatief eenvoudig te vervangen en bevat geen lokale gegevens. Virusbescherming is op de thin client niet nodig en patchmanagement, servicepack-upgrades, enzovoort zijn niet relevant. Nog belangrijker is dat de gebruiker van het apparaatje er niets aan kan veranderen en geen software kan installeren, of verwijderen. Selectie Het selecteren van de juiste thin client is veel moeilijker dan het vinden van een standaard pc, want de thin clients zijn onderling zeer verschillend. Voor ieder inzetgebied is wel een thin client te vinden en voor ieder type thin client is wel een markt. Behalve aspecten als installatie, beheermogelijkheden, uitbreidingsmogelijkheden, beschikbare stuurprogramma s en grafische prestaties, spelen ook ander zaken een rol bij de selectie. Daarbij kun je denken aan prijs, garantie, kwaliteit van de handleidingen, de ondersteuning van de fabrikant, of zelfs iets banaals als de beschikbare montagematerialen tegen diefstal. Er zijn projecten bij de overheid bekend waar alleen een selectie uit Linuxmodellen gemaakt mocht worden. NetOpus vergeleek van vier fabrikanten een instap- en een topmodel, met juli/augustus 2004 \\ NetOpus

2 de door de fabrikant aangeleverde firmware, in een Windows Server 2003-omgeving voorzien van MetaFrame Presentation Server Feature Release 3. Beste koop Een beste koop bestaat helaas niet, want eigenlijk vergelijk je al snel appels met peren. De thin clients tonen namelijk zeer grote verschillen in prijs, uiterlijk, aansluitmogelijkheden en uitbreidingsmogelijkheden, grafische prestaties, pc-gevoel, het gebruikte besturingssysteem en remote beheermogelijkheden. Hoe meer toepassingen er geïnstalleerd zijn en hoe meer randapparatuur er ondersteund moet worden, des te belangrijker wordt de beheersoftware voor de thin clients. Het kan handig zijn als je een thin client kunt beheren met de enterprise desktop managementoplossing die je bedrijf toch al gebruikt. Echter, in sommige bedrijfsomgevingen wil je dat juist niet, lukt dat niet, wil je dat niet, of gebruik je nog geen enterprise-toepassing. In dat geval ben je aangewezen op hetgeen de thin client fabrikant meelevert. Want hoe dun je client ook is, ooit moeten er instellingen aangepast worden, een nieuwe client geïnstalleerd worden, of moet de firmware opgewaardeerd worden. Je ontkomt dan niet aan een remote beheer oplossing voor thin clients. Regelmatig blijkt juist die beheertool de doorslag te geven bij de selectie van een thin client. Verder heeft vrijwel elke fabrikant meerdere modellen die met iedere nieuwe release van de firmware ook weer andere mogelijkheden krijgen. Onze test geeft een kleine selectie van thin clients weer en vormt een momentopname. Het beste kun je zelf het inzetgebied voor de thin client vaststellen in je organisatie en daarna zelf enkele modellen op die plek daadwerkelijk met echte gebruikers en de gewenste toepassingen testen. Gebruik dit Labreport om inspiratie en ideeën op te doen bij de selectie van je eigen thin client. In de tabel kan je de belangrijkste specificaties en onze beoordeling nalezen. Een uitgebreidere elektronische versie van de tabel hebben we op (onder de knop Downloads) geplaatst. Je kunt dan eventueel je eigen merk en type ernaast plaatsen en je keuze wellicht vereenvoudigen. HP thin clients HP heeft lange tijd thin clients van Wyse verkocht onder eigen merknaam. Sinds enige tijd levert HP eigen producten en sinds eind 2003 is het bedrijf naar de derde plaats in de wereldranglijst van thin clients opgeklommen. Op dit moment kun je kiezen uit drie modellen. Wij bekeken de T5300 en de T5700. HP maakt voor het remote beheer van haar thin clients De thin client wordt alsmaar dikker Thin clients schieten steeds meer hun doel voorbij. Dat komt niet alleen door de fabrikanten maar vooral door de gebruikers van die producten. Vragen om ondersteuning voor USB-drives, smart cards, token ring, draadloze adapters, het kunnen aansturen van lokale printers, of een ingebouwde browser, zorgen voor uitbreidingen aan het besturingssysteem. Het gevolg is dat er steeds meer geheugen en processorcapaciteit nodig is. Je krijgt door deze extra hard- en software steeds meer behoefte aan werkplekbeheersoftware voor de thin clients om bijvoorbeeld de browser te voorzien van plug-ins en updates. Voor je het in de gaten hebt, beland je in exact hetzelfde voortdurende opwaardeerproces zoals dat bij pc s het geval is, inclusief het uitrollen van servicepacks en securitypatches. Sommige thin clients zijn zo volgestouwd met extra software en hardware dat ze zeker geen thin client meer genoemd mogen worden. Als al die speciale beheertoepassingen noodzakelijk worden, bieden ze lang niet meer alle voordelen van de ware thin client. De thin client wordt dus alsmaar dikker. Er zijn zelfs al thin clients die net zo duur zijn als een pc. gebruik van het product Altiris. De serversoftware is gratis te downloaden op de website van Altiris. De thin clients van HP zijn voorzien van een (bij de prijs inbegrepen) client-licentie van Altiris. Mocht je Altiris willen gebruiken voor het remote beheer van normale pc s of servers, dan dien je daarvoor wel een client-licentie te kopen (voor informatie zie: Altiris is zeker niet het eenvoudigste product. Gebruik je al een ander desktop management pakket, dan zul je daarnaast met Altiris aan de slag moeten voor deze thin clients. HP T5300 thin client Het instapmodel is de T5300. Dit is een op Windows CE.NET gebaseerde thin client. De kast kan horizontaal liggen, of verticaal in een voet worden geplaatst. Het is niet mogelijk de thin client onder het beeldscherm te plaatsen. Er zijn verschillende opties mogelijk in een multi bay en ook een USB-drive functioneert. Een draadloze adapter wordt niet ondersteund. De thin client wordt geleverd inclusief een USB-muis en een USB-toetsenbord. Deze sluit je aan op twee van de vier USB-aansluitingen op de client. De standaard machine start redelijk snel op. Dit duurt namelijk 35 seconden. Daarna heb je de beschikking over de grafische bediening van Windows CE.NET. Op de T5300 kun je ervoor kiezen de gebruiker de Windows CE Explorer shell te laten gebruiken, de HP Connection administrator, of de kiosk mode. De shell van Windows CE lijkt op die van Windows XP met een knop Start en het bekende Programs menu, maar met veel minder toeters en bellen. Met HP Connection Administrator configureer je een ICA-sessie, een RDC-sessie, een TEK terminal sessie (telnet) of een Internet Explorer sessie. i 51

3 Je kunt lokale profielen definiëren om per gebruiker aan te geven in welke mode deze terecht moet komen na het inloggen. Waarschijnlijk is dat niet wat je wilt, want gebruikers worden lokaal op de thin client bewaard en moeten worden onderhouden. Het kan wel handig zijn om bijvoorbeeld een kiosk account te definiëren en een Connection Administrator account. Voor gebruikers wordt het minder handig om eerst met een andere account te moeten inloggen. Configureren van de T5300 is minder intuïtief dan je misschien zou verwachten. Windows CE is toch wel een beetje een eigenwijs besturingssysteem. Alles lijkt op de normale Windows-versies die je dagelijks gebruikt en beheert, maar het is net wat anders en op de een of andere wijze blijf je steeds onderdeeltjes missen. Het initieel inrichten van een Windows CE thin client kost wat meer inspanning dan bijvoorbeeld de door ons geteste Igel-oplossing op basis van Linux. Bij Windows CE heb je wel degelijk als beheerder te maken met typische eigenschappen van dat besturingssysteem. De T5300 wordt geleverde met minimaal benodigde toepassingen. Toch vind je enkele Windows CE toepassingen die de thin client net geen ware thin client meer maken. Zo is er een lokale Windows Media Player 9, een Windows Messenger en Internet Explorer geïnstalleerd. Hiermee kun je deze toepassingen zowel op de terminal server en lokaal gebruiken. Echter, op Windows CE zitten speciale versies HP T5300 P van deze software en zul je snel tegen de beperkingen daarvan aanlopen. Zo zijn niet alle websites goed te bekijken met deze Internet Explorer door het ontbreken van veel plug-ins. Deze zijn simpelweg niet voor Windows CE ontwikkeld. Volgens HP moet de T5300 ook voorzien zijn van verschillende terminal emulaties (zoals een 3270-emulatie), maar op ons testexemplaar waren deze niet geïnstalleerd. Op de website van HP kun je wel terminal emulaties downloaden en installeren met Altiris. De grafische prestaties van de T5300 vallen erg tegen: alleen het getest Capio-model is nog trager. Wat je ook doet, browsen met de lokale Internet Explorer of na inloggen browsen op een terminal server, verslepen van objecten, bekijken van PowerPoint-presentaties en bladeren in Wordbestanden: de menu s van toepassingen op de server voelen stroperig aan. Bij allerlei handelingen die je doet, merk je een vertraging op het scherm, zelfs met minder kleuren. Dit maakt de T5300 alleen echt bruikbaar in kioskomgevingen of andere specifieke plekken waar geen eisen gesteld worden aan grafische prestaties. HP T5700 thin client De T5700 is de snelste en duurste thin client van HP. Qua uiterlijk is het apparaatje nauwelijks te onderscheiden van de kleinere broertjes T5300 en T5500. Alleen aan de achterzijde vind je als extra aansluitingen een parallelle en seriële poort. De T5700 heeft net als de T5500 een PCI-slot waar je een adapter kunt aansluiten voor bijvoorbeeld een wireless LAN. Ook de T5700 wordt geleverd met USB-muis en toetsenbord. Hiermee houden de overeenkomsten met de andere modellen op. De HP5700 draait als besturingssysteem Windows XP Professional Embedded. De gebruiker zal het besturingssysteem beter herkennen, als je dit tenminste rechtstreeks wilt aanbieden. Ook zijn stuurprogramma s beter beschikbaar en zijn lokale Windows-toepassingen te installeren. Op de T5700 draait een volwaardige Internet Explorer en Windows Media Player. Je kunt deze aanroepen op de lokale client, maar als je de T5700 als pure thin client inzet om de volledige desktop centraal aan te bieden, kun je Windows-media bestanden via de MetaFrame content redirection, transparant op de centrale desktop zichtbaar maken. De mediabestanden draaien dan niet op de terminal server maar lokaal. Verder zijn verschillende terminal emulaties inbegrepen en meegeïnstalleerd. Een ander logisch gevolg van Windows XP is dat je de thin client lid kunt maken van een domein, i 53

4 54 Igel-132 Smart Het goedkoopste model is de Igel-132. Dit is het instapmodel uit de nieuwe generatie thin clients van Igel. Het is een klein zwart metalen kastje met een aardig ontwerp. Aan de voorzijde is het apparaat voorzien van een klepje met daarachter twee USBaansluitingen. Aan de achterzijde vind je de standaard aansluitingen voor onder meer muis, toetsenbord, printer en netwerk. Het kastje is netjes weg te werken onder een bureau als je dat wilt. Helaas is de Igel-132, zoals overigens de meeste thin clients, voorzien van een externe voedingsadapter. Het opstartproces duurt 1 minuut en 10 seconden. Het is de bedoeling van deze thin client om hem in te zetten op plekken waar na verbinding maken met een terminal server met RDP of ICA, automatisch het Windows-logonscherm van de server aan de gebruiwaardoor je vervolgens gebruik kunt maken van de domein authenticatie en autorisatie. De opstarttijd van de T5700 is ongeveer het dubbele van de T5300 (meer dan een minuut). Windows XP logt automatisch in met user-rechten zodat de gebruiker bijna niets kan veranderen. Door de shifttoets ingedrukt te houden bij het uitloggen kun je als Administrator inloggen. De T5700 is grafisch sneller dan de T5300. Toch zijn simpele handelingen als het verslepen van een volledig venster op terminal server trager als je dit vergelijkt met een gemiddelde pc en enkele andere thin clients uit de test. Met de RDC-client lijkt het systeem zich iets beter te gedragen dan met de ICA-client. Volgens de website van HP kun je een snellere grafische kaart aanschaffen en die in het (enige) PCI-slot plaatsen om de grafische snelheid te verbeteren. De T5700 heeft verschillende andere uitbreidingsmogelijkheden, zoals bijvoorbeeld een token ring kaart en een draadloze adapter. De opties maken de thin client wel iets duurder. HP heeft een goede website waarop helder de opties per model weergegeven zijn, evenals de downloads voor ieder besturingssysteem. De drie Windows XP Embedded systemen (HP T5700, Wyse 9650XE en Neoware Eon 6700) vertonen allemaal hetzelfde nadeel: met de ICA-client worden de lokale toetsen niet correct afgevangen. Hierdoor wordt bijvoorbeeld de toetsencombinatie CTRL+ALT+DEL en de Windows-toets niet op de server, maar op de client geïnterpreteerd. Het gevolg is dat je deze thin clients HP T5700 U het beste kunt gebruiken door individuele gepubliceerde toepassingen aan te bieden op het lokale Windows XP bureaublad. Met de RDC-client werkt dit wel zoals het hoort. Een andere bijkomstigheid van Windows XP Embedded, is dat het qua beheer veel lijkt op Windows XP Professional werkplekken. Verder lijkt de HP client zoals verwacht erg op de andere Windows XP systemen uit de test. De verschillen zitten in de details van default instellingen, extra hulpprogramma s, terminal emulaties en de hardwareconfiguratie. Igel Clever clients Igel thin clients worden ontwikkeld door de Duitse Melchers Group. Ze worden ook in Nederland veel gebruikt. Je hebt de keuze uit een tiental modellen. De meeste modellen zijn voorzien van Linux en een enkele van Windows CE 4.1 (.NET). Igel heeft tevens een thin client die is ingebouwd in het LCD-scherm en een adapter waarmee je een oude pc snel kunt ombouwen tot een Igel thin client. Op de pas vernieuwde website van Igel ( vind je een feature comparison van alle beschikbare modellen. Igel gebruikt voor remote beheer een zelf ontwikkelde toepassing genaamd Remote Manager. De software maakt gebruik van de open source database SAPdb voor de opslag van alle gegevens van de thin clients. Het product werkt op zowel Windows-versies als Linux-distributies en de managementconsole ondersteunt daarnaast nog Solaris en enkele andere UNIX-varianten. Remote Manager is een relatief eenvoudige en vriendelijke beheeromgeving voor Igel thin clients in tegenstelling tot de complexere beheersoftware van de andere fabrikanten. juli/augustus 2004 \\ NetOpus

5 ker wordt getoond. De uitbreidingsmogelijkheden van dit model zijn beperkt. Optioneel wordt er een enkel type draadloze netwerkkaart ondersteund. In dat geval is de thin client inzetbaar binnen een draadloos netwerk. Je kunt de thin client dusdanig configureren dat automatisch een sessie wordt gestart na het inschakelen en dat bij verlies van de sessie er een autostart wordt uitgevoerd. De gebruiker merkt dan nauwelijks nog dat hij met een thin client werkt. Alleen tijdens opstarten wordt even wat tekst getoond inclusief een Igel-opstartafbeelding. Als linux is gestart, ziet de gebruiker een paar tellen de Linux-desktop. In de sessie met de terminal server gedraagt de Igel zich als een ware pc. CTRL+ALT+DEL toont het beveiligingsscherm van de server zoals dat hoort en ook de Windows-toets laat het menu Start op de server zien. De Igel-132 is grafisch niet zo snel. Als je bladert in bijvoorbeeld een Word-bestand en je laat de cursortoets los, dan scrolt het bestand nog een tijdje door. Ook bij het verslepen van volledige schermen zie je het naijlen duidelijk, zelfs als zich daar geen grafische afbeeldingen in bevinden. Dit zorgt ervoor dat de Igel-132 niet voor iedere werkplek waar je een pc wilt vervangen geschikt is, maar voor kiosks en taakgebaseerde werkplekken is het een charmante en goedkope thin client, zoals een thin client dun hoort te zijn. Voor meereisende gebruikers is een zwaarder model van Igel aan te raden. In beide gevallen kun je echter de Igel-132 Smart P IT-manager vertellen dat je de werkplekken met Linux gaat uitrusten. Voor sommige organisaties is dat een sterk argument. Igel-596 Premium Plus De Igel-596 is een topmodel thin client van Igel. Het kastje van bijna 5 kg is degelijk en stevig in een veelvoorkomend standaardformaat van 29 bij 22 bij 5,3 cm en kan zowel verticaal (eventueel in een standaard) of horizontaal onder een beeldscherm worden geplaatst. Je kunt uit enkele kleuren behuizing kiezen. Als je iets speciaals wilt, kan Igel dat voor je maken (ook kleinere aantallen). De Igel-596 heeft een losse externe voeding en standaard aansluitingen. De twee USB-poorten bevinden zich aan de achterzijde. De systeemkast heeft een PCI/ISA-slot om een analoog modem, een ISDN-kaart, een tokenring kaart, Wi-Fi kaart of GSM-kaart te monteren. Overigens is er slechts een beperkte keuze uit merken en typen kaarten die worden ondersteund. Het geheugen van 256MB kan worden opgewaardeerd naar 512MB en de 96MB flash naar 144MB. De Igel-596 is eveneens geen snelle starter, van inschakelen tot het laden van de Igel/Linux desktop duurt 1 minuut en 20 seconden. In de Linux-omgeving heb je daarna de beschikking over verschillende terminal emulaties (waaronder powerterm, rsh, ssh en een x-term venster), uiteraard de RDP- en ICA-client toepassing maar ook de Tarantella client. Je kunt de emulaties en de RDP/ICA clients samen op de eenvoudige Linux desktop gebruiken als je wilt. Concreet betekent dit dat de gebruiker met een simpele grafische Linux-shell werkt om toepassingen te selecteren en verbinding te maken met systemen. Naast allerlei terminal emulaties is aanvullende Linux-software beschikbaar. Ons testmodel bevatte bijvoorbeeld de Java Web Start en een lokale browser Mozilla met Adobe Reader, Flash en Real Audio plug-ins. Verder is het mogelijk card reader sessies te maken en is er smartcard ondersteuning om in te loggen op de thin client en automatisch op de terminal server sessie (alleen onder Windows Server 2003 met RDP of MetaFrame Presentation Server). De ICA-client ondersteunt de laatste mogelijkheden zoals het vinden van servers met SSL/TLS en HTTPS, SpeedScreen 3-instellingen en de mogelijkheid om het niveau van versleuteling in te stellen tot 128-bit. Mocht je de thin client op een locatie buiten het netwerk plaatsen dan kun je een firewall/socks proxy instellen, of een MetaFrame Secure Gateway server benoemen. Een RDP/ICA terminal server-sessie op het volledige scherm is eveneens mogelijk, net als bij de igel-132 h 55

6 56 Igel-596 Premium Plus P Smart. Het gedrag wat betreft het verbergen van Linux en de werking van Windows-toetscombinaties in een remote sessie is ook identiek aan de Igel-132. De Igel-596 is wel aanmerkelijk sneller dan de Igel-132 en dat komt vooral door de processor en de S3 Savage4 grafische chipset die wordt gebruikt. Zelfs als je in true color werkt op de terminal server kun je een volledig venster verslepen zonder dat het naijlt of vervelend wordt. Als je bladert in een document en je laat vervolgens de cursortoets, of de Page Up/Page Down toets los, dan stopt ook meteen het scrollen. Alleen als je een venster van bijvoorbeeld een browser met afbeeldingen erin verplaatst, zie je de opbouw van het scherm even. Een PowerPoint-presentatie met overgangen loopt net iets langzamer en je ziet van links naar rechts de sheets opbouwen. Verlaag je de resolutie van het bureaublad dan is dit verholpen, maar ook in hoge resolutie is dit werkbaar en niet storend. De Igel-596 is een ASCII terminal (voor diverse terminals), thin client, NC en X-terminal in één doos en de meest uitgebreide uit de test. Neoware thin client appliances Neoware staat op nummer twee op de wereldranglijst van thin client fabrikanten. Neoware heeft thin client fabrikant Boundless overgenomen, evenals de ThinStar thin clients van NCD. Verder wordt als gevolg van de samenwerking met IBM, NeoWare thin clients door IBM verkocht en is IBM gestopt met eigen thin clients. Je kunt een IBM opwaarderen naar een Neoware-besturingssysteem. Het gevolg is dat Neoware een uitgebreide mix van beschikbare thin clients heeft met een keuze uit flink wat varianten, in alle soorten en maten met verschillende besturingssystemen. Wij testten de instapper Capio 500 en de zware jongen Eon e100 XPe. Beheren van Neoware thin clients doe je met ezremote Manager. Behalve deze Windows-gebaseerde beheeromgeving bestaat er ook een Neoware ezremote manager Portal Edition waarmee - zoals de naam al impliceert - via een browser het beheer kan worden uitgevoerd. Met ezremote manager kun je onder meer online en gepland groepen van thin clients opwaarderen met toepassingen en zelfs images klonen. Uiteraard houdt de toepassing ook een inventaris bij van de clients en de geïnstalleerde componenten (snap-ins genaamd). ezremote Manager is niet heel eenvoudig, maar lang niet zo ingewikkeld als bijvoorbeeld de Altiris-oplossing van HP. EzRemote Manager kan geïntegreerd worden met Altiris, IBM Tivoli en Microsoft SMS. Neoware Capio 500 (16/32) De Capio 500 is de enige in onze test met een ingebouwde voeding. Dit alleen kan voor sommigen al reden zijn dit model aan te schaffen. Het zilverkleurige kastje is toch lekker klein en staat op een bijgeleverde voet. De voorzijde is van twee USB-poorten voorzien. Het opstarten duurt iets meer dan een minuut en de enige applicatie die je ziet (op een verder leeg bureaublad) is ezconnect. Hiermee maak je instellingen, regel je de beveiliging en definieer je RDP- en ICA-sessies. Behalve telnet, zijn er geen terminal emulaties inbegrepen. Volgens de specificaties is dat wel het geval; na enig rondspeuren op de website vind je een download met enkele terminal emulaties. De website is niet erg toegankelijk door de vele modellen en opties en bovendien moet je inloggen om toegang te krijgen tot een deel van de downloads. Veel meer dan printer-, geluid- en datum/tijdinstellingen vallen er niet te maken. Mocht het nodig zijn, dan kun je een console-venster openen en rechtsreeks tegen de Linux-opdrachtregel praten, om bijvoorbeeld eenvoudige netwerkdiagnose te kunnen uitvoeren. Deze eenvoud is voor sommigen een belangrijk selectiecriterium. De Capio 500 is geschikt om als pc-vervanger te gebruiken omdat het mogelijk is om deze alleen het volledige centrale bureaublad aan te bieden. Het systeem juli/augustus 2004 \\ NetOpus

7 Neoware Capio 500 (16/32) P kan in autoconnect mode gebruikt worden en is daardoor geschikt als bijvoorbeeld kiosk. Op de thin client is VNC geïnstalleerd om de lokale desktop te kunnen overnemen vanuit de ezremote Manager beheeromgeving. Het werken met de Server-toepassingen op de Capio 500 is erg stroperig. Bladeren in Word vertoont het al eerder genoemde doorloopeffect. Bekijken van websites en andere relatief eenvoudige handelingen is traag en je ziet het venster steeds opgebouwd worden. De Capio 500 is wat dit betreft de traagste uit onze test. Een ander euvel is dat op dit apparaatje als enige het wiel op de wheel mouse niet functioneert, een probleem dat toch al jaren geleden is opgelost op dit soort thin clients. De Capio 500 is dan wel de goedkoopste uit de test, maar goedkoop zal hier duurkoop blijken te zijn. Met een ander model Capio ben je misschien beter af. Met de eveneens in dit Labreport geteste Eon e100 XPe ben je zeker beter af. De Linux-modellen uit onze test (de Igel-132, de Igel- 596 en de Neoware Capio 500) zijn minder gemakkelijk te vergelijken. Onduidelijk is welke stuurprogramma s voor welke randapparaten exact beschikbaar zijn. Als je wat bijzonders wilt is navragen bij de fabrikant zinvol. Neoware Eon e100 XPe (256/256) Het Eon e100 XPe kastje is van hetzelfde grote formaat als de Igel-596, maar ziet er iets gelikter uit qua (zilveren) ontwerp. De aansluitingen zijn standaard en verder zijn er twee USB-poorten beschikbaar aan de achterzijde en is er plaats voor een PCI-uitbreidingskaart. Het model werd eerst onder de naam Eon 6300 op de markt gebracht, maar gaat nu door het leven onder de nieuwe naam e100 XPe. De Eon e100 XPe draait Windows XP Embedded en na nadere inspectie lijkt dit de minst uitgeklede Windows XP uit dit Labreport. Zo vind je op deze Eon bijvoorbeeld de beheertools (Event Viewer, Services en dergelijke) maar ook Windows Media Player, Internet Explorer, Windows Explorer, het gehele menu Start en My Computer en Network Neighborhood op het bureaublad. Uiteraard bevinden zich op het systeem de RDPclient en ICA-client toepassingen. Additionele software is Pericom TeemTALK (de verzameling terminal emulaties) en Tridia VNC dat gebruikt wordt door de ezremote Manager beheeromgeving van Neoware (waarvan de agent eveneens is geïnstalleerd). Met de voorgeïnstalleerde TweakUI kun je instellingen voor de gebruiker aanpassen. Als beheerder van een Windows-netwerk ben je snel thuis op de thin client, omdat deze het meeste lijkt op een volledige werkplek. Maar zoals al eerder gezegd, ook de beheerinspanning lijkt daardoor veel op die van een volwaardige Windows-werkplek. De ICA-client vertoont logischerwijze hetzelfde euvel als bij de HP T5700. f Neoware Eon e100 XPe (256/256) P 57

8 58 Deze thin client verwacht dat je als gebruiker inlogt. Het bureaublad is dan ontdaan van alle pictogrammen en in de menu s zijn alleen de benodigde clients, de terminal emulaties, Internet Explorer en Windows media Player beschikbaar. Instellingen aanpassen is niet meer mogelijk. Handig voor de helpdesk is het hulpprogramma Display IP Config dat de gebruiker de hostnaam en de IP-gegevens toont. De grafische prestaties van de Eon e100 XPe zijn ongeveer gelijk aan die van de Wyse 9650Xe. Verslepen van vensters, animaties in PowerPoint en webpagina s functioneren naar behoren en de gebruiker zal hier niet snel over klagen. De e100 XPe is een mooie en snelle, maar door Windows XP Embedded een niet echt dunne thin client. Wyse Winterm thin clients Wyse is de oudste thin client fabrikant en nog steeds de marktleider. Je hebt de keuze uit een tiental modellen met als bijzondere variant een draadloze tablet thin client. Wij bekeken het instapmodel Wyse 1125SE en het topmodel Wyse 9650XE. Deze laatste is wederom ingebouwd in een LCD-scherm. Wyse beheert zijn thin clients met Rapport. Deze beheersoftware is tevens in staat Pocket PC s en Palm s op afstand te beheren (en volgens de website ook Neoware Linux thin clients). De complexiteit van het inrichten en werken met deze toepassing ligt tussen de eenvoudige en charmante Igel-oplossing en NeoWare s ezremote Manager. Maar het is ook een kwestie van smaak en ervaring welke gebruikersinterface je als gemakkelijk ervaart en welke niet. Als één van de weinige fabrikanten is de beheersoftware van Wyse niet gratis. De standaard editie van Rapport kost 29 euro per thin client en de beter schaalbare enterprise versie van Rapport kost 49 euro per thin client exclusief optioneel softwareonderhoud. Wyse 1125se De Wyse 1125se heeft een aardig ontwerp door de ronde voorkant. Dit maakt het kastje echter alleen geschikt voor verticaal gebruik. De fysieke aansluitingen zijn beperkt, zoals dat hoort op een ware thin client. De 1125se is een bijzondere thin client. Dit heeft verschillende redenen. Het besturingssysteem is niet gebaseerd op Windows CE.NET, Windows XP Embedded of Linux. Het Blazer-besturingssysteem is gebaseerd op BSD UNIX. Opvallend na het inschakelen is de razendsnelle opstarttijd van slechts 6 seconden, een absoluut record in onze test. De grafische schil die aangeboden wordt is eenvoudig, met een startknop en Wyse 1125se U een klein menu. Naast een RDC-client en een ICAclient vind je geen andere toepassingen en dat maakt de 1125se een thin client zoals die hoort te zijn, zonder toeters en bellen. Het enige doel is het draaien van terminal server-toepassingen. De Program Neighborhood Lite kan automatisch in het menu de gepubliceerde toepassingen toevoegen en verwijderen. De eenvoud vind je ook terug in de configuratie en het beheer: simpele invulschermen met alleen de hoognodige velden. Nog een bijzonder punt is dat er standaard diagnosemogelijkheden in de schil zijn opgenomen. Zo kun je een ping en traceroute uitvoeren en netwerkstatistieken bekijken. Het is eigenlijk niet de bedoeling dat je deze thin client gaat uitbreiden met hard- of software, want dan verliest het apparaatje zijn charme als ware thin client. Mocht je nu denken dat dit kastje minder presteert dan heb je het mis. De 1125se is grafisch zeer snel (de snelste uit onze test). Als gebruiker merk je niet dat je achter een thin client werkt. Alle Windows-toetsen functioneren zoals verwacht, van de Windows-toets tot en met CTRL+ALT+DEL en het wisselen tussen taken met ALT+TAB. De grafische prestaties zijn bijzonder: het gebruik van de browser op de terminal server, bladeren in documenten en verplaatsen van vensters en dergelijke werkt flitsend met slechts 32MB geheugen. Zoek je een zeer snelle, eenvoudige ware thin client, dan is de Wyse 1135se een aanrader met een erg goede prijs/prestatie-verhouding. Omdat het een echte thin client is, is het remote beheer geen groot probleem. Meer dan een keer per jaar het superkleine image te vernieuwen hoef je waarschijnlijk niet te doen. Wyse 9650XE De Wyse 9650XE is een Windows XP Embedded thin client ingebouwd in een LCD-scherm. Veel fabrikanten hebben soortgelijke thin clients in LCD-scher- juli/augustus 2004 \\ NetOpus

9 men ingebouwd. Het voordeel is dat er geen apart systeemkastje geplaatst hoeft te worden, maar als de thin client of het beeldscherm defect gaat, dan moeten beide worden vervangen. Twee andere nadelen van deze integratie zijn dat de garantie van de thin client slechts één jaar is en dat de maximale resolutie beperkt is tot 1024x768. De mogelijkheden voor het uitbreiden van de hardware zijn vergelijkbaar met andere Windows XP Embedded modellen. Zo kun je in het PCI-slot verschillende kaarten plaatsen en is er ruimte voor een interne harde schijf, diskettestation, of draadloze netwerkkaart. Op de USB-aansluitingen worden verschillende randapparaten ondersteund. Waar Linux thin clients onderling moeilijk vergelijkbaar zijn door de grote verschillen, geldt dat voor Windows XP Embedded juist niet. Ze zijn met dezelfde toolkit van Microsoft samengesteld en daardoor zijn de softwarematige verschillen erg klein. Ook de verkrijgbaarheid van stuurprogramma s is erg goed en vergelijkbaar. Standaard is op dit Wyse model Internet Explorer, Windows Media Player en Flash geïnstalleerd en de TeemNT terminal-emulatie suite geeft je toegang tot allerhande hosts. Binnen een Active Directory domein wordt de tijd gesynchroniseerd vanaf de domain controllers. Omdat je hoogstwaarschijnlijk de Windows XP Embedded thin clients geen computeraccounts geeft in het domein, kun je de thin client toch de tijd laten synchroniseren met de Netron time server client. Ook nu is de ICA-client bij gebruik in fullscreen mode niet in staat de juiste Windows-toetsen door te geven en toont bijvoorbeeld CTRL+ALT+DEL de lokale taakmanager in plaats van de taakmanager op de server. De client is wel in staat de Program Neigborhood Agent te gebruiken om de menu s lokaal per gebruiker te bouwen. De grafische prestaties van de Wyse zijn goed. Grafische informatie verschijnt met redelijke snelheid op het scherm en de meeste gebruikers zullen er goed mee kunnen werken. Opmerkelijk is dat ook bij deze thin client de grafische prestaties met de RDC-client iets beter zijn dan die met de ICA-client. De Wyse 9650XE is met 999 euro de duurste uit de test, maar dat komt uiteraard doordat het LCDscherm is inbegrepen bij de prijs. De Wyse 9455XL is de modulaire variant van de 9650XE zonder beeldscherm met een prijs van circa 599 euro. Y Wyse 9650XE P 59 Specificaties thin clients Legenda: - matig / -- slecht / --- zeer slecht / + redelijk / ++ goed / +++ zeer goed Fabrikant HP IGEL NEOWARE WYSE Type thin client T5300 T smart 596-premium Capio 500 Eon e100 XPe Winterm 1125se Winterm 9650XE Besturingssysteem in firmware Windows Windows XP Linux Linux Linux Windows XP Blazer Windows XP CE.NET Embedded Embedded (BSD UNIX) Embedded Echte thin client Hard- en software opties Grafische prestaties Pc- gevoel met RDP en ICA Adviesprijs excl. BTW 1319,- 1525,- 1269,- 1769,- 1251,- 1559,- 1299,- 1999,- (256Mb model) (256Mb model) (ingebouwd in LCD), anders 1599,- Beheeroplossing Altiris Deployment Solution Igel Remote Manager Neoware ezremote Manager Wyse Rapport Device Management Kosten beheersoftware Gratis voor thin clients Gratis Gratis Werkgroep: 129,- per client. Enterprise: 149 euro per client. Website