Waterplan Uden. Gemeente Uden. 12 juni 2006 Definitief rapport 9R2440

Transcriptie

1 Waterplan Uden Gemeente Uden 12 juni 2006 Definitief rapport 9R2440

2 A COMPANY OF HASKONING NEDERLAND B.V. RUIMTELIJKE ONTWIKKELING Boschveldweg 21 Postbus AM 's-hertogenbosch +31 (0) Telefoon +31 (0) Fax Internet Arnhem KvK Documenttitel Waterplan Uden Verkorte documenttitel Waterplan Uden Status Definitief rapport Datum 12 juni 2006 Projectnummer 9R2440 Opdrachtgever Gemeente Uden Referentie 9R2440/R00003/501682/DenB Auteur(s) Collegiale toets ing. G.W.M. Roelofs, ir. W.J. Oliemans en drs. A. Wielinga drs. H.C.N. van der Putten Datum/paraaf.. Vrijgegeven door ir. J.W.P.M. van Poppel Datum/paraaf..

3 SAMENVATTING A. DE BLAUWE DRAAD: UDEN LEEFT MET WATER Uden heeft door zijn geografische ligging een hechte relatie met grond- en oppervlaktewater. Uden wil deze relatie versterken door het toekomstig grondgebruik beter af te stemmen op de eigenschappen van het natuurlijke bodem- en watersysteem. Uden wil ook op een verantwoorde wijze het water beheren. Dat betekent ruimte bieden voor voldoende waterberging, zorgen voor schoon oppervlaktewater als zichtbaar onderdeel van de stedelijke leefomgeving en voldoende water van goede kwaliteit in het buitengebied. Dat is in het verleden wel eens anders geweest. Midden vorige eeuw verdween het water langzaam uit beeld door onder meer landinrichtingsprojecten en een sterke groei van het stedelijke gebied. Diepe ontwateringsloten, doorsnijdingen van de Peelrandbreuk en het vergroten van de afvoercapaciteit van bijvoorbeeld de Leijgraaf zijn hier concrete voorbeelden van. FiguurA.1: De contouren van de huidige woonkern Uden geprojecteerd op de kaart van Uden in 1900 Voorheen natte kwelgebieden zijn ontwaterd en de aanwezige wijstverschijnselen, kenmerkend voor de bijzondere geologische ligging van de gemeente Uden, zijn deels verdwenen door nieuwbouw en kunstmatige waterpartijen. Ongezuiverde lozingen, overstort van verdund rioolwater en diffuse verontreiniging onder meer als gevolg van overbemesting zorgen voor een sterke achteruitgang van de waterkwaliteit. Het nieuwe waterdenken Uden staat niet alléén voor deze problemen. Sinds enkele jaren wordt in heel Nederland een omslag gemaakt in de opvattingen over het waterbeheer. In plaats van verder voortborduren op het vertrouwde systeem van waterbeheersing en technische ingrepen, ligt de nadruk nu meer op aansluiting zoeken bij de natuurlijke kenmerken van het watersysteem en de potenties van het landschap. Duurzaamheid staat voorop. Daarmee wordt bedoeld dat er zo min mogelijk inspanningen van buitenaf nodig zijn om het watersysteem in stand te houden en overlast te voorkomen. Dit betekent ook dat natuurlijke processen, zoals infiltratie en kwel, het zelfreinigende vermogen van water en waterkringlopen worden hersteld. Waterplan Uden - i - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

4 Externe, negatieve effecten van verharding en riooloverstorten worden voorkomen of gecompenseerd. Deze beleidsomslag is op landelijk niveau vastgelegd in het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) en op provinciaal niveau in het Provinciale Waterhuishoudingsplan. Op gemeentelijk niveau wordt het beleid nu vastgelegd in het Waterplan Uden; een gezamenlijk product van de gemeente Uden en het waterschap Aa en Maas, met ondersteuning van de Provincie Noord-Brabant en Brabant Water. Borgen van het waterplan In tegenstelling tot een bestemmingsplan of GRP heeft een waterplan geen juridische status. Daarom worden de ambities van het waterplan en het daarin opgenomen maatregelenpakket jaarlijks meegenomen in de herziening van het GRP. Teven vormt het waterplan een toetsingskader voor nieuwe bestemmingsplannen (watertoets). Het waterplan wordt bestuurlijk vastgesteld zowel door de gemeente als door het waterschap. B. WATER IN UDEN: KANSEN EN KNELPUNTEN Geologie en bodem Uden ligt bovenop de Peelhorst, tussen twee geologische breuken. Dit gebied wordt aangeduid als de Schol van Uden. De Peelhorst is een hoog gelegen gebied ontstaan door opwaartse bewegingen in de aardkorst, ver terug in de geschiedenis. Ten westen van de kern Uden gaat het landschap over in de Centrale slenk, het lager gelegen gebied dat is ontstaan door een neerwaartse beweging van de aardkorst. In de Centrale slenk ligt het dal van de Leijgraaf, een gegraven beek met een belangrijke afvoerfunctie van overtollig water afkomstig van de Peelhorst. Het water dat van de westelijke rand van de Peelhorst afstroomt, zorgde in het verleden voor het ontstaan van stroomgeulen of dalvormige laagtes. Deze laagtes vormen deels het huidige stroombed van de verschillende waterlopen. Ten oosten van de breuken liggen wijstgronden. Dit unieke verschijnsel wordt veroorzaakt door vertikaal versmeerde bodemlagen die voor een opstuwing van het grondwater zorgen. Op meerder plaatsen in Uden kan dit worden waargenomen. Het watersysteem De gemeente Uden bevat drie oppervlaktewatersystemen: de Leijgraaf, de Groote Wetering en het Peel- of Defensiekanaal. Elk systeem heeft zijn eigen afwateringsgebied. In het oostelijke deel van de gemeente, op de Peelhorst, ligt een belangrijke waterscheiding. Waterplan Uden - ii - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

5 Het is de grens tussen twee afwateringsgebieden en loopt ten westen van Odiliapeel. Hemelwater dat ten westen van deze lijn valt, stroomt richting de Leijgraaf en hemelwater aan de oostzijde stroomt richting het Defensie- of Peelkanaal. De waterlopen die vanaf de Maashorst stromen, monden via de Groote Wetering en Meeuwerloop nabij Den Bosch uit in de Aa. De productieomstandigheden voor de landbouw zijn in de afgelopen decennia sterk verbeterd door ruilverkavelingen en aanpassingen in de waterhuishouding. De beken in het gebied zijn genormaliseerd om de afvoercapaciteit te vergroten en stuwen zijn geplaatst om het waterpeil te reguleren. Een belangrijk nadeel hiervan is de verdroging van natuurgebieden. Ook de landbouw ondervindt nu nadelige gevolgen van verdroging. De waterketen Onder de waterketen valt de winning van drinkwater en het transport en de zuivering van het afvalwater. Brabant Water verzorgt de drinkwatervoorziening. De winplaats ligt buiten de gemeente Uden. Het afvalwater wordt gerioleerd afgevoerd naar twee rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI): Dinther of Cuijk. Het gemeentelijke rioolstelsel voldoet vanaf 2006 aan de zogenaamde basisinspanning dat wil zeggen de vuiluitworp is met 50% gereduceerd. Deze doelstelling is behaald door de aanleg van bergbezinkbassins en de sanering van overstorten. Het aantal overstorten wordt de komende jaren verder verlaagd. Dit kan onder meer door de regenwater afzonderlijk van afvalwater in een eigen stelsel af te voeren en zo los te koppelen van het afvalwatersysteem (afkoppeling). C. DE TOEKOMST VAN HET WATER: UDEN 2015 Beleidsdoelen Gezamenlijk hebben de waterpartners de volgende einddoelen opgesteld voor het waterbeleid in Uden 2015: Doel 1: Veerkrachtig en duurzaam watersysteem In 2015 is het grondgebruik binnen de gemeente zodanig afgestemd op het natuurlijk functioneren van het watersysteem dat variaties in waterkwantiteit en kwaliteit, ook bij hevige regenbuien, goed kunnen worden opgevangen (veerkracht). Doel 2: Optimaal functionerende waterketen De waterketen is zodanig geoptimaliseerd dat de negatieve kwaliteitsinvloed op het watersysteem tot een minimum wordt teruggebracht. Binnen de keten werken de organisaties op efficiënte en doelmatige wijze samen. Overstorten vinden minimaal plaats en overal waar renovaties of werkzaamheden plaatsvinden aan openbare infrastructuur worden schone oppervlakken afgekoppeld. Doel 3: Effectieve waterorganisatie Een intensieve en effectieve samenwerking vindt plaats op vele niveau s: tussen het waterschap Aa en Maas en de gemeente Uden, tussen de gemeente Uden en de omliggende gemeentes en tussen de gemeente en bevolking en belangenorganisaties. Organisatorische grenzen vormen geen belemmering in het operationele waterbeheer en problemen worden niet onderling afgewenteld. Er wordt actief werk met werk gemaakt en projecten en beleid versterken elkaar. Waterplan Uden - iii - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

6 Doel 4: Hoog ontwikkeld waterbewustzijn Regelmatige communicatie en een hoog waterbewustzijn zijn kenmerkend voor de gemeente en haar inwoners. Gemeente, scholen, maatschappelijke organisaties en waterbeheerders versterken elkaars inspanningen. Streefbeelden De doelen zijn uitgewerkt in vijf gebiedsgebonden streefbeelden. Deze zijn zowel gebieds(systeem)specifiek als functiegericht. Anders gezegd: voor gebieden met een vergelijkbare waterhuishouding en gewenste functies is één samenhangend streefbeeld opgesteld. Waterplan Uden - iv - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

7 Tabel A.1: Karekterisering watersysteem op hoofdlijnen per streefbeeld Streefbeeld Gebied in de (Doel)functies watersysteem en - (Huidige) hydrologische condities ruimtelijke keten hoofdstructuur Natuurlijk en Maashorst Natuur en wijstgronden (infiltratie Zeer gevarieerde waterhuishouding door het voorkomen van gevarieerd en kwel) 2 breuken en de hiertussen gelegen schol van Uden. Hoger Landbouw (extensief en duurzaam) gelegen infiltratiegebieden voeden kwelgebieden. De Recreatie grondwaterstand is zeer gevarieerd met een abrupte overgang bij de breuken. De Maashorst kenmerkt zich in hoofdzaak door leemarm en zwak lemig fijn zand. Verder komt er in het oosten grof zand aan het maaiveld en tref je veen aan bij de wijstgronden. Water voor de Jonge Landbouw (drainage en peilbeheer, Hoger gelegen infiltratie- en intermediair gebied met naar het landbouw Peelontginning infiltratie) oosten georiënteerde waterlopen, afwaterend naar het Defensie-/Peelkanaal en de Raam. De waterhuishouding wordt gestuurd door de ontwatering ten behoeve van de landbouw. Het bodemtype bestaat uit leemarm en zwak lemig fijn zand. Water voor de Oude Landbouw (drainage en Afwisseling van infiltratie, intermediaire en kwel gebieden landbouw en Peelontginning peilbeheer) met naar het westen georiënteerde waterlopen, afwaterend wijst Wijstgronden (infiltratie en kwel) naar de Leijgraaf. Door het voorkomen van breuken zijn Recreatie (recreatie- en zwemplas verspreid wijstgronden aanwezig. Ten behoeve van de Hemelrijk) landbouw zijn deze gedeeltelijk ontwaterd. De bodems kenmerken zich door het veelvuldige voorkomen van leemarm en zwak lemig fijn zand en in mindere mate lemig fijn zand en grof zand. Op locaties met wijstgronden komt ook veen voor. Ruim en Dal van de Afvoer (landelijk en stedelijk water) Laag gelegen beekdal gevoed door kwel en Robuust Leijgraaf Waterberging, regionaal oppervlaktewater van de waterlopen uit de gebieden ten Recreatie en natuur (EVZ) oosten van de Peelrandbreuk en de gemeenten Boekel en Landbouw (duurzaam en extensief) Veghel. De bodem verloopt van lemig fijn zand in het dal tot leemarm fijn zand ten westen van het dal. Schoon water Stedelijke Wonen en industrie (riolering en Evenals de Maashorst en de Oude Peelontginning liggen vasthouden kernen drainage) de kernen van Uden en Volkel op de schol van Uden. Aan de met droge Ontvangstmedium overstorten randen van de kern liggen de Raam- en Peelrandbreuk met voeten riolering hoge grondwaterstanden. Overtollig water wordt afgevoerd Beleving (o.a. van de wijst) door de Kleutersche en Bitswijkse Loop. De kern van Viswater Odiliapeel ligt in een infiltratiegebied. Het bodemtype bestaat voornamelijk uit leemarm en zwak lemig fijn zand met enkele lemige bodems ten oosten van Goorkens en grove zanden ter plaatse van Vluchtoord en ten oosten van Melle. Waterplan Uden - v - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

8 Tabel A.2: Streefbeelden en opgaven Streefbeeld Omschrijving Streefbeeld Opgaven Natuurlijk en gevarieerd In de Maashorst wordt gekozen voor de ontwikkeling van de natuur en wijst. Agrarische activiteiten worden niet verder uitgebreid. Groenblauwe diensten Bevorderen infiltratie en verminderen ontwatering worden gestimuleerd. De ontwatering wordt verminderd ten behoeve van de ontwikkeling van de natte natuur en de wijstgronden. Concreet betekent dit het Bevorderen kwel in de wijstgronden dempen van bovenlopen en het ophogen van de bodem van de waterlopen. Uitspoeling nutriënten/bestrijdingsmiddelen minimaliseren Bevorderen beleving en educatie Water voor de landbouw De waterlopen en oevers hebben een landbouwkundige functie gericht op een voor de landbouw optimale grondwaterstand. Er vindt geen onnodige drainage plaats en waar nodig wordt het water getrapt vastgehouden met stuwen. Vismigratie is mogelijk. De waterlopen hebben een zuiverende werking. Rond Realisatie GGOR; optimale waterhuishouding voor de landbouw zonder onnodige drainage een deel van de waterlopen is een zone gevrijwaard van bemesting of bestrijdingsmiddelen. De waterlopen zijn zichtbaar en schoon. Uitspoeling nutriënten en bestrijdingsmiddelen minimaliseren t.b.v. behalen KRW doelen Water voor de landbouw De waterlopen en oevers hebben een landbouwkundige functie gericht op een optimale grondwaterstand. Er vindt geen onnodige drainage plaats en het water wordt getrapt vastgehouden. Waar mogelijk wordt drainage van de Realisatie GGOR met voldoende drooglegging maar zonder onnodige drainage en afvoer en wijst wijstgronden voorkomen. De waterlopen hebben een zuiverende werking. Rond een deel van de waterlopen is een zone gevrijwaard van bemesting of bestrijdingsmiddelen. De waterlopen vormen een belangrijk onderdeel van het landschap. De waterlopen zijn zichtbaar en schoon. Op de grens met Boekel Terugdringen vervuiling door diffuse bronnen (nutriënten en bestrijdingsmiddelen) t.b.v. behalen doelen KRW ligt de EVZ Meerkensloop. Realisatie EVZ Meerkensloop Ruim en De Leijgraaf is de hoofdafvoergang voor overvloedig regionaal water, Het dal Regionale waterberging Robuust wordt ingezet voor de regionale waterberging zonder afwenteling vanuit stedelijk gebied. Het beheer is natuurvriendelijk en er wordt gewerkt volgens Realisatie EVZ en ontwikkelingsvisie Leijgraaf het concept Beekbuurtboeren. De EVZ is gerealiseerd. De waterloop en de Combineren natuur en recreatie oevers hebben een natuurfunctie met een hoge soortenrijkdom. Natuurlijke waarden en cultuurhistorie vormen een basis voor educatie voor scholen en verenigingen. De waterloop vormt een belangrijk onderdeel van het landschap en is zichtbaar en schoon. Langs delen van de waterloop (waar de natuurlijke functie geen nadelige gevolgen ondervindt) wordt gefietst en gewandeld. Schoon water vasthouden Het streefbeeld voor water in de stedelijke kernen is Schoon Water Vasthouden met Droge Voeten (zie vorige hoofdstuk). In praktische zin betekent dit het hemelwater waar mogelijk wordt afgekoppeld (en niet Herstel/bevorderen infiltratie en kwel door afkoppelen en infiltreren met droge voeten aangekoppeld bij nieuwe ontwikkelingen!) en geïnfiltreerd in de bodem (al dan niet met een bodempassage). Doel hiervan is om hemelwater niet onnodig (snel) af te voeren via het oppervlaktewater, maar te gebruiken voor de Terugdringen vervuiling door diffuse en puntbronnen vanuit oppervlakte- en grondwater aanvulling van het grondwater. De stedelijke wateropgave is gerealiseerd conform de afspraken uit het Nationaal Bestuursakkoord Water en er ontstaan Realiseren berging om extreme regenbuien op te vangen geen extreme overlast of onveilige situaties. Na 2015 wordt bij extreme neerslag alleen afvalwater uit de riolering ontvangen in die waterlopen die rechtstreeks in verbinding staan met de Bitswijkseloop en Kleuterscheloop. Door communicatie worden burgers bewust gemaakt van het verschijnsel wijst Onderzoek naar drooglegging Kleutersche en Bitswijkseloop met mogelijkheden voor verondiepen in het stedelijke gebied en bij nieuwe ontwikkeling worden kansen voor wijst ontwikkeling steeds benut. Benutten kansen voor wijstontwikkeling in het stedelijke gebied Waterplan Uden - vi - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

9 D. BORGING VAN DE UITVOERING: BELEIDSBESLISSINGEN In dit deel komen vijf belangrijke beleidsbeslissingen aan bod. Het betreft besluiten over de organisatie van het waterbeheer en het nemen van de prioritaire maatregelen die door alle waterpartners worden aanbevolen. Achtereenvolgens betreft het beslissingen over de volgende onderwerpen: 1. De status van het waterplan. 2. De rol van de watertoets. 3. De Kaderrichtlijn Water. 4. De stedelijke wateropgave. 5. Overdracht van stedelijk waterbeheer. 6. De uitvoering van maatregelen en projecten. Beleidsbeslissing 1: Status van het Waterplan In dit waterplan worden tussen de waterpartners afspraken gemaakt over duurzaam waterbeheer in de gemeente Uden, in het bijzonder de gemeente Uden en het waterschap Aa en Maas. De afspraken betreffen: Een gezamenlijke visie op de waterhuishouding in Uden in 2015 De watervisie gaat uit van vier hoofddoelen in het waterbeleid. Deze zijn uitgewerkt in vijf geografische streefbeelden die aansluiten op de eigenschappen van het watersyteem en de daaraan toegekende functies. Streefbeelden zijn leidend De streefbeelden zijn leidend bij het uitwerken van een maatregelen- of projectenprogramma. In het waterplan worden afspraken gemaakt over de uitvoering, financiering en monitoring van deze projecten. Operationeel Programma Water én Riolering Het huidige Operationeel Programma (OP) Riolering wordt uitgebreid en vervangen door een OP Water én Riolering. Jaarlijkse gezamenlijke monitoring Het waterschap Aa en Maas en de gemeente Uden spreken af jaarlijks de voortgang van het waterplan te monitoren. Deze monitoring vindt plaats geruime tijd vóór het opstellen van het jaarlijkse operationele programma en de begroting. De resultaten van dit overleg worden verwerkt in het Operationele Programma en teruggekoppeld naar het bestuurlijke niveau. Het eerste monitoring overleg zal plaatshebben in het voorjaar van 2007 op initiatief van de gemeente Uden. Actualisatie waterplan in 2010 De waterpartners spreken af het waterplan te actualiseren in Deze datum volgt op het vaststellen van de Stroomgebiedbeheerplan (SGBP) welke in 2009 wordt vastgesteld conform de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Waterplan Uden - vii - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

10 Beleidsbeslissing 2: De Watertoets en het Watercontract De watertoets is een wettelijk voorgeschreven procedure waardoor de belangen van het waterbeheer een belangrijkere rol gaan spelen in de ruimtelijke ontwikkeling. Door het waterschap vroegtijdig bij de planvorming te betrekken, worden onnodige aanpassingen in het watersysteem voorkomen en is de kans op blijvende schade gering. De gemeente Uden en waterschap Aa en Maas hanteren voor de watertoets de volgende uitgangspunten: 1. Gescheiden houden van vuil water en schoon hemelwater; 2. Doorlopen van de afwegingsstappen: hergebruik infiltratie buffering afvoer ; 3. Hydrologisch neutraal bouwen (in dit waterplan nader uitgewerkt); 4. Water als kans zien en niet als probleem; 5. Meervoudig ruimtegebruik; 6. Voorkomen van vervuiling. Verder is afgesproken dat waterschap Aa en Maas een watercontract opstelt waarin afspraken worden gemaakt over de wijze waarop in het kader van de watertoets wordt omgegaan met kleine uitbreidingsplannen en op welke manier (financieel, ruimtelijk) invulling wordt gegeven aan compenserende maatregelen. Ook is afgesproken dat: De KRW doelen (GET/GCT) en maatregelen in de toekomst deel uitmaken van de watertoets; De waterkansenkaart van waterschap Aa en Maas een integraal onderdeel uitmaakt van het waterplan Uden en leidend is bij alle watergerelateerde ontwikkelingen binnen de gemeente. Beleidsbeslissing 3: Proactieve Betrokkenheid bij de Kaderrichtlijn Water In het stroomgebiedbeheerplan dat nu in voorbereiding is, staan de doelen, maatregelen en kosten die voortvloeien uit de KRW centraal. De regie van dit document ligt bij de waterbeheerders op rijks- en regionaal niveau; voor Uden vooral de provincie Noord- Brabant en waterschap Aa en Maas. Er is nog onzekerheid over de benodigde investeringen en op welk niveau deze moeten plaatsvinden. Er ligt echter al wel een rol voor de gemeente. Naast concrete maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren (riolering, beheer openbare ruimte en groen) heeft de gemeente een leidende rol in de ruimtelijke ordening en het milieubeleid. In dit waterplan is afgesproken dat de gemeente actief deelneemt aan de gebiedsgerichte werkgroep. Hierdoor kan de gemeente voorsorteren op de verwachte maatregelen. In het Operationele Programma, onderdeel van dit waterplan wordt jaarlijks een bedrag gereserveerd voor deelname aan deze werkgroep en het vertalen van het KRW beleid naar onderwerpen zoals: riolering; RO-instrumenten; inrichting van stadswateren; bronaanpak stoffen; milieuvergunningen en verordeningen. Waterplan Uden - viii - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

11 Eveneens is afgesproken dat de gemeente in de periode tot 2010 zogenaamde geen spijt maatregelen ten behoeve van de waterkwaliteit zal uitvoeren. Een voorbeeld is het niet gebruiken van bestrijdingsmiddelen binnen het streefbeeld natuurlijk en gevarieerd en de afgekoppelde gebieden binnen de kernen. Beleidsbeslissing 4: Stedelijke Wateropgave De stedelijke wateropgave is er op gericht om wateroverlast nu en in de toekomst te voorkomen. Het betreft overlast die ontstaat door inundatie van oppervlaktewater, hoge grondwaterstanden en gebrekkige afvoer van regenwater. In het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) stelt dat gemeenten deze opgave voor 2006 inzichtelijk moeten maken en verankeren in een gemeentelijk waterplan. In het waterplan Uden is een quick scan wateropgave uitgevoerd voor het stedelijke gebied waaruit een indicatieve opgave is bepaald. De quick scan richt zich op de wateroverlast vanuit het oppervlaktewater en wateroverlast door hoge grondwaterstanden of gebrekkige afvoer van regenwater zijn in deze eerste benadering nog niet meegenomen. Gegeven de normen uit het NBW heeft de gemeente een bergingsopgave van ca. 19 ha. Met relatief eenvoudige middelen kan de berging in het bestaande stedelijke watersysteem worden vergroot en resteert een opgave van ca. 5,1 ha om het overtollige water in extreme situaties te bergen. In het waterplan zijn vier potentiële locaties nader onder de loep genomen en kwalitatief beoordeeld. Waterschap Aa en Maas en de gemeente Uden spreken af dat in een vervolgproject de stedelijke wateropgave verder wordt uitgewerkt. In dit project worden ook de consequenties van hoge grondwaterstanden en de plaatselijk gebrekkige afvoer van regenwater meegenomen. Hiervoor reserveren beide organisaties een bedrag van euro als onderdeel van de Operationele Programma s voor Beleidsbeslissing 5: Overdracht Stedelijk Waterbeheer De overdracht van het stedelijke water heeft aanzienlijke vertraging opgelopen. Gemeente en Waterschap zullen hierover in 2006 nog concrete (financiële) afspraken maken om te komen tot daadwerkelijke overdracht van het stedelijke water in Beleidsbeslissing 6: Uitvoering van Projecten en Maatregelen Om de visie en streefbeelden te realiseren is een breed pakket aan maatregelen opgenomen in het waterplan. Na interne terugkoppeling van de waterpartners en consultatie met maatschappelijke organisaties is een prioritaire lijst van maatregelen en projecten opgenomen in het waterplan. Deze projecten worden doorvertaald naar de Operationele Programma s van 2007 en De complete lijst met projecten is opgenomen in Hoofdstuk 5 van dit waterplan. Prioritaire Projecten 1. Afkoppelen van de stedelijke kernen Onderdeel van het afkoppelplan is een uitwerking van scenario s met verschillende ambitieniveau s en een doorvertaling van elk niveau naar de lastenstijging voor de burger. De gemeente zal t.b.v. het afkoppelen het rioolrecht maximaal inzetten als ware het verbreed rioolrecht zoals voorzien in het nieuwe (concept) integrale waterwet. Dit betekent dat ook maatregelen die niet direct gekoppeld kunnen worden aan rioolbeheer maar wel vallen binnen dit waterplan met deze middelen zouden kunnen worden gefinancierd. Waterplan Uden - ix - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

12 De consequenties voor de stijging van de rioollasten worden in elk Operationeel Plan eerst inzichtelijk gemaakt op basis waarvan het definitieve besluit op bestuurlijk niveau (gemeenteraad) in het definitieve Operationeel Plan wordt vastgelegd. Hiernaast spreken gemeente en waterschap af om een watersysteemanalyse (grond- en oppervlaktewater) uit te voeren. Het opzetten van een (grondwater)meetnet- en monitoringsplan maken hier onderdeel van uit. 2. Herstel van de wijst In het waterplan worden voor de Maashorst en de Oude Peelontginning maatregelen voorgesteld die gericht zijn op het bevorderen van infiltratie en het herstel van wijstverschijnselen. In de watertoets wordt de beschermde status van de wijstgronden gewaarborgd. 3. Uitvoeren EVZ Meerkensloop Afstemming met de gemeente Boekel en het waterschap Aa en Maas heeft plaatsgevonden over de uitvoering van de EVZ Meerkensloop. De gemeente zal hierin een leidende rol spelen om de uitvoering te realiseren. 4. Integraal ontwikkelingsprogramma Leijgraaf Door het opstellen van een integrale ontwikkelingsvisie en uitvoeringsprogramma krijgt de EVZ Leijgraaf concreet vorm in de periode tot Middelen en afspraken met omliggende gemeentes zijn hierover al vastgelegd parallel aan het opstellen van het waterplan. De gemeentes Boekel, Veghel, Uden en het waterschap Aa en Maas spreken daarnaast nog af dat de gemeente Bernheze deelneemt aan de projectgroep en dat de maatregelen die voortkomen uit de ontwikkelingsvisie worden opgenomen in de Operationele Programma s. 5. Communicatie In het waterplan is een communicatieplan opgenomen waarin een standaard benadering is uitgewerkt die bij alle waterprojecten zal worden gevolgd. Ook wordt afgesproken in 2007 en 2008 de volgende projecten op te nemen: Ontwikkelen lespakketten over water voor scholen; Aanvullen bestaande wandel- en fietsroutes met wateronderdelen ; Communicatie over het waterplan. Waterplan Uden - x - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

13 Tabel A.3: Afspraken over de kostenverdeling ten behoeve van het operationeel plan Waterplan Uden Jaar Omschrijving indicatieve kosten Totale kosten (indicatief) Aandeel gemeente Uden 40% ( ) 55% ( ) 58% ( ) 66% ( ) 20% ( ) Reeds door gemeente en/of waterschap gereserveerd Kosten waarvoor nog geen dekking is gevonden Aandeel gemeente Uden in ongedekte kosten (60%) (26%) (20%) (18%) (19%) Aandeel waterschap Aa en Maas in ongedekte kosten (40%) (74%) (80%) (82%) (81%) Waterplan Uden - xi - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

14 INHOUDSOPGAVE 1 WATERPLAN UDEN: SAMEN WERKEN AAN WATER Inleiding Uden en water Het nieuwe waterdenken Waarom een waterplan? Leeswijzer Aanpak Proces Inkadering Tot slot 5 2 WATER IN UDEN Inleiding Het Udense landschap als onderste laag Grondwater en wijst De bodem, geschikt voor infiltratie Grondwaterstanden, lager dan voorheen Grondwaterstroming, van infiltratie tot kwel Grondwateronttrekkingen, lokaal een zorgpunt voor kwantiteit De grondwaterkwaliteit, de erfenis van bedrijven en de landbouw Oppervlaktewater Ontstaansgeschiedenis, ontwatering voorop Het huidige systeem, drie afvoerrichtingen Waterbodems, van nature verontreinigd Chemische en ecologische kwaliteit, voorsorteren op de KRW De waterketen Winning grond- en oppervlaktewater, drinkwater uit Veghel Transport en zuivering van afvalwater, basisinspanning bijna gehaald 17 3 DE TOEKOMST VAN WATER IN UDEN Gezamenlijke visie De beleidsopgaven De stedelijke wateropgave Kaderrichtlijn Water (KRW) Watertoets Doelen Doel 1: Veerkrachtig en duurzaam watersysteem Doel 2: Optimaal functionerende waterketen Doel 3: Effectieve waterorganisatie Doel 4: Hoog ontwikkeld waterbewustzijn Streefbeelden UITWERKING STREEFBEELDEN Inleiding 29 Blz. Waterplan Uden - xii - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

15 4.2 De Maashorst: natuurlijk en gevarieerd Bodem en water Functies Streefbeeld Maashorst Knelpunten De opgaven voor de Maashorst Projecten Jonge Peelontginning: water voor de landbouw Bodem en water Functies Streefbeeld jonge Peelontginning Knelpunten De opgaven voor de jonge Peelontginning Projecten Oude Peelontginning: water voor de landbouw en wijstgronden Bodem en water Functies Streefbeeld oude Peelontginning Knelpunten De opgaven voor de oude Peelontginning Projecten Dal van de Leijgraaf: ruim en robuust Bodem en water Functies Streefbeeld dal van de Leijgraaf Knelpunten De opgaven voor het dal van de Leijgraaf Projecten Stedelijke kernen: schoon water vasthouden met droge voeten Bodem en water Functies Streefbeeld stedelijke kernen Knelpunten De opgaven voor het stedelijke watersysteem Projecten Waterorganisatie Huidige situatie Doelstelling waterorganisatie Projecten Watercommunicatie Inleiding De vier communicatie peilers 52 5 UITVOERING EN BELEIDSBESLISSINGEN Inleiding Beleidsbeslissing 1: Status van het Waterplan Beleidsbeslissing 2: De Watertoets en het Watercontract Beleidsbeslissing 3: Proactieve Betrokkenheid bij de Kaderrichtlijn Water Beleidsbeslissing 4: Stedelijke Wateropgave Beleidsbeslissing 5: Overdracht stedelijk waterbeheer 55 Waterplan Uden - xiii - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

16 5.2 Maatregelen en Projecten Prioritaire projecten Kosten 57 BEGRIPPENLIJST 59 LITERATUURLIJST 62 BIJLAGEN 1. Projectvoorstellen 2. Projectenlijst en kostenverdeling per project en waterpartner 3. Projectenkaart 4. Communicatieplan Uden 5. Beknopte samenvatting van de visie op water in Uden 6. Notitie KRW met waterlichamenkaart 7. Notitie Stedelijke wateropgave 8. Notitie Watertoets 9. Waterkansenkaart (Waterschap Aa en Maas) 10. Notitie Afkoppelkansenkaart 11. Saneringslocaties Uden 12. Koude-warmte opslag KAARTEN 1. Overzichtskaart 2. Maaiveldhoogten 3. Oppervlaktewatersysteem 4. Vereenvoudigde bodemkaart 5. Gedateerde grondwatertrappenkaart 6. Geactualiseerde grondwatertrappenkaart 7. Gemiddeld hoogste grondwaterstand 8. Kwel en infiltratiegebieden 9. Overzicht beschermde gebieden AFKORTINGEN BIS Bodem Informatie Systeem BRP Basis Rioleringsplan EHS Ecologische Hoofdstructuur GCT Goede Chemische Toestand GET Goede Ecologische Toestand GGOR Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime (D)GRP (Dynamisch) Gemeentelijk Rioleringsplan IBA Individuele Behandeling van Afvalwater KRW Kaderrichtlijn Water NAP Normaal Amsterdams Peil NBW Nationaal Bestuursakkoord Water OAS Optimalisatie Afvalwatersysteem Studie OP Operationeel Programma RNLE Regionale Natuur- en Landschapseenheid Waterplan Uden - xiv - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

17 RWZI RNLE SGBP UVW VNG WB21 Rioolwaterzuiveringsinstallatie Regionale Natuur- en Landschapseenheid Stroomgebiedbeheerplan Unie van Waterschappen Vereniging Nederlandse Gemeenten Waterbeheer 21 e eeuw Waterplan Uden - xv - 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

18 1 WATERPLAN UDEN: SAMEN WERKEN AAN WATER 1.1 Inleiding Uden en water Uden en water zijn nauw met elkaar verbonden. De ligging op de Peelhorst 1, het voorkomen van de typische wijst en de aanleg van grootschalige ontwatering kenmerken de wijze waarop de bewoners hun omgeving hebben aangepast aan hun veranderende eisen. De relatie met water blijkt o.a. uit de benaming wijst die nadrukkelijk voorkomt. In de toekomstvisie van Uden wil de gemeente de relatie met water verder versterken en aansluiten op het natuurlijke bodem- en watersysteem. Uden wil verantwoord met het water omgaan. Dat betekent ruimte bieden voor waterberging, en zorgen voor schoon en beleefbaar water in de stedelijke kern en voldoende schoon water in het buitengebied. Dat is wel eens anders geweest. In de jaren 60 en 70 verdween het water langzaam door grootschalige ontwatering in samenhang met landinrichting en sterke groei van het stedelijke gebied. Van 1955 tot 1970 groeide Uden met bijna 60% 2. De diepe ontwateringsloten, doorsnijdingen van de Peelrandbreuk en het vergroten van de afvoercapaciteit van de Leijgraaf zijn hier concrete voorbeelden van. De stedelijke kern groeide gestaag en hiervoor werden voorheen natte kwelgebieden zoals de wijk de Melle ontwaterd en maakte de aanwezige wijst plaats voor nieuwbouwontwikkeling en kunstmatige waterpartijen. Gekoppeld aan de toegenomen vuilbelasting op het riool en de riooloverstorten zorgden deze ontwikkeling voor een achteruitgang van de waterkwaliteit. De grenzen aan de (technische) maakbaarheid van het watersysteem waren bereikt. Figuur 1.1: De uitbreiding van Uden: huidige contour op historische kaart van 1900 (bron: Digitale atlas Noord-Brabant) 1 Uden is onderdeel van de occupatiezone aan de westkant van de Peelhorst, die loopt van de Maashorst tot Boekel. 2 58%, Uden werd in 1951 aangewezen als groeikern door de provincie Brabant (bron: Structuurvisie Plus). Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

19 1.1.2 Het nieuwe waterdenken Uden staat niet alléén voor deze problemen. Eind jaren negentig vond er in heel Nederland een omslag in denken en beleid plaats. In plaats van voortborduren op ons vertrouwde systeem van waterbeheersing en technische ingrepen, ligt de nadruk nu op het aansluiten op de natuurlijke potenties van het landschap en het watersysteem. Duurzaamheid staat voorop. Daarmee wordt bedoeld dat er zo min mogelijk inspanningen van buitenaf nodig zijn om het watersysteem in stand te houden en overlast te voorkomen. In de praktijk betekent dit dat natuurlijke processen zoals infiltratie en kwel, het zelfreinigende vermogen van water en de waterkringlopen worden hersteld. Externe, negatieve, effecten zoals verharding en riooloverstorten worden voorkomen of gecompenseerd. De beleidsomslag is vastgelegd op Europees niveau in de Kaderrichtlijn Water, op Rijksniveau in de 4 e nota Waterhuishouding en de nota s Water Beheer 21 e eeuw (WB21) en Ruimte voor de Rivier. De waterparagraaf, een sinds november 2003 verplicht onderdeel van alle ruimtelijke plannen, is een uitvloeisel van dit nieuwe beleid. Op regionaal niveau worden de kaders aangegeven door het 2 e Waterhuishoudingsplan van de provincie Brabant en de Waterbeheersplannen ( ) van de voormalige waterschappen De AA en De Maaskant (in 2004 gefuseerd tot Waterschap Aa & Maas). Tot slot is in het Nationaal Bestuursakkoord Water het nieuwe beleidsdenken gezamenlijk vastgelegd door het Rijk, de provincies, de waterschappen en de gemeenten. In het NBW is vastgelegd dat elke gemeente voor eind 2006 haar waterbeleid dient vast te leggen in een integraal waterplan Waarom een waterplan? Ook binnen Uden groeide het inzicht dat de bestaande benadering en planvormen niet meer voldeden om het watersysteem op orde te brengen. Naast de sectorale plannen zoals het DGRP, het Baggerplan of het Waterbeheersplan (van het Waterschap) realiseerde men zich dat alleen een integrale benadering tot duurzame oplossingen kon leiden. In 2005 sloegen de gemeente en Waterschap Aa en Maas dan ook de handen inéén om in samenwerking met de provincie Noord-Brabant en het waterbedrijf Brabant Water een integraal waterplan voor de gemeente op te stellen. Uiteraard dient dit plan rekening te houden met andere programma s binnen het stroomgebied Oost-Brabant 3, de stedelijke ontwikkelingsplannen van de gemeente, het verder uitwerken van de ecologische hoofdstructuur en de Reconstructie. Een hele uitdaging! 3 Conform de WB21 indeling. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

20 Figuur 1.2: Het waterplan in relatie tot andere planvormen Voorsorteren KRW Bestemmingsplannen Inrichting retentiegebieden WATERPLAN (D)GRP/ BRP Watertoets Systeemanalyse Visie en Streefbeelden Maatregelen Locatiekeuze Baggerplan Afkoppelplan Structuurvisie Plus Veghel/ Uden Beheer en Onderhouds Plan Communicatie Leeswijzer Hoe is dit waterplan opgebouwd en wat kunt u er in terugvinden? Allereerst gaan we in dit hoofdstuk op de totstandkoming van het waterplan, de stappen die genomen zijn, de betrokkenheid van de waterpartners en de belangrijkste bestuurlijke besluiten. Vervolgens beschrijven we in hoofdstuk 2 het watersysteem, het onderliggende natuurlijke landschap en de waterketen. Hier wordt duidelijk wat de natuurlijke potenties zijn: de hoge en droge Maashorst met kansen voor infiltratie; de natte wijstgebieden met kwel en kansen voor unieke natuurontwikkeling; de Peelontginning met kansen voor het combineren van landbouw, natuur en recreatie; de stedelijke wateren met kansen voor waterbeleving en berging van afgekoppeld hemelwater. In hoofdstuk 3 geven we aan hoe Uden in 2015 het watersysteem duurzaam wil hebben vormgegeven en hoe deze optimaal inspeelt op het stedelijke en landelijke watersysteem. Hier komen de visie, ruimtelijke streefbeelden en hoofddoelen van het waterplan aan bod. In hoofdstuk 4 werken we de streefbeelden uit in concrete projecten, voor elk van de streefbeelden en de thema s watercommunicatie en waterorganisatie. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

21 1.2 Aanpak Proces De meerwaarde van het waterplan wordt bereikt doordat de waterpartners hun kennis, bevoegdheden en middelen combineren en planmatig aanwenden voor een gezamenlijk doel. In plaats van afzonderlijke en soms tegenstrijdige maatregelen wordt werk met werk gemaakt en kunnen conventionele maatregelen (zoals rioolvervanging) worden gecombineerd met duurzame maatregelen (zoals afkoppelen) gericht op de lange termijn. Kenmerkend voor het planproces in Uden is de nadruk op proces én inhoud. Met andere woorden: als onderdeel van het waterplan zijn communicatie en samenwerking tússen de waterpartners ook het doel geweest. De waterpartners hebben nu afspraken gemaakt om gezamenlijk op te trekken bij zaken als de Kaderrichtlijn Water en het vastleggen van afspraken over de watertoets in een gezamenlijk watercontract. Voor Uden is dit van bijzonder belang gezien de op handen zijnde uitbreidingen aan de noordzijde van Uden (nieuwe ziekenhuis Bernhoven) en zuidzijde (woonwijkuitbreiding Eikenheuvel). Het waterplan vormt de basis voor de in ruimtelijke plannen op te stellen waterparagraaf. Daarnaast is er op watergebied een intensievere samenwerking tot stand gekomen tussen de gemeente en de omliggende gemeentes Bernheze, Boekel, Landerd, Mill en St. Hubert, Sint Anthonis en Veghel. Het waterplan Uden is in een achttal fases tot stand gekomen. Figuur 1.3: Overzicht fases Fase 1: Notitie afbakening Fase 2: Inventarisatie Fase 3: Watervisie 2015 Fase 4: Kansen en knelpunten Fase 5: Oplossingsrichtingen Fase 6: Maatregelen Fase 7: Prioriteren Fase 8: Waterplan Uden Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

22 1.2.2 Inkadering Tot slot In elke fase heeft een nadere inkadering plaatsgevonden. Door in het begin nadruk te leggen op interactie met de bevolking en belangenorganisaties door middel van vergaderingen en interactieve workshops ontstond een helder beeld van de knelpunten in het watersysteem (verdroging, onnodige afvoer van schoon water, verdwijnen van de wijst). Ook zijn bij de bevolking en belangenorganisaties levende ideeën en ambities geïnventariseerd om het watersysteem meer duurzaam te maken. De volgende organisaties zijn betrokken bij het waterplan: Project- en Stuurgroep Klankbordgroep Gemeente Uden, afdelingen IVN - Stadsinrichting (water en Scholen rioleringen) - Stadsbeheer Milieudefensie Uden - REO (Ruimtelijke en Economische Ontwikkelingen) Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisaties (ZLTO) - Milieuzaken Staatsbosbeheer - Communicatie Vliegbasis Volkel Provincie Noord-Brabant Vogelwacht Brabant Water Heemkundekring Uden Waterschap Aa en Maas Hengelsport Vereniging (HSV) De Kleuter en De Goede Hoop Adviesbureau Royal Haskoning Horecavereniging Uden Volkel Odiliapeel (HUVO) Ouderenbond Recreatie en Toerisme Stichting Beheer Bedrijventerreinen Uden (SBBU) Lokale agenda 21 en Praediun Stichting De Groenhoeve, De Pul en Opbouwwerk Uden Het waterplan wat nu voor u ligt is het resultaat van het hierboven beschreven planproces. De uitdaging is nu om duurzaam waterbeheer daadwerkelijk te realiseren. In het voorafgaande hebben we eerst besproken waarom het Waterplan is opgesteld, hoe en met welke partners het tot stand is gekomen en wat met het waterplan wordt beoogd. In het volgende deel gaan we eerst in op de waterhuishouding in Uden, werken we de toekomstvisie uit in streefbeelden en gaan we in op de maatregelen die bij elk streefbeeld horen. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

23 2 WATER IN UDEN 2.1 Inleiding Voordat we ingaan op de visie en hoe we die gaan bereiken (projecten), geven we in dit hoofdstuk een korte omschrijving van de waterhuishouding in Uden. Dit doen we door eerst het natuurlijke landschap te beschrijven. Vervolgens behandelen we in detail het watersysteem (water in de grond en aan de oppervlakte) en de waterketen (water in buizen), en bespreken we de voornaamste waterorganisaties en hun verantwoordelijkheden. De lagenbenadering Het natuurlijke landschap en het daarmee verbonden bodem- en watersysteem wordt in de ruimtelijke ordening ook wel de basislaag genoemd 4. De andere lagen zijn de netwerk- en occupatielaag. Het belang van de onderste laag zit in de lange reproductietijd (van 50 jaar tot enkele eeuwen) en daarmee de onvervangbaarheid. Uitgangspunt van deze lagenbenadering is het optimaal inspelen op de eigenschappen van de onderste laag en het zo min mogelijk verstoren van natuurlijke kringlopen. 2.2 Het Udense landschap als onderste laag Uden ligt bovenop de Peelhorst, tussen twee geologische breuken. Lokaal wordt dit deel aangeduid als de Schol van Uden. De Peelhorst is een relatief hoog gelegen gebied ontstaan door opwaartse bewegingen in de aardkorst, ver terug in de geschiedenis. Ten westen van de kern Uden gaat het landschap over in de Centrale slenk, het lager gelegen gebied dat ten opzichte van de Peelhorst is ontstaan door een neerwaartse beweging van de aardkorst. In de Centrale slenk ligt het dal van de Leijgraaf, een gegraven beek met een belangrijke afvoerfunctie van overtollig water afkomstig van de Peelhorst. Het water dat vroeger (vóór 1900) van de westelijke rand van de Peelhorst tot afstroming kwam, heeft gezorgd voor het ontstaan van stroomgeulen (dalvormige laagtes). Ten dele komen deze laagtes overeen met de ligging van de huidige waterlopen. 4 Deze methodiek wordt de lagenbenadering genoemd, Vijfde Nota RO, VROM. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

24 Figuur 2.1: De Peelhorst: hoogtekaart met waterlopen van Uden en omgeving. (bron: Digitale atlas Noord-Brabant) Net ten oosten van de twee breuken treft men wijstgronden aan. Dit unieke verschijnsel komt binnen de gemeente Uden op diverse plaatsen voor en is iets om zuinig op te zijn! De wijstgronden worden gevoed door hemelwater dat op de hogere zandgronden infiltreert 5 in de bodem. De ontginning van het gebied is begonnen tussen de twee breuken en wordt aangeduid als de oude Peelontginning. Aan de oostkant van de oostelijke breuk lagen de woeste heidegronden en ten westen van de westelijke breuk, de beekdalen die werden gebruikt als hooiland. Door de uitvinding van kunstmest waren de heidegronden in het oosten minder belangrijk geworden. Sinds 1905 is de ontginning van deze gebieden sterk op gang gekomen en deze behoren tot de jonge Peelontginningsgebieden. 5 Infiltreren is het wegzakken in de bodem van hemelwater. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

25 Figuur 2.2: Dalvormige laagtes: geomorfologische kaart (bron: Digitale atlas Noord-Brabant) Dalvormige laagtes op de Peelhorst Dal van de Leijgraaf in de Centrale Slenk De productie omstandigheden voor de landbouw zijn in de afgelopen decennia sterk verbeterd door ruilverkavelingen en aanpassingen in de waterhuishouding. Diverse beken in het gebied zijn genormaliseerd 6 om de afvoercapaciteit te vergroten en er zijn stuwen geplaatst om het waterpeil beter te reguleren. Een belangrijk nadeel hiervan is de verdroging van natuurgebieden. Zelfs de landbouw ondervindt inmiddels nadelige gevolgen van verdroging. Naast de negatieve gevolgen van verdroging, heeft de ruilverkaveling ook gezorgd voor een verschraling van het landschap (Structuurvisie+, Gemeenten Uden en Veghel). Een belangrijk natuurgebied in de gemeente Uden is de Maashorst. De Maashorst begint ten noorden van de huidige kern van Uden en loopt over de gemeentegrens door naar de Maas. Ondanks de verstedelijking, ruilverkaveling en aanpassingen in de waterhuishouding, is dit natuurgebied in stand gebleven en krijgt het nu ook een duidelijke ontwikkelingsprioriteit in de Maashorstvisie. Kortom, de onderste laag van Uden is nog duidelijk aanwezig in het landschap. Het is de basis van de werking van het watersysteem binnen en buiten de gemeente. Bij ontwikkelingen in het verleden is niet altijd voldoende rekening gehouden met deze onderste laag, met als voornaamste gevolgen het achteruitgaan van de wijst en verdroging voor natuur en landbouw. 6 Normaliseren is het vastleggen van de beddingbreedte. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

26 2.3 Grondwater en wijst Het watersysteem in de gemeente Uden wordt in sterke mate beïnvloed door twee noordwest-zuidoost lopende breuken in de ondergrond: de Peelrandbreuk en de Raambreuk. Intermezzo: De breuken van Uden In de ondergrond van Noord-Brabant bevindt zich een geologisch breukensysteem. De breuken zijn ontstaan door bewegingen in de aardkorst in het verre verleden. Delen van de aardkorst zijn ten opzichte van elkaar omhoog geduwd (de horsten) en andere delen zijn juist omlaag geduwd (slenken). Deze horsten en slenken zijn er op regionale en lokale schaal. De twee belangrijkste in Noord- Brabant zijn de Peelhorst en de Centrale Slenk. Deze worden van elkaar gescheiden door de Peelrandbreuk. Door de gemeente Uden lopen twee breuken: de Peelrandbreuk en de Raambreuk. De Raambreuk ligt op de Peelhorst en vormt zo als het ware een lokale horst binnen de regionale Peelhorst. Het grondwater op de Peelhorst stroomt relatief snel in westelijke richting omdat de ondergrond voornamelijk uit grof zand en grind bestaat. Het bovenste zandpakket in de Centrale Slenk, ten westen van de Peelrandbreuk, is veel minder goed waterdoorlatend, evenals het breukvlak van de breuk. Hierdoor wordt het grondwater omhoog gestuwd en komt op een aantal plaatsen ten oosten van de Peelrandbreuk als kwel aan de oppervlakte. Het bijzondere is dat daardoor de hogere delen vrij nat zijn en de lagere delen vrij droog. Dit verschijnsel heet wijst. Wijstwater is ook van bijzondere samenstelling, namelijk sterk ijzerhoudend. Hierdoor is het vaak goed herkenbaar aan een rood bruine kleur. Hieronder staat een afbeelding van een dwarsdoorsnede van west naar oost met de opbouw van de ondergrond en de effecten op de grondwaterstand (figuur 6). Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

27 Figuur 2.3: Profiel met geohydrologische opbouw en -kenmerken W O Centrale Slenk Peelhorst 20 A50 Wijstgronden Kern Uden Industrieterrein Goorkens Raam Schutveld grondwaterstand Centrum 10 Leijgraaf Nuenen groep Grondsoort: fijn zand met plaatselijk leem, klei of veen 0 Formatie van Eindhoven, Kreftenheye, Veghel Tegelen en Kiezeloöliet Grondsoort: matig tot zeer grof zand Formatie van Oosterhout en Breda Grondsoort: slib- en kleihoudende fijne zanden afstand in meter watervoerend pakket slecht doorlatende laag grof zand fijn zand ligging profiellijn meter t.o.v. NAP Peelrandbreuk Raambreuk Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

28 De wijst is uniek in Europa en heeft daardoor een grote cultuurhistorische, aardkundige en landschappelijke waarde. Voor een gedetailleerde beschrijving van de wijst in Noord- Brabant verwijzen we naar het rapport Brabantse wijstgronden in beeld van het voormalige waterschap De Aa. De geohydrologische opbouw van het gebied staat beschreven in de Grondwaterkaart van Nederland. Door het sterk gewijzigde oppervlaktewatersysteem tijdens de ruilverkaveling in de jaren 70 is het voorkomen van wijst sterk afgenomen De bodem, geschikt voor infiltratie Kaart 4 geeft de spreiding van de bodemtypes weer die in Uden aan het maaiveld worden gevonden. Het grootste deel van het gemeentelijke grondgebied bestaat uit leemarm zeer fijn tot matig fijn zand. Het voorkomen van veen aan het maaiveld wordt veroorzaakt door het verschijnsel wijst. De natte situatie op deze locaties heeft tot veenvorming geleid. Op de Peelhorst worden onder het fijne zand, vaak binnen één meter, in het hele gebied grovere en zelfs grindige zanden aangetroffen. Deze grond is over het algemeen goed doorlatend en geschikt voor infiltratie van hemelwater Grondwaterstanden, lager dan voorheen Kaart 5 geeft de gedateerde grondwatertrappen weer zoals die midden jaren 70 zijn gekarteerd. De kaart geeft een beeld van de oorspronkelijke situatie. Op basis van de grondwatertrappen is de ligging van de huidige primaire waterlopen te verklaren. Rond de waterlopen is de bodem natter (kleinere grondwatertrap) dan verder van de waterlopen af. Deze oorspronkelijk nattere gebieden zijn de dalvormige laagten. De geactualiseerde grondwatertrappen van 2002 zijn weergegeven op kaart 6. Het valt direct op dat over het gehele gebied de grondwaterstanden zijn gedaald ten opzichte van het maaiveld. Het gebied is droger geworden. Deze verschuiving is goed terug te zien in tabel 2.1. Het percentage met Gt VII (droog) is bijvoorbeeld toegenomen van 27% naar 49%, terwijl het aandeel met Gt III (nat) is afgenomen van 20% naar 1%. Tabel 2.1: Verdeling grondwatertrappen gemeente Uden jaren 70 en nu Grondwatertrap I II III IV V VI VII VIII Percentage grondgebied gemeente Uden 0% 1% 20% 3% 21% 28% 27% 0% midden jaren 70 (kaart 5) Percentage grondgebied gemeente Uden in 2002 (kaart 6) 0% 0% 1% 3% 1% 40% 49% 6% Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

29 Intermezzo: Grondwatertrappenindeling Het verloop van de grondwaterstanden in de tijd wordt in Nederland vastgelegd in een grondwatertrappenkaart. De grondwatertrap, uitgedrukt in een romeins getal, geeft informatie over de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) en de gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) in een gebied. Hoe hoger het getal, hoe lager het grondwaterpeil en hoe droger de bodem. Zie onderstaande tabel voor de indeling van de grondwatertrappen. Grondwatertrap I II III IV V VI VII VIII Gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) in cm beneden maaiveld Gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) in cm beneden maaiveld <20 <40 <40 >40 < >80 >140 < >120 >120 >160 > Grondwaterstroming, van infiltratie tot kwel Het grondwatersysteem bestaat uit drie soorten gebieden: gebieden waar het hemelwater in de bodem zakt (infiltratiegebieden), gebieden waar het grondwater vooral horizontaal stroomt en weinig aanvulling of afvoer heeft (intermediaire gebieden) en gebieden waar het grondwater aan de oppervlakte komt en gedeeltelijk wordt afgevoerd via de waterlopen (kwelgebieden). Uit kaart 8 blijkt dat de Peelhorst afwisselend bestaat uit infiltratie en intermediaire gebieden. Het dal van de Leijgraaf is een kwelgebied. De lokaal voorkomende kwelgebieden op de Peelhorst zijn deels toe te schrijven aan het verschijnsel wijst en deels het gevolg van de dieper gelegen dalvormige laagtes. De grootste aaneengesloten infiltratiegebieden zijn te vinden op de Maashorst, Vliegbasis Volkel en ten zuiden van Odiliapeel. De stromingsrichting van het ondiepe freatische 7 grondwater wordt weergegeven op kaart 7. De regionale grondwaterstromingsrichting is van de Peelhorst naar de Centrale Slenk, van oost naar west gericht. Ten oosten van de waterscheiding stroomt het grondwater in de richting van het Peel- of Defensiekanaal in oostelijke richting. De ondiepe grondwaterstroming wordt lokaal beïnvloed door de waterlopen. Lokale grondwaterstromingen kunnen daarom noord- of zuidgericht zijn en uitmonden in een nabije waterloop. De infiltratie van hemelwater in de hogere delen op de Peelhorst vormt de belangrijkste bron voor de wijst. Deze grondwaterstromen zijn vrij ondiep, waardoor de tijd die het water in de bodem verblijft en de afstand die het aflegt relatief kort zijn. Daardoor is de hoeveelheid grondwater en de kwaliteit ervan sterk afhankelijk van het grondgebruik in de infiltratiegebieden. 7 Freatisch grondwater is hetzelfde als de grondwaterstand in gebieden zonder een afdekkende klei- of veenlaag. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

30 2.3.4 Grondwateronttrekkingen, lokaal een zorgpunt voor kwantiteit Gemiddeld wordt er tussen de 1 en 2 miljoen m 3 grondwater per jaar onttrokken aan het Udense grondwatersysteem (zie tabel 2.2). Deze hoeveelheid is gering vergeleken met de ca. 55 miljoen m 3 neerslag die jaarlijks in de gemeente valt en vanuit het hele gemeentelijke grondgebied gezien zijn de onttrekkingen dan ook geen probleem. Tabel 2.2: Onttrekkingen grondwater in de gemeente Uden van Jaar Agrariërs (beregening) in 1000m 3 Industriële bedrijven in 1000m 3 Bronbemalingen (tijdelijke aard) in 1000m Op lokaal niveau zijn de onttrekkingen echter wel een punt van zorg. Aan de noordzijde van Uden treedt lokaal verdroging op welke mede wordt veroorzaakt door de onttrekkingen t.b.v. de landbouw. Om dit probleem goed in kaart te brengen is in het uitvoeringsprogramma van het waterplan een studie voorzien naar het grondwatersysteem in de gemeente (zie hoofdstukken 4 en 5) De grondwaterkwaliteit, de erfenis van bedrijven en de landbouw De kwaliteit van het grondwater is wél een aandachtspunt. In de kern van Uden zijn drie locaties waar de bodem en het grondwater vervuild zijn, te weten: Uden centrum, Galerij 10 en het Dico-terrein. Uden centrum wordt momenteel gesaneerd. Ze zijn ontstaan door de slechte milieuhygiëne van de voormalige bedrijven. Meer gegevens over deze drie locaties staan in bijlage 11. Door slechte afdichting van niet doorlatende lagen kan een versnelde verontreiniging van tweede en derde grondwaterpakket optreden. Daarnaast zijn er ook geen voorwaarden gekoppeld aan het verlaten van de vele onttrekkingen binnen de gemeente. Vanwege het risico van verspreiding van de verontreinigingen is het ook niet wenselijk om schoon hemelwater te infiltreren binnen deze locaties. Deze gebieden zijn daarom niet geschikt voor het afkoppelen en infiltreren van hemelwater zolang de sanering nog niet afgerond is. Uden beschikt over een Bodem Informatie Systeem (BIS), waarin de (mogelijke) bodemverontreiniginglocaties zijn opgenomen. Op voorhand is het niet bekend of het ook grondwaterverontreinigingen betreft. Afkoppelprojecten dienen daarom vooraf gegaan te worden door een analyse van het BIS op de afkoppellocatie. De informatie uit deze analyse wordt opgenomen in het afkoppelplan. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

31 De landbouw is een belangrijke veroorzaker van nitraat en fosfaat verontreiniging van het grondwater (vermesting). Door de recent verscherpte mestwetgeving worden de emissies vanuit de landbouw door bemesting sterk terug gedrongen. Aangezien het grondwater over het algemeen een effectieve snelheid heeft van slechts 10 tot 100 meter per jaar, kan het echter nog jaren duren (5 tot 25) voordat de huidige nitraat concentratie van opkwellend grondwater daadwerkelijk afneemt. Door de aanwezigheid van voedselrijk grondwater (kwel) in de wijstgebieden, zijn de ontwikkelingskansen voor natuur minder hoog. Binnen de gemeente Uden speelt de nitraat belasting vanuit de landbouw vooral een rol voor de natuurontwikkeling. Het gaat om natuurontwikkeling binnen de EHS-gebieden, waar ook de EVZ-gebieden binnen vallen, en delen van de wijstgronden. 2.4 Oppervlaktewater Ontstaansgeschiedenis, ontwatering voorop In het verleden (vóór 1900) hebben zich op de Peelhorst op natuurlijke wijze dalvormige laagtes gevormd als gevolg van afstromend water van de westelijke Peelhorst naar de Centrale Slenk via de dalvormige laagte van de Leijgraaf. Het water dat op die manier afstroomde kwam op zijn weg de Peelrandbreuk tegen, die een obstakel vormde. Op natuurlijke wijze zocht het water de laagste plekken langs de breuk op en stroomde op die plek over de breuk heen. Na 1900, en voornamelijk rond 1970 als onderdeel van de ruilverkaveling, zijn er, ten behoeve van de landbouw, diverse waterhuishoudkundige ingrepen gedaan op de Peelhorst. Er zijn nieuwe beken gegraven en bestaande beken zijn rechtgetrokken. Zo kon het water sneller worden afgevoerd. In het oostelijk deel van Uden zijn waterlopen gegraven voor de aanvoer van water vanuit het Peel- Defensiekanaal in droge tijden. Dwars op en door de breuken zijn extra waterlopen gegraven om de Peelhorstgronden verder te ontginnen. Hierdoor wordt de kwel ten oosten van de Peelrandbreuk versneld afgevoerd en is de wijst sterk afgenomen. Het gevolg van deze ontwikkeling is verdroging van natuur- en landbouwgebieden Het huidige systeem, drie afvoerrichtingen De gemeente Uden bevat drie oppervlaktewatersystemen, de Leijgraaf, de Groote Wetering en het Peel- of Defensiekanaal. Elk oppervlaktewatersysteem heeft zijn eigen afwateringsgebied. Het hemelwater dat binnen het afwateringsgebied valt wordt grotendeels afgevoerd via het betreffende oppervlaktewatersysteem. Deels zakt het hemelwater weg (infiltreren) in de bodem en stroomt het via het grondwater weer naar de Maas (zie kaart 3 voor de ligging van de oppervlaktewatersystemen en de bijbehorende afwateringsgebieden binnen de gemeente). Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

32 Figuur 2.4: Het oppervlaktewatersysteem van Uden in de omgeving. (bron: Aa en Maas) In het oostelijke deel van de gemeente, op de Peelhorst, ligt een waterscheiding. Het is de grens tussen twee afwaterende gebieden en loopt ten westen van Odiliapeel (zie kaart 3). Hemelwater dat ten westen van deze lijn valt, stroomt richting de Leijgraaf en hemelwater dat ten oosten valt, stroomt richting het Defensie- of Peelkanaal. De waterlopen die vanaf het natuurgebied de Maashorst (ten noorden van Uden) naar het westen stromen (Groote Wetering en Meeuwerloop), monden nabij Den Bosch uit in de Aa Waterbodems, van nature verontreinigd De wijst beïnvloedt in hoge mate de kwaliteit van de waterbodems. In de ondergrond bevindt zich een harde oerlaag waarin pyriet (ijzerdisulfide) aanwezig is. Metalen als nikkel en arseen komen in de gemeente van nature als verontreiniging in pyriet voor. Door opwelling van het grondwater in de wijstgebieden treedt zuurstof toe bij het grondwater waardoor nikkel en arseen vrij komen. Het gevolg is dat een aantal waterbodems in Uden wordt geclassificeerd tot klasse 4 8, waarbij nikkel en arseen klassenbepalend zijn 9. Indien nikkel en arseen niet meegeteld worden, vallen deze waterbodems in klassen 1 en 2. Deze natuurlijke bron valt nauwelijks te beïnvloeden. 8 Klasse 4 is ernstig verontreinigd: ernstige of dreigende ernstige vermindering van de functionele eigenschappen van de bodem voor mens, plant of dier. 9 Een uitgebreide analyse van de waterbodemkwaliteit in Uden wordt gegeven in het baggerplan Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

33 Door bovengenoemde situatie is de belevingswaarde van het water in de kern van Uden laag. Er kan niet gevist worden en het water in de vijvers van Melle is troebel en roestkleurig door de wijst Chemische en ecologische kwaliteit, voorsorteren op de KRW Voor het bepalen van de huidige toestand van het water beschikt waterschap Aa en Maas over een aantal meetpunten voor de oppervlaktewaterkwaliteit. De knelpunten met betrekking tot de chemische waterkwaliteit beperken zich voor de gemeten parameters tot stikstof en fosfaat (Leijgraaf). De ecologische kwaliteit in en langs de wateren in de gemeente Uden is over het algemeen goed. Dit is te herleiden uit het voorkomen van een aantal karakteristieke soorten en doelsoorten 10. Peelkanaal Door het voorkomen van soorten als kleine egelskop, naaldwaterbies en vlottende waterbies heeft de watervegetatie van het Peelkanaal ter hoogte van Odiliapeel een goede ecologische kwaliteit. Bovendien is de libellenfauna goed door een structuurrijk aangrenzend landschap. Leijgraaf Zowel de water- als oevervegetatie van de Leijgraaf ter hoogte van Goorsche bossen zijn goed ontwikkeld. Er heerst een matig voedselrijke situatie en er komen diverse karakteristieke graslandvlinders voor. Ook libellen zijn goed ontwikkeld, o.a. de weidebeekjuffer en blauwe breedscheenjuffer zijn als doelsoort aanwezig. Vijvers Melle In het stedelijk gebied is de ecologische kwaliteit van een lager niveau en heeft vooral gevolgen voor de belevingswaarde. Zowel de beleving als de kwaliteit van de oever en het water in stadswater De Melle zijn matig. Op de oever staat een redelijk aantal planten, maar in het water is nauwelijks vegetatie aanwezig. De recent in de 2 e kamer Kaderrichtlijn Water (KRW) kenmerkt zich naast voor heel Europa geldende normen voor waterkwaliteit ook door het principe van niet afwentellen van problemen. In dit kader is niet alleen de chemische en ecologische toestand binnen de gemeente van belang, maar ook de bijdrage van de gemeente in de toestand benedenstrooms. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in samenhang met winningen in het maasbekken. In de aanloop naar het 1 e Stroomgebiedbeheerplan (SGBP, ) wordt de bijdrage van alle gemeentes en andere bronnen in beeld gebracht en wordt ook duidelijk welke maatregelen dienen te worden genomen. 2.5 De waterketen Onder de waterketen valt de winning van grond- en oppervlaktewater voor drinkwater en het transport en de zuivering van het afvalwater (zie figuur 2.5). 10 Karakteristieke soorten zijn typerende soorten voor een bepaald soort gebied. Doelsoorten zijn karakteristieke soorten die hogere eisen stellen en die men specifiek wenst in een bepaald gebied. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

34 Figuur 2.5: Waterketen (blauw) in relatie tot watersysteem Neerslag Grondwater onttrekking Distributie afgekoppeld Riolering overstorten Drinkwaterbereiding Watergebruik Rioolwaterzuivering Lozing effluent Watersysteem Winning grond- en oppervlaktewater, drinkwater uit Veghel De gemeente Uden is afnemer van drinkwater van Brabant Water (de onderdelen Distributie, Watergebruik en Riolering van de waterketen). Binnen de gemeente Uden is geen grondwateronttrekking voor drinkwaterproductie van Brabant Water aanwezig. Het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Veghel grenst aan het zuidwestelijk deel van de gemeente Uden over een lengte van ongeveer 1 km en ongeveer 10 ha valt binnen de gemeentegrens van Uden Transport en zuivering van afvalwater, basisinspanning bijna gehaald In de gemeente Uden wordt het afvalwater van ongeveer 15 duizend huishoudens en het industriële afvalwater grotendeels ingezameld via de riolering. Het afvalwater wordt afgevoerd naar de rioolwaterzuivering installatie (RWZI) in Dinther en Haps. Hier vindt overdracht van het water van de gemeente naar het waterschap plaats. Een nadere analyse van de riolering is te vinden in bijlage 10 (Afkoppelkansenkaart) en de bijbehorende kaarten. Een van de belangrijkste eisen die aan de werking van het gemeentelijke rioolstelsel worden gesteld, is de zogenaamde basisinspanning. Dit is een maat die gemiddeld gezien over de gehele gemeente in 2005 gehaald dient te worden (CIW). Voor het dynamisch gemeentelijk rioleringsplan DGRP is uitgegaan van middeling per kern. Concreet betekent dit dat er jaarlijks niet meer dan 50kg CZV 11 per ha afvoerend oppervlak op het oppervlaktewater geloosd mag worden. De basisinspanning in Uden als geheel is gehaald, de kern Volkel voldoet echter nog niet aan de basisinspanning. Op dit moment zijn er 20 overstortlocaties in Uden aanwezig. Het waterschap gaat in haar visie ervan uit dat overstorten in 2015 niet meer plaats vinden. Dit kan worden bereikt door het afkoppelen van schoon hemelwater en het aanleggen van bergbezinkbasins (BBB s). 11 CZV is het Chemisch Zuurstof Verbruik en is een maat voor de belasting vanuit riooloverstorten. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

35 3 DE TOEKOMST VAN WATER IN UDEN 3.1 Gezamenlijke visie De gemeente Uden, het waterschap Aa en Maas, de provincie Brabant, de natuurbeherende en voorlichting gevende instanties zoals Staatsbosbeheer, het Brabants landschap en het IVN; ze hebben allemaal een visie op het watersysteem en het functioneren ervan. In de praktijk blijken de visies elkaar goed aan te vullen. Zo wil het waterschap de natuurlijke processen van infiltratie, kwel en beekvorming herstellen en versterken. Daarnaast heeft het voorkomen van vervuiling en het houden van droge voeten in het landelijke en stedelijke gebied hoge prioriteit. Het waterschap heeft in zijn visie streefbeelden geformuleerd voor de onderwerpen grond- en oppervlaktewater, de waterketen en de Peelrandbreuk. Brabant Water streeft op haar beurt naar het duurzaam inrichten en beheren van het systeem ter voorkoming van vervuiling van het watersysteem zodat ook in de verre toekomst drinkwater kan worden geproduceerd met behulp van eenvoudige zuiveringsmethoden. De gemeente heeft haar visie op het watersysteem, samen met de gemeente Veghel, ondergebracht in de Structuurvisie Plus. Speerpunt voor de gemeente is bestrijding van verdroging van zowel oorspronkelijk natte natuurgebieden als van landbouwgebied. Zij steekt in op het herstel van de oorspronkelijke kwelzones en de wijstgronden langs de Peelrandbreuk en de Raambreuk. Daarvoor is het nodig om de infiltratie van water op de hogere delen te verbeteren. In het stedelijk gebied gaat het vooral om het voorkomen van wateroverlast en het afvoeren van alleen schoon water naar het oppervlaktewater. De visie van de natuurbeherende instanties goed aan bij bovenstaande visies. Bijvoorbeeld voor de ten noorden van Uden gelegen Regionale Natuur- en Landschapseenheid (RNLE) Maashorst-Maasvallei. Deze loopt vanaf de bebouwde kom van Uden door tot aan de Maas. De ontwikkelingen en kansen voor het watersysteem zijn vastgelegd in de visie Maashorst-Herperduin, opgesteld door diverse partijen waaronder gemeente, Staatsbosbeheer en de vereniging Maashorstboeren. Daarin wordt gesproken over onderwerpen als: vernatting van de natuurkern met compensatie voor de landbouw, vergroten van infiltratie, beekherstel Groote Wetering, herstel en benutten wijstgronden en de stimuleren groenblauwe diensten. 3.2 De beleidsopgaven Het beleid geeft niet alleen de kaders aan waarbinnen de waterpartners hun eigen projecten ontwikkelen. Er resulteren ook concrete opgaven die de gemeente dient in te vullen. De voornaamste opgaven zijn: De stedelijke wateropgave De stedelijke wateropgave wordt gedefinieerd als al hetgeen wat gedaan moet worden om wateroverlast in het stedelijke gebied te voorkomen die ontstaat door: inundatie vanuit oppervlaktewater; hoge grondwaterstanden; gebrekkige afvoer van regenwater. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

36 Het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) stelt dat gemeenten deze opgave in 2006 inzichtelijk dienen te maken en te verankeren in een gemeentelijk waterplan. In het waterplan Uden is alleen de inundatie vanuit oppervlaktewater nader uitgewerkt. Wateroverlast als gevolg van hoge grondwaterstanden en gebrekkige afvoer van regenwater zijn in deze eerste benadering niet meegenomen. Als toetscriterium voor het stedelijk gebied is de NBW-werknorm gehanteerd van eens per honderd jaar. In het waterplan is een quick scan uitgevoerd waarmee een indicatieve opgave is bepaald. De voornaamste conclusie van de quick scan is dat er één gebied is waar inundatie optreedt vanuit oppervlaktewater; namelijk de wijk Zoggel. Het bergingstekort ontstaat doordat de grote delen van de rioleringsgebieden Raam, Zoggel-West en Centrum/Zoggel-Oost afwateren op de watergangen van de Zoggel. Conclusie quick scan: functies combineren Gegeven de normen uit het NBW heeft de gemeente een bergingsopgave van ca. 19 ha. Met relatief eenvoudige middelen kan de berging in het bestaande stedelijke watersysteem worden vergroot en resteert een opgave van ca. 5,1 ha om het overtollige water in extreme situaties te bergen. Uitgaande van deze laatste bergingsopgave zijn in de quick scan 4 potentiële bergingslocaties met elkaar vergeleken. De bergingslocatie oude spoorbaan lijkt het de meeste potentie te hebben. In het waterplan is een project opgenomen om de stedelijke wateropgave verder uit te werken op basis van reële veldgegevens en een kosten-baten analyse. In het vervolg worden ook de aspecten wateroverlast als gevolg van hoge grondwaterstanden en gebrekkige afvoer van regenwater meegenomen Kaderrichtlijn Water (KRW) In 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) in werking getreden. De daarin gegeven voorschriften zijn bindend voor de Europese lidstaten en daarmee ook voor Nederland. In de Kaderrichtlijn Water staan de stroomgebiedbenadering en het principe van duurzaam waterbeheer centraal. Concreet beoogt de richtlijn: het behoeden van aquatische en terrestische systemen voor verdere achteruitgang (stand still); het bereiken van de Goede Ecologische en Chemische Toestand (GET en GCT) van de waterlichamen; bevorderen van een duurzaam gebruik van (grond)water; vermindering van de vervuiling van het grondwater; mitigeren of opheffen van de gevolgen van verdroging in beschermde gebieden; harmonisatie van Europese waterwetgeving. Het schaalniveau waarop de kaderrichtlijn werkt is het stroomgebieddistrict en elke 6 jaar dient voor het district een stroomgebiedbeheersplan (SBGP) te worden opgesteld. Het 1 e SGBP wordt momenteel opgesteld en loopt van 2009 tot Naast de bovengenoemde algemene principes legt de KRW een resultaat- i.p.v. een inspanningsverplichting aan de lidstaten. Dit betekent dat de commissie iedere lidstaat zal beoordelen op het daadwerkelijk uitvoeren van de in het SGBP opgenomen maatregelen. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

37 3.2.3 Watertoets Conclusie KRW: voorsorteren Op dit moment worden de doelen, maatregelen en kosten in het SGBP nog opgesteld en er is nog geen zekerheid over de hoeveelheid maatregelen (en de benodigde investeringen) die genomen dienen te worden. De regie hiervoor ligt bij de gezamenlijke waterbeheerders op rijksen regionaal niveau. Voor Uden zijn vooral de provincie Noord-Brabant en het waterschap Aa en Maas richtinggevend voor de KRW. Er ligt echter ook een rol voor de gemeente. Naast concrete maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren (riolering, beheer openbare ruimte en groen) heeft de gemeente ook een belangrijke rol in het ruimtelijke beleid (functies en bestemmingen openbare ruimte) en milieubeleid (vergunningen, diffuse bronnen). Vanwege de genoemde onzekerheden is in het waterplan besloten dat de gemeente actief zal deelnemen aan de gebiedsgerichte werkgroep 12. Hierdoor kan de gemeente voorsorteren op de verwachte maatregelen. Concreet zal de gemeente in de uitvoering van het 1 e SGBP een rol krijgen in de volgende werkvelden en thema s: riolering; RO-instrumenten; inrichting van stadswateren; bronaanpak stoffen; milieuvergunningen en verordeningen. De watertoets is een in 2001 landelijk ingevoerd procesinstrument waarmee een vroegtijdige inbreng van water in RO-vraagstukken wordt gewaarborgd. De watertoets is verankerd in het Streekplan Noord-Brabant 2002 en wettelijk verankerd in De procescomponent bestaat uit het vroegtijdig informeren van de waterbeheerders over een voorgenomen ruimtelijk plan. Inhoudelijk is de watertoets gericht op het voorkomen van blijvende schade aan het watersysteem en compensatie van eventueel negatieve invloeden. De watertoets is van toepassing op alle ruimtelijke besluiten, dus niet alleen bestemmingsplanwijzigingen maar ook artikel 19 procedures en bijvoorbeeld structuurplannen en tracébesluiten (infrastructuur). In Uden zijn tussen het waterschap en de gemeente met betrekking tot de watertoets de volgende uitgangspunten vastgelegd: 1. Gescheiden houden van vuil water en schoon hemelwater. 2. Doorlopen van de afwegingsstappen: hergebruik infiltratie buffering afvoer. 3. Hydrologisch neutraal bouwen. 4. Water als kans. 5. Meervoudig ruimtegebruik 6. Voorkomen van vervuiling. Ten aanzien van punt 3 is afgesproken om de afspraken in detail in het waterplan vast te leggen (zie kader hieronder). Hiernaast is afgesproken dat het waterschap Aa en Maas, als maatregel in het uitvoeringsprogramma, een watercontract opstelt waarin vastgelegd wordt hoe wordt omgegaan met vooral kleine plannen en op welke wijze (financieel, ruimtelijk) compensatie wordt uitgewerkt. Het onderstaande kader gaat nader in op de normen die worden gehanteerd. 12 Opgezet onder leiding van het waterschap Aa en Maas. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

38 Hydrologisch neutraal bouwen - algemeen Hydrologisch neutraal bouwen bij nieuwe ruimtelijke plannen gaat uit van een ontwerpbui met een herhalingstijd van T = 25. Dit betekent dat een nieuw ruimtelijk plan zodanig gerealiseerd wordt dat het maximaal 1X in de 25 jaar niet in staat is al het hemelwater (tijdelijk) binnen het plangebied te bergen, waardoor het hemelwater versneld afgevoerd wordt naar het oppervlaktewater dat in beheer is van het waterschap (afwentelen). Daarnaast volgen uit het Nationaal Bestuursakkoord Water werknormen voor wateroverlast. De normen betreffen de kans dat het peil van het oppervlaktewater het niveau van het maaiveld overschrijdt. Daarbij worden voor verschillende bestemmingen (grondgebruiktypen) van de grond uiteenlopende normen gehanteerd variërend van eens per honderd jaar voor bebouwd gebied (T = 100) tot eens per tien jaar (T=10) voor weidegebied. Vanuit het rioleringsbeleid wordt bij het dimensioneren van rioleringen gebruik gemaakt van een ontwerpbui met een herhalingstijd van T = 2. Dit betekent dat de riolering zodanig wordt gedimensioneerd dat de riolering de hoeveelheid hemelwater een keer in de twee jaar niet kan verwerken, waardoor er water op straat blijft staan of omhoog komt uit het riool. Kortom: T=100 heeft betrekking op de kans van voordoen van een gebeurtenis, namelijk de kans op inundatie vanuit het oppervlaktewater (in bebouwd gebied!); T=25 heeft betrekking op de kans voor voordoen van een bepaalde ontwerpbui, gerelateerd aan het versneld afvoeren van regenwater naar het oppervlaktewater (hydrologisch neutraal bouwen); T=2 heeft betrekking op de kans op water op straat vanuit de riolering: de situatie dat het rioolstelsel de waterhoeveelheid niet kan verwerken. Belangrijk bij het bovenstaande is dat de NBW norm betrekking heeft op de gebeurtenis waarbij water vanuit het oppervlaktewater op het maaiveld komt te staan. In beide andere gevallen wordt de respectieve riolerings- en hydrologisch neutraal bouwen-norm gedefinieerd door een ontwerpbui. Een inundatiegebeurtenis kan niet rechtstreeks naar een (ontwerp)bui vertaald worden. Een doorrekening van het stedelijk watersysteem (inclusief rioleringen) met een T=100 bui geeft een eerste benadering van de stedelijke wateropgave. Echter, of er zich bij een bepaalde bui overstromingen voor zullen doen is niet alleen van die bui afhankelijk, maar ook van andere factoren (zoals grondwaterstand, voorgeschiedenis etc.). Zo hoeft bijvoorbeeld een extreme bui in de zomer niet tot problemen te leiden, terwijl dezelfde bui in de winter wel tot problemen kan leiden. Dus de herhalingstijd, T=100, van de gebeurtenis (water op maaiveld) wordt bepaald door een samenspel van de T=X van de bui, de T=Y van de grondwaterstand etc. Normen hydrologisch neutraal bouwen voor het Waterplan Uden Voor wat betreft de berekening van de waterbergingsruimte geldt de volgende norm: Aangenomen wordt dat bij een bui die 1 maal per 25 jaar voorkomt, 42,9 mm neerslag valt in 4 uur tijd (Buishand en Velds regenduurlijnen). De te realiseren waterberging bij ver- en nieuwbouwplannen kan dus berekend worden door het toekomstig verhard oppervlak (m2) te vermenigvuldigen met 0,0429m. Voor het bepalen van de landelijke afvoer gelden momenteel de volgende normen: - GHG > 0,8m = 0,53 l/s/ha; - 0,4m < GHG < 0,8m = 1,08 l/s/ha; - GHG < 0,4m = 1,61 l/s/ha. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

39 3.3 Doelen Hiernaast zijn de volgende aanvullende afspraken gemaakt: Watertoets en Kaderrichtlijn Water De vastgelegde KRW doelen (GET/GCT) en maatregelen gaan in de toekomst deel uitmaken van de toekomstige toetsingcriteria van de watertoets. Waterkansenkaart De waterkansenkaart van het waterschap Aa en Maas (zie bijlage 9) maakt integraal onderdeel uit van het waterplan Uden. Op de kaart worden naar aanleiding van bestaande (beleids)rapporten van de gemeente Uden geen aanpassingen gemaakt. De kaart fungeert in de toekomst als eerste handreiking in het overleg rond de watertoets. Watercontract Het waterschap en de gemeente spreken af om voor de veelvoorkomende kleine plannen (bijv. Artikel 19) een parapluovereenkomst aangaan. Voorwaarde is dat gemeente en waterschap een gemeenschappelijke visie over water hebben en dat deze is vastgelegd in een gezamenlijk document zoals het waterplan. Het watercontract heeft betrekking op plannen die aan de volgende randvoorwaarden voldoen: het totale oppervlak < 3000 m2; toename verhard < 1000 m²; één waterbeheerder; geen oppervlaktewater, onderhavig aan keurbepalingen, aanwezig; geen wijzigingen van sloten e.d.; alleen riolering/omgaan met schoon hemelwater van belang. Er is afgesproken dat de gemeente en waterschap hierover na vaststelling van het waterplan een watercontract zullen afsluiten op basis van een voorstel door het waterschap. Op basis van de hierboven aangegeven opgaven in combinatie met de beleidsvisie, hebben de waterpartners de volgende vier einddoelen opgesteld voor het waterbeleid in Doel 1: Veerkrachtig en duurzaam watersysteem In 2015 is het grondgebruik binnen de gemeente zodanig afgestemd op het natuurlijk functioneren van het watersysteem dat variaties in waterkwantiteit en -kwaliteit, ook bij hevige regenbuien, goed kunnen worden opgevangen (veerkracht). Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

40 3.3.2 Doel 2: Optimaal functionerende waterketen De waterketen is zodanig geoptimaliseerd dat de negatieve kwaliteitsinvloed op het watersysteem tot een minimum wordt teruggebracht evenals het verbruik van grondstoffen. Binnen de keten werken de organisaties op efficiënte en doelmatige wijze samen. Overstorten vinden minimaal plaats en overal waar renovaties of werkzaamheden plaats vinden aan openbare infrastructuur worden schone oppervlakken afgekoppeld Doel 3: Effectieve waterorganisatie Een intensieve en effectieve samenwerking vindt plaats op vele niveau s: tussen het waterschap Aa en Maas en de gemeente Uden, tussen de gemeente Uden en de omliggende gemeentes en tussen de gemeente en bevolking en belangenorganisaties. Organisatorische grenzen vormen geen belemmering in het operationele waterbeheer en problemen worden niet onderling afgewenteld. Er wordt actief werk met werk gemaakt en projecten en beleid versterken elkaar Doel 4: Hoog ontwikkeld waterbewustzijn Regelmatige communicatie en een hoog waterbewustzijn zijn kenmerkend voor de gemeente en haar inwoners. Zowel de gemeente, scholen, maatschappelijke organisaties als de waterbeheerders (provincie, waterschap, drinkwatermaatschappij en omliggende gemeentes) versterken elkaars inspanningen. 3.4 Streefbeelden 2015 In deze paragraaf worden de doelen uitgewerkt in gebiedsspecifieke streefbeelden. In het ene gebied zal het accent meer op de waterkwaliteit liggen, in het ander vooral het vasthouden van water. De streefbeelden zijn zowel gebiedsspecifiek als functiegericht. Anders gezegd: voor gebieden met een vergelijkbare hydrologie (zie hoofdstuk 2) en gewenste waterfuncties stellen we één streefbeeld op. In tabel 3.1 wordt dit uitgewerkt. Daarna wordt elk streefbeeld afzonderlijk gedetailleerd. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

41 Tabel 3.1: Karakterisering watersysteem op hoofdlijnen en streefbeelden Gebied in de ruimtelijke hoofdstructuur Maashorst Jonge Peelontginning Oude Peelontginning Dal van de Leijgraaf Hydrologische condities (Doel)functies watersysteem en - keten Zeer gevarieerde waterhuishouding door het voorkomen van 2 breuken en de hiertussen gelegen Natuur en wijstgronden (infiltratie en schol van Uden. Hoger gelegen infiltratiegebieden voeden kwelgebieden. De grondwaterstand is kwel) zeer gevarieerd met een abrupte overgang bij de breuken. De Maashorst kenmerkt zich in Landbouw (duurzaam en extensief) hoofdzaak door leemarm en zwak lemig fijn zand. Verder komt er in het oosten grof zand aan het Recreatie maaiveld en tref je veen aan bij de wijstgronden. Hoger gelegen infiltratie- en intermediair gebied met naar het oosten georiënteerde waterlopen, Landbouw (drainage en peilbeheer, afwaterend naar het Defensie-/Peelkanaal en de Raam. De waterhuishouding wordt gestuurd door infiltratie) de ontwatering ten behoeve van de landbouw. Het bodemtype bestaat uit leemarm en zwak lemig fijn zand. Afwisseling van infiltratie, intermediaire en kwel gebieden met naar het westen georiënteerde Landbouw (drainage en peilbeheer) waterlopen, afwaterend naar de Leijgraaf. Door het voorkomen van breuken zijn verspreid Wijstgronden (infiltratie en kwel) wijstgronden aanwezig. Ten behoeve van de landbouw zijn deze gedeeltelijk ontwaterd. De bodems Recreatie (recreatie- en zwemplas kenmerken zich door het veelvuldig voorkomen van leemarm en zwak lemig fijn zand en in mindere Hemelrijk) mate lemig fijn zand en grof zand. Op locaties met wijstgronden komt ook veen voor. Laag gelegen beekdal gevoed door kwel en oppervlaktewater van de waterlopen uit de gebieden Afvoer (landelijk en stedelijk water) ten oosten van de Peelrandbreuk en de gemeenten Boekel en Veghel. De bodem verloopt van Waterberging, regionaal lemig fijn zand in het dal tot leemarm fijn zand ten oosten van het dal. Recreatie en natuur (EVZ) Landbouw (duurzaam en extensief) Streefbeeld Natuurlijk en gevarieerd Water voor de landbouw Water voor de landbouw en wijst Ruim en Robuust Stedelijke kernen Evenals de Maashorst en de Oude Peelontginning liggen de kernen van Uden en Volkel op de schol van Uden. Aan de randen van de kern liggen de Raam- en Peelrandbreuk met hoge grondwaterstanden. Overtollig water wordt afgevoerd door de Kleutersche en Bitswijkse Loop. De Wonen en industrie (riolering en drainage) Ontvangstmedium overstorten Schoon water vasthouden met droge voeten kern van Odiliapeel ligt in een infiltratiegebied. Het bodemtype bestaat voornamelijk uit leemarm en riolering zwak lemig fijn zand met enkele lemige bodems ten oosten van Goorkens en grove zanden ter Beleving plaatse van Vluchtoord en ten oosten van Melle. Viswater Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

42 Streefbeeld De Maashorst: natuurlijk en gevarieerd De Maashorst heeft een natuurlijk watersysteem. Het hemelwater infiltreert ter plaatse in de bodem. Dit heeft een positief effect op de ontwikkeling van natte heide en vennen in de natuurkern. Verder stroomafwaarts komt het grondwater als kwelwater in de wijstgronden, het dal van de Leijgraaf en het dal van de Groote Wetering aan de oppervlakte. De wijstgronden in de zone Raktse veld, Raktse Beemden (St. Annabosch), Loose Beemden en Hoge Burcht zijn ontwikkeld en beschermd (zie figuur 3.1). Dit zijn wijstgronden van het type A1 13. Figuur 3.1: Overzicht te ontwikkelen en beschermen wijstgronden in Uden De waterlopen vormen een belangrijk onderdeel van het landschap. De waterlopen en de oevers hebben een natuurfunctie gericht op een hoge soortenrijkdom van gebiedsspecifieke soorten. Waardevolle soorten vogels, amfibieën en vissen komen voor in het gebied. 13 Wijstgronden type A1 zijn wijstgronden met een zichtbare breuk en kwel tot in het maaiveld. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

43 De landbouw in de schil heeft een functie in samenhang met extensieve recreatie en wonen. Er is ruimte voor verbrede landbouw 14 door ondermeer de stimulering van groenblauwe diensten 15. De rijkdom aan natuurlijke, landschappelijke en cultuurhistorische waarden, vormen een basis voor educatie op scholen en in verenigingen. Langs specifieke delen van de waterlopen (waar de natuurlijke functie geen nadelige gevolgen ondervindt) kan worden gefietst en gewandeld. Streefbeeld Jonge Peelontginning: water voor de landbouw De waterlopen en de oevers hebben een landbouwkundige functie gericht op het realiseren van een voor de landbouw optimale grondwaterstand (reguleren waterpeil). Het waterpeil is zodanig ingesteld dat er geen onnodige drainage plaatsvindt en waar nodig wordt het water getrapt vastgehouden met stuwen. De waterlopen hebben een zuiverende werking (op bijvoorbeeld overstortwater uit Odiliapeel). Rond een deel van de waterlopen is een zone gevrijwaard van bemesting en bestrijdingsmiddelen. De waterlopen zijn zichtbaar en schoon. Streefbeeld Oude Peelontginning: water voor de landbouw en wijstgronden De waterlopen en de oevers hebben een landbouwkundige functie gericht op het realiseren van een voor de landbouw optimale grondwaterstand (reguleren waterpeil). Het waterpeil is zodanig ingesteld dat geen onnodige drainage plaatsvindt en het water wordt getrapt vastgehouden. De wijstgronden in Kooldert worden actief ontwikkeld en beschermd en het watersysteem is hierop afgestemd. Het gaat hier om wijstgronden van het type C1 16. De waterlopen hebben een zuiverende werking (op bijvoorbeeld overstortwater uit Volkel). Rond een deel van de waterlopen is een zone gevrijwaard van bemesting en bestrijdingsmiddelen. De waterlopen vormen een belangrijk onderdeel van het landschap. De waterlopen zijn zichtbaar en schoon. Waar mogelijk wordt drainage van wijstgronden voorkomen. De wijstgronden hebben een natuurlijke of ecologische landbouwfunctie. De overige gronden hebben een landbouwkundige functie. Natuurlijke waarden en cultuurhistorie vormen een basis voor educatie voor scholen en verenigingen. De wijstgronden kunnen worden beleefd te voet en op de fiets. Streefbeeld Dal van de Leijgraaf: ruim en robuust De Leijgraaf is de hoofdafvoergang voor overvloedig water van de gemeente Uden en de omliggende gemeentes Boekel, Veghel en Bernheze. Regionale waterberging tijdens overvloedige neerslag vindt hier plaats, zonder afwenteling vanuit stedelijk gebied. De ontwikkelingsvisie voor de Leijgraaf wordt breed gedragen en leidt tot de volledige realisatie van de ecologische verbindingszone (EVZ) in De waterloop en de oevers hebben een natuurfunctie gericht op een hoge soortenrijkdom van gebiedsspecifieke soorten. Het beheer is natuurvriendelijk. Natuurlijke waarden en cultuurhistorie vormen een basis voor educatie voor scholen en verenigingen. 14 Hiermee wordt bedoeld de combinatie landbouw met (neven)activiteiten zoals recreatie, educatie, zorgboerderijen en agrarisch natuurbeheer. 15 Groenblauwe diensten zij 'producten' die een grondeigenaar, meestal een agrariër, levert in het belang van natuur landschap en water, zoals water vasthouden, natuurbeheer op een deel van zijn land enzovoort. Hier staat een vorm van inkomen tegenover. 16 Wijstgronden type C1 zijn wijstgronden zonder een zichtbare breuk en zonder kwel tot in het maaiveld. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

44 De Leijgraaf vormt een belangrijk onderdeel van het landschap en het water is zichtbaar en schoon. Langs delen van de Leijgraaf waar de natuurlijke functie geen nadelige gevolgen ondervindt wordt gefietst en gewandeld. Streefbeeld Stedelijke kernen: schoon water vasthouden met droge voeten Langs het water wordt gefietst, gevist en gewandeld. Het water heeft een educatieve rol in relatie met aardkundige waarden. Er is een gevarieerde stedelijke natuurontwikkeling, ook in de aanwezige natuurvriendelijke oevers. De waterlopen vormen ecologische verbindingen in de stad. Buffering van water vindt plaats in de waterlopen en retentiebekkens. De stedelijke wateropgave is gerealiseerd en het systeem kan ook extreme buien (die eens in de 100 jaar voorkomen) opvangen zonder dat er overlast of onveilige situaties ontstaan. Waar mogelijk wordt hemelwater afgekoppeld en geïnfiltreerd, zodat de kwel in de wijstgronden wordt gevoed. Na 2015 wordt bij extreme neerslag alleen afvalwater uit de riolering ontvangen in die waterlopen die rechtstreeks in verbinding staan met de Bitswijkseloop en Kleuterscheloop. De zuiverende werking van het watersysteem wordt gestimuleerd. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

45 Figuur 3.2: Situering streefbeelden waterplan Uden Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

46 4 UITWERKING STREEFBEELDEN 4.1 Inleiding De streefbeelden die in het voorgaande hoofdstuk zijn schetsen een fraai toekomstbeeld voor water in Uden. Dit beeld wordt breed gedragen door de verschillende organisaties binnen de gemeente en door de waterpartners en vormt hiermee de basis voor het toekomstige waterbeleid 17. In dit hoofdstuk werken we de streefbeelden uit naar concrete projecten waar de gemeente en haar waterpartners de komende jaren mee aan de slag gaan en welke worden doorvertaald naar de jaarlijkse operationele plannen. In dit hoofdstuk bespreken we steeds per ruimtelijk streefbeeld vier onderwerpen: 1. Een korte beschrijving van de waterhuishouding in het deelgebied. 2. De gewenste toekomstige functies die samenhangen met het streefbeeld. 3. Optredende knelpunten. 4. Oplossingsrichtingen en projecten. Vervolgens bespreken we nog de thema s waterorganisatie en communicatie. Besluitvorming en prioritering In hoofdstuk 1 van het waterplan gaven we al aan hoe in het waterplan Uden zowel inhoud áls proces een belangrijke rol hebben gespeeld bij het opstellen van het waterplan. De bovengenoemde vier onderwerpen zijn dan ook op verschillende niveau s (ambtelijk, bestuurlijk en klankbordgroep en intergemeentelijk) op actieve wijze uitgewerkt. Naast de reguliere overleggen met projectgroep en stuurgroep zijn de volgende activiteiten uitgevoerd om het waterplan te verankeren binnen de gemeente: een excursie naar markante waterpunten binnen de gemeente voor leden van het college B&W, raadsleden, leden van het DB van het waterschap, klankbordgroep en de projectgroep; vier werksessies met de projectgroep en specialisten buiten de projectgroep binnen de gemeente en het waterschap. In deze sessies zijn de volgende onderwerpen behandeld: 1) Visie en streefbeelden, 2) Stedelijke wateropgave, 3) Kaderrichtlijn water en 4) Watertoets; drie presentaties aan het college van B&W over respectievelijk de Visie en streefbeelden, de Kaderrichtlijn water en de voorgenomen projecten; twee interactieve waterrondetafel gesprekken met de klankbordgroep over kansen en knelpunten en de prioritering van projecten. Hiernaast hebben vertegenwoordigers actief deelgenomen aan de werksessie visie en streefbeelden. Raadsleden van de gemeente Uden hebben ook deelgenomen aan de waterrondetafel gesprekken. 17 De streefbeelden zijn als aparte Notitie Visie en Streefbeelden met de projectgroep, klankbordgroep en stuurgroep besproken. De notitie is vervolgens vastgesteld door de stuurgroep op 23 september Aanvullend commentaar van de klankbordgroep is verwerkt in het waterplan zelf. De bijdrage van met name Jan v/d Wijgert en Willem Peeters van het IVN is hierbij waardevol geweest. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

47 4.2 De Maashorst: natuurlijk en gevarieerd Bodem en water Functies De Maashorst ontleent zijn naam aan de Regionale Natuur- en Landschapseenheid (RNLE) Maashorst-Maasvallei. Het gedeelte van deze RNLE dat binnen de gemeente Uden valt grenst aan de noordzijde van de kern Uden en omvat ondermeer Slabroek en Bedafsche Bergen. Tot het streefbeeld Maashorst behoren ook het St. Annabosch, Hengstheuvel, Loo, Rakt en de Erphoeve. Het gebied ligt op de schol van Uden en bestaat in het westelijk deel voornamelijk uit hoge zwarte enkeerdgronden met leemarm en zwak lemig fijn zand. Het deel ten oosten van de Raambreuk bestaat uit Podzolgronden die hoofdzakelijk ontstaan zijn in infiltratiegebieden. Deze gronden bestaan uit leemarm en zwak lemig fijn zand en deels uit grof zand. Infiltratie in deze gebieden speelt een belangrijke rol voor de wijstgronden. Net ten oosten van de twee breuken kwamen voorheen natte gronden voor met grondwatertrap III, terwijl dat tegenwoordig veel drogere gronden zijn met grondwatertrap V en VI. In vergelijking met de omgeving (Gt VII en VIII) gaat het nog steeds om relatief natte gronden. De natte gronden bestaan deels uit wijstgronden, die sterk afhankelijk zijn van het opkwellende grondwater. Het watersysteem heeft in dit gebied een belangrijke functie voor de natuurontwikkeling en de wijstgronden. Dat betekent dat de infiltratie in de oorspronkelijke infiltratiegebieden, zoals Udenoord, behouden moet blijven en verbeterd. De wijstgronden moeten gevoed worden met kwalitatief goed infiltratiewater om te kunnen blijven bestaan. De ontwatering door de waterlopen Aalsgraaf en Meeuwerloop, dient afgestemd te zijn op de wijstgronden Streefbeeld Maashorst Het streefbeeld voor de Maashorst, natuurlijk en gevarieerd, is een keuze voor de ontwikkeling van natuur en wijst. Agrarische activiteiten worden niet verder uitgebouwd. Voor de natuur- en wijstontwikkeling, worden Groenblauwe diensten gestimuleerd en wordt de ontwatering verminderd ter bevordering van de infiltratie. De wijstgronden in de zone Raktse veld, Raktse Beemden (St. Annabos), Loose Beemden en Hoge Burcht zijn ontwikkeld en beschermd. De waterlopen vormen een belangrijk onderdeel van het landschap en de waterlopen en de oevers hebben een natuurfunctie gericht op een hoge soortenrijkdom van gebiedsspecifieke soorten. De rijkdom aan natuurlijke, landschappelijke en cultuurhistorische waarden, vormen een basis voor educatie op scholen en in verenigingen. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

48 4.2.4 Knelpunten De knelpunten om de functies te kunnen vervullen en het streefbeeld in 2015 te behalen zijn: intensieve ontwatering en grondwateronttrekkingen belemmeren natuurontwikkeling en zorgen voor een verminderde hoeveelheid kwel in wijstgronden; doorsnijding van de breuken belemmert de ontwikkeling van wijstgronden; diffuse verontreiniging vanuit de landbouw zijn ongunstig voor kwelwaterkwaliteit voor de wijst en ecologische en chemische doelen Leijgraaf en Groote Wetering; belevingswaarde wijstgronden afgenomen door afname zichtbaarheid De opgaven voor de Maashorst Projecten Om de knelpunten op te lossen in het gebied de Maashorst staat de gemeente voor de volgende opgaven: bevorderen infiltratie en verminderen ontwatering; bevorderen kwel in de wijstgronden; uitspoeling nutriënten en bestrijdingsmiddelen minimaliseren zodat er geen belemmering optreedt voor de ecologie en chemie (KRW normen gehaald in 2015); bevorderen beleving en educatie. De hiermee samenhangende opgave ten aanzien van de belevingswaarde wijstgronden komt aan bod in het hoofdstuk over watercommunicatie. Deze geld voor meerdere deelgebieden en streefbeelden. Om aan deze opgaven te kunnen voldoen zijn in het waterplan projecten opgenomen met onderliggende deelprojecten. Hierbij wordt aangesloten bij bestaande initiatieven welke in de Visie Maashorst-Herperduin staan omschreven. De volgende projecten worden opgenomen in het waterplan. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

49 Tabel 4.1: Projecten Maashorst Streefbeeld Naam Project Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten Tijdspad (indicatief in 1000,-) Maashorst: Natuurlijk Bevorderen infiltratie en Intensieve ontwatering en 1 Dempen bovenloop WS Aa en Maas IVN, gemeente, 60 tot Natuurlijk en Gevarieerd watersysteem Maashorst verminderen ontwatering in de Maashorst, bevorderen kwel in de wijstgronden In de Maasthorst grondwateronttrekkingen in kerngebied belemmeren natuurontwikkeling en zorgen voor een verminderde hoeveelheid kwel in 2 Meeuwerloop en Groote Wetering (Visie Maashorst- Herperduin (M-Hd) projecten 11, 27 en 32) Water vasthouden in de WS Aa en Maas ZLTO IVN, gemeente, 40 tot Herperduinen visie en uitvoeringsprogramma zijn diverse projecten benoemd waarop aangesloten kan wijstgronden 3 haarvaten door verondiepen waterlopen (Visie M-Hd projecten 11, 27 en 32) Stimuleren groenblauwe Maashorstboeren ZLTO ZLTO, provincie 50 tot worden. Het waterschap heeft een uitgewerkt plan voor aanpak verdroging opgesteld met detailmaatregelen. diensten door de landbouw (Structuurvisie+ en Visie M-Hd project 5) en inzetten provinciale Stimuleringsregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN) en /of ZLTO per jaar 4 Grondverwerving in infiltratiegebieden (Visie M-Hd project 11) en wijstgronden (St.) Annabos). Er is verschil tussen EHS en niet-ehs gebieden. In verwervingsgebieden compensatie nodig voor de landbouw WS Aa en Maas SBB, ZLTO PM Uitvoeren herstelproject met SBB WS Aa en Maas PM 2007 Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

50 Streefbeeld Naam Project Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten Tijdspad (indicatief in 1000,-) terreinbeheerder en subsidie (Visie M-Hd o.a. project 11) 6 Uitvoeren antiverdrogingsproject WS Aa en Maas Maashorstboeren, PM Maashorst (Visie M-Hd project 11) ZLTO, SBB, N+M verenigingen 7 Groote Wetering ecologisch WS Aa en ZLTO 50 tot verbeteren door natuurvriendelijke oevers, beekbegeleidende beplanting, ruimte voor meandering.(structuurvisie+ en Visie M-Hd project 27) Maas/SBB Terugdringen belasting diffuse en puntbronnen Terugdringen vervuiling door diffuse bronnen. Verontreinigingen vormen geen belemmering voor ecologie en chemie (KRW normen gehaald in 2015) Diffuse bronnen vanuit de landbouwgebieden bemoeilijken het behalen van de ecologische en chemische (KRW) doelen en zijn ongunstig voor de waterkwaliteit 1 2 Vaststellen doelen - maatregelen - kosten voor de KRW KRW maatregelenpakket opstellen en uitvoeren waaronder: - bufferzones - aanleg natuurvriendelijke oevers (vlg. beleid en visie waterschap) WS Aa en Maas WS Aa en Maas ZLTO, gemeente ZLTO, gemeente PM PM Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

51 4.3 Jonge Peelontginning: water voor de landbouw Bodem en water Functies De jonge Peelontginning is een hoger gelegen infiltratie- en intermediair gebied met naar het oosten georiënteerde waterlopen, afwaterend naar het Defensie-/Peelkanaal en de Raam. De waterhuishouding wordt gestuurd door de ontwatering ten behoeve van de landbouw. Het bodemtype bestaat vrijwel uitsluitend uit droge Veldpodzolgronden met grof zand en/of grind beginnend tussen 40 en 120 cm. Podzolgronden worden voornamelijk gevormd in infiltratiegebieden. Het bodemmateriaal bestaat uit leemarm en zwak lemig fijn zand. Het watersysteem in dit gebied staat vooral ten dienste van de landbouw. Waterlopen hebben een landbouwkundige functie gericht op het realiseren van een voor de landbouw optimale grondwaterstand. Hierbij is het Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime (GGOR) leidend. Binnen dit gebied ligt het vliegveld Volkel wat in de reconstructie wordt aangeduid als extensiveringsgebied met het primaat natuur evenals de Odiliapeelse bossen (ontginningsbossen) ten zuiden van Odiliapeel. Het betreft hier geen natte natuur, maar water vasthouden en laten infiltreren is hier wenselijk in het kader van waterconservering Streefbeeld jonge Peelontginning De waterlopen en de oevers hebben een landbouwkundige functie gericht op het realiseren van een voor de landbouw optimale grondwaterstand. Het waterpeil is zodanig ingesteld dat er geen onnodige drainage plaatsvindt (waterconservering) en waar nodig wordt het water getrapt vastgehouden met stuwen. De waterlopen hebben een zuiverende werking (op bijvoorbeeld overstortwater uit Odiliapeel). Rond een deel van de waterlopen is een zone gevrijwaard van bemesting en bestrijdingsmiddelen. De waterlopen zijn zichtbaar en schoon Knelpunten De knelpunten om de functies te kunnen vervullen en het streefbeeld in 2015 te behalen zijn: te snelle afvoer van water veroorzaakt verdroging voor de natuur en landbouw; diffuse bronnen vanuit de landbouwgebieden bemoeilijken het behalen van de ecologische en chemische (KRW) doelen voor het waterlichaam Defensiekanaal en zijn ongunstig voor de waterkwaliteit. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

52 4.3.5 De opgaven voor de jonge Peelontginning Projecten Om de knelpunten op te lossen in het gebied de Maashorst staat de gemeente voor de volgende opgaven: realisatie GGOR voor optimaliseren waterhuishouding ten behoeve van de landbouw met voldoende drooglegging en zonder onnodige drainage en afvoer; uitspoeling nutriënten en bestrijdingsmiddelen minimaliseren zodat er geen belemmering optreedt voor de ecologie en chemie (KRW normen gehaald in 2015). De projecten die geformuleerd zijn om de knelpunten op te lossen staan op de volgende pagina. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

53 Tabel 4.2: Projecten Jonge Peelontginning Streefbeeld Naam Project Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten (indicatief in 1000,-) Tijdspad Jonge Peelontginning: Water voor de landbouw Optimalisatie waterhuishouding Jonge Peelontginning voor de landbouw Realisatie GGOR voor optimaliseren waterhuishouding ten behoeve van de landbouw met voldoende drooglegging maar zonder onnodige drainage en afvoer. Terugdringen Terugdringen vervuiling belasting diffuse door diffuse bronnen. bronnen Nutriënten en bestrijdingsmiddelen vormen geen belemmering voor ecologie en chemie (KRW normen) Te snelle afvoer van water veroorzaakt verdroging voor de landbouw 1 Studie GGOR waarin onderzoek naar optimale watersysteeminrichting en peilbeheer uitvoeren (plaatsen stuwen, verleggen watergangen, verondiepen watergangen) WS Aa en Maas ZLTO, gemeente PM Uitvoeren aanpassingen WS Aa en Maas ZLTO, PM watersysteem o.b.v. GGOR gemeente Diffuse bronnen vanuit 1 Vaststellen doelen - WS Aa en Maas ZLTO, PM de landbouwgebieden maatregelen - kosten voor de gemeente bemoeilijken het KRW behalen van de ecologische en chemische (KRW) doelen en zijn ongunstig voor de waterkwaliteit 2 KRW maatregelenpakket opstellen en uitvoeren waaronder: - bufferzones - aanleg natuurvriendelijke oevers (vlg. beleid en visie waterschap) WS Aa en Maas ZLTO, gemeente PM Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

54 4.4 Oude Peelontginning: water voor de landbouw en wijstgronden Bodem en water Functies De bodemopbouw in het gebied van de oude Peelontginning is gevarieerd. Hoewel het materiaal bijna overal bestaat uit leemarm en zwak lemig fijn zand, zijn er grote verschillen in ontstaanswijze. Zo treft je in het oostelijke deel met name Enkeerdgronden aan die zijn ontstaan door jarenlange bemesting van het land met een mengsel van stalmest, bosstrooisel, en heideplaggen. Meer naar het westen, richting de Peelrandbreuk, komen Beekeerdgronden met een oost-west georiënteerde ligging voor. Deze gronden zijn vroeger beschreven als beekbezinkingsgronden of beekdalgronden. De dalvormige laagtes komen veelal overeen met de Beekeerdgronden. Van nature stroomde het overtollige grondwater via deze laagtes naar het westen tot aan de Peelrandbreuk. Daar zocht het de laagste plekken op en stroomde over de rand in het dal van de Leijgraaf. Rond 1970 zijn er in het kader van de ruilverkaveling diverse waterlopen aangelegd, deels in de laagtes en deels daarbuiten. Deze waterlopen zijn recht en doorsnijden de Peelrandbreuk op diverse plekken. Het watersysteem dient vanaf 1970 vooral om een voor de landbouw optimale grondwaterstand te realiseren. Tegenwoordig wordt er steeds meer belang gehecht aan een watersysteem dat is afgestemd op meerdere functies zoals de wijstgronden en recreatieplas Hemelrijk Streefbeeld oude Peelontginning De waterlopen en de oevers hebben primair een landbouwkundige functie gericht op het realiseren van een voor de landbouw optimale grondwaterstand (reguleren waterpeil). Het waterpeil is zodanig ingesteld dat geen onnodige drainage plaatsvindt (waterconservering) en het water wordt getrapt vastgehouden. Daarnaast wordt waar mogelijk drainage van de wijstgronden voorkomen. De wijstgronden hebben een natuurlijke of ecologische landbouwfunctie. De waterlopen hebben een zuiverende werking (op bijvoorbeeld overstortwater uit Volkel). Rond een deel van de waterlopen is een zone gevrijwaard van bemesting en bestrijdingsmiddelen. De waterlopen vormen een belangrijk onderdeel van het landschap. De waterlopen zijn zichtbaar en schoon. In het zuiden, op de grens met Boekel, ligt een Ecologische Verbindingszone op de Meerkensloop. Natuurlijke waarden en cultuurhistorie vormen een basis voor educatie voor scholen en verenigingen. De wijstgronden kunnen te voet en op de fiets worden beleefd. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

55 4.4.4 Knelpunten De knelpunten om de functies te kunnen vervullen en het streefbeeld in 2015 te behalen zijn: te snelle afvoer van water veroorzaakt verdroging voor de landbouw en wijstgronden; diffuse bronnen vanuit de landbouwgebieden bemoeilijken het behalen van de ecologische en chemische (KRW) doelen en zijn ongunstig voor de waterkwaliteit; trage realisatie EVZ Meerkensloop; beperkte belevingswaarde wijstgronden De opgaven voor de oude Peelontginning Projecten De knelpunten stelt de gemeente voor de volgende opgaven: realisatie GGOR voor optimaliseren waterhuishouding ten behoeve van de landbouw en wijstgronden met voldoende drooglegging maar zonder onnodige drainage en afvoer; terugdringen vervuiling door diffuse bronnen. Nutriënten en bestrijdingsmiddelen vormen geen belemmering voor ecologie en chemie (KRW normen); realisatie EVZ Meerkensloop. De hiermee samenhangende opgave ten aanzien van de belevingswaarde wijstgronden komt aan bod in het hoofdstuk over watercommunicatie. Om aan deze opgaven te kunnen voldoen worden in het waterplan de volgende projecten voorzien. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

56 Tabel 4.3: Projecten Oude Peelontginning Streefbeeld Naam Project Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten (indicatief in 1000,-) Tijdspad Oude Optimalisatie Realisatie GGOR voor Te snelle afvoer van 1 Studie GGOR waarin onderzoek WS Aa en Maas ZLTO, PM Peelontginning: waterhuishouding optimaliseren water veroorzaakt naar optimale gemeente Water voor de Oude waterhuishouding ten verdroging voor de watersysteeminrichting en landbouw en Peelontginning behoeve van de landbouw landbouw en peilbeheer uitvoeren (plaatsen wijst voor de landbouw en wijstgronden met wijstgronden stuwen, verleggen watergangen, en wijstgronden voldoende drooglegging verondiepen watergangen) maar zonder onnodige 2 Uitvoeren aanpassingen WS Aa en Maas ZLTO, PM drainage en afvoer. watersysteem o.b.v. GGOR gemeente Terugdringen Terugdringen vervuiling door Diffuse bronnen vanuit 1 Vaststellen doelen - WS Aa en Maas ZLTO, PM belasting diffuse diffuse bronnen. Nutriënten de landbouwgebieden maatregelen - kosten voor de gemeente bronnen en bestrijdingsmiddelen bemoeilijken het KRW vormen geen belemmering voor ecologie en chemie behalen van de ecologische en 2 KRW maatregelenpakket opstellen en uitvoeren WS Aa en Maas ZLTO, gemeente PM (KRW normen) chemische (KRW) doelen en zijn ongunstig voor de waterkwaliteit waaronder: - bufferzones rond waterlopen - aanleg natuurvriendelijke oevers (beleid en visie waterschap) - extensivering landbouw en stimuleren biologische landbouw in de beïnvloedingsgebieden van prioritaire wijstgronden (reconstructie) EVZ Realisatie EVZ Trage realisatie EVZ 1 Aankoop gronden voor EVZ Gemeente ZLTO, WS 210 WS 2006 Meerkensloop Meerkensloop Meerkensloop. (ongeveer 3 km keer 25 meter, Aa en Maas 315 gemeente (grondaankoop) waarvan eerste 10 m WS en 15 Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

57 Streefbeeld Naam Project Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten (indicatief in 1000,-) Tijdspad m gemeente) 2 Opstellen PvA EVZ Gemeente ZLTO, WS 20 tot Meerkensloop en gebruik maken Aa en Maas van provinciale regeling Stimulering Agrarisch Natuurbeheer (SAN) 3 Uitvoeren EVZ Meerkensloop Gemeente ZLTO, WS 300 tot (ongeveer 3 km) Aa en Maas 2010 Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

58 4.5 Dal van de Leijgraaf: ruim en robuust Bodem en water Functies Het dal van de Leijgraaf is een laag gelegen beekdal dat gevoed wordt door kwel en oppervlaktewater van de waterlopen uit de gebieden ten oosten van de Peelrandbreuk en de gemeenten Boekel en Veghel. De bodem verloopt van lemig fijn zand in het dal tot leemarm fijn zand ten oosten van het dal. De Leijgraaf heeft een belangrijke afvoerfunctie voor overvloedig water van de gemeente Uden en de omliggende gemeentes Boekel, Veghel en Bernheze, uit zowel landelijk als stedelijk gebied. De Leijgraaf heeft in het kader van de regionale waterberging een belangrijke functie. De waterloop en de oevers hebben een natuurfunctie gericht op een hoge soortenrijkdom van gebiedsspecifieke soorten. De Leijgraaf is een ecologische verbindingszone (EVZ) binnen de ecologische hoofdstructuur (EHS). De Leijgraaf vormt een belangrijk onderdeel van het landschap en het water is zichtbaar en schoon Streefbeeld dal van de Leijgraaf Intermezzo: Dal van de Leijgraaf (bron: J. v/d Wijgert: IVN en W. Peters: Brabants Landschap) Het beekdal was tot 30 jaar geleden voor de ruilverkaveling een dicht en kleinschalig landschap met vooral veel greppels met houtige gewassen daarlangs. De on- en semi-verharde wegen en paden hadden hogere houtige gewassen als populieren langszij staan die al of niet met voorpootrecht werden geteeld. In ons laagland waren immers de rivierdalen relatief open. Voor de beekdalen op de hellende zandgronden gold na de middeleeuwen, afvoer van water als eerste noodzaak, maar daar liep meteen het vastleggen van de stroombedding middels houtige gewassen mee parallel. De beekdalen werden veelal als beemden gebruikt om te hooien en na te weiden. Langs de scheidingsgreppels verder van de hoofdwatergang werden wegens het ontbreken van puntdraad houtige gewassen getolereerd of aangeplant om het vee op het eigendom te houden. De Leijgraaf is de hoofdafvoergang voor overvloedig regionaal water, met name afkomstig van de Peelhorst. In droge tijden kan water worden ingelaten vanuit de Aa bij het plaatsje Erp. Het dal van de Leijgraaf wordt ingezet voor de regionale waterberging tijdens overvloedige neerslag, zonder afwenteling vanuit stedelijk gebied. Natuurpotenties worden benut door werk met werk te maken en het beheer is natuurvriendelijk. Migratie langs de waterloop is voor diverse soorten mogelijk, want de ecologische verbindingszone (EVZ) is gerealiseerd. De waterloop en de oevers hebben een natuurfunctie gericht op een hoge soortenrijkdom van gebiedsspecifieke soorten. Natuurlijke waarden en cultuurhistorie vormen een basis voor educatie voor scholen en verenigingen. De waterloop vormt een belangrijk onderdeel van het landschap. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

59 De waterloop is zichtbaar en schoon. Langs delen van de waterloop (waar de natuurlijke functie geen nadelige gevolgen ondervindt) wordt gefietst en gewandeld Knelpunten De knelpunten die spelen in dit gebied zijn: trage realisatie EVZ door onvoldoende gecoördineerde aanpak en afstemming (vooral m.b.t. grondaankoop); diffuse bronnen vanuit de landbouw en stedelijk gebied bemoeilijken behalen ecologische en chemische (KRW) doelen Leijgraaf; onduidelijkheid locatie en omvang regionale waterberging. i.v.m. benutten mogelijkheden combineren berging en natuurontwikkeling De opgaven voor het dal van de Leijgraaf Projecten Om de knelpunten op te lossen zijn de volgende opgaven van belang: regionale waterberging; realisatie EVZ en ontwikkelingsvisie Leijgraaf; combineren natuur en recreatie. Om aan deze opgaven te kunnen voldoen worden in het waterplan de volgende projecten voorzien. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

60 Tabel 4.4: Projecten Dal van de Leijgraaf Streefbeeld Naam Project Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten Tijdspad (indicatief in 1000,-) Dal van de Een vitale Realiseren Onduidelijkheid 1 Opstellen Ontwikkelingsplan Leijgraaf en Gemeente WS Aa en Maas, 20 tot Leijgraaf: Ruim en robuust Leijgraaf: regionale waterberging en natuurontwikkeling noodzakelijke waterberging vanuit de regionale opgave (stroomgebiedsvisie) in 2015 locatie en omvang regionale waterberging. i.v.m. benutten mogelijkheden combineren berging en natuurontwikkeling 2 voortvloeiende deelprojecten (met o.a. 4km EVZ binnen gemeente Uden) Natuurvriendelijk inrichten waterbergingsgebieden met aandacht voor ecologische en chemische doelen (aandacht voor afstemmen landbouw op bergingsfunctie door stimuleren groenblauwe diensten, natuurfunctie beekdal en instellen bemestingsvrije- en bestrijdingsmiddelenvrije zones rond de beek, zie ook projecten "terugdringen belasting diffuse- en puntbronnen). WS Aa en Maas buurgemeenten, ZLTO ZLTO, gemeente, IVN PM Afronden regionale wateropgave door waterschap met benoeming bergingsgebieden (omvang en locatie) WS Aa en Maas ZLTO, gemeente, IVN PM 2006 Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

61 4.6 Stedelijke kernen: schoon water vasthouden met droge voeten Bodem en water Functies Evenals de gebieden Maashorst en de Oude Peelontginning liggen de kernen van Uden en Volkel op de schol van Uden. Aan de randen van de kern liggen de Raam- en Peelrandbreuk waar hoge grondwaterstanden voorkomen. Overtollig water wordt afgevoerd door de Kleutersche- en Bitswijkse loop. De voornaamste andere stedelijke wateren zijn de Melle vijvers, aangelegd voor de ontwatering van de nieuwbouw van de Melle in de 70 er jaren. Er bevinden zich 20 overstorten vanuit het riool op het stedelijk water. De kern van Odiliapeel ligt in een infiltratiegebied wat afwatert naar de Raam. Het bodemtype bestaat voornamelijk uit leemarm en zwak lemig fijn zand met enkele lemige bodems ten oosten van Goorkens en grove zanden ter plaatse van Vluchtoord en ten oosten van Melle. De voornaamste functies die het watersysteem in het stedelijke gebied vervult zijn: het mogelijk maken van wonen en bedrijvigheid door ontwatering; het ontvangen van overgestort rioolwater; beleving van water Streefbeeld stedelijke kernen Het hemelwater is waar mogelijk afgekoppeld (en wordt niet aangekoppeld bij nieuwe ontwikkelingen) en infiltreert in de bodem. Hemelwater wordt hierdoor vertraagd afgevoerd en gebruikt voor de aanvulling van het grondwater. De stedelijke wateropgave is gerealiseerd conform de afspraken uit het Nationaal Bestuursakkoord Water en er ontstaan geen extreme overlast of onveilige situaties. Na 2015 wordt bij extreme neerslag alleen afvalwater uit de riolering ontvangen in die waterlopen die rechtstreeks in verbinding staan met de Bitswijkseloop en Kleuterscheloop Knelpunten De knelpunten om de functies te kunnen vervullen en het streefbeeld in 2015 te behalen zijn: schoon (hemel)water verdwijnt nu in een gemengd riool, veroorzaakt regelmatig overstorten met vervuild water en belemmert het goed functioneren van de rioolwaterzuivering; diffuse bronnen en overstorten bemoeilijken het halen van de ecologische en chemische doelen in het stroomgebiedbeheersplan (KRW) voor de waterlichamen Leijgraaf en Raam ; de toegenomen verharding in het stedelijke gebied leidt tot een aanzienlijke toename van de afvoer van oppervlaktewater. De afvoer ligt nu ruim boven de in het NBW vastgelegde normen; het grondwatersysteem is dermate complex dat de effecten van de voorgenomen infiltratie door afkoppelen niet zijn in te schatten. Hierbij wordt vooral gedacht aan de verspreiding van vervuilingen in de bodem en wateroverlast in stedelijke gebieden nabij de Peelrandbreuk. Beter inzicht in het grondwatersysteem is benodigd voordat afgekoppeld hemelwater op grote schaal verantwoord kan worden geïnfiltreerd; Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

62 via de vijvers van Melle en de Kleutersche Loop wordt continu grondwater (kwelwater) afgevoerd naar de Leijgraaf. Meer inzicht in het grondwatersysteem, de ontwatering in de wijk Melle en het functioneren van het oppervlaktewatersysteem, is wenselijk om deze afvoer mogelijk te beperken De opgaven voor het stedelijke watersysteem Projecten Het opheffen van bovengenoemde knelpunten leidt tot de volgende opgaven voor het stedelijke watersysteem: onderzoek naar het functioneren van het grondwatersysteem; herstel/bevorderen infiltratie en kwel door bij alle werkzaamheden aan het riool (onderhoud en vervanging) of stedelijke ontwikkelingen (uit- of inbreidingen) het schone hemelwater af te koppelen en waar mogelijk te infiltreren; terugdringen vervuiling door diffuse en puntbronnen vanuit oppervlakte- en grondwater; realiseren voldoende berging om extreme regenbuien op te vangen; realiseren specifieke bergingsvoorzieningen om te voorkomen dat wordt afgewenteld op het regionale systeem (de Leijgraaf); onderzoek naar drooglegging Kleutersche Loop en Bitswijkseloop met mogelijkheden voor verondiepen; uitvoeren OAS-studie (Optimalisatie Afvalwatersysteem Studie) om het afvalwaterafvoersysteem te optimaliseren en eventuele piekafvoeren af te stemmen op de samenloop met andere gemeente en de RWZI; De hiermee samenhangende opgave ten aanzien van bewustwording komt aan bod in het hoofdstuk over watercommunicatie. Om aan deze opgaven te kunnen voldoen worden in het waterplan de volgende projecten voorzien. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

63 Tabel 4.5: Projecten Stedelijke Kernen Streefbeeld Stedelijke kernen: Schoon water vasthouden met droge voeten Naam Project Afkoppelen gemeente Uden Stedelijke wateropgave Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten Tijdspad (indicatief in 1000,-) Afkoppelen verharde Schoon water verdwijnt in 1 Aanbesteden en bestuurlijk vaststellen Gemeente WS Aa en Maas 20 tot oppervlaktes Uden en omliggende kernen gemengd riool, veroorzaakt overstorten (verslechtering waterkwaliteit), belemmert goed functioneren rwzi en belast het oppervlaktewatersysteem. afkoppelplan. Inclusief: - fasering en prioritering - kosten - beslisboom afkoppelen (rekening houdend met bodemverontr.) - monitoringprogramma grondwater - randvoorwaarden (hydr. effect, infiltratiecapaciteit) - beheerconsequenties - communicatieplan 2 Afkoppelen kern Uden, Hoevense Veld Gemeente WS Aa en Maas PM 2006 Fase 1 3 Afkoppelen kern Uden, Hoevense Veld Gemeente WS Aa en Maas PM 2007 Fase 2 4 Afkoppelen kern Uden, andere gebieden Gemeente WS Aa en Maas PM Afkoppelen kern Volkel Gemeente WS Aa en Maas PM Afkoppelen Odiliapeel fase 2 Gemeente WS Aa en Maas PM 2006 Realiseren Snelle afvoer door 1 Detailstudie opties waterberging Gemeente WS Aa en Maas 10 tot noodzakelijke toegenomen verhard stedelijke wateropgave: waterberging in het oppervlak in combinatie - technische uitwerking opties stedelijke gebied om met klimaatsverandering - kosten-baten analyse te voldoen aan de veroorzaakt wateroverlast - uitwerking voorkeursoplossing beleidslijn benedenstrooms - financiering en plan van aanpak vasthouden, bergen - bestuurlijke vaststelling en dan pas afvoeren 2 Realiseren voorkeursoptie waterberging Gemeente WS Aa en Maas PM Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

64 Streefbeeld Naam Project Schoon water en bedrijventerr einen Uitvoering bagger plan Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten Tijdspad (indicatief in 1000,-) en de normen uit het Nationaal Bestuursakkoord Water (aanbesteden, communicatie) Bedrijventerreinen Duurzame inrichting 1 Bedrijventerreinen duurzamer inrichten: Gemeente WS Aa en Maas PM duurzamer inrichten bedrijventerreinen - Opstellen handreiking duurzaam onvoldoende waterbeheer bedrijventerreinen (eisen en voorzieningen voor bedrijven ten aanzien van bluswater, afkoppelen, materiaalgebruik, hergebruik water). - Communicatie met bedrijven over doelen, maatregelen en kosten Minimaliseren Waterbodems zijn vervuild 1 Onderzoek naar de mogelijkheden voor Gemeente provincie 5 tot gezondheidsrisico's verwerking specie met natuurlijke vervuilde bronnen van vervuiling, en KRWnormen waterbodems 2 Uitvoeren bagger plan Gemeente WS Aa en Maas Grondwater Verkrijgen Het is onbekend welke 1 Onderzoek naar locatie, type, ernst en Gemeente provincie 20 tot beheer kern voldoende inzicht in grondwatervervuilingen er urgentie van Uden functioneren in stedelijk gebied zijn en grondwaterverontreinigingen grondwatersysteem hoe deze zich gedragen in de kern van Uden De waterbalans van het 2 Opstellen programma van eisen voor Gemeente WS Aa en Maas 5 tot om de effecten van infiltratie op waterkwaliteit en stedelijk gebied is onbekend. Inzicht in grondwaterstromingen en watersysteemanalyse, meetnet en monitoringplan: - Identificeren leemten in kennis en kwantiteit te kunnen voorspellen oppervlaktewaterstroming en onvoldoende aanwezig. onderzoeksvragen, gebruik maken van bestaand meetnet Milieu Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

65 Streefbeeld Naam Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten Tijdspad Project (indicatief in 1000,-) Risico's en baten van - Keuze analysetool (model, meetnet, afkoppelen, infiltratie en historische analyse) waterberging kunnen niet - Opstellen PvE aanbesteding goed worden beoordeeld 3 Aanbesteden en uitvoeren Gemeente WS Aa en Maas 30 tot watersysteemanalyse 4 Opzet meetnet en monitoringprogramma Gemeente WS Aa en Maas PM 2006 e.v. grond- en oppervlaktewater, terugkoppelen resultaten in jaarlijks waterplan Terugdringe Terugdringen Bijdrage stedelijke gebied 1 Maatregelen stedelijk gebied (o.a. Gemeente PM n belasting vervuiling door aan knelpunten behalen saneren overstorten, gifvrij groenbeheer, diffuse en diffuse bronnen. KRW duurzaam bouwen, autowasplekken, puntbronnen Verontreinigingen bedrijventerreinen) opnemen in geen belemmering milieubeleid en uitvoering voor ecologie en chemie (KRW normen gehaald in 2015) OAS Efficiency Onvolledige benutting 1 Uitvoeren OAS WS Aa en Gemeente verbetering rioleringscapaciteit Maas functioneren rioleringssysteem Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

66 4.7 Waterorganisatie Huidige situatie De verantwoordelijkheid voor het waterbeheer in Uden is verdeeld over 4 partijen 18 : de gemeente zelf, waterschap Aa en Maas, de provincie Noord-Brabant en Brabant Water: de gemeente is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van het rioolstelsel en de ruimtelijke ontwikkeling van haar grondgebied; het waterschap is belast met het beheer van primaire watergangen, de zuivering van rioolwater (in RWZI s) en de kaderstelling voor de oppervlakkige afvoer en de waterkwaliteit. Verder is het waterschap operationeel verantwoordelijk voor het opstellen van het stroomgebied beheersplan (SGBP) voor de KRW. De overdracht van het beheer van de belangrijkste watergangen van de gemeente is nog niet afgerond; naast het waterschap en de gemeente is het Waterbedrijf Brabant Water N.V. verantwoordelijk voor de productie (niet binnen de gemeente Uden) en distributie van drinkwater; de provincie is belast met het beheer van grondwater en kaderstelling voor ruimtelijke ontwikkeling, waterhuishouding en natuurontwikkeling. Zij stelt formeel het SGBP vast Doelstelling waterorganisatie Projecten Een intensieve en effectieve samenwerking vindt plaats op vele niveau s: tussen het waterschap Aa en Maas en de gemeente Uden, tussen de gemeente Uden en de omliggende gemeentes en tussen de gemeente en bevolking en belangenorganisaties. Organisatorische grenzen vormen geen belemmering in het operationele waterbeheer en problemen worden niet onderling afgewenteld. Er wordt actief werk met werk gemaakt en projecten en beleid versterken elkaar. Om dit doel te realiseren, worden in de volgende paragraaf de projecten en voorgenomen maatregelen beschreven. Ook wordt concrete beleidsbeslissingen genomen die specifiek gericht zijn op de waterorganisatie. De watercoördinator binnen de gemeente Uden is verantwoordelijk voor het plannen van de noodzakelijke overlegmomenten om de projecten uit te voeren. 18 Vastgelegd in de Waterschapswet en de Wet op de Waterhuishouding. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

67 Tabel 4.6: Projecten Waterorganisatie Streefbeeld Naam Project Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten (indicatief in 1000,-) Tijdspad Water organisatie Doelen - Gezamenlijk vaststellen maatregelen - en uitvoeren van de kosten (SGBP) doelen, maatregelen en kosten voor de KRW SGBP Gebiedsgericht Afstemmen waterbeleid waterbeheer en projecten tussen Uden en omliggende gemeentes Boekel, Veghel, Bernheze en Landert Watercontract Afstemmen en vastleggen watertoetsprocedure tussen gemeente en waterschap KRW doelen en maatregelen nog onvoldoende onderdeel van 1 Deelname gemeente Uden aan gebiedsgerichte KRW werkgroep Aa en Maas Gemeente? fte vanaf 2006 gemeentelijk waterbeheer 2 Terugkoppelen doelen - maatregelen - Gemeente PM jaarlijks kosten KRW in Operationeel Programma Onvoldoende benutten 1 Jaarlijks overleg en terugkoppeling Gemeente? fte jaarlijks kansen voor samenwerking waterbeheer tussen Uden en omliggende gemeentes i.s.m. WS Aa en Maas. Mogelijke koppeling met gebiedsgerichte werkgroep KRW. Bespreken Operationeel Programma 2 Gezamenlijk ontwikkelingsplan Leijgraaf Gemeente WS Aa en Maas, (zie 2.3) (zie 2.3) buurgemeenten, ZLTO 3 Coördinatie waterschap en gemeente bij Gemeente WS Aa en Maas? fte doorlopend uitvoering projecten (EVZ, wijstgronden en watertoets) De watertoets is nog niet afgestemd op de gemeente 1 Opstellen watercontract watertoets Gemeente Uden: - afspraken en nadere invulling Watercontract (benoemen deelgebieden, afspraken over waterboekhouding, overleg). - waterboekhouding meenemen in Operationeel Programma Gemeente WS Aa en Maas? fte 2006 Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

68 Streefbeeld Naam Project Doel Knelpunt Nr_DP Deelprojecten Trekker Partners Kosten Tijdspad (indicatief in 1000,-) 2 Regelmatig overleg watertoets tussen gemeente en waterschap, 1 keer per 3 Gemeente WS Aa en Maas? fte 3- maandelijks maanden Financiering Verbreden mogelijkheden Beperkte inzet rioolrecht 1 Invoeren verbreed rioolrecht Gemeente PM 2006 waterbeheer financieren waterprojecten 2 Verkennen voorbeelden andere gemeentes Gemeente PM Uitvoeren subsidie-onderzoek Gemeente PM 2006 Vernieuwen Operationeel Programma Waterplan kan 1 Jaarlijkse werksessie en overleg Gemeente WS Aa en Maas? fte jaarlijks Operationeel Programma voor het waterplan en rioleringsplan samen met: - watersysteem (evaluatie en bijstellen jaarlijks waterplan) - watertoets (evalueren waterboekhouding) - waterketen (evaluatie en bijstellen jaarlijks rioleringsplan) plankdocument worden gemeente en waterschap over jaarlijks waterplan, monitoring en evaluatie voortgang, vaststellen knelpunten en oplossingen, PvA maatregelen en afspraken financiering en uitvoering. Bestuurlijke vaststelling. Overdracht stedelijk waterbeheer Onduidelijkheid over juridische afspraken stedelijk water 1 Overdracht stedelijk waterbeheer Gemeente WS Aa en Maas? fte Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

69 4.8 Watercommunicatie Inleiding Een van de doelen van het waterplan is watercommunicatie en bewustwording. Daarnaast is communicatie een belangrijk hulpmiddel bij de uitvoering van het waterplan. Uit ervaring is namelijk gebleken dat draagvlak en communicatie van groot belang zijn voor het duurzaam realiseren en het verhogen van de kwaliteit van waterplannen en andere gemeentelijke planvormen en projecten. De algemene communicatiedoelstelling voor water is daarom: De Udense bevolking moet kennis, houding en gedrag positief ontwikkelen ten opzichte van water. Dit betekent dat de waterorganisaties de burgers informeren en betrekken bij kwaliteit (water is te vies) en kwantiteit (er is te weinig of juist te veel water). De boodschap hierbij is Uden leeft met water. De waterorganisaties sluiten hiermee aan bij Nederland leeft met water en Brabant leeft met Water De vier communicatie peilers De communicatieaanpak van de waterorganisaties is gebaseerd op de onderstaande vier pijlers. De trekker van de activiteit en /of het project is de afzender van de communicatie. Communicatie op natuurlijke momenten en structurele communicatie Natuurlijke momenten gebruiken we om de burgers, belangenorganisaties en bedrijven bewust te maken van water in de leefomgeving. Een natuurlijk moment is de inning van een belasting of een vraag van een burger. Alle communicatie van de andere 3 pijlers komen samen bij structurele communicatie. Hierdoor ontstaat een campagne voor communicatie en waterbewustwording. Projecten gericht op waterbewustwording In het uitvoeringsprogramma zijn projecten opgenomen welke direct gericht zijn op waterbewustwording. Projectcommunicatie Het doel van projectcommunicatie is het vergroten van kennis, houding en gedrag voor de uitvoering van het waterplan project in de leefomgeving. Daarnaast maken we van de gelegenheid gebruik om waterbewustwording te creëren. Communicatie bij waterwerkzaamheden Bij werkzaamheden aan water zoals onderhoud aan waterlopen gebruiken de waterorganisaties Uden leeft met water. Communicatie en waterbewustwording De uitwerking van de vier pijlers is vastgelegd in bijlage 4 van dit waterplan. Deze bijlage dient als leidraad voor de aanpak van de communicatie van de waterorganisaties. De watercoördinator binnen de gemeente Uden is verantwoordelijk voor de uitvoering. Communicatie op natuurlijke momenten projecten gericht op waterbewustwording Projectcommunicatie Communicatie bij waterwerkzaamheden Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

70 5 UITVOERING EN BELEIDSBESLISSINGEN 5.1 Inleiding In dit laatste hoofdstuk staat de uitvoering van het waterplan Uden centraal. Hierbij komen 2 onderwerpen aan bod: de beleidsbeslissingen en de projecten en maatregelen. Tot slot is een tabel opgenomen met alle voorgestelde projecten. De beleidsbeslissingen betreffen zowel besluiten over de organisatie van het waterbeheer als het borgen van de uitvoering van het plan. Achtereenvolgens komen de volgende beslissingen aan bod: de status van het waterplan; de rol van de watertoets; de Kaderrichtlijn Water; de stedelijke wateropgave; overdracht stedelijk waterbeheer Beleidsbeslissing 1: Status van het Waterplan In het waterplan worden afspraken gemaakt tussen de waterpartners over duurzaam waterbeheer in de gemeente Uden, in het bijzonder de gemeente Uden en het waterschap Aa en Maas. De afspraken betreffen: Een gezamenlijke visie op de waterhuishouding in Uden in 2015 In de visie komen de partners overeen vier hoofddoelen na te streven. Vervolgens werken ze de doelen uit in vijf geografische streefbeelden (dit waterplan). Streefbeelden zijn leidend De streefbeelden zijn leidend bij het uitwerken van een maatregelen- of projectenprogramma. In het waterplan worden afspraken gemaakt over de uitvoering, financiering en monitoring van deze projecten. Operationeel Programma Water én Riolering Het huidige Operationeel Programma (OP) Riolering wordt uitgebreid en vervangen door een OP Water én Riolering. Jaarlijkse gezamenlijke monitoring Het waterschap Aa en Maas en de gemeente Uden spreken af jaarlijks de voortgang van het waterplan te monitoren. Deze monitoring vindt plaats geruime tijd vóór het opstellen van het jaarlijkse operationele programma en de begroting. De resultaten van dit overleg worden verwerkt in het Operationele Programma en teruggekoppeld naar het bestuurlijke niveau. Het eerste monitoring overleg zal plaatshebben in het voorjaar van 2007 op initiatief van de gemeente Uden. Actualisatie waterplan in 2010 De waterpartners spreken af het waterplan te actualiseren in Deze datum volgt op het vaststellen van de Stroomgebiedbeheerplan (SGBP) Deze wordt opgesteld conform de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

71 5.1.2 Beleidsbeslissing 2: De Watertoets en het Watercontract De watertoets is een wettelijk verankerde procedure waarmee een vroegtijdige inbreng van water in de ruimtelijke ontwikkeling wordt gewaarborgd. Het doel van de watertoets is het vroegtijdig betrekken van de waterbeheerders over aanpassingen aan het watersysteem en het voorkomen of compenseren van blijvende schade hieraan. In Uden zijn tussen het waterschap en de gemeente met betrekking tot de watertoets de volgende uitgangspunten vastgelegd: 1. Gescheiden houden van vuil water en schoon hemelwater. 2. Doorlopen van de afwegingsstappen: hergebruik infiltratie buffering afvoer. 3. Hydrologisch neutraal bouwen. 4. Water als kans. 5. Meervoudig ruimtegebruik. 6. Voorkomen van vervuiling. In het waterplan zijn de afspraken rondom hydrologisch neutraal bouwen in detail uitgewerkt en vastgelegd. Hiernaast is afgesproken dat het waterschap Aa en Maas een watercontract opstelt waarin vastgelegd wordt hoe wordt omgegaan met kleine plannen en op welke wijze (financieel, ruimtelijk) compensatie wordt uitgewerkt. Ook is afgesproken dat: de vast te leggen KRW doelen (GET/GCT) en maatregelen gaan in de toekomst deel uitmaken van de toekomstige toetsingcriteria van de watertoets; de waterkansenkaart van het waterschap Aa en Maas maakt integraal onderdeel uit van het waterplan Uden en is leidend bij alle watergerelateerde ontwikkelingen binnen de gemeente Beleidsbeslissing 3: Proactieve Betrokkenheid bij de Kaderrichtlijn Water Doelen, maatregelen en kosten voor de KRW worden momenteel opgesteld in een Stroomgebiedbeheerplan (SGBP). De regie hiervoor ligt bij de gezamenlijke waterbeheerders op rijks- en regionaal niveau. Voor Uden zijn vooral de provincie Noord-Brabant en het waterschap Aa en Maas richtinggevend. Er is nog onzekerheid over de benodigde investeringen en op welk niveau deze moeten plaatsvinden. Er ligt echter al wel een rol voor de gemeente. Naast concrete maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren (riolering, beheer openbare ruimte en groen) heeft de gemeente een leidende rol in het ruimtelijke en het milieubeleid. In het waterplan is afgesproken dat de gemeente actief deelneemt aan de gebiedsgerichte werkgroep. Hierdoor kan de gemeente voorsorteren op de verwachte maatregelen. In het Operationele Programma voor 2007 en 2008 wordt jaarlijks euro gereserveerd voor deelname aan deze werkgroep en het vertalen van het KRW beleid naar onderwerpen zoals: riolering; RO-instrumenten; inrichting van stadswateren; bronaanpak stoffen; milieuvergunningen en verordeningen. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

72 Eveneens is afgesproken dat de gemeente in de periode tot 2010 zogenaamde geen spijt maatregelen ten behoeve van de waterkwaliteit zal uitvoeren. Een voorbeeld is het niet gebruiken van bestrijdingsmiddelen binnen het streefbeeld natuurlijk en gevarieerd en de afgekoppelde gebieden binnen de kernen Beleidsbeslissing 4: Stedelijke Wateropgave De stedelijke wateropgave wordt gedefinieerd als er al wat gedaan moet worden om wateroverlast te voorkomen die ontstaat door inundatie vanuit oppervlaktewater, hoge grondwaterstanden en gebrekkige afvoer van regenwater. In het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) stelt dat gemeenten deze opgave voor 2006 inzichtelijk moeten maken en verankeren in een gemeentelijk waterplan. In het waterplan Uden is een quick scan wateropgave uitgevoerd voor het stedelijke gebied waaruit een indicatieve opgave is bepaald. De quick scan richt zich op de wateroverlast vanuit het oppervlaktewater en wateroverlast door hoge grondwaterstanden of gebrekkige afvoer van regenwater zijn in deze eerste benadering nog niet meegenomen. Gegeven de normen uit het NBW heeft de gemeente een bergingsopgave van ca. 19 ha. Met relatief eenvoudige middelen kan de berging in het bestaande stedelijke watersysteem worden vergroot en resteert een opgave van ca. 5,1 ha om het overtollige water in extreme situaties te bergen. In het waterplan zijn vier potentiële locaties nader onder de loep genomen en kwalitatief beoordeeld. Het waterschap Aa en Maas en de gemeente Uden spreken af dat in een vervolgproject de stedelijke wateropgave nader uit te werken. In het vervolg worden ook de aspecten wateroverlast als gevolg van hoge grondwaterstanden en gebrekkige afvoer van regenwater meegenomen. Hiervoor nemen beide organisaties een bedrag van euro op in Operationele Programma s voor Beleidsbeslissing 5: Overdracht stedelijk waterbeheer De overdracht van het stedelijke water heeft aanzienlijke vertraging opgelopen. Gemeente en Waterschap zullen hierover in 2006 nog concrete (financiële) afspraken maken om te komen tot daadwerkelijke overdracht van het stedelijke water in Maatregelen en Projecten Om de visie en streefbeelden te realiseren is een breed pakket aan maatregelen opgenomen in het waterplan (in hoofdstuk 4). Vervolgens heeft een prioritering plaatsgevonden door de projectgroep. Hierbij is gelet op de volgende criteria: technische haalbaarheid; kosteneffectiviteit; werk met werk; de aanpak van meerdere knelpunten tegelijk; zichtbaarheid en draagvlak. Na interne terugkoppeling van de waterpartners en consultatie met maatschappelijke organisaties (zie figuur 11) zijn maatregelen en projecten geprioriteerd en vervolgens opgenomen in het waterplan (zie paragraaf ). Ook is afgesproken dat deze projecten worden doorvertaald naar de Operationele Programma s van 2007 en Deze lijst met projecten is opgenomen in paragraaf Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

73 Figuur 5.1: Prioritering projecten door Project- en Klankbordgroep 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Natuurlijk watersysteem Maashorst Afkoppelen gemeente Uden Een vitale Leijgraaf: regionale waterberging en natuur-ontwikkeling Lespakketten scholen Terugdringen belasting diffuse bronnen Uitvoering baggerplan EVZ Meerkensloop Fietsroute (wijstroute) PG KBG Prioritaire projecten 1. Afkoppelen van de stedelijke kernen: het waterschap Aa en Maas en de gemeente Uden nemen beide euro op in hun jaarprogramma voor 2007 om een afkoppelplan op te stellen. Onderdeel van het afkoppelplan is een uitwerking van scenario s met verschillende ambitieniveau s en een doorvertaling van elk niveau naar de lastenstijging voor de burger; de gemeente zal t.b.v. het afkoppelen het rioolrecht maximaal inzetten als ware het verbreed rioolrecht zoals voorzien in de nieuwe (concept) integrale waterwet. Dit betekent dat ook maatregelen die niet direct gekoppeld kunnen worden aan rioolbeheer maar wel vallen binnen dit waterplan met deze middelen zouden kunnen worden gefinancierd. De consequenties voor de stijging van de rioollasten worden in elk Operationeel Plan eerst inzichtelijk gemaakt op basis waarvan het definitieve besluit op bestuurlijk niveau (gemeenteraad) in het definitieve Operationeel Plan wordt vastgelegd; hiernaast spreken gemeente en waterschap af om een watersysteemanalyse (grond- en oppervlaktewater) uit te voeren. Het opzetten van een (grondwater)meetnet- en monitoringplan maken hier onderdeel van uit. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

74 5.2.2 Kosten 2. Herstel van de wijst: In het waterplan zijn maatregelen opgenomen in de Maashorst en de Oude Peelontginning gericht op het bevorderen van infiltratie en herstel van wijst. In de watertoets wordt de beschermde status van de wijstgronden gewaarborgd. 3. Uitvoeren EVZ Meerkensloop: Afstemming met de gemeente Boekel en het waterschap Aa en Maas heeft plaatsgevonden over de uitvoering van de EVZ Meerkensloop. De gemeente zal hierin een leidende rol spelen om de uitvoering te realiseren. Het waterschap en de gemeente spreken af ieder een bedrag van euro ter reserveren in 2007 om een concreet Plan van Aanpak op te stellen. 4. Integraal ontwikkelingsprogramma Leijgraaf: Door het opstellen van een integrale ontwikkelingsvisie en uitvoeringsprogramma krijgt de EVZ Leijgraaf concreet vorm in de periode tot Middelen en afspraken met omliggende gemeentes zijn hierover al vastgelegd in parallel aan het opstellen van het waterplan. De gemeentes Boekel, Veghel, Uden en het waterschap Aa en Maas spreken daarnaast nog af dat de gemeente Bernheze deelneemt aan de projectgroep en dat de maatregelen die voortkomen uit de ontwikkelingsvisie worden opgenomen in de Operationele Programma s. 5. Communicatie: In het waterplan is een communicatieplan opgenomen waarin een standaard benadering is uitgewerkt die bij alle waterprojecten zal worden gevolgd. Ook wordt afgesproken in 2007 en 2008 de volgende projecten op te nemen: ontwikkelen lespakketten over water voor scholen; aanvullen bestaande wandel- en fietsroutes met wateronderdelen ; watertappunten van Brabant Water; communicatie over het waterplan. 6. Overige projecten: Naast bovenstaande prioritaire projecten hebben de gemeente en het waterschap afgesproken projecten/maatregelen uit te voeren ten aanzien van: kaderrichtlijn water; stedelijke wateropgave; waterorganisatie; watertoets; terugdringen vervuiling stedelijk gebied; GGOR/landelijk gebied. De onderstaande tabel geeft de kosten weer van de hierboven genoemde projecten. Bijlage twee geeft een uitvoerig overzicht van de kosten. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

75 Tabel 5.1: Indicatieve projectkosten (Het betreffen voornamelijk planvormingkosten, uitvoeringskosten zijn momenteel vaak nog niet bekend.) Jaar Omschrijving indicatieve kosten Afkoppelen van de stedelijke kernen Herstel van de wijst Uitvoeren EVZ Meerkensloop Integraal ontwikkelingsprogramma Leijgraaf Communicatie Overige projecten Totale indicatieve kosten projecten Waterplan Uden Gedekte kosten projecten Waterplan Uden Tabel 5.2: Aandeel waterpartners in projectkosten (Het betreffen voornamelijk planvormingkosten, uitvoeringskosten zijn momenteel vaak nog niet bekend.) Jaar Omschrijving indicatieve kosten Totale indicatieve kosten projecten Waterplan Uden Gedekte kosten projecten Waterplan Uden Niet gedekte indicatieve kosten projecten Waterplan Uden Aandeel gemeente Uden van niet gedekte indicatieve kosten projecten Waterplan (60%) (26%) (20%) (18%) (19%) Uden. Aandeel waterschap Aa en Maas van niet gedekte indicatieve kosten projecten (40%) (74%) (80%) (82%) (81%) Waterplan Uden. Aandeel derden van niet gedekte indicatieve kosten projecten Waterplan Uden Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

76 BEGRIPPENLIJST Bergbezinkbassin Deklaag Drainage basis Ecologische verbindingszone (EVZ) Freatisch grondwater Gemengde riolering Gescheiden rioolstelsel Groenblauwe diensten Grondwatertrap Individuele behandeling afvalwater (IBA) Intermediaire zone Een bak aan het einde van een rioleringeenheid, voor de overstort naar het oppervlaktewater. Het grootste deel van de vuilvracht blijft in deze bak achter (bezinkt = sedimenteert) wanneer het riool overstort op het oppervlaktewater en wordt in een later stadium terug in het rioolsysteem gebracht en afgevoerd naar de rioolwaterzuivering. De bodemlaag die aan het maaiveld voorkomt. De hoogte (ten opzichte van NAP of maaiveld) waarop het beoogde gebied wordt gedraineerd. De grondwaterstand kan bepaald worden door deze drainage basis. Strook land en/of water die één of meerdere soorten de gelegenheid geeft zich te verplaatsen tussen of verspreiden over gebieden met voor deze soorten geschikte biotopen. De vorm en inrichting zijn afhankelijk van de soorten die er gebruik van maken. Water in de relatief goed doorlatende laag direct onder de grondwaterspiegel (= freatisch vlak). Rioolstelsel waarin door dezelfde buizen zowel afval- als hemelwater worden afgevoerd naar een RWZI. Overstorten bestaan hier uit een mengsel van afval- en regenwater. Rioolstelsel waarin afval- en hemelwater door verschillende buizen worden afgevoerd naar een RWZI. (mogelijk vervuild) Regenwater wordt hier direct naar oppervlaktewater afgevoerd. 'Producten' die een grondeigenaar, meestal een agrariër, levert in het belang van natuur landschap en water, zoals water vasthouden, natuurbeheer op een deel van zijn land enzovoort. Hier staat voor hem een vorm van inkomen tegenover. De grondwatertrap geeft de grondwaterstand op een locatie aan doordat deze de gemiddeld hoogste en gemiddeld laagste grondwaterstand beschrijft. Een systeem dat het afvalwater van een gebouw (huis) zuivert alvorens er lozing plaatsvindt. Locatie waar in een gedeelte van het jaar infiltratie optreedt en in een ander gedeelte kwel. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

77 Interventiewaarde Kwel Maaiveldhoogte Maatgevende afvoer Moerige gronden Natte paragraaf (Waterparagraaf) Normaliseren Regionale natuur en landschapseenheid (RNLE) Streefwaarde Stroomgebied Toetsingswaarde Waarde die, in het geval van bodemverontreiniging, aangeeft bij welke concentratie sprake is van ernstige of dreigende ernstige vermindering van de functionele eigenschappen van de bodem voor mens, plant of dier. Bij overschrijding van de interventiewaarde in 25m³ sediment spreekt met van een ernstig geval van waterbodemverontreiniging. Het uittreden van grondwater aan het maaiveld of in waterlopen. De hoogte boven NAP van het oppervlak van de bodem waarop men kan lopen. De afvoer die 1 maal per jaar voorkomt of wordt overschreden, ofwel de 100% afvoer genoemd. Dit is dus niet de grootst mogelijke afvoer, maar de grootste afvoer die gemiddeld 1 maal per jaar voorkomt. Gronden met een bovenlaag die bestaat uit veel plantenresten (humus). De beschreven uitkomst van het proces dat doorlopen wordt in het kader van de watertoets voor ruimtelijke plannen. Vastleggen van de beddingbreedte van een beek of rivier. Een gebied dat bestaat uit een of meer begeleid natuurlijke eenheden en kleinere bos- en natuurgebieden, met tussengelegen of omringende landbouwgronden. De RNLE s vallen grotendeels onder de groene hoofdstructuur en voor een beperkt deel onder de agrarische hoofdsstructuur. Waarde die het kwaliteitsniveau (voor een parameter) aangeeft waarbij de functionele eigenschappen van een bepaald compartiment voor mens, plant en dier zijn veiliggesteld. Gebied waaruit het afstromende water door één bepaalde waterloop wordt afgevoerd. Productnorm die bepalend is of zoete baggerspecie (onder voorwaarden) op land of in zoet oppervlaktewater verspreid mag worden. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

78 Verbeterd gescheiden rioolstelsel Waternatuur Waterscheiding Watersysteem Rioolstelsel waarin afval- en hemelwater door verschillende buizen worden afgevoerd naar een RWZI. De eerste golf regenwater gaat naar het afvalwaterstelsel. Overstortingen bestaan hier alleen uit (weinig vervuild) regenwater, het merendeel van het hemelwater wordt naar de RWZI afgevoerd. Oppervlaktewateren met bestaande of potentiële aquatische of semi-aquatische natuurwaarden. De doelstellingen richten zich op het oppervlaktewater, de waterbodem en de oevers. (Provinciaal Waterhuishoudingsplan Noord-Brabant ). (dynamische) Grens tussen verschillende stroomgebieden. Het samenhangende geheel van het grond-, oppervlakte en atmosferisch water. Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

79 LITERATUURLIJST Nr. in Titel document Auteur Jaartal Waterplan [1] Grondwaterkaart van Nederland, 45 west 45 oost Dienst 1974 grondwaterverkenning TNO [2] Brabantse wijstgronden in beeld, Inventarisatie en Waterschap De Aa, 2003 verkenning van de aanpak Staatsbosbeheer, Brabantse Milieufederatie [3] Historische Atlas Noord-Brabant Robas Producties 1989 [4] Bodemkaart van Nederland, 45 oost Stiboka 1972 [5] Waterkwantiteitsgegevens Waterschap Aa en Maas 2004 [6] Waterkwaliteitgegevens Waterschap Aa en Maas 2004 [7] Baggerplan Gemeente Uden,: bebouwd Gemeente Uden 2003 gebied [8] Ecologische streefbeelden voor Ecologische Waterschap Aa en Maas 2004 verbindingszones [9] Dynamisch Gemeentelijk Rioleringsplan Gemeente Uden Gemeente Uden 2004 [10] Reconstructieplan/Milieueffectrapportage Peel en Maas Provincie Noord-Brabant 2004 [11] StructuurvisiePlus Uden/Veghel Gemeente Uden 2001 Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

80 A COMPANY OF Bijlage 1 Projectvoorstellen Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

81 Projectvoorstellen van 10 (deel)projecten (zie projectenlijst) Blz. 1 Maashorst 1.1: Dempen bovenloop Meeuwerloop en Groote Wetering 2 Maashorst 1.7: Anti-verdroging project Maashorst 4 Leijgraaf 3.3: Opstellen Ontwikkelingsplan Leijgraaf en voortvloeiende deelprojecten 5 Stedelijke kernen 4.1: Aanbesteden en bestuurlijk vaststellen afkoppelplan 7 Stedelijke kernen 5.1: Detailstudie opties waterberging stedelijke wateropgave 8 Stedelijke kernen 8.2: Opstellen programma van eisen (PvE) voor watersysteemanalyse, meetnet- en monitoringplan 9 Oude peelontginning 16.1: Aankoop gronden voor EVZ Meerkensloop 10 Watercommunicatie 23: Lespakket scholen ontwikkelen/inzetten 11 Watercommunicatie 24: Aanvullen wandel- en fietsroutes: Wijstroute 12 Watercommunicatie 25: Ontwikkelen algemene communicatiemiddelen Maashorst 1.2: Dempen bovenloop Meeuwerloop en Groote Wetering Aanleiding (knelpunt) De bovenloop van zowel de Meeuwerloop als de Groote Wetering, liggen in het natuurgebied De Maashorst. Dit natuurgebied is verdroogd, ondermeer door de toegenomen ontwatering sinds de ruilverkaveling in de jaren 70. Voor de geplande ontwikkeling van de natuur in dit gebied zijn de bovenlopen overbodig en ongewenst. Het water dat in deze gebieden valt dient zoveel mogelijk te infiltreren in de bodem en dient niet te worden afgevoerd via het oppervlaktewater. Het dempen van de bovenlopen lost dit probleem op. Doel Dempen van de bovenlopen van de Meeuwerloop en de Groote Wetering, gericht op de toegekende landschapsecologische functie van de Maashorst.. Aanpak: werkstappen Om bovenstaande doelstelling te realiseren dient er een aantal werkstappen uitgevoerd te worden. De eerste stap die gezet moet worden is het opstellen van het Plan van Aanpak anti-verdroging Maashorst (zie Maashorst 1.6). Daarin wordt het deelproject Dempen bovenlopen Meeuwerloop en Groote Wetering opgenomen. De werkstappen die doorlopen dienen te worden: 1. Uitwerken plan van aanpak deelproject met: Bepalen lengte van de te dempen waterloop. Inventarisatie bereikbaarheid waterlopen voor materieel. Benodigde hoeveelheid zand/grond. Project-monitoringplan opstellen, inclusief het plaatsen van enkele grondwaterstandbuizen en, indien afwezig, debietmeetpunt(en) benedenstrooms. 2. Informeren direct omwonenden over het plan en de te verwachten effecten en gevolgen. 3. Nulmeting grondwaterstanden en debieten verrichten met minimaal twee langjarige metingen (bijvoorbeeld op basis van bestaande meetpunten van gemeente of waterschap). 4. Uitvoering dempen bovenlopen. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

82 5. Aanpassen legger. 6. Uitvoeren project-monitoringplan. Er is in dit projectplan geen rekening gehouden met de herinrichting (aanplant, beheer e.d.) van het gedempte deel. Planning (tijdsbalk) Actie e.v Betrokken waterpartners Het project zal worden getrokken door het waterschap Aa en Maas, in nauwe samenwerking met de gemeente Uden, de natuurbeherende instanties en de ZLTO/Maashorstboeren. Kosten (indictief) Plan Dempen als onderdeel van het anti-verdroging project: Communicatie Monitoring (plan en uitvoering) Dempen ongeveer 3 kilometer (materiaal en uitvoering) totaal: Financiering Het anti-verdrogingproject Maashorst is een bestaand project uit de visie Maashorst- Herperduin. De financiering kan in het anti-verdroging project worden vastgesteld, of per deelproject. Indien dit per deelproject gebeurt, zal dit project gefinancierd worden door het waterschap Aa en Maas als onderdeel van de begroting voor de inrichting van het watersysteem. Relaties Als onderdeel van het anti-verdroging project zullen de mogelijkheden voor groenblauwe diensten worden verkend. Mogelijke landbouwschadeclaims als gevolg van het project, worden onafhankelijk beoordeeld met ondersteuning van de meetgegevens uit het monitoringplan. Maashorst 1.7: Anti-verdroging project Maashorst Aanleiding (knelpunt) Het natuurgebied De Maashorst is verdroogd, ondermeer door de toegenomen ontwatering sinds de ruilverkaveling in de jaren 70. Grondwaterstanden zijn sindsdien verlaagd en vennetjes zijn her en der verdwenen. Het water dat in dit gebied valt dient zoveel mogelijk te infiltreren in de bodem en dient niet te worden afgevoerd via het oppervlaktewater. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

83 Het grondwater is een belangrijke bron voor de wijstgronden in het westen (St. Annabosch en Raktse Veld). Diverse maatregelen kunnen ervoor zorgen dat het gebied wordt vernat, waaronder het dempen van de bovenlopen en het verondiepen van de middenlopen van de Meeuwerloop en Groote Wetering, het omvormen van naald- naar loofbos (minder verdamping) en het voorkomen van oppervlakkige afstroming. Doel Het opstellen en uitvoeren van een anti-verdroging project voor het vernatten van De Maashorst in verband met natuurontwikkeling en het bevorderen van infiltratie ten behoeve van de wijstgronden. Aanpak: werkstappen 1. Opstellen Plan van Aanpak anti-verdroging project met: a. Inventarisatie verdroogde gebieden en reden van verdroging. b. Opstellen maatregelenpakketten. c. Benoemen deelprojecten voor de uitvoer (Maashorst 1.6: Dempen bovenlopen is een voorbeeld hiervan). 2. Communiceren Plan van Aanpak met betrokken partijen. 3. Gefaseerd uitvoeren deelprojecten. Planning (tijdsbalk) Actie Betrokken waterpartners Het waterschap Aa en Maas is trekker van dit project. Nauwe samenwerking vindt plaats met de natuurbeherende instanties en ZLTO/Maashorstboeren, gezien het belang dat zij hierin hebben. Kosten Werkstappen 1 en 2 samen: Uitvoeren deelprojecten (wordt in de deelprojecten begroot). totaal: Financiering Waterschap Aa en Maas 50%. Provincie Noord-Brabant, natuurbeherende instanties en subsidies 50%. Relaties Als onderdeel van het anti-verdroging project zullen de mogelijkheden voor groenblauwe diensten worden verkend. Mogelijke landbouwschadeclaims als gevolg van het project, worden onafhankelijk beoordeeld met ondersteuning van de meetgegevens uit het monitoringplan. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

84 Leijgraaf 3.3: Opstellen Ontwikkelingsplan Leijgraaf en voortvloeiende deelprojecten Aanleiding (knelpunt) Het dal van de Leijgraaf heeft in tal van beleidsstukken een watergerelateerde en landschappelijke functie gekregen. Het streekplan spreekt van een landschapsecologische zone, in het uitwerkingsplan wordt ingestoken op een duurzaam te ontwikkelen zone tussen dal en stedelijk gebied van Uden west, en in de reconstructieplannen worden meerdere functies toegekend zoals regionale waterberging, ecologische verbindingszone (EVZ) en stedelijk uitloopgebied. Het is tot op heden echter nog onduidelijk op welke locatie en in welke omvang bijvoorbeeld de regionale waterberging gerealiseerd zou moeten worden. En welke mogelijkheden er zijn tot het combineren van berging met natuurontwikkeling. Kortom, het beekdalgedeelte van de Leijgraaf heeft een uitvoeringsgericht ontwikkelingsplan nodig om al deze doelen nader te kunnen concretiseren. Doel Opstellen van een ontwikkelingsplan voor de Leijgraaf. Aanpak: werkstappen 1. Verzamelen ontwikkelingsdoelen uit diverse beleidsstukken. 2. Verkennen (on)mogelijkheden van de functies in het dal. 3. Opstellen streefbeeld. 4. Inrichting van het dal opstellen, rekening houdend met o.a.: a. Regionale waterberging. b. Inrichting EVZ. c. Overige functies. 5. Communicatieplan met bewoners en betrokkenen. Planning (tijdsbalk) Actie e.v uitvoering Betrokken waterpartners De trekker van dit plan is de gemeente Uden. Op dit moment heeft zij de offerte aanvraag uitgedaan naar diverse adviesbureaus. Het plan zal in nauwe samenwerking met de drie gemeenten Uden, Boekel en Veghel, het Waterschap Aa en Maas en de provincie opgesteld moeten worden. De gemeente Bernheze is niet direct betrokken, maar wordt wel op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen in dit bovenstroomse deel, in verband met de mogelijke gevolgen voor het benedenstroomse deel, dat door de gemeente Bernheze loopt. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

85 Kosten De kosten voor het laten opstellen van dit plan worden geraamd op: Financiering Voor de financiering zal een verdeelsleutel worden opgesteld. Het is logisch dat alle vijf de partijen een gelijke bijdrage leveren aan de ontwikkeling van dit plan. Relaties Met het ontwikkelen van het dal van de Leijgraaf wordt er invulling gegeven aan diverse doelen voor dit gebied in diverse ruimtelijke plannen. De relatie met de omgeving is groot en de ontwikkeling dient duurzaam te worden ingevuld. Op het gebied van water is er een directe relatie met het ontwikkelen van de EVZ langs de Leijgraaf, het inrichten van regionale waterberging en het afstemmen van de bergingsfunctie op de landbouwactiviteit in het dal (beekbuurtboeren). Stedelijke kernen 4.1: Aanbesteden en bestuurlijk vaststellen afkoppelplan Aanleiding (knelpunt) Het huidige landelijke beleid voor waterbeheer en afstromend regenwater (o.a. WB21/NBW) is er op gericht om zoveel mogelijk verhard oppervlak af te koppelen in de toekomst. Op deze manier wordt de huidige gemengde riolering minder belast en het schone regenwater kan binnen het (deel)stroomgebied of rioleringseenheid worden geïnfiltreerd of afgevoerd naar open water. Door de sterk toegenomen hoeveelheid verhard oppervlak in Uden, met name sinds 1955, wordt er veel schoon hemelwater afgevoerd via het gemengd rioolstelsel. Dit levert een onnodige belasting voor de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) op en het grondwater wordt minder aangevuld, met een daling van de grondwaterstand als gevolg. Doel Het opstellen van een afkoppelplan voor zowel de bestaande stedelijke kernen binnen de gemeente Uden, als de geplande uitbreidingen (niet aansluiten). Aanpak: werkstappen Afkoppelen of niet aansluiten heeft, indien grootschalig aangepakt, direct gevolgen voor het watersysteem (kwantiteit en kwaliteit) en het beheer en onderhoud. Maar ook gevolgen op de lange termijn zullen zich voordoen, zoals het effect op de grondwaterstand. De volgende werkstappen worden onderscheiden, waarbij de aparte projecten cursief zijn opgenomen: 1. Opstellen afkoppelkansenkaart: Geschiktheid voor infiltratie (infiltratiegeschiktheid kaart). Ligging t.o.v. oppervlaktewater. Kaart met kansrijke afkoppelgebieden. 2. Randvoorwaarden: Beleidsvoorwaarden. Beslisboom af te koppelen/niet aansluiten verhard oppervlak (taak waterschap). Ligging verontreinigingslocaties. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

86 Hydrologische effecten bepalen (watersysteemanalyse, zie 8.2). 3. Prioriteren en faseren (op basis van vervangingstermijn bestaande riolering). 4. Plan van Aanpak per deelgebied opstellen met consequenties voor beheer en onderhoud. 5. Monitoringplan opstellen (zie 8.2). 6. Communicatieplan opstellen. Planning (tijdsbalk) Actie * * Bepalen hydrologische effecten (8.2) loopt tot 2007 door Betrokken waterpartners De gemeente is trekker. Zij werkt nauw samen met het waterschap Aa en Maas in verband met de afkoppelbeslisboom en het bepalen van de hydrologische effecten. Kosten De kosten voor de werkstappen 2, 3, 4 en 6 worden geraamd op: Financiering De gemeente financiert het afkoppelplan. Het waterschap heeft een subsidieregeling voor afkoppelen, zodat de kosten voor de uitvoering voor de gemeente lager uitkomen. De gemeente mag op het onderdeel Beslisboom af te koppelen / niet aansluiten verhard oppervlak inhoudelijke inbreng van het waterschap verwachten. Relaties Het afkoppelplan heeft een directe relatie met het deelproject PvE watersysteemanalyse, meetnet- en monitoringplan 8.2 en de uitvoering ervan 8.3. Met behulp van de watersysteemanalyse is het mogelijk om de effecten van afkoppelen vooraf in te schatten. De deelprojecten (4.1, 8.2 en 8.3) lopen gedeeltelijk parallel. Voor het afkoppelen van de gebieden Hoevense veld fase 1 en Odilliapeel fase 2 in 2006 geldt dat deze waarschijnlijk tot uitvoering komen voordat de effecten op basis van de watersysteemanalyse zijn ingeschat. Een eenvoudiger inschatting van de effecten voor deze gebieden is gewenst. Voor de overige af te koppelen gebieden geldt dat de effectbepaling op basis van de watersysteemanalyse wel kan worden meegenomen in het afkoppelplan (effecten in 2006 en 2007, afkoppelplan in 2007). Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

87 Stedelijke kernen 5.1: Detailstudie opties waterberging stedelijke wateropgave Aanleiding (knelpunt) De snelle afvoer van hemelwater door het sterk toegenomen verhard oppervlak in combinatie met klimaatsverandering, veroorzaakt wateroverlast benedenstrooms bij Den Bosch. In het Nationaal Bestuursakkoord Water is overeengekomen dat in stedelijk gebied de wateroverlast beperkt moet blijven tot eens per honderd jaar. Voor Uden is met name de overlast door het buiten haar oevers treden van waterlopen aan de orde. Binnen het waterplan is een quick scan uitgevoerd naar de stedelijke wateropgave voor deze NBW-toets. De bergingsmogelijkheden die het huidige oppervlaktewatersysteem heeft, zijn ingeschat op basis van aannames. Een nadere analyse (detailstudie) levert de werkelijke ruimte voor waterberging op en de daarmee samenhangende kosten. Doel Opties voor waterberging in het kader van de stedelijk wateropgave uitwerken tot een voorkeursoptie. Aanpak: werkstappen 1. Technische uitwerking van de opties (mogelijk gebruik makend van de tool van 8.2 en 8.3). 2. Kosten-baten analyse. 3. Uitwerking voorkeursoplossing. 4. Financiering en plan van aanpak. 5. Bestuurlijke vaststelling. Planning (tijdsbalk) Actie t/m uitvoering 5.2 Betrokken waterpartners De gemeente is trekker en werkt in dit project samen met het waterschap. Het werk zal, gezien de inhoudelijke component, worden uitbesteed aan een adviesbureau. Kosten De kosten voor de werkstappen 1 t/m 5 worden geraamd op: Financiering Gemeente. Het waterschap is mede financier gezien hun belangen hierin. Relaties De watersysteem analysetool (8.2 en 8.3), die ontwikkeld wordt in 2007, kan ingezet worden bij de werkstappen 1 en 3 van dit deelproject. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

88 Stedelijke kernen 8.2: Opstellen programma van eisen (PvE) voor watersysteemanalyse, meetnet- en monitoringplan Aanleiding (knelpunt) De waterbalans van het stedelijk gebied is onbekend. Inzicht in grondwaterstromingen en oppervlaktewaterstromingen zijn onvoldoende aanwezig zodat bijvoorbeeld de risico's en baten van afkoppelen, infiltratie en waterberging niet goed kunnen worden beoordeeld. Om de werking van het watersysteem goed in beeld te krijgen en te houden, is er behoefte aan een watersysteemanalyse en een meetnet- en monitoringplan. Zowel de gemeente als het waterschap hebben baat bij deze producten. Aangezien de uitkomsten van deze producten/projecten voor diverse watergerelateerde onderzoeken gebruikt kan worden, is het zaak om vooraf helder te formuleren aan welke eisen deze producten/projecten moeten voldoen. Dit gebeurt door het opstellen van een Programma van Eisen (PvE). Doel Het opstellen van een PvE voor de watersysteemanalyse, meetnet- en monitoringplan. Aanpak: werkstappen 1. Identificeren leemten in kennis. 2. Opstellen onderzoeksvragen. 3. Keuze analysetool (grondwater- en/of oppervlaktewatermodel, meetreeksenanalyse, historische analyse of combinatie van deze). 4. Opstellen PvE voor aanbesteding. Planning (tijdsbalk) Actie uitvoering 8.3 Betrokken waterpartners De gemeente is de trekker in nauwe samenwerking met het waterschap. Het is van belang dat de keuze voor de analysetool breed gedragen wordt. Kosten De kosten voor dit project worden uitgedrukt in dagen geraamd op: 10 tot 15 dagen Financiering Gemeente en waterschap. Relaties De volgende deelprojecten hebben een relatie met het uitvoeren van dit deelproject: 4.1: Aanbesteden en bestuurlijk vaststellen afkoppelplan. 4.2 t/m 4.6: Afkoppelen stedelijk gebied (monitoring). 5.1: Detailstudie opties waterberging stedelijke wateropgave. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

89 Oude peelontginning 16.1: Aankoop gronden voor EVZ Meerkensloop Aanleiding (knelpunt) Het ontwikkelen van de ecologische verbindingszone (EVZ) voor de Meerkensloop verloopt traag door de organisatie van de grondaankoop. Grondaankoop gebeurt op vrijwillige basis. Dit komt de planning niet ten goede. De eerste tien meter langs de waterloop is voor rekening van het waterschap, de volgende vijftien meter is voor de gemeente. De Meerkensloop ligt deels op de gemeentegrens met Boekel, deels loopt hij door de gemeente Boekel en deels door Uden. Een goede afstemming tussen deze drie partijen (ws en 2xgem) draagt bij aan een versnelde realisatie van de EVZ. Doel Opstellen en uitvoeren van een plan voor grondaankoop voor de EVZ Meerkensloop. Het gaat om ongeveer 5 km, waarvan ongeveer 2 km op de grens met Boekel, 2 km in Boekel en 1 km in Uden. Aanpak: werkstappen 1. Benoemen projectgroep grondaankoop : Vastleggen taken en verantwoordelijkheden. Leden benoemen (waterschap en gemeenten zijn vertegenwoordigd, daarnaast mogelijk DLG, ZLTO en adviesbureau) 2. Inventariseren en vastleggen benodigde en reeds verworven gronden. 3. Prioriteren en faseren grondaankoop. 4. Inventariseren mogelijkheden voor groenblauwe diensten, regeling agrarisch natuurbeheer (SAN) of uitruil van gronden. 5. Communicatie met de grondeigenaren:stimuleren verkoop van gronden door beeldvorming van nut en noodzaak EVZ en aanbieden mogelijkheden. 6. Aankopen gronden (in prioritaire gebieden) en afspraken maken met eigenaren/gebruikers over de gebruiksmogelijkheden tot de uitvoering van de EVZ van start gaat in het betreffende gebied. Planning (tijdsbalk) Actie en PvA EVZ uitvoeren EVZ 14.3 Betrokken waterpartners De gemeente Uden of Boekel is trekker. Er wordt nauw samengewerkt met het waterschap (eventueel kan hij ook optreden als trekker) en ZLTO en mogelijk ook DLG. De medewerking van de grondeigenaren is van groot belang. Een goede communicatie adviseur is daarbij wenselijk. Kosten De kosten voor de werkstappen 1 t/m 4 zijn de uren van de projectgroep grondaankoop. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

90 Stap5: communicatie (uitbesteden): Stap 6: grondaankoop ( 7,- per m2*) - Gemeente Uden: 3km * 15m Gemeente Boekel: 2km * 15m Waterschap Aa en Maas: 5km * 10m totaal: *Voor de aankoop is uitgegaan van 100% aankoop Financiering Elke partij komt haar eigen verplichtingen na. Daarnaast zal de financiering bestaan uit provinciale gelden en mogelijk subsidies. Relaties Om aan te sluiten op de EVZ van de Leijgraaf is afstemming met het Ontwikkelingsplan van de Leijgraaf (3.3) gewenst. Watercommunicatie 23: Lespakket scholen ontwikkelen / inzetten Doel Het verhogen van het waterbewustzijn bij kinderen en scholieren. Aanleiding (knelpunt) Jong geleerd is oud gedaan is een bekend spreekwoord. Kinderen en scholieren zijn vaak een goede doelgroep om waterbewustwording bij te creëren. Ze leren snel, hebben interesse in het onderwerp, ze hebben vaak hart voor water, als laatste kunnen ze vaak de ouders overtuigen tot waterbewustwording. Hierdoor is het creëren van waterbewustwording bij deze doelgroep vaak erg effectief. Hiertoe willen we een leuk en leerzaam lespakket over het watersysteem, water en de natuur en watergebruik in samenwerking met andere partners ontwikkelen c.q. of een bestaand lespakket gebruiken. Trekker en partners De gemeente Uden zal de het ontwikkelen en/of inzetten van het lespakket coördineren. Hiervoor bekijkt ze samen met de waterorganisaties en andere partners zoals de IVN welke lespakketten al bestaan en in Uden ingezet kunnen worden, wat de voorwaarden voor de scholen zijn voor het gebruik en of bestaande lespakketten te gebruiken zijn. Aanpak: werkstappen 1. Inventarisatie: Welke lespakketten bestaan al? Welke voorwaarden stellen scholen bij het gebruik van een lespakket? Welke voorwaarden stellen de waterorganisaties bij de inhoud van het lespakket? 2. Indien een nieuw lespakket ontwikkeld wordt: ontwikkelen (of aanpassen) lespakket; 3. Uitvoering: scholen gaan in samenwerking met bijvoorbeeld IVN aan de slag met de lespakketten; Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

91 4. Communicatie over de resultaten: via artikelen op internet en lokale media presenteert de gemeente de resultaten van de lespakketten op de scholen (successtory s: Wat hebben kinderen geleerd over water in Uden en hoe leuk was dat) Tijdspad Indicatieve tijdsplanning Actie e.v Kosten Inventarisatie: De kosten voor het ontwikkelen en de uitvoering van de lespakketten zijn afhankelijk van de te beschikbaarheid van lespakketten en de bereidheid tot samenwerking van andere organisaties zoals de IVN. Watercommunicatie 24: Aanvullen wandel- en fietstroutes: Wijstroute Doel Verhogen van de recreatieve en belevingswaarde voor de ontwikkeling en het behoud van de (water)natuur en wijstverschijnselen. Hiervoor wordt aan de gebruikers van de routes meer informatie gegeven over de natuurontwikkeling en de wijst. Door een combinatie van recreatie en communicatie op een natuurlijk moment werken we aan het waterbewustzijn van bewoners Aanleiding (knelpunt) Uden heeft door de wijstgronden een bijzonder watersysteem. Echter is bij veel bewoners de belevingswaarde voor de wijstgronden en de (water)natuur de laatste jaren afgenomen. Hierdoor zijn bewoners en ondernemers minder bereid om de wijstgronden en de waternatuur te beschermen. Trekker en partners De gemeente Uden zal de het opzetten/aanvullen van de fietsroute coördineren. Hiervoor bekijkt ze samen met de waterorganisaties en andere partners zoals de VVV, de IVN en de ANWB op welke wijze de fietsroute en de bijbehorende middelen zoals bebording en een routebeschrijving vorm kan krijgen. Aanpak: werkstappen 1. Inventarisatie; a. Verkenning huidige fiets- en wandelroutes; b. Afstemmen partners mogelijkheden om aan te sluiten bij bestaande routes en taakverdeling; 2. Mogelijke fiets- en wandelroutes ontwikkelen; 3. Uitvoering: ontwikkelen bebording en routebeschrijvingen inclusief de informatie over de water in Uden, (water) natuur en wijstverschijnselen; 4. Communicatie over de routes en beheer en onderhoud. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

92 Tijdspad Indicatieve tijdsplanning Actie e.v Kosten PM Watercommunicatie 25: Ontwikkelen algemene communicatiemiddelen Doel Het verhogen van het waterbewustzijn en het verbeteren van de communicatie met burgers en bedrijven over water in Uden. Aanleiding (knelpunt) In Uden bestaan knelpunten en worden diverse projecten en werkzaamheden uitgevoerd. Deze projecten moeten de knelpunten wegnemen en bijdragen aan het bereiken van de streefbeelden. De waterorganisaties willen structureel en eenduidig communiceren over water en waterbewustwording. Hiervoor kunnen enkele algemene middelen worden ontwikkeld die ingezet kunnen worden bij projectcommunicatie, waterwerkzaamheden en op natuurlijke communicatiemomenten. Deelprojecten Ontwikkelen van een beeldmerk voor de boodschap: Uden leeft met Water Ontwikkelen van een website: Ontwikkelen van algemene middelen zoals een nieuwsbrief bij waterprojecten In het communicatieplan is de aanpak van deze algemene middelen verder uitgewerkt. Trekker en partners De gemeente Uden zal de het opzetten van de algemene middelen coördineren. Hiervoor bekijkt ze samen met de waterorganisaties welke wijze de communicatie middelen vorm zou moeten krijgen. Daarnaast maken de waterorganisaties werkafspraken over de wijze waarop alle waterorganisaties de algemene middelen bij de uitvoering van de projecten inzetten. Aanpak: werkstappen 1. Inventarisatie: welke middelen zijn geschikt om structureel en eenduidig in te zetten in Uden. 2. Ontwikkelen algemene middelen. 3. Uitvoering: inzet algemene middelen bij uitvoering. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

93 Tijdspad Indicatieve tijdsplanning Actie e.v Kosten Ontwikkelen beeldmerk: 750. Ontwikkelen website Waterplan Uden Ontwikkelen standaard Nieuwsbrief 500. Onderhoud website 5000 tot per jaar. Waterplan Uden Bijlage 1 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

94 A COMPANY OF Bijlage 2 Projectenlijst en kostenverdeling per project en waterpartner Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

95 Overzicht kosten van de gemeente Uden voor de projecten in waterplan Uden In de onderstaande tabellen (nummers 1 t/m 6) zijn de kosten weergegeven van de (prioritaire) projecten. Indien een cel groen is weergegeven, betekent dit dat de kosten gedekt/begroot zijn. Indien een cel rood is weergegeven, betekent dit dat de kosten niet gedekt/begroot zijn en ter bespreking voorliggen in de stuurgroep. Tabel 7 geeft de totale kosten voor de projecten zoals deze in het waterplan zijn weergegeven. Tabel 1: Indicatieve kosten prioritair project Afkoppelen van stedelijke kernen NR. Prioritair project (1) en bijbehorende maatregelen (1.1 t/m 1.6) Indicatieve kosten gemeente Uden Aanbesteden en bestuurlijk vaststellen afkoppelplan Afkoppelen kern Uden, Hoevense Veld Fase 1 - PM Onderzoek naar locatie, type, ernst en urgentie van grondwaterverontreinigingen - - via RO spoor via RO spoor Opstellen programma van eisen voor watersysteemanalyse, meetnet en monitoringplan: - Identificeren leemten in kennis en onderzoeksvragen - Keuze analysetool Opstellen PvE aanbesteding 1.5 Aanbesteden en uitvoeren watersysteemanalyse Opzet meetnet en monitoringprogramma grond- en oppervlaktewater, terugkoppelen resultaten in jaarlijks waterplan - PM PM PM PM Totale indicatieve kosten prioritair project PM PM PM PM Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM Tabel 2: Indicatieve kosten prioritair project Herstel van de Wijst NR. Prioritair project (2) en bijbehorende maatregelen (2.1 t/m 2.8) Indicatieve kosten gemeente Uden Overleg met Projectgroep Maashorst-Herperduin:, inbrengen deelprojecten Dempen bovenloop Meeuwerloop en Groote Wetering (Visie Maashorst-Herperduin (M-Hd) projecten 11, 27 en 32) Water vasthouden in de haarvaten door verondiepen waterlopen (Visie M-Hd projecten 11, Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

96 NR. Prioritair project (2) en bijbehorende maatregelen (2.1 t/m 2.8) Indicatieve kosten gemeente Uden en 32) 2.4 Stimuleren groenblauwe diensten door de landbouw (Structuurvisie+ en Visie M-Hd project 5) en inzetten provinciale Stimuleringsregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN) Grondverwerving in infiltratiegebieden (Visie M-Hd project 11) en wijstgronden (St. Annabos) Uitvoeren herstelproject met terreinbeheerder en subsidie (Visie M-Hd o.a. Project 11) Uitvoeren anti-verdrogingsproject Maashorst (Visie M-Hd project 11) Groote Wetering ecologisch verbeteren door natuurvriendelijke oevers, beekbegeleidende beplanting, ruimte voor meandering.(structuurvisie+ en Visie M-Hd project 27) Totale indicatieve kosten prioritair project Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) Tabel 3: Indicatieve kosten prioritair project EVZ Meerkensloop NR Prioritair project (3) en bijbehorende maatregelen (3.1 t/m 3.3) Indicatieve kosten gemeente Uden Aankoop gronden voor EVZ (ca. 5 km) Opstellen PvA EVZ Meerkensloop en gebruik maken van provinciale regeling Stimulering Agrarisch Natuurbeheer (SAN) Uitvoeren EVZ Meerkenskloop (ca. 3 km) Totale indicatieve kosten prioritair project Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

97 Tabel 4: Indicatieve kosten prioritair project Integrale ontwikkeling Leijgraaf NR. Prioritair project (4) en bijbehorende maatregelen (4.1 t/m 4.3) Indicatieve kosten gemeente Uden Opstellen Ontwikkelingsplan Leijgraaf en voortvloeiende deelprojecten (ca. 4km EVZ binnen gemeente Uden) Natuurvriendelijk inrichten waterbergingsgebieden met aandacht voor ecologische en chemische doelen Afronden regionale wateropgave door waterschap met benoeming bergingsgebieden (omvang en locatie) Totale indicatieve kosten prioritair project Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) Tabel 5: Indicatieve kosten prioritair project Communicatie NR Prioritair project (5) en bijbehorende maatregelen (5.1 t/m 5.3) Indicatieve kosten gemeente Uden Ontwikkelen en implementeren lespakketten voor scholen Aanvullen fietsroute (wijstroute) - PM Ontwikkelen algemene communicatiemiddelen zoals: - website - beeldmerk met boodschap folders Totale indicatieve kosten prioritair project Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) PM Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

98 Tabel 6: Indicatieve kosten overige projecten NR. projecten (6A t/m 6F) en bijbehorende maatregelen Indicatieve kosten gemeente Uden A Kaderrichtlijn Water 6A.1 Vaststellen doelen - maatregelen - kosten voor de KRW A.2 Terugkoppelen doelen - maatregelen - kosten KRW in Operationeel Programma - PM PM PM PM 6A.3 Deelname gemeente Uden aan gebiedsgerichte KRW werkgroep Aa en Maas A.4 Uitvoeren KRW maatregelen - - PM PM PM 6B Stedelijke Wateropgave 6B.1 Detailstudie opties (waterberging) stedelijke wateropgave B.2 Realiseren voorkeursoptie waterberging (aanbesteden, communicatie) PM 6C Waterorganisatie 6C.1 Jaarlijks overleg en terugkoppeling waterbeheer tussen Uden en omliggende gemeentes i.s.m. WS Aa en Maas C.2 Coördinatie waterschap en gemeente bij uitvoering projecten (EVZ, wijstgronden en watertoets) C.3 Jaarlijkse werksessie en overleg gemeente en waterschap over voortgang waterplan en Operationeel Programma water en riolering C.4 Invoeren verbreed rioolrecht - PM C.5 Verkennen voorbeelden andere gemeentes C.6 Overdracht stedelijk waterbeheer C.7 Uitvoeren subsidie-onderzoek D Watertoets 6D.1 Opstellen watercontract watertoets Gemeente Uden: - afspraken en nadere invulling Watercontract ondertekening Watercontract 6D.2 Regelmatig overleg watertoets gemeente en waterschap, 1 keer per 3 maanden E Terugdringen Vervuiling Stedelijk Gebied 6E.1 Opstellen handreiking duurzaam waterbeheer bedrijventerreinen E.2 Onderzoek naar de mogelijkheden voor verwerking specie met natuurlijke bronnen van Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

99 NR. projecten (6A t/m 6F) en bijbehorende maatregelen Indicatieve kosten gemeente Uden vervuiling 6E.3 Uitvoeren baggerplan E.4 Maatregelen stedelijk gebied opnemen in milieubeleid en uitvoering - PM PM PM PM 6E.5 Pilotproject gifvrij groenbeheer - PM PM PM - 6F GGOR/Landelijk Gebied 6F.1 Studie GGOR waarin onderzoek naar optimale watersysteeminrichting en peilbeheer uitvoeren (plaatsen stuwen, verleggen watergangen, verondiepen watergangen) F.2 Opstellen beheer- en onderhoudplan waterlopen landelijk gebied Totale indicatieve kosten overige projecten PM PM PM PM Gedekte/begrote kosten overige projecten Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM Tabel 7: Indicatieve kosten projecten Waterplan Uden Indicatieve kosten gemeente Uden Totale indicatieve kosten projecten Waterplan Uden PM PM PM PM Gedekte/begrote kosten projecten Waterplan Uden Aanvullende indicatieve kosten projecten Waterplan Uden (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

100 Overzicht kosten van het waterschap Aa en Maas voor de projecten in waterplan Uden In de onderstaande tabellen (nummers 1 t/m 5) zijn de kosten weergegeven van de (prioritaire) projecten. Indien een cel groen is weergegeven, betekent dit dat de kosten gedekt/begroot zijn. Indien een cel rood is weergegeven, betekent dit dat de kosten niet gedekt/begroot zijn en ter bespreking voorliggen in de stuurgroep. Tabel 6 geeft de totale kosten voor de projecten zoals deze in het waterplan zijn weergegeven. Tabel 1: Indicatieve kosten prioritair project Afkoppelen van stedelijke kernen NR. Prioritair project (1) en bijbehorende maatregelen (1.1 t/m 1.6) Indicatieve kosten waterschap Aa en Maas Aanbesteden en bestuurlijk vaststellen afkoppelplan Afkoppelen kern Uden, Hoevense Veld Fase 1 - PM Onderzoek naar locatie, type, ernst en urgentie van grondwaterverontreinigingen Opstellen programma van eisen voor watersysteemanalyse, meetnet en monitoringplan: - Identificeren leemten in kennis en onderzoeksvragen - Keuze analysetool Opstellen PvE aanbesteding 1.5 Aanbesteden en uitvoeren watersysteemanalyse Opzet meetnet en monitoringprogramma grond- en oppervlaktewater, terugkoppelen resultaten in jaarlijks waterplan - PM PM PM PM Totale indicatieve kosten prioritair project PM PM Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM Tabel 2: Indicatieve kosten prioritair project Herstel van de Wijst NR. Prioritair project (2) en bijbehorende maatregelen (2.1 t/m 2.8) Indicatieve kosten waterschap Aa en Maas Overleg met Projectgroep Maashorst-Herperduin:, inbrengen deelprojecten Dempen bovenloop Meeuwerloop en Groote Wetering (Visie Maashorst-Herperduin (M-Hd) projecten 11, 27 en 32) Water vasthouden in de haarvaten door verondiepen waterlopen (Visie M-Hd projecten 11, 27 en Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

101 NR. Prioritair project (2) en bijbehorende maatregelen (2.1 t/m 2.8) Indicatieve kosten waterschap Aa en Maas ) 2.4 Stimuleren groenblauwe diensten door de landbouw (Structuurvisie+ en Visie M-Hd project 5) en inzetten provinciale Stimuleringsregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN) Grondverwerving in infiltratiegebieden (Visie M-Hd project 11) en wijstgronden (St. Annabos) - PM PM PM PM 2.6 Uitvoeren herstelproject met terreinbeheerder en subsidie (Visie M-Hd o.a. Project 11) Uitvoeren anti-verdrogingsproject Maashorst (Visie M-Hd project 11) Groote Wetering ecologisch verbeteren door natuurvriendelijke oevers, beekbegeleidende beplanting, ruimte voor meandering.(structuurvisie+ en Visie M-Hd project 27) Totale indicatieve kosten prioritair project PM PM PM PM Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM Tabel 3: Indicatieve kosten prioritair project EVZ Meerkesloop NR. Prioritair project (3) en bijbehorende maatregelen (3.1 t/m 3.3) Indicatieve kosten waterschap Aa en Maas Aankoop gronden voor EVZ (ca. 5 km) Opstellen PvA EVZ Meerkensloop en gebruik maken van provinciale regeling Stimulering Agrarisch Natuurbeheer (SAN) Uitvoeren EVZ Meerkenskloop (ca. 3 km) Totale indicatieve kosten prioritair project Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

102 Tabel 4: Indicatieve kosten prioritair project Integrale ontwikkeling Leijgraaf NR. Prioritair project (4) en bijbehorende maatregelen (4.1 t/m 4.3) Indicatieve kosten waterschap Aa en Maas Opstellen Ontwikkelingsplan Leijgraaf en voortvloeiende deelprojecten (ca. 4km EVZ binnen gemeente Uden) Natuurvriendelijk inrichten waterbergingsgebieden met aandacht voor ecologische en chemische doelen PM PM PM PM PM 4.3 Afronden regionale wateropgave door waterschap met benoeming bergingsgebieden (omvang en locatie) PM PM Totale indicatieve kosten prioritair project PM PM PM PM PM Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM PM Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

103 Tabel 5: Indicatieve kosten overige projecten NR. projecten (6A t/m 6F) en bijbehorende maatregelen Indicatieve kosten waterschap Aa en Maas A Kaderrichtlijn Water 5A.1 Vaststellen doelen - maatregelen - kosten voor de KRW - PM PM PM - 5A.2 Terugkoppelen doelen - maatregelen - kosten KRW in Operationeel Programma A.3 Deelname gemeente Uden aan gebiedsgerichte KRW werkgroep Aa en Maas A.4 Uitvoeren KRW maatregelen B Stedelijke Wateropgave 5B.1 Detailstudie opties (waterberging) stedelijke wateropgave B.2 Realiseren voorkeursoptie waterberging (aanbesteden, communicatie) C Waterorganisatie 5C.1 Jaarlijks overleg en terugkoppeling waterbeheer tussen Uden en omliggende gemeentes i.s.m. WS Aa en Maas C.2 Coördinatie waterschap en gemeente bij uitvoering projecten (EVZ, wijstgronden en watertoets) C.3 Jaarlijkse werksessie en overleg gemeente en waterschap over voortgang waterplan en Operationeel Programma water en riolering C.4 Invoeren verbreed rioolrecht C.5 Verkennen voorbeelden andere gemeentes C.6 Overdracht stedelijk waterbeheer C.7 Uitvoeren subsidie-onderzoek D Watertoets 5D.1 Opstellen watercontract watertoets Gemeente Uden: - afspraken en nadere invulling Watercontract ondertekening Watercontract 5D.2 Regelmatig overleg watertoets gemeente en waterschap, 1 keer per 3 maanden E Terugdringen Vervuiling Stedelijk Gebied 5E.1 Opstellen handreiking duurzaam waterbeheer bedrijventerreinen E.2 Onderzoek naar de mogelijkheden voor verwerking specie met natuurlijke bronnen van vervuiling E.3 Uitvoeren baggerplan Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

104 NR. projecten (6A t/m 6F) en bijbehorende maatregelen Indicatieve kosten waterschap Aa en Maas E.4 Maatregelen stedelijk gebied opnemen in milieubeleid en uitvoering E.5 Pilotproject gifvrij groenbeheer F GGOR/Landelijk Gebied 5F.1 Studie GGOR waarin onderzoek naar optimale watersysteeminrichting en peilbeheer uitvoeren (plaatsen stuwen, verleggen watergangen, verondiepen watergangen) PM PM PM - - 5F.2 Opstellen beheer- en onderhoudplan waterlopen landelijk gebied - PM PM - - Totale indicatieve kosten prioritair project PM PM PM PM Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM Tabel 6: Indicatieve kosten projecten Waterplan Uden Indicatieve kosten waterschap Aa en Maas Totale indicatieve kosten projecten Waterplan Uden PM PM PM PM PM Gedekte/begrote kosten projecten Waterplan Uden Aanvullende indicatieve kosten projecten Waterplan Uden (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM PM Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

105 Overzicht kosten van derden voor de projecten in waterplan uden In de onderstaande tabellen (nummers 1 en 2) zijn de kosten weergegeven van de (prioritaire) projecten. Indien een cel groen is weergegeven, betekent dit dat de kosten gedekt/begroot zijn. Indien een cel rood is weergegeven, betekent dit dat de kosten niet gedekt/begroot zijn en ter bespreking voorliggen in de stuurgroep.tabel 3 geeft de totale kosten voor de projecten zoals deze in het waterplan zijn weergegeven. Tabel 1: Indicatieve kosten prioritair project Herstel van de Wijst NR. Prioritair project (2) en bijbehorende maatregelen (2.1 t/m 2.8) Indicatieve kosten derden Overleg met Projectgroep Maashorst-Herperduin:, inbrengen deelprojecten Dempen bovenloop Meeuwerloop en Groote Wetering (Visie Maashorst-Herperduin (M-Hd) projecten 11, 27 en 32) Water vasthouden in de haarvaten door verondiepen waterlopen (Visie M-Hd projecten 11, 27 en 32) Stimuleren groenblauwe diensten door de landbouw (Structuurvisie+ en Visie M-Hd project 5) en inzetten provinciale Stimuleringsregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN) Grondverwerving in infiltratiegebieden (Visie M-Hd project 11) en wijstgronden (St. Annabos) Uitvoeren herstelproject met terreinbeheerder en subsidie (Visie M-Hd o.a. Project 11) - PM Uitvoeren anti-verdrogingsproject Maashorst (Visie M-Hd project 11) Groote Wetering ecologisch verbeteren door natuurvriendelijke oevers, beekbegeleidende beplanting, ruimte voor meandering.(structuurvisie+ en Visie M-Hd project 27) Totale indicatieve kosten prioritair project - PM Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) - PM Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

106 Tabel 2: Indicatieve kosten prioritair project EVZ Meerkesloop NR. Prioritair project (3) en bijbehorende maatregelen (3.1 t/m 3.3) Indicatieve kosten derden Aankoop gronden voor EVZ (ca. 5 km) Opstellen PvA EVZ Meerkensloop en gebruik maken van provinciale regeling Stimulering Agrarisch Natuurbeheer (SAN) Uitvoeren EVZ Meerkenskloop (ca. 3 km) Totale indicatieve kosten prioritair project Gedekte/begrote kosten prioritair project Aanvullende indicatieve kosten prioritair project (ter bespreking Stuurgroep) Tabel 3: Indicatieve kosten projecten Waterplan Uden Indicatieve kosten derden Totale indicatieve kosten projecten Waterplan Uden PM Gedekte/begrote kosten projecten Waterplan Uden Aanvullende indicatieve kosten projecten Waterplan Uden (ter bespreking Stuurgroep) - PM Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

107 Overzicht aandeel kosten van de gemeente Uden voor de projecten in waterplan Uden De tabellen 1 t/m 3 geven voor respectievelijk de gemeente Uden, waterschap Aa en Maas en derden de indicatieve kosten voor de projecten zoals deze zijn opgenomen in waterplan Uden. Hierbij is ook aangegeven welke kosten reeds zijn gedekt/begroot. Tabel 1: Indicatieve kosten projecten Waterplan Uden voor de gemeente Uden Indicatieve kosten gemeente Uden Totale indicatieve kosten projecten Waterplan Uden PM PM PM PM Gedekte/begrote kosten projecten Waterplan Uden Aanvullende indicatieve kosten projecten Waterplan Uden (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM Tabel 2: Indicatieve kosten projecten Waterplan Uden voor waterschap Aa en Maas Indicatieve kosten waterschap Aa en Maas Totale indicatieve kosten projecten Waterplan Uden PM PM PM PM PM Gedekte/begrote kosten projecten Waterplan Uden Aanvullende indicatieve kosten projecten Waterplan Uden (ter bespreking Stuurgroep) PM PM PM PM PM Tabel 3: Indicatieve kosten projecten Waterplan Uden voor derden Indicatieve kosten derden Totale indicatieve kosten projecten Waterplan Uden PM Gedekte/begrote kosten projecten Waterplan Uden Aanvullende indicatieve kosten projecten Waterplan Uden (ter bespreking Stuurgroep) - PM Tabel 4 geeft de indicatieve totale kosten voor de projecten zoals deze zijn opgenomen in waterplan Uden (optelsom van de tabellen 1 t/m 3). Bovendien is in deze tabel aangegeven welk percentage van de totale kosten door de gemeente Uden wordt betaald. Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

108 Tabel 4: Indicatieve totale kosten projecten Waterplan Uden, aandeel kosten gemeente Uden Kosten totaal Totale indicatieve kosten projecten Waterplan Uden Aandeel gemeente Uden 40% 55% 58% 66% 20% Tabel 5 geeft de indicatieve niet gedekte/begrote kosten voor de projecten zoals deze zijn opgenomen in waterplan Uden (optelsom van de tabellen 1 t/m 3). Bovendien is in deze tabel aangegeven welk percentage van de niet gedekte/begrote kosten door de gemeente Uden wordt betaald. Tabel 5: Indicatieve kosten projecten Waterplan Uden, aandeel gemeente Uden in nog niet gedekte kosten Kosten totaal Niet gedekte kosten projecten Waterplan Uden (ter bespreking Stuurgroep) Aandeel gemeente Uden 60% 26% 20% 18% 19% Uit tabel 5 valt af te leiden dat voor elke euro die de gemeente Uden vanaf 2007 investeert, het waterschap Aa en Maas 3 tot 4 euro investeert. Waterplan Uden Bijlage 2 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

109 A COMPANY OF Bijlage 3 Projectenkaart Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

110 ###Los document### Waterplan Uden Bijlage 3 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

111 A COMPANY OF Bijlage 4 Communicatieplan Uden Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

112 Plan van aanpak communicatie en waterbewustwording Waterplan Uden In deze bijlage staat het plan van aanpak voor de communicatie en de waterbewustwording voor Waterplan Uden. 1. Communicatiedoelstelling Een van de doelen van het waterplan is watercommunicatie en bewustwording. Daarnaast is communicatie een belangrijk hulpmiddel bij de uitvoering van communicatie. Bij de waterorganisaties en belangengroepen is draagvlak nodig voor het waterplan en de uitvoering van projecten. De algemene communicatiedoelstelling voor water is: De Udense bevolking moet kennis, houding en gedrag positief ontwikkelen ten opzichte van water. 2. Algemene communicatieboodschap De waterorganisaties de burgers informeren en betrekken bij verbeteren van kwaliteit en kwantiteit van water. Hierbij worden de volgende boodschappen gebruikt: water is te vies (kwaliteit): daarbij horen uitingen als schoon water, bewust gebruik van water, mooi water, scheiding van afvalwater en regenwater, de wijstgronden beschermen; er is te weinig water (kwantiteit): daarbij horen uitingen als voorkómen van verdroging voor natuur en landbouw, de wijstgronden beschermen; er is te veel water (kwantiteit): daarbij horen uitingen als water op straat, transport van water en beperken van wateroverlast. De algemene boodschap hierbij is: Uden leeft met water. De waterorganisaties sluiten hiermee aan bij Nederland leeft met water en Brabant Leeft met Water. 3. Afzender De trekker van een project of de activiteit is ook de afzender van de communicatie. De kosten voor de uitvoering van de communicatie worden op een zelfde wijze verdeeld als de kosten voor de uitvoering van een project. 4. Communicatiestrategie De communicatieaanpak van de waterorganisaties is gebaseerd op de onderstaande vier pijlers. Per pijler is aangegeven op welke wijze de waterorganisaties per pijler gaan communiceren om invulling te geven aan bovenstaande communicatiedoelstellingen. Per pijler is beschreven wat de communicatiedoelstelling is, wie de doelgroepen zijn en op welke wijze de waterorganisaties de communicatie aanpakken. Deze aanpak is als een werkwijze beschreven. Hierdoor ontstaat een eenduidige en structurele communicatiestrategie zonder dat er veel extra communicatie-inspanningen nodig zijn. Communicatie en waterbewustwording Communicatie op natuurlijke momenten projecten gericht op waterbewustwording Projectcommunicatie Communicatie bij waterwerkzaamheden Waterplan Uden Bijlage 4 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

113 4.1 Communicatie op natuurlijke momenten / structurele communicatie Natuurlijke momenten gebruiken we om de burgers, belangenorganisaties en bedrijven bewust te maken van water in de leefomgeving. Een natuurlijk moment is bijvoorbeeld de inning van een belasting of een vraag van een burger of een gebeurtenis in het nieuws met water zoals water op straat. Communicatiedoelstelling Informeren van de burger over verbeteren waterkwaliteit en waterkwantiteit door het gebruik van de boodschap Uden leeft met water. Doelgroepen Gezien de mogelijke breedte van de communicatie op natuurlijke momenten is de doelgroep niet eenduidig. Over het algemeen zijn deze doelgroepen van belang: bestuur; medewerkers; bewoners gemeente Uden; media; Middelen (zie uitwerking projecten gericht op bewustwording): logo of slogan Dit logo/beeldmerk wordt door alle waterorganisaties zoveel mogelijk bij uitingen over water in Uden toegepast; website Uden leeft met Water : hierop worden alle communicatiemiddelen van het waterplan en werken aan water verzameld; artikelen op gemeentepagina weekblad; brochures en een nieuwsbrief over Uden leeft met water ; samenvatting en inspraak waterplan Uden. Deze middelen worden tevens bij de projecten gericht op waterbewustwording en structurele communicatie (zie tabel 1). Samenwerking met buurgemeenten en waterschap bij de ontwikkeling van middelen is gewenst. Bij buurgemeenten speelt vaak eenzelfde problematiek (bijvoorbeeld Wijst) en ook zij ontwikkelen voorlichtingsmateriaal. Kennisdelen en gezamenlijk middelen ontwikkelen bespaart tijd en geld! 4.2 Projecten gericht op waterbewustwording In het uitvoeringsprogramma zijn projecten opgenomen welke direct gericht zijn op waterbewustwording. Communicatiedoelstelling Waterbewustwording creëren voor water in de leefomgeving door projecten. In tabel 1 vindt u een voorstel voor de aanpak van de projecten gericht op waterbewustwording en structurele communicatie. 4.3 Projectcommunicatie Het doel van projectcommunicatie is het vergroten van kennis, houding en gedrag voor de uitvoering van het waterplan project in de leefomgeving. Daarnaast maken we van de gelegenheid gebruik om waterbewustwording te creëren. Waterplan Uden Bijlage 4 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

114 In tabel 2 vindt u een voorstel voor de communicatieaanpak van alle waterplanprojecten. 4.4 Communicatie bij waterwerkzaamheden Bij werkzaamheden aan water zoals onderhoud aan waterlopen gebruiken de waterorganisaties Uden leeft met water Waterplan Uden Bijlage 4 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

115 Tabel 1: Projecten gericht op waterbewustwording en structurele communicatie. Naam project Nut en noodzaak Doelgroep Communicatiedoel Boodschap Mogelijke communicatie-middelen Planning Educatief meewerken: Kinderen De doelgroepen leren meer Water In Uden is lesbrieven, bezoekjes aan Wijst, lespakket scholen van groep 6-7 op lagere over water en Uden en gaan bijzonder en wij waterzuivering, EVZ, project waar afgekoppeld scholen. Eventueel scholieren in de toekomst bewuster om met water. kunnen water beschermen. wordt. Voor voorbeelden van lespakketten zie: IVN Uden. Wijstroute Algemene en structurele communicatie Bij jongeren en kinderen bestaat vaak een laag waterbewustzijn. Onder het motto beter jong gedaan dan oud gedaan willen de waterorganisaties in samenwerking met bijvoorbeeld IVN lespakketten over water in uden inzetten op de scholen. Indien er geen geschikte lespakketten bestaan, ontwikkelen de waterorganistaties samen met externe partijen eenlespakket. De wijst en water en de natuur is in Uden niet altijd zichtbaar. De waterorganisaties willen de recreatieve en belevingswaarde voor de ontwikkeling van (water)natuur versterken. Hierdoor werken de waterorganisaties aan waterbewustwording. Er bestaat geen structurele en eenduidige communicatie over water in Uden. Er vinden nu veel projecten en activiteiten voor water plaats. Nu ontstaat de kans om de informatie voor de burger zo aan te bieden dat er een "watercampagne" onstaat zonder dat daar veel extra inzet of kosten voor nodig is. Wel dienen hiertoe een aantal algemene middelen ontwikkeld te worden. Informeren: ouders en overige burgers van Uden Inwoners van Uden en toeristen De doelgroepen zijn op de hoogte van de activiteiten op de scholen en worden meer waterbewust. De doelgroep leert op een leuke manier meer over waternatuur en wijst. De doelgroepen worden meer waterbewust en hebben begrip voor maatregelen en activiteiten die ondernomen worden om de (water)natuur en wijst te ontwikkelen. De burgers en bedrijven De Udense bevolking moet uit Uden kennis, een postieve houding en gedrag ten aanzien van water ontwikkelen Wijst en (water)natuur is bijzonder. We ontwikkelen en beschermen wijst en (water) natuur. Water in uden is bijzonder. De waterorganisaties werken samen om te vies, te veel en te weinig water in de toekomst te voorkomen. (zie communicatieplan hoofdstuk 1). Artikelen op website en op gemeentelijke pagina. Fietsroutes bij VVV, IVN, ANWB en gemeente met toelichting op wijst en waternatuur. Borden op bij de waterbeziens-waardigheden langs de route. Artikel op website en in weekblad. Inventarisatie lespakketten en afstemming buurgemeenten, waterschap, organisaties en scholen. Ontwikkelen / aanpassen lespakketten en maken aanpak in Uitvoering voorjaar Inventarisatie bestaande fiestroutes, overleg met IVN, ANWB, VVV, recreatie gemeente over ontwikkelen / aanpassen routes. En maken plan van aanpak. Ontwikkelen / aanpassen van route, informatiemateriaal en promotie van route. Logo en beeldmerk. april 2006 Website "uden leeft met water" ontwikkelen en onderhouden. Op deze website verzamelen zich alle projecten en activiteiten met betrekking tot water. Artikelen op website en op gemeentelijke pagina. april 2006 ontwikkelen en daarna periodiek onderhouden. Bij gebeurtenissen, zoals water op straat of een nieuwsmoment bij activiteiten of projecten, plaatst de gemeente een artikel. Indien het waterschap trekker is worden afspraken gemaakt. Brochures en artikelen over algemene Afhankelijk van behoefte wateraspecten in Uden als daar de behoefte voor bestaat. Samenvatting en inspraak waterplan. april 2006 Waterplan Uden Bijlage 4 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

116 Tabel 2: Projectcommunicatie Naam project Nut en noodzaak Doelgroep Communicatiedoel Boodschap Meewerken: Agrariërs, IVN, natuurbeheerders Natuurlijk watersysteem Maashorst Er is te weinig water in de bodem voor natuur en voor de ontwikkeling van Wijst. De oorzaak is intensieve ontwatering en grondwaterontrekkingen. De doelgroepen zijn op de hoogte van de knelpunten. Ze staan positief tegenover het project en denken actief mee over mogelijke herstelmaatregelen. Het waterschap wil in samenwerking met de gemeente en betrokkenen het verdrogingsprobleem oplossen. Mogelijke communicatiemiddelen Planning Budget Overleg en/ of Bij planvorming brainstormsessies 2007 Nieuwsbrief De tijd die nodig is voor dit project is ondergebracht bij structurele communicatie Een Vitale Leijgraaf Het water in de leijgraaf is niet altijd schoon genoeg. Daarnaast krijgen de natuur en het water te weining ruimte. Het is daarom belangrijk om locaties te zoeken waar water tijdelijk kan worden opgelagen en moeten de oevers natuurvriendelijk worden ingericht. informeren: burgers Meewerken: Agrariërs, IVN, natuurbeheerders informeren: burgers De geïntresseerde burgers zijn op Er is te weinig water in de de hoogte van de knelpunten en bodem voor natuur werkzaamheden ontwikkeling en Wijst. De waterorganisaties nemen maatregelen om dit tegen te gaan. De doelgroepen zijn op de hoogte van de knelpunten. Ze staan positief tegenover het project en denken actief mee over mogelijke locaties voor waterberging en natuurontwikkeling Het waterschap wil samen met de gemeente de Leijgraaf meer natuurlijk maken en ruimte maken voor waterberging. Denkt u mee? De geïntresseerde burgers zijn op Het waterschap wil samen de hoogte van de knelpunten en met de gemeente de Leijgraaf werkzaamheden meer natuurlijk maken en ruimte maken voor waterberging. Artikel op de website Artikel regionaal weekblad Borden bij uitvoering Overleg en/ of brainstormsessies Nieuwsbrief Artikel op de website Artikel regionaal weekblad Borden bij uitvoering Bij uitvoering: 2009 Bij planvorming Bij uitvoering: De tijd die nodig is voor dit project is ondergebracht bij structurele communicatie De tijd die nodig is voor dit project is ondergebracht bij structurele communicatie De tijd die nodig is voor dit project is ondergebracht bij structurele communicatie Afkoppelen gemeente Uden In Uden wordt het regenwater samen met het vieze afvalwater in één rioolbuis opgevangen. Hierdoor komt er te weinig regenwater in de bodem voor de natuur en de planten in de tuin. Als het heel hard regent kan de rioolbuis al het water niet verwerken. Het teveel aan water komt in sloten terrecht en het oppervlakte wordt verontreinigd (vies). Meewerken: betrokken bewoners in de kern waar afkoppelproject plaatsvindt. De doelgroep is op de hoogte van de afkoppelplannen van de gemeente. Ze staan hier positief tegenover en willen meewerken met het afkoppelproject door het dakoppervlak en het verharde oppervlak van de riolering af te koppelen. De gemeente wil het regenwater afkoppelen van de riolering. Hiervoor is uw medewerking nodig. Het verzamelen van het regenwater en afzonderlijk afvoeren. In het communicatieplan dient de boodschap nader uitgewerkt te worden. Voor de aanpak van dit project zijn veel burgers betrokken een gedetailleerd communicatieplan is om die reden noodzakelijk. Communicatiemiddelen waaraan gedacht kan worden zijn: Informatieavonden, persoonlijk overleg, brochures, nieuwsbrieven en artikelen op website Afkoppelen kern Uden (Hoevense veld fase 1): 2006 Afkoppelen kern Uden (Hoevense veld fase 2): 2007 Afkoppelen Odiliapeel fase 2: 2006 Afkoppelen kern Volkel: 2007 Afkoppelen Uden andere gebieden pm. Afhankelijk van communicatieplan Waterplan Uden Bijlage 4 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

117 Naam project Nut en noodzaak Doelgroep Communicatiedoel Boodschap Schoon water en Op bedrijventerreinen wordt niet altijd Meewerken: bedrijven De bedrijven zijn op de hoogte De gemeente wil samen met bedrijventerreinen duurzaam omgegaan met regenwater. van het bedrijventerrein van de ideeen van de gemeente de bedrijven nadenken over Er bestaat onduidelijkheid over het en de kansen voor de bedrijven hetgerbuik, afkoppelen en gebruik van bluswater, het gebruik van en staan daar positief tegenover. bluswatervoorzieningen op materialen en het afkoppelen. De bedrijven denken en werken bedrijventerreinen. Daarnaast bestaan er voor bedrijven actief mee aan schoon water op veel mogelijkheden voor hergebruik het bedrijventerrein. van water. Mogelijke communicatiemiddelen Planning Budget Voor de aanpak van dit project zijn veel burgers betrokken een gedetailleerd communicatieplan is om die reden noodzakelijk. Communicatiemiddelen waaraan gedacht kan worden zijn: Informatieavonden, persoonlijk overleg, brochures, nieuwsbrieven en artikelen op website pm. Afhankelijk van communicatieplan Uitvoering Baggerplan In Uden zijn de waterbodems op sommige plaatsen vervuild. Dit komt omdat verontreiniging in het water zakt en op de bodem terechtkomt. De gemeente wil deze opschonen. informeren: omwonenden De omwonenden zijn op de hoogte van de werkzaamheden en accepteren de overlast. De gemeente gaat samen met (Nieuws)brief van de de waterorganisaties de gemeente met info over de vervuilde waterbodems plannen. Nieuwsbrief bij aanpakken door het baggeren start uitvoering. Artikelen op van de bodem. website en in weekblad De tijd die nodig is voor dit project is ondergebracht bij structurele communicatie Terugdringen belasting diffuse bronnen De landbouw vervuilt door acticititeiten Agrariërs zoals veehouderij of bestrijdingsmiddelen het oppervlaktewater. De agrariërs kennen de problemen met betrekking tot de verontreiniging. Ze willen meewerken om de verontreiniging te verminderen of tegen te gaan. Het waterschap wil samen met u de verontreiniging in oppervlaktewater aanpakken. Welke maatregelen zijn wenselijk. Voor de aanpak van dit project dient een communicatieplan opgesteld te worden. Qua middelen kan gedracht worden aan: Brainstormsessies, workshops, persoonlijk overleg, nieuwsbrief. Presenteren successtory's pm. Afhankelijk van communicatieplan EVZ Meerkensloop De Meerkensloop is aangewezen als ecologische verbindingszone. Deze zone verbindt natte natuurgebieden aan elkaar zodat het leefgebied van planten en dieren groter wordt. De aanleg van de EVZ Meerkensloop gaat traag in verband met grondaankoop. Meedenken: Omwonenden en omliggende bedrijven Informeren: Burgers De doelgroepen zijn op de hoogte van de knelpunten. Ze staan positief tegenover het project en denken actief mee over mogelijke oplossingen voor de aanleg van de EVZ De geïntresseerde burgers zijn op de hoogte van de knelpunten en werkzaamheden Het waterschap wil in samenwerking met de gemeente en betrokkenen de EVZ voor de meerkensloop realiseren. Het waterschap en de gemeente willen een EVZ aanleggen. Persoonlijk overleg grondeigenaren en brainstormsessies. Nieuwsbrief Artikel op de website artikel regionaal weekblad Borden bij uitvoering Bij planvorming 2006 Bij uitvoering De tijd die nodig is voor dit project is ondergebracht bij structurele communicatie De tijd die nodig is voor dit project is ondergebracht bij structurele communicatie Waterplan Uden Bijlage 4 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

118 A COMPANY OF Bijlage 5 Beknopte samenvatting van de visie op water in Uden Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

119 Beknopte samenvatting van de visie op water in Uden 1. Inleiding De visie voor het Udense watersysteem staat verwoord in diverse beleidsnotities. Deze bijlage van het waterplan is een beknopte samenvatting van de visie op het watersysteem in Uden. De visie is gebaseerd op een drietal bouwstenen: 1. Het waterbeleid op rijks- en provinciaal niveau. 2. Het waterbeleid op regionaal niveau (gemeente, waterschap en reconstructie Peel en Maas). 3. De kansen en knelpunten van het Udense watersysteem. 2. Doelstellingen en kader op rijks- en provinciaal niveau, 2015 als mikpunt Provincie en Rijk streven ernaar om in 2015 een duurzaam watersysteem te hebben ( systeem op orde ). Door wetgeving en handhaving dient het waterbeheer vervolgens ook duurzaam te blijven ( systeem op orde houden ). In 2015 zijn de meeste beleidsdoelstellingen gerealiseerd (tijdshorizon Reconstructie, Nationaal Bestuursakkoord Water en de Europese Kaderrichtlijn Water). Concreet betekent dit: de oppervlaktewaterkwaliteit voldoet aan bij de wet geregelde minimumnorm (4e Nota waterhuishouding Maximum Toelaatbaar Risico, Kaderrichtlijn Water: toekomstige normen). De negatieve invloed van de waterketen is minimaal; het systeem voldoet aan de gestelde veiligheidsnormen voor inundatie (overstroming en overlast). De verwachte klimaatsverandering wordt opgevangen middels toepassing van de trits eerst vasthouden, dan bergen en dan pas afvoeren (Nationaal Bestuursakkoord Water); het grondwaterregime biedt de basis voor een goede ontwikkeling van alle ruimtelijke functies (Gewenst Grond en Oppervlaktewater Regime of GGOR); nieuwe activiteiten worden op duurzame wijze ingepast in het watersysteem (Watertoets, water als medeordenend principe); de effecten van de bebouwde omgeving op het watersysteem zijn via de basisinspanning (reductie vuiluitworp rioleringsstelsel) en het waterkwaliteitsspoor tot het gewenste niveau teruggebracht (Wet Milieubeheer); grootschalige barrières voor faunapassage in het watersysteem zijn niet meer aanwezig door het aanleggen van ecologische verbindingszones (Reconstructieplan Peel en Maas); de drinkwaterwinning is duurzaam (evenwicht onttrekking aanvulling, kwaliteit conform de normen). Bij bewoners en bedrijven is duurzaam en zuinig gebruik van (drink)water algemeen geaccepteerd (Provinciaal Waterhuishoudingplan en Partiële herziening Waterhuishoudingsplan ). 3. Doelstellingen en kader op regionaal niveau In dit hoofdstuk gaan we eerst in op de voornaamste beleidsuitgangspunten van de gemeente Uden. Daarna worden de uitgangspunten van het waterschap Aa en Maas behandeld. Tot slot worden de watergerelateerde beleidsuitgangspunten op regionaal niveau (Reconstructieplan Peel en Maas en Visie Maashorst-Herperduin) samengevat. Waterplan Uden Bijlage 5 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

120 3.1 Structuurvisie gemeente Uden (en Veghel) In de structuurvisie van de gemeente Uden zijn voor het landelijke en stedelijke gebied een viertal strategieën uitgewerkt om het ruimtelijke structuurbeeld vorm te geven. Voor de waterhuishouding zijn hieronder de belangrijkste punten samengevat: Blauwe strategie herstel van infiltratie en kwel Het grootste probleem in de waterhuishouding is de verdroging van oorspronkelijk natte plekken. De blauwe strategie is erop gericht om de oorspronkelijke kwelzones en de wijstgronden langs de Peelrandbreuk en de Raambreuk weer te voeden met voldoende en schoon water. Daarvoor is het nodig om de infiltratie van water op de hogere delen te verbeteren. Dit gebeurt door: 1. Infiltratiegebieden peelontginningen op de Peelhorst en Maashorstcomplex herstellen. 2. Drooglegging waterlopen Peelhorst verminderen. 3. Getrapt vasthouden van water in de waterlopen Peelhorst. 4. Afkoppelen hemelwater in de kernen ten behoeve van infiltratie. Dit heeft een positief effect op de wijstgronden. Groene strategie ontwikkeling ecologische waardevolle zones De Peelrandbreuk en het beekdal van de Leijgraaf worden samen ontwikkeld tot een ecologische zone van formaat. Tussen Uden Zuid, de Ruitersweg, en de Eikenheuvel wordt een toekomstig woongebied Eikenheuvel ontwikkeld en natuurlijk in gepast in de omgeving. Door een zone van 200 meter aan de westkant en 400 meter aan de oostkant van de Peelrand- en Raambreuk vrij te houden van bebouwingen en door een aangepast agrarisch gebruik kan deze zone als leegte herkenbaar worden/blijven in het landschap. De breuklijnen krijgen daardoor naast een belangrijke ecologische en aardkundige betekenis ook een betekenis als drager van de ruimtelijke structuur. Dat geldt niet voor de breuklijnen die in het stedelijke gebied van Uden liggen. De waterlopen op de Peelhorst worden in ecologisch opzicht verder ontwikkeld. Dit betekent onder andere een natuurlijk dwars- en lengteprofiel en het aan weerszijden vrijmaken van een zone van meter voor natuurontwikkeling. Rode strategie duurzaam stedelijk waterbeheer Uitgangspunt is een duurzaam water- en bodemsysteem in de kernen: keuze voor nieuwe bouwlocaties aanpassen aan het watersysteem; bestaand en toekomstig stedelijk gebied afkoppelen en afhankelijk van grondwaterstroming het hemelwater infiltreren of hergebruiken. Gele strategie duurzame landbouw gerelateerd aan bodem- en watersysteem De gemeente zal zich actief opstellen om ecologische landbouw te ontwikkelen in de zones: het beekdal van de Leijgraaf, de breukzones met wijstgronden (Peelrandontginningen) en het Maashorstcomplex. In deze zones krijgen niet-gewenste functies (waaronder bouwen) geen ontwikkelingsmogelijkheden. Waterplan Uden Bijlage 5 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

121 3.2 Dynamisch Gemeentelijk Riolerings Plan (DGRP) gemeente Uden De streefbeelden/doelstellingen in het DGRP van de gemeente Uden zijn gebaseerd op de Leidraad Riolering: alle bedrijven, panden, woonboten en overige producenten van enige vorm van afvalwater moeten in principe worden aangesloten op het gemeentelijke riool; het voorkomen van wateroverlast en veiligheid staan op de eerste plaats. De gekozen uitgangspunten en normen voor het DGRP en het waterplan dienen gelijk te zijn voor zover het dezelfde doelen en schaalgrootte betreft. Zodra deze zijn vastgelegd in het waterplan wordt het DGRP aangepast; alleen vuil water afvoeren naar de zuivering; alleen schoon water afvoeren naar het oppervlaktewater. (Het waterschap hanteert nadrukkelijk voor schoon water de trits hergebruik infiltreren bergen afvoeren, zie ook paragraaf 3.3); optimaal functioneren van het rioleringsstelsel (onderhoudsplan). 3.3 Streefbeelden waterschap Aa en Maas Het waterschap Aa en Maas zet in op een zo duurzaam mogelijke waterhuishouding en het versterken of herstellen van natuurlijke processen van infiltratie, kwel en beekvorming. Hiernaast zijn het voorkomen van vervuiling en het houden van droge voeten in het landelijke en stedelijke gebied prioriteiten. Voor deze uitgangspunten zijn de nota s Visie op water (1999) en de Beleidsnota stedelijk water (1999) richtinggevend. In detail zijn streefbeelden geformuleerd voor de onderwerpen grond- en oppervlaktewater, de waterketen en de Peelrandbreuk. Hiernaast zijn concrete uitgangspunten geformuleerd voor de planvorming m.b.t. de waterketen en het watersysteem. Deze worden hieronder samengevat: Streefbeeld grondwater Infiltratiegebieden In deze hogere, veelal zandige gebieden wordt de bergingscapaciteit van de bodem maximaal benut. De inrichting van het gebied is niet alleen afgestemd op het zoveel mogelijk gebruiken van gebiedseigen water, maar ook op het kunnen opvangen van intensieve buien en het overbruggen van lange droge perioden. Het gebiedseigen water wordt vanaf de haarvaten zolang mogelijk vastgehouden. De belasting met afbreekbare stoffen is minder dan via natuurlijke zuivering kan worden afgebroken. Niet en moeilijk afbreekbare stoffen die accumuleren in de waterbodem, komen niet in het water. Intermediaire gebieden Het beheer is gericht op het zorgen voor een goede balans tussen afvoer en conservering. In droge perioden wordt regenwater zoveel mogelijk geconserveerd en geïnfiltreerd. In langdurig natte perioden wordt water afgevoerd. Er wordt voor gezorgd dat niet meer water wordt afgevoerd dan noodzakelijk is, zodat droogteproblemen in ander perioden zoveel mogelijk voorkomen worden. Vooral voor de waterkwaliteit komt het goed uit dat het intermediaire gebied bestaat uit diverse ondiepe grondwatersystemen die ingebed zijn in het regionale grondwatersysteem. De lokale grondwatersystemen beïnvloeden kwalitatief maar een beperkt gebied. Hierop is ingespeeld bij de keuze van het landgebruik. De belasting met afbreekbare stoffen is minder dan via natuurlijke zuivering kan worden afgebroken. Niet en moeilijk afbreekbare stoffen die accumuleren in de waterbodem, komen niet in het water. Waterplan Uden Bijlage 5 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

122 Kwelgebieden en beekdalen De inrichting en het waterbeheer is erop gericht niet meer water af te voeren dan nodig is. De ontwateringdiepte is beperkt om te voorkomen dat water wordt weggetrokken uit hoger gelegen gebieden en om de kwelafhankelijke waarden in aangrenzende natuurgebieden te ontzien. De waterlopen zijn ontdiep, waardoor ze minder draineren. Verder hebben sloten een breed profiel, zodat in perioden van piekafvoeren een groot deel van het water geborgen wordt in de bedding. De belasting met afbreekbare stoffen is minder dan via natuurlijke zuivering kan worden afgebroken. Niet en moeilijk afbreekbare stoffen die accumuleren in de waterbodem, komen niet in het water. Streefbeeld oppervlaktewater voor beken en natuurvriendelijke waterlopen door infiltratie bovenstrooms is er een aanzienlijke kwelstroom richting de waterlopen; door retentiemaatregelen zijn piekafvoeren beperkt, de hoge afvoeren houden enige tijd aan; de natuurlijke variatie tussen de verschillende stroomgebieden en de verschillen tussen boven- en benedenlopen zijn duidelijk herkenbaar; de waterkwaliteit van alle waterlopen is goed en voldoet minimaal aan de verwaarloosbaar risicowaarden voor waterkwaliteit (!); overal in de waterlopen worden, afhankelijk van de functies, de bijbehorende normen gehaald; de waterbodemkwaliteit is goed, voldoet aan klasse 1 normen, met uitzondering van de gebieden waar van nature een overschrijding van deze normen bestaat; de recreatieve mogelijkheden vergroten waar deze niet strijden met de ecologische doelstellingen. Streefbeeld Waterketen Grondwaterwinning vindt in beperkte mate plaats op plaatsen waar het watersysteem er het minst door beïnvloed wordt. De winning overschrijdt de draagkracht van het watersysteem niet. Onttrokken grondwater wordt alleen gebruikt voor hoogwaardige huishoudelijke en industriële doeleinden (drinkwater). Voor water met minder hoogwaardige toepassingen zijn andere waterbronnen aangesproken. Kenmerkend voor het watergebruik is dat er efficiënt met het water wordt omgegaan. Dit geldt ook ten aanzien van het gebruik en de lozing van verontreinigde stoffen. De stoffen die worden geloosd, zijn tegen acceptabele kosten uit het afvalwater te verwijderen. Het rioolstelsel in bebouwd gebied is afgestemd op de afvoer van vuilwater. Neerslagwater wordt geïnfiltreerd of via een schoonwaterriool verwerkt. Overstorten met afvalwater uit gescheiden stelsels komen niet voor. De bebouwing in het buitengebied is aangesloten op de riolering voor zover dat rendabel is. De RWZI s verwerken hoofdzakelijk afvalwater uit gebieden met een geconcentreerde bebouwing. Door de constante stroom afvalwater kan efficiënt gezuiverd worden. Huizen en bedrijven in het landelijke gebied waarvoor aansluiting op het riool niet rendabel is, zijn voorzien van een lokale zuivering. Lozing van hemelwater op het watersysteem vindt alleen plaats indien hergebruik niet mogelijk is. Alle lozingen voldoen aan de eisen die vanuit de functie van het ontvangende water gesteld worden, zodat de draagkracht van het ontvangende watersysteem niet overschreden wordt. Waterplan Uden Bijlage 5 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

123 Streefbeeld Peelrandbreuk Afwatering van de Peelhorst geschiedt alleen via de natuurlijke openingen in de breuklijn. Niet natuurlijke openingen gaten in de breukrand (gegraven waterlopen die de breukzone doorsnijden) zijn gedicht, zowel in het landelijk gebied als bij de kernen. Om wateroverlast in deze kernen te voorkomen, zijn wel maatregelen getroffen. De Peelrandbreuk heeft een stuwende werking op het grondwater, waardoor het water op de Peelhorst wordt vastgehouden. Wijstgebieden zoals bij Uden zijn goed ontwikkeld. Uitgangspunten planvorming watersysteem en waterketen Schoon water wordt niet naar een rioolwaterzuivering afgevoerd. De voorkeursvolgorde voor de behandeling van schoon water in bestaand gebied en nieuwbouwlocaties is: 1. Afhankelijk van de lokale situatie van het watersysteem: hergebruiken of infiltreren. 2. Bergen en daarna afvoeren naar oppervlaktewater. 3. Afvoeren naar riolering via een verbeterd gescheiden stelsel. het uitgangspunt voor nieuwbouwlocaties is hydrologisch neutraal bouwen; stedelijk water dient zo natuurlijk mogelijk te worden ingepast (ecologische oevers). Er moet rekening worden gehouden met een onderhoudspad van 4 meter breed. Als de bovenbreedte van de waterloop (insteek tot insteek) breder is dan 7 meter, dan geldt voor dit voor beide zijden van de waterloop; als afkoppelen om (milieu-) technische redenen (nog) niet mogelijk is, kan hemelwater via een verbeterd gescheiden rioolstelsel worden afgevoerd; voor bestaande gemengde stelsels is de pompovercapaciteit 0,7mm per uur, gerelateerd aan het aangesloten verharde oppervlak. De benodigde absolute pompovercapaciteit daalt daarom bij afkoppelen. Bestaande gemengde lozingen moeten minimaal voldoen aan de basisinspanning; lozingen op oppervlaktewater met de functie waternatuur zijn in principe niet toegestaan. Bij gebrek aan een alternatief moet de lozing worden teruggebracht door aanvullend op de basisinspanning 14 millimeter aan berging aan te leggen, of een gelijkwaardig alternatief; voor lozingen op oppervlaktewater met een algemene milieudoelstelling geldt dat, als de vereiste waterkwaliteit ten gevolge van de overstort niet wordt gehaald, er in aanvulling op de basisinspanning maximaal 8 millimeter berging moet worden aangelegd, of een gelijkwaardig alternatief. 3.4 Reconstructieplan Peel en Maas Op het gebied van water en bodem worden voor het voorkeursalternatief de volgende beleidsuitgangspunten genoemd: in samenhang oppakken van verschillende waterthema s (waterkwantiteit en kwaliteit en beekherstel); waar mogelijk gebruik maken van groenblauwe diensten. Binnen de gemeente Uden komen hiervoor in eerste instantie in aanmerking: - beekdal van de Leijgraaf; - delen van de wijstgronden. aanpak verdroging en wateroverlast door: - vasthouden van water in de haarvaten; Waterplan Uden Bijlage 5 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

124 - ondersteunen waterconserveringsalternatieven (eerste planperiode: project in de Maashorst. Effectenstudie naar maatregelen in de waterhuishouding); - grondwaterstand verhoging (eerste planperiode: opstellen pakket van maatregelen voor St. Annabosch (wijstgebied type A1); - beschermingsbeleid natte natuurparel en zone 500m uitvoeren. Werkt door in het bestemmingsplan; - onderzoek uitvoeren naar herstel van wijst; - aanwijzen waterbergingsgebieden (indicatief). Het dal van de Leijgraaf wordt aangeduid als voorlopig reserveringsgebied Dat betekent dat de geschiktheid voor regionale waterberging hier niet verloren mag gaan door de ontwikkeling van functies; verbetering waterkwaliteit. Onderzoek naar meest effectieve maatregelen in natuurgebieden: project Blauwe knooppunten. (eerste planperiode: St. Annabosch); beekherstel. Binnen gemeente Uden: de Leijgraaf. De gemeente heeft ten noorden van de kern Uden de bestemming Regionale Natuuren Landschapseenheid (RNLE) Maashorst-Maasvallei. In een RNLE staan bescherming en ontwikkeling van natuur, landschap- en cultuurhistorische waarden centraal. Hierbij passen schone, extensieve en grondgebonden vormen van landbouw en recreatie. Specifiek voor de RNLE Maashorst-Maasvallei, dat met het zuidelijk deel binnen de gemeentegrens ligt, geldt: Vanwege de belangrijke hydrologische, geologische, ecologische en landschappelijke samenhang met het gebied de Maashorst zijn het gebied Achter de Bergen, de Bedafsche Bergen en het daaraan grenzende gebied met wijstgronden toegevoegd aan de RNLE Maashorst-Maasvallei. Het reconstructieplan bevat een integrale zonering voor intensieve veehouderij (plankaart 2 van het reconstructieplan en par van ontwerp reconstructieplan deel B). Deze bestaat uit: landbouwontwikkelingsgebieden: ten oosten van Odiliapeel: - ruime mogelijkheden voor de ontwikkeling van intensieve veehouderij; - vestiging van nieuwe bedrijven vindt hier plaats; verwevingsgebieden: ongeveer 70% van het landelijk gebied: - Gericht op verweving van landbouw, wonen en natuur; - Intensieve veehouderijbedrijven kunnen zich duurzaam ontwikkelen, mits de omgeving dit toelaat (behoud ruimtelijke kwaliteit); extensiveringsgebieden: met het primaat natuur: Maashorst, Achter de Bergen, Bedafsche Bergen, St. Annabosch, Vliegbasis Volkel, zuidelijk van Odiliapeel. Met het primaat wonen: als zone rondom de kernen en Hemelrijk: - Geen duurzaam perspectief voor intensieve veehouderij. In het reconstructieplan worden twee concepten genoemd die aansluiten bij het watersysteem en deze ook versterken: beekbuurtboeren: beekdal van de Leijgraaf: - meer ruimte door hermeandering; - waterberging in de natte delen; - stimuleren agrarisch natuurbeheer; woon-werklandschap: tussen Uden en Boekel: - zijtakken van de Leijgraaf en wijstgronden vormen het casco voor ontwikkeling nieuwe woon- en werkfuncties; Waterplan Uden Bijlage 5 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

125 - versterken casco: beschermen en ontwikkelen wijstgronden. 3.5 Visie Maashorst Herperduin De visie past goed binnen het reconstructiebeleid Peel en Maas. Er wordt onderscheid gemaakt in de natuurkern (Maashorst) en de schil (binnen gemeente Uden is dat de bebouwde kern van Slabroek en het gebied Hengstheuvel). De ontwikkelingen en kansen voor het watersysteem in de visie, gekoppeld waar mogelijk aan de in de visie gedefinieerde projecten, is als volgt samen te vatten: natuurkern: Maashorst: - vernatting van de natuurkern met (tijdelijke) compensatie voor de landbouw (project 11); - vergroten van infiltratie door natuurontwikkeling en bosomvorming; schil: Slabroek en Hengstheuvel: - beekherstel Groote Wetering bij Slabroek; - herstel en benutten wijstgronden in Hengstheuvel; - stimuleringsregeling Groene en Blauwe diensten (project 5); ten aanzien van de landbouwontwikkeling in de schil-gebieden wordt gestreefd naar stimulering van verbreding van de landbouw: zorgboeren, groenblauwe diensten en recreatie (project 7). Waterplan Uden Bijlage 5 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

126 A COMPANY OF Bijlage 6 Notitie KRW met waterlichamenkaart Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

127 ###Los document### Waterplan Uden Bijlage 6 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

128 A COMPANY OF Bijlage 7 Notitie Stedelijke Wateropgave Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

129 ###Los document### Waterplan Uden Bijlage 7 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

130 A COMPANY OF Bijlage 8 Notitie Watertoets Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

131 ###Los document### Waterplan Uden Bijlage 8 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

132 A COMPANY OF Bijlage 9 Waterkansenkaart (Waterschap Aa en Maas) Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

133 ###Los document### Waterplan Uden Bijlage 9 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

134 A COMPANY OF Bijlage 10 Notitie Afkoppelkansenkaart Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

135 ###Los document### Waterplan Uden Bijlage 10 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

136 A COMPANY OF Bijlage 11 Saneringslocaties Uden Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

137 ###Los document### Waterplan Uden Bijlage 11 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

138 A COMPANY OF Bijlage 12 Koude-warmte opslag Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

139 Koude- en warmteopslag (KWO) KWO wordt primair geassocieerd met energie. De link met waterbeheer wordt meestal niet herkend. De volgende aspecten zijn echter van belang: doorboring van beschermende kleilagen vormt een bedreiging voor de kwaliteit van het diepere grondwater; te hoge temperatuurschommelingen in grondpakket kan chemie van het grondwater beïnvloeden; bij bodemwisselaars is het risico aanwezig dat bij incidenten de gebruikte vloeistof in het grondwaterpakket terecht komt; KWO wordt momenteel per project ingericht. Door onderlinge beïnvloeding van systemen worden toepassingsmogelijkheden voor projecten in de omgeving beperkt. Dit pleit voor collectieve oplossingen. Door het combineren van projecten kunnen systemen efficiënter ingezet worden en wordt het aantal boringen beperkt. De gemeente Uden hanteert de volgende uitgangspunten: KWO is een positieve ontwikkeling, mits er zorgvuldig mee wordt omgegaan. Dus niet in directe omgeving van drinkwaterwinning en vooral met duurzame systemen; KWO-systemen zijn niet toegestaan in grondwaterbeschermingsgebieden, EHS en attentiegebieden; voorkeur gaat uit naar gecontroleerde systemen. Naast gebruik van infiltratie- en onttrekkingsbronnen betekent dit voldoende monitoring en een georganiseerde vorm van beheer; geen toepassing van bodemwisselaars i.v.m. risico s t.a.v. grondwaterkwaliteit. Geldt voor aanleg, beheer en vooral ook beëindiging; inzet KWO voor meerdere projecten (opschaling) i.v.m. efficiëntie en beperking van aantal bronnen; de gemeente treedt sturend en richtinggevend op om risico s voor grondwaterkwaliteit en -kwantiteit te beperken. Waterplan Uden Bijlage 12 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

140 Koude Warmte Opslag systemen Inleiding De laatste jaren is er een sterke ontwikkeling op het gebied van energieopslag in de bodem. In de zomer wordt omgevingswarmte opgeslagen in de bodem. In de winter wordt deze warmte opgepompt en voor verwarming gebruikt te worden. Omgekeerd wordt in de winter koude opgeslagen om in de zomer ten behoeve van koeling te worden gebruikt. Door toepassing van deze systemen wordt het gebruik van fossiele brandstoffen en dus de uitstoot van aanzienlijk CO2 verminderd. Energieopslag levert hiermee een bijdrage in het behalen van de afspraken in het Kyoto-protocol. Toepassing van deze systemen sluit aan bij het klimaatbeleid van de gemeente. De uitgebreide mogelijkheden van deze systemen zijn vaak nog onbekend bij gemeenten. De toepassing van KWO kan grofweg in twee typen systemen worden onderverdeeld. Koude-warmtebronnen of Open systemen Bij dit type systemen wordt gebruik gemaakt van één of meerdere onttrekkings- en infiltratiebronnen. In de zomer wordt relatief koud water onttrokken uit de bodem. Door middel van een warmte wisselaar wordt warmte opgenomen uit een koelinstallatie. Het opgewarmde water wordt weer geïnfiltreerd in de bodem. In de winter wordt relatief warm water onttrokken uit het opgewarmde grondpakket. Door middel van de warmtewisselaar in de installatie wordt de warmte afgegeven. Het koude water wordt hierna geïnfiltreerd. Voor kleinere installaties wordt gebruik gemaakt van zogenaamde mono-bronnen. Dit is een enkele bron waarin op verschillende dieptes een filter is aangebracht om het water te onttrekken danwel te infiltreren. Voor de grotere installaties worden meerdere putten ingezet waarbij sprake is van 1 filter per put. Deze putten zijn dus of koude- of warmtebron en worden steeds per 2 ingezet, de zgn. doubletten. Voor al deze installaties dient een onttrekkingsvergunning in het kader van de Grondwaterwet te worden aangevraagd. De provincie stelt in de vergunning eisen aan uitvoering en situering van de bronnen, waarbij zowel kwantiteits- als kwaliteitsaspecten aan bod komen. Ook worden voorschriften opgenomen voor aanleg, beheer en beëindiging van de installatie. Onderdeel van het beheer vormt veelal een uitgebreide monitoring om de effecten op de omgeving vast te leggen. Bodemwisselaar Bij een bodemwisselaar wordt in een gesloten systeem een vloeistof (meestal glycol) de bodem ingebracht. In de bodem vindt uitwisseling van warmte en koude plaats zonder grondwater te verpompen. Waarna de afgekoelde vloeistof weer naar de installatie wordt getransporteerd. Momenteel is nog onduidelijk of de toepassing van dit type KWO-opslag vergunningsplichtig is. Wel wordt gewerkt aan sluitende wetgeving om dergelijke systemen te kunnen reguleren danwel te kunnen verbieden. Er worden momenteel nog geen randvoorwaarden gesteld ter voorkoming van negatieve beïnvloeding van het (diepe)grondwatersysteem en de omgeving. Waterplan Uden Bijlage 12 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport juni 2006

141 A COMPANY OF KAARTEN Waterplan Uden 9R2440/R00003/501682/DenB Definitief rapport 12 juni 2006

142 } ƒ ~} QRSHJIEKJLLJMJS TU VXWJY[ZVX\ ]^JD7\J_\JSN7` a bjcjcju ] a\jy dxujyea\j\gf_sg7qhemjmjijscgfb ju VX_dXS\ea a ^kjljujyjm\jcgf HJI7KJLJLJM NEMGOMJMJP, >2 nnnp nno n u CEDGF } } { ŒŒ Š ˆ7 ŒŒ ŠŽ Š ŒŒ ˆ ŽŠ œ š š Œ *' /,.%, +, &- ' *' )(&$ zzz yx vw : $ $; ; A)$ $2 $00?2 $ 1> =$ $ );2 *$ )"! )#;! &$! ); 2;,3!$3 #$ &'% "! <1$ ; &@,,! ; *@, $>; $00?B@" '!$3 /&2 % $ 1! 0, <1$ ; &$; $$ $ qr srt

143 Bijlage 2a: Projectenlijst 1 van 2 Streefbeeld Maashorst: Natuurlijk en Gevarieerd Nr_P Naam Project Prioriteit PG Prioriteit KBG RJ (aantal stickers) 1 Natuurlijk watersysteem Maashorst 1 (15) Doel Knelpunt Nr_ DP 4 (18) Bevorderen infiltratie en verminderen ontwatering in de Intensieve ontwatering en Maashorst, bevorderen kwel in de wijstgronden In de Maasthorst Herperduinen visie en uitvoeringsprogramma zijn diverse projecten benoemd waarop aangesloten kan worden. Het waterschap heeft een uitgewerkt plan voor aanpak verdroging opgesteld met detailmaatregelen. grondwateronttrekkingen in kerngebied belemmeren natuurontwikkeling en zorgen voor een verminderde hoeveelheid kwel in wijstgronden Deelprojecten Trekker Partners Status Kosten (indicatief in 1000,-) 1 Overleg met Projectgroep Maashorst-Herperduin:, inbrengen deelprojecten Gemeente Projectgroep 2 tot Maashorst-Herperduin 2 Dempen bovenloop Meeuwerloop en Groote Wetering (Visie Maashorst-Herperduin (M-Hd) WS Aa en Maas IVN, gemeente, ZLTO 60 tot projecten 11, 27 en 32) [wijstherstel] 3 Water vasthouden in de haarvaten door verondiepen waterlopen (Visie M-Hd projecten 11, 27 WS Aa en Maas IVN, gemeente, ZLTO 40 tot en 32) [wijstherstel] 4 Stimuleren groenblauwe diensten door de landbouw (Structuurvisie+ en Visie M-Hd project 5) Maashorstboeren en ZLTO, provincie 50 tot 100 per jaar en inzetten provinciale Stimuleringsregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN) [wijstherstel] /of ZLTO gem+ws - 50% prov - 50% Tijdspad 5 Grondverwerving in infiltratiegebieden (Visie M-Hd project 11) en wijstgronden (St. Annabos). WS Aa en Maas SBB, ZLTO PM Er is verschil tussen EHS en niet-ehs gebieden. In verwevingsgebieden compensatie nodig voor de landbouw [wijstherstel] 6 Uitvoeren herstelproject met terreinbeheerder en subsidie (Visie M-Hd oa. project 11) SBB WS Aa en Maas PM Uitvoeren anti-verdrogingsproject Maashorst (Visie M-Hd project 11) [wijstherstel] WS Aa en Maas Maashorstboeren, ZLTO, SBB, N+M verenigingen 8 Groote Wetering ecologisch verbeteren door natuurvriendelijke oevers, beekbegeleidende beplanting, ruimte voor meandering.(structuurvisie+ en Visie M-Hd project 27) GEDEKT gestart 20 tot WS Aa en Maas/SBB ZLTO 50 tot Dal van de Leijgraaf: Ruim en robuust 2 Terugdringen belasting diffuse en puntbronnen 3 Een vitale Leijgraaf: regionale waterberging en natuur-ontwikkeling 3 (6) 3 (23) Terugdringen vervuiling door diffuse bronnen. Verontreinigingen vormen geen belemmering voor ecologie en chemie (KRW normen gehaald in 2015) Realiseren noodzakelijke waterberging vanuit de regionale opgave (stroomgebiedsvisie) in 2015 Diffuse bronnen vanuit de landbouwgebieden bemoeilijken het behalen van de ecologische en chemische (KRW) doelen en zijn ongunstig voor de waterkwaliteit Onduidelijkheid locatie en omvang regionale waterberging. i.v.m. benutten mogelijkheden combineren berging en natuurontwikkeling 1 Vaststellen doelen - maatregelen - kosten voor de KRW WS Aa en Maas ZLTO, gemeente PM KRW maatregelenpakket opstellen en uitvoeren waaronder: - bufferzones - aanleg natuurvriendelijke oevers (vlg. beleid en visie waterschap) WS Aa en Maas ZLTO, gemeente PM Natuurvriendelijk inrichten waterbergingsgebieden met aandacht voor ecologische en chemische doelen (aandacht voor afstemmen landbouw op bergingsfunctie door stimuleren groenblauwe diensten, natuurfunctie beekdal en instellen bemestingsvrije- en bestrijdingsmiddelenvrije zones rond de beek, zie ook projecten "terugdringen belasting diffuse- en puntbronnen). 2 Afronden regionale wateropgave door waterschap met benoeming bergingsgebieden (omvang en locatie) 3 Opstellen Ontwikkelingsplan Leijgraaf en voortvloeiende deelprojecten (met oa. 4km EVZ binnen gemeente Uden) WS Aa en Maas ZLTO, gemeente, IVN GEDEKT gestart WS Aa en Maas ZLTO, gemeente, IVN GEDEKT gestart Gemeente WS Aa en Maas, GEDEKT buurgemeenten, ZLTO gestart PM PM tot Stedelijke kernen: Schoon water vasthouden met droge voeten 4 5 Afkoppelen gemeente Uden Stedelijke wateropgave 2 (7) 1 (>60) 11 (3) Afkoppelen verharde oppervlaktes Uden en omliggende kernen Schoon water verdwijnt in gemengd riool, veroorzaakt overstorten (verslechtering waterkwaliteit), belemmert goed functioneren rwzi en belast het oppervlaktewatersysteem. Realiseren noodzakelijke waterberging in het stedelijke Snelle afvoer door toegenomen gebied om te voldoen aan de beleidslijn vasthouden, verhard oppervlak in combinatie bergen en dan pas afvoeren en de normen uit het Nationaal met klimaatsverandering Bestuursakkoord Water veroorzaakt wateroverlast benedenstrooms 1 Aanbesteden en bestuurlijk vaststellen afkoppelplan Gemeente WS Aa en Maas 20 tot 40 gem - 50% ws - 50% 2 Afkoppelen kern Uden, Hoevense Veld Fase 1 Gemeente WS Aa en Maas euo per meter (extra tov vervanging) 3 Afkoppelen kern Uden, Hoevense Veld Fase 2 Gemeente WS Aa en Maas euo per meter (extra tov vervanging) 4 Afkoppelen kern Uden, andere gebieden Gemeente WS Aa en Maas euo per meter (extra tov vervanging) 5 Afkoppelen gedeelte kern Volkel Gemeente WS Aa en Maas euo per meter (extra tov vervanging) 6 Afkoppelen Odiliapeel fase 2 Gemeente WS Aa en Maas euo per meter (extra tov vervanging) 1 Detailstudie opties waterberging stedelijke wateropgave Gemeente WS Aa en Maas 10 tot 20 gem - 50% ws - 50% Realiseren voorkeursoptie waterberging (aanbesteden, communicatie) Gemeente WS Aa en Maas PM na planperiode Schoon water en bedrijventerreinen 6 (10) Bedrijventerreinen duurzamer inrichten Duurzame inrichting bedrijventerreinen onvoldoende 1 Bedrijventerreinen duurzamer inrichten: - Opstellen handreiking duurzaam waterbeheer bedrijventerreinen (eisen en voorzieningen voor bedrijven ten aanzien van bluswater, afkoppelen, materiaalgebruik, hergebruik water). - Communicatie met bedrijven over doelen, maatregelen en kosten Gemeente WS Aa en Maas GEDEKT gestart 10 tot Uitvoering baggerplan Grondwaterbeheer kern Uden 5 (2) 12 (0) 6 (10) Minimaliseren gezondheidsrisico's vervuilde waterbodems Verkrijgen voldoende inzicht in functioneren grondwatersysteem in de kern van Uden om de effecten van infiltratie op waterkwaliteit en kwantieit te kunnen voorspellen Waterbodems zijn vervuild Het is onbekend welke grondwatervervuilingen er in stedelijk gebied zijn en hoe deze zich gedragen 1 Onderzoek naar de mogelijkheden voor verwerking specie met natuurlijke bronnen van Gemeente provincie, waterschap 5 tot vervuiling, en KRW-normen gem - 50% ws - 50% 2 Uitvoeren baggerplan Gemeente WS Aa en Maas 1786 (144 WS, 1578 gem, derden) 1 Onderzoek naar locatie, type, ernst en urgentie van grondwaterverontreinigingen Gemeente provincie (via RO-spoor) De waterbalans van het stedelijk gebied is onbekend. Inzicht in grondwaterstromingen en oppervlaktewaterstromingen onvoldoende aanwezig. Risico's en baten van afkoppelen, infiltratie en waterberging kunnen niet goed worden beoordeeld 2 Opstellen programma van eisen voor watersysteemanalyse, meetnet en monitoringplan: - Identificeren leemten in kennis en onderzoeksvragen, gebruik maken van bestaand meetnet Milieu - Keuze analysetool (model, meetnet, historische analyse) - Opstellen PvE aanbesteding Gemeente WS Aa en Maas, provincie NIET GEDEKT niet begroot 5 tot 10 gem - 50% ws - 50% 3 Aanbesteden en uitvoeren watersysteemanalyse Gemeente WS Aa en Maas 30 tot gem - 50% ws - 50% 4 Opzet meetnet en monitoringprogramma grond- en oppervlaktewater, terugkoppelen resultaten in jaarlijks waterplan Gemeente WS Aa en Maas PM 2007 e.v Terugdringen belasting diffuse en puntbronnen 8 (7) Terugdringen vervuiling door diffuse bronnen. Verontreinigingen vormen geen belemmering voor ecologie en chemie (KRW normen gehaald in 2015) Bijdrage stedelijke gebied aan knelpunten behalen KRW 1 Maatregelen stedelijk gebied (oa. saneren overstorten, gifvrij groenbeheer, duurzaam bouwen, autowasplekken, bedrijventerreinen) opnemen in milieubeleid en uitvoering Gemeente PM Pilotproject gifvrij groenbeheer Gemeente NIET GEDEKT niet begroot PM

144 Bijlage 2a: Projectenlijst 2 van 2 Streefbeeld Jonge Peelontginning: Water voor de landbouw Nr_P Naam Project Prioriteit PG Prioriteit KBG RJ (aantal stickers) 10 Optimalisatie waterhuishouding Jonge Peelontginning 11 Terugdringen belasting diffuse bronnen 9 (6) 12 (0) Doel Knelpunt Nr_ DP Realisatie GGOR voor optimaliseren waterhuishouding ten behoeve van de landbouw met voldoende drooglegging maar zonder onnodige drainage en afvoer. Terugdringen vervuiling door diffuse bronnen. Nutriënten en bestrijdingsmiddelen vormen geen belemmering voor ecologie en chemie (KRW normen) Te snelle afvoer van water veroorzaakt verdroging voor de landbouw Diffuse bronnen vanuit de landbouwgebieden bemoeilijken het behalen van de ecologische en chemische (KRW) doelen en zijn ongunstig voor de waterkwaliteit Deelprojecten Trekker Partners Status Kosten (indicatief in 1000,-) 1 Studie GGOR waarin onderzoek naar optimale watersysteeminrichting en peilbeheer uitvoeren (plaatsen stuwen, verleggen watergangen, verondiepen watergangen) WS Aa en Maas ZLTO, gemeente GEDEKT gestart Tijdspad PM Uitvoeren aanpassingen watersysteem o.b.v. GGOR WS Aa en Maas ZLTO, gemeente PM Vaststellen doelen - maatregelen - kosten voor de KRW WS Aa en Maas ZLTO, gemeente PM KRW maatregelenpakket opstellen en uitvoeren waaronder: - bufferzones - aanleg natuurvriendelijke oevers (vlg. beleid en visie waterschap) WS Aa en Maas ZLTO, gemeente GEDEKT gestart PM Beheer en onderhoud waterlopen in landelijk gebied later toegevoegd later toegevoegd Optimaliseren beheer en onderhoud in verband met behalen ecologische (en chemische) doelen KRW Huidig beheer en onderhud van waterlopen in landelijk gebied zijn onvoldoende afgestemd op behalen KRW-doelen 1 Opstellen beheer- en onderhoudplan waterlopen landelijk gebied WS Aa en Maas PM Oude Peelontginning: Water voor de landbouw en wijst Optimalisatie waterhuishouding Oude Peelontginning voor de landbouw en wijstgronden Terugdringen belasting diffuse bronnen 4 (3) 11 (3) 10 (4) Realisatie GGOR voor optimaliseren waterhuishouding ten behoeve van de landbouw en wijstgronden met voldoende drooglegging maar zonder onnodige drainage en afvoer. Terugdringen vervuiling door diffuse bronnen. Nutriënten en bestrijdingsmiddelen vormen geen belemmering voor ecologie en chemie (KRW normen) Te snelle afvoer van water veroorzaakt verdroging voor de landbouw en wijstgronden Diffuse bronnen vanuit de landbouwgebieden bemoeilijken het behalen van de ecologische en chemische (KRW) doelen en zijn ongunstig voor de waterkwaliteit 1 Studie GGOR waarin onderzoek naar optimale watersysteeminrichting en peilbeheer uitvoeren (plaatsen stuwen, verleggen watergangen, verondiepen watergangen) WS Aa en Maas ZLTO, gemeente GEDEKT gestart PM Uitvoeren aanpassingen watersysteem o.b.v. GGOR WS Aa en Maas ZLTO, gemeente PM Vaststellen doelen - maatregelen - kosten voor de KRW WS Aa en Maas ZLTO, gemeente PM KRW maatregelenpakket opstellen en uitvoeren waaronder: - bufferzones rond waterlopen - aanleg natuurvriendeljke oevers (beleid en visie waterschap) - extensivering landbouw en stimuleren biologische landbouw in de beïnvloedingsgebieden van prioritaire wijstgronden (reconstructie) WS Aa en Maas ZLTO, gemeente GEDEKT gestart PM EVZ Meerkensloop 16 Beheer en onderhoud waterlopen in landelijk gebied 5 (2) later toegevoegd 2 (26) later toegevoegd Realisatie EVZ Meerkensloop Optimaliseren beheer en onderhoud in verband met behalen ecologische (en chemische) doelen KRW Trage realisatie EVZ Meerkensloop. (grondaankoop) Huidig beheer en onderhud van waterlopen in landelijk gebied zijn onvoldoende afgestemd op behalen KRW-doelen 1 Aankoop gronden voor EVZ (ongeveer 5 km keer 25 meter, waarvan eerste 10 m WS en 15 m gemeente) 2 Opstellen PvA EVZ Meerkensloop en gebruik maken van provinciale regeling Stimulering Agrarisch Natuurbeheer (SAN) Gemeente Gemeente ZLTO, WS Aa en Maas en gemeente Boekel ZLTO, WS Aa en Maas en gemeente Boekel GEDEKT (deels) gereserveerd GEDEKT (deels) gereserveerd 350 WS gemeente Uden 210 gemeente Boekel 20 tot Uitvoeren EVZ Meerkenskloop (ongeveer 3 km) Gemeente ZLTO, WS Aa en Maas en gemeente Boekel 300 tot Opstellen beheer- en onderhoudplan waterlopen landelijk gebied WS Aa en Maas PM Water organisatie 17 Doelen - maatregelen - kosten (SGBP) niet geprioriteerd Gezamenlijk vaststellen en uitvoeren van de doelen, maatregelen en kosten voor de KRW SGBP KRW doelen en maatregelen nog onvoldoende onderdeel van gemeentelijk waterbeheer 1 Deelname gemeente Uden aan gebiedsgerichte KRW werkgroep Aa en Maas Gemeente 5 tot 10 vanaf Terugkoppelen doelen - maatregelen - kosten KRW in Operationeel Programma Gemeente PM jaarlijks 18 Gebiedsgericht waterbeheer niet geprioriteerd Afstemmen waterbeleid en projecten tussen Uden en omliggende gemeentes Boekel, Veghel, Bernheze en Landert Onvoldoende benutten kansen voor samenwerking 1 Jaarlijks overleg en terugkoppeling waterbeheer tussen Uden en omliggende gemeentes Gemeente 2 tot 3 per jaar jaarlijks i.s.m. WS Aa en Maas. Mogelijke koppeling met gebiedsgerichte werkgroep KRW. Bespreken Operationeel Programma 2 Gezamenlijk ontwikkelingsplan Leijgraaf (zie 2.3) Gemeente WS Aa en Maas, GEDEKT (zie 2.3) buurgemeenten, ZLTO gestart 19 Watercontract 20 Financiering waterbeheer 21 Vernieuwen Operationeel Programma niet geprioriteerd niet geprioriteerd niet geprioriteerd Afstemmen en vastleggen watertoetsprocedure tussen gemeente en waterschap Verbreden mogelijkheden financieren waterprojecten Operationeel Programma voor het waterplan en rioleringsplan samen met: - watersysteem (evaluatie en bijstellen jaarlijks waterplan) - watertoets (evalueren waterboekhouding) - waterketen (evaluatie en bijstellen jaarlijks rioleringsplan) De watertoets is nog niet afgestemd op de gemeente Beperkte inzet rioolrecht Waterplan kan plankdocument worden 3 Coördinatie waterschap en gemeente bij uitvoering projecten (EVZ, wijstgronden en Gemeente WS Aa en Maas 15 tot 30 per jaar doorlopend watertoets) 1 Opstellen watercontract watertoets Gemeente Uden: - afspraken en nadere invulling Watercontract (benoemen deelgebieden, afspraken over waterboekhouding, overleg). WS Aa en Maas gemeente GEDEKT gereserveerd 2 tot (na vaststellen waterplan) - waterboekhouding meenemen in Operationeel Programma 2 Regelmatig overleg watertoets tussen gemeente en waterschap, 1 keer per 3 maanden Gemeente WS Aa en Maas 3 tot 5 per jaar 3-maandelijks 1 Invoeren verbreed rioolrecht Gemeente PM Verkennen voorbeelden andere gemeentes Gemeente 5 tot Uitvoeren subsidie-onderzoek Gemeente 10 tot Jaarlijkse werksessie en overleg gemeente en waterschap over jaarlijks waterplan, monitoring Gemeente WS Aa en Maas 5 tot 10 jaarlijks en evaluatie voortgang, vaststellen knelpunten en oplossingen, PvA maatregelen en afspraken financiering en uitvoering. Bestuurlijke vaststelling. Water communicate 22 Overdracht stedelijk waterbeheer 23 Lespakketten scholen 24 Fietsroute (wijstroute) 25 Algemene communicatiemidde len niet geprioriteerd 3 (6) 5 (11) Het verhogen van het waterbewustzijn bij kinderen en scholieren 5 (2) 9 (6) Verhogen van de recreatieve en belevingswaarde voor de ontwikkeling en het behoud van de (water)natuur en wijstverschijnselen 7 (8) Het verbeteren van de comunicatie met burgers en bedrijven over water in Uden Onduidelijkheid over juridische afspraken stedelijk water Te laag bewustzijn van water bij kinderen en jongeren Te lage belevingswaarde van wijstgronden en (water)natuur bij de burgers Tekort aan communicatiemiddelen 1 Overdracht stedelijk waterbeheer Gemeente WS Aa en Maas 10 tot Ontwikkelen en implementeren lespakketten voor scholen Gemeente IVN 5 tot Aanvullen fietsroute (wijstroute) Gemeente ANWB, IVN, VVV PM Ontwikkelen algemene communicatiemiddelen zoals: - website - beeldmerk met boodschap - folders Gemeente 5 tot 10 per jaar 2006 e.v.

145 3 2 1 Maashorst Stedelijke Kernen Dal van de Leijgraaf Oude Peelontginning Jonge Peelontginning Maashorst Leijgraaf Stedelijke kernen Oude Peelontginning Jonge Peelontginning Gebiedsgebonden projecten Natuurlijk watersysteem Maashorst 1 dempen bovenloop Meeuwerloop en Groote Wetering 2 water vasthouden in de haarvaten door verondiepen - stimuleren groenblauwe diensten - grondverwerving voor infiltratie 3 ecologische verbetering Groote Wetering Een vitale Leijgraaf: regionale waterberging en natuur-ontwikkeling - natuurvriendelijk inrichten waterbergingsgebieden - benoemen omvang en locatie bergingsgebieden regionale waterberging 1 opstellen ontwikkelingsplan Leijgraaf met oa. EVZ Afkoppelen gemeente Uden - aanbesteden en bestuurlijk vaststellen afkoppelplan 1 afkoppelen kern Uden, Hoevense Veld en andere gebieden 2 afkoppelen kern Volkel 3 afkoppelen Odiliapeel fase 2 Stedelijke wateropgave Schoon water en bedrijventerreinen Uitvoering baggerplan Grondwaterbeheer kern Uden - onderzoek naar grondwaterverontreinigingen - watersysteemanalyse - meetnet en monitoringplan Optimalisatie waterhuishouding Oude Peelontginning voor landbouw en wijst EVZ Meerkensloop - aankoop gronden - opstellen PvA 1 uitvoeren EVZ Optimalisatie waterhuishouding Jonge Peelontginning voor de landbouw - studie GGOR 1, Meters N Gebiedsdekkende projecten Terugdringen belasting diffuse en puntbronnen - vaststellen doelen - maatregelen - kosten voor de KRW - KRW maatregelenpakket opstellen en uitvoeren met oa. bufferzones / aanleg natuurvriendelijke oevers / stimuleren biologische landbouw in beïnvloedingsgebieden van prioritaire wijstgronden - maatregelen stedelijk gebied opnemen in milieubeleid en uitvoering met oa. saneren overstorten / gifvrij groenbeheer / duurzaam bouwen / autowasplekken Communicatieprojecten Lespakketten scholen Fietsroute (wijstroute) Algemene communicatiemiddelen Titel: Projectenkaart Project: Waterplan Uden Opdrachtgever: Gemeente Uden Datum: Kaart: Bijlage 3