Focusnotitie Monumenten

Transcriptie

1 Focusnotitie Monumenten

2 4 augustus 2017

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Terugblik Monument in beweging beleidskader monumenten Evaluatie Nadere subsidieregels tenderregeling restauratie monumenten Amendement Certificering en Motie Kirkels Noodzaak voor focus Kansen en bedreigingen Financiële beperking budget Partners aanspreken op hun verantwoordelijkheid Rijk Gemeenten Monumenteigenaren en financiering Inhoudelijke accenten Intrinsieke waarde Limburgse monumenten Monument in zijn omgeving in relatie met een duurzame functie Financiële verdienmodellen Financiële consequenties focus Onze ambitie Focus op restauratie in het beleidskader monumenten 30 Focusnotitie Monumenten

4 6 Inleiding

5 Deze focusnotitie bevat de richting en (beleids)prioriteiten van Monument in beweging, beleidskader monumenten voor de resterende periode van de huidige coalitie. Het aanbrengen van focus is noodzakelijk omdat: het beschikbare budget voor restauratie en herbestemming monumenten tot aan 2019 door overvraging van de eerste tranche van de tenderregeling monumenten nagenoeg volledig is ingezet; door de integrale benadering vanuit het beleidskader projecten met enkel een cultuurhistorische restauratieopgave onvoldoende aandacht hebben gekregen binnen de tenderregeling; er nu nog projecten met een (acute) restauratiebehoefte zijn blijven liggen omdat met de beschikbare middelen slechts 15 van de 82 projectaanvragen binnen de tenderregeling zijn gehonoreerd; de motie Kirkels (PS ) oproept om aantasting van het cultuurhistorisch belang te voorkomen door een tijdige restauratie van monumenten. Met de focus die we nu aanbrengen willen we het stelsel voor de monumentenzorg zowel voor de korte als de lange termijn toekomstbestendig maken. Met deze notitie richten we ons op het op orde krijgen van de basis, zijnde het zorgdragen voor een goede staat van onderhoud van de monumenten. Dit betekent dat we op de korte termijn intensiever investeren in het terugdringen van de liggende restauratieopgaven bij monumenten waar restauratie noodzakelijk is. Dit betekent niet dat we geen verdere invulling geven aan de koers van het huidige Coalitieakkoord, zijnde het leggen van verbindingen tussen ontwikkelingen op het gebied van natuur, toerisme, landschap en monumenten en het stimuleren van alternatieve herbestemmingen. Deze koers is zeer succesvol gebleken. Dit is gebleken uit de enorme hoeveelheid projecten die ons hebben weten te bereiken, echter de keerzijde hiervan is dat het ons nu ook dwingt om focus aan te brengen. Naast het aanbrengen van focus blijven wij ook invulling geven aan onze provinciale rol als gebiedsregisseur van monumenten en het ruimtelijk beleid voor erfgoed, zoals afgesproken in het afsprakenkader tussen het Ministerie van OCW en IPO in Hierbij beoordelen wij als gebiedsregisseur de restauratiebehoefte van een monument meer in een lokale en regionale context en leggen wij relaties tussen de ontwikkelingen in het erfgoed en ruimtelijke ordening. Focusnotitie Monumenten

6 1.1 Terugblik Monument in beweging beleidskader monumenten Provinciale Staten hebben op basis van de afspraken met het Rijk hun ambities voor het monumentenbeleid vastgelegd in het document Monument in beweging, beleidskader monumenten Dit document is vastgesteld op 18 maart Om uitvoering te geven aan dit beleidskader heeft PS gekozen om in te zetten op het uitvoeren van een integraal gebiedsgericht erfgoedbeleid waarbij naast de restauratieopgave van een monument ook een relatie is gelegd met de omgeving en de maatschappelijke waarden van een monument. Daarnaast is nadrukkelijk ingezet op het bevorderen van provinciale doelen op het gebied van plattelandsontwikkeling, stedelijke ontwikkeling, toerisme, natuur en duurzaamheid. Deze provinciale koers sluit aan bij het rijksbeleid waarbij naast de restauratie van rijksmonumenten in relatie tot het ruimtelijk beleid ook de kwaliteitsborging van restauratie een van de speerpunten is. Op basis van de bestuurlijke afspraken zijn de taken en middelen van het Rijk gedecentraliseerd naar de provincies. De provincies hebben vanaf 2012 de regierol in het instandhoudingsbeleid van rijksmonumenten waarbij de provincie een verbindende rol speelt tussen de partijen en functioneert als gebiedsregisseur. In het beleidskader monumenten is ingezet op het monument in zijn omgeving en de maatschappelijke context van een monument door onderstaande beleidsafspraken: bij een nieuwe functie wegen de gebruiks- en bestemmingsmogelijkheden evenveel als de monumentale status; de restauratieopgave van monumenten wordt beoordeeld vanuit de maatschappelijke context en verbindingen worden gelegd met onder andere natuur, landschap, economie, toerisme en duurzaamheid; door in te zetten op een gebiedsgerichte benadering wordt samenwerking tussen de erfgoedorganisaties en betrokken partijen bevorderd en heeft de provincie de rol van gebiedsmakelaar; de samenwerking is gericht op efficiency, effectiviteit, maatwerk en op het vergroten van het publieksbereik; de gemeenten spelen een belangrijke rol bij het vergroten van de waardering voor erfgoed. Terugblik 2016: In het jaar 2016 hebben wij ons integraal monumentenbeleid op een actieve wijze uitgedragen aan een groot en breed publiek. Hierbij hebben wij de monumenten zoveel mogelijk in hun maatschappelijke context geplaatst waarbij het niet alleen is gegaan om het object in zijn omgeving maar ook over de inzet van vrijwilligers, duurzaamheid, energie, de kansen voor toerisme e.d. 8

7 Deze aanpak was succesvol en heeft geresulteerd in een enorme hoeveelheid aan restauratieprojecten die alleen al in 2016 een beroep hebben gedaan op een provinciale subsidie. Door in dit jaar tevens uitvoering te geven aan het Jaar van de Molens met activiteiten voor het behoud van en het vergroten van het publieksbereik, hebben ook veel molens een beroep gedaan op een provinciale bijdrage. Daarnaast hebben we in 2016 geïnvesteerd in het onderhoud van kerken middels de uitvoering van de Monulisa-regeling en in de ontwikkeling van een meerjaren aanpak voor monumentale kerken. Terugblik 2016 in een schema: Belangrijkste thema s Beleidskader Monument in Beweging Tenderregeling restauratie monumenten Meerjaren-aanpak kerken Gebiedsmakelaar Noord, Midden en Zuid Onderzoek naar roerend erfgoed Platteland in Ontwikkeling Interne verbindingen met o.a. toerisme, natuur, Buitengoed Geul & Maas, IBA, SO Landelijke overleggen (IWC, RCE, NRF) Gemeentelijke erfgoedplatforms (noord, midden en zuid) Restauratie Opleidingsproject Zuid-Nederland Cultuurhistorische waardenkaart Transitietraject erfgoedinstellingen (m.n. Monumentenwacht Limburg) Natuursteendagen Stedelijke ontwikkeling Regeling Monulisa Stand van zaken Input opgehaald en kader opgesteld Eerste tranche: opgesteld, uitgevoerd en geëvalueerd Programma opgesteld en uitrol gestart Rol ingevuld - Onderzoek in opdracht weggezet bij Monumentenwacht en opgestart. - Pilot interieurs gestart Belang monumenten geborgd in systematiek PIO Actieve deelname en dagelijkse inzet op deze gebieden Overleggen zijn ingebed in dagelijkse werkzaamheden en worden gebruikt als input voor het beleid Gemeentelijk erfgoed platforms geïntroduceerd en zorg gedragen voor een effectief overlegorgaan Beschikking verleent voor 2017: dragen zorg voor goed geschoolde in de restauratiesector (kwaliteitsborging) Actualisatieproces opgestart Accounthouderschap waardoor actieve betrokkenheid voor Monumentenwacht bij transitie Voorbereidingen gestart en organisatie loopt Matching projecten ( 6 miljoen) Opengesteld ook voor molens Focusnotitie Monumenten

8 1.2 Evaluatie Nadere subsidieregels tenderregeling restauratie monumenten Dit betreft de evaluatie van de werking van de Nadere subsidieregels tenderregeling restauratie monumenten. In de evaluatie is op basis van ontvangen projectaanvragen beoordeeld of de doelstelling van de regeling is behaald. Het uitgangspunt van de regeling was dat deze in meerdere tranches zou worden uitgevoerd. De doelstelling van de regeling was gericht op het behoud van monumenten daar waar deze moeten worden gerestaureerd in combinatie met het bevorderen van overige provinciale beleidsdoelen. Wat kunnen we concluderen? In het kader van de regeling zijn alleen al voor de eerste tranche 82 projectaanvragen ingediend voor een totaal gevraagd subsidiebedrag van ca. 24 mln. Middels het gevraagde bedrag is het beschikbare budget van 4,7 mln. voor de eerste tranche ruimschoots overvraagd. Dit betekent dat van de 82 aanvragen slechts 15 projecten een subsidie hebben ontvangen binnen het beschikbare budget. We constateren dat het voldoen aan de overige provinciale beleidsdoelen zeer zwaar heeft gewogen binnen de regeling omdat de inhoudelijke criteria waarvoor punten konden worden gescoord met name betrekking hadden op maatschappelijke doelstellingen en niet op het cultuurhistorisch belang en de bouwkundige noodzaak voor restauratie. Hierdoor hebben projecten met louter een noodzakelijke restauratiebehoefte minder gescoord. Daarnaast hebben door de overvraging van het budget maar relatief weinig projecten subsidie ontvangen waardoor er nog een grote restauratieopgave is blijven liggen. In de evaluatie wordt voorgesteld om de onderstaande punten mee te nemen in een vervolgtraject voor de periode : Focus aanbrengen op de uitvoering van restauratie en de restauratieopgaven die er nog liggen. Hierbij volgen we de landelijke richtlijn die uitgaat van sober en doelmatig restaureren. De focus richt zich op het behoud van monumenten met een restauratiebehoefte in relatie met de functie van het monument ter voorkoming van leegstand. Subsidiëring met een gerichte benadering van monumentale objecten met een restauratiebehoefte. Om meer restauratieprojecten te realiseren zullen eigenaren voor hun restauratieopgave meer moeten gaan denken in de vorm van een financieringsmix (een combinatie van subsidies en leningen) dan alleen het gebruikmaken van een subsidie. Hierbij zou moeten worden onderzocht of de projecten ook zonder een subsidie tot uitvoering kunnen komen. 10

9 De daadwerkelijke kwaliteitsborging in de uitvoering van restauraties is een onderdeel van de bestuurlijke afspraken tussen Rijk en IPO. Binnen de tenderregeling was hiervoor geen inhoudelijk criterium opgenomen. In een vervolgtraject dient de mogelijkheid te worden onderzocht op welke wijze structurele afspraken kunnen worden gemaakt over kwaliteitsborging bij de uitvoering van een restauratie. 1.3 Amendement Certificering en Motie Kirkels Motie Kirkels De motie 791 Kirkels (PS ) heeft betrekking op het voorkomen van de aantasting van het cultuurhistorisch belang door tijdige restauratie van monumenten en het eerder inzetten van het monumentenbudget. Uitvoering motie: Daar waar sprake is van een acute dreiging van de aantasting van het cultuurhistorisch belang bij een monument, zullen Gedeputeerde Staten te allen tijde de inzet van incidentele middelen voor restauratie in overweging nemen. Met de focus die we nu aanbrengen zetten we in op de restauratie van monumenten met een restauratieachterstand en waarbij de cultuurhistorische waarden dreigen verloren te gaan. Focus: wij streven naar een tijdige restauratie van de monumenten en zetten hierbij de cultuurhistorische waarden van een monument op de eerste plaats. Amendement Van Rey certificering Het amendement Van Rey met betrekking tot certificering heeft ertoe geleid dat het beleidskader monumenten in de PS vergadering van 18 maart 2016 op dat punt gewijzigd is vastgesteld. Dit betekent dat kleinere bedrijven in Limburg de kans hebben om hun vakmanschap in te zetten zonder een verplichte certificering. Wat het vakmanschap en de deskundigheid bij bedrijven betreft, is in 2010 op nationaal niveau de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg opgericht. Deze stichting certificeert bedrijven die aan een bepaalde kwaliteitsnorm voldoen. Gebleken is dat het verkrijgen van een dergelijk certificaat met name voor kleinere bedrijven vanwege de daarmee gepaard gaande hoge kosten en administratieve lasten, niet interessant is. De drempel voor kleiner bedrijven ligt te hoog waardoor deze afhaken. Dit betekent dat kleinere bedrijven waar vaak vakmanschap op het gebied van restauratie aanwezig is geen marktspeler meer kunnen zijn. Een aantal provincies heeft daarom gekozen voor een laagdrempeligere aanpak. Als Limburg kiezen wij ook voor deze aanpak omdat we hiermee ook de kleinere bedrijven in Focusnotitie Monumenten

10 12

11 Limburg de kans geven om hun vakmanschap in te zetten zonder de zware lasten van een verplichte certificering. Ook wordt er gekeken om de Gelderse kwaliteitsregeling Kennis&Kunde voor Limburgse kleine tot middelgrote bedrijven te ontwikkelen om de kwaliteit van de restauratie in de toekomst beter te waarborgen. Regionale bedrijven die goede kwaliteit leveren kunnen zich dan voor deze regeling aanmelden. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan het bovengenoemde amendement. Focus: we kiezen voor een laagdrempelige aanpak voor certificering waarbij de expertise bij kleine bedrijven wordt benut. Focusnotitie Monumenten

12 14 Noodzaak voor focus

13 Focus: uitgaan van de vraag Wat is nu echt nodig voor het behoud van het monument?. Dit betekent meer inzetten op een goede staat van onderhoud van onze monumenten in combinatie met een functie die is gericht op het behoud van de cultuurhistorische waarden van het monument. Om provinciebreed de cultuurhistorische waarden in beeld te brengen zullen we ook investeren in de actualisatie van de huidige maar verouderde cultuurhistorische waardenkaart. Zoals al aangegeven is een van de uitgangspunten van het beleidskader een gebiedsgerichte en integrale benadering van monumenten. Dit heeft geleid tot een groot aantal projecten die een aanvraag hebben ingediend in het kader van de tenderregeling restauratie monumenten. Hierbij werd het beschikbare budget voor de eerste tranche vier keer overvraagd. Binnen de tenderregeling was de restauratieopgave van het monument een subsidiecriterium. Punten werden toegekend voor de inhoudelijke criteria die met name waren gericht op integrale beleidsdoelstellingen. Door deze tendersystematiek zijn vooral die projecten gehonoreerd die het beste aansloten bij deze brede doelstellingen. De projecten die alleen een restauratieopgave hadden zijn hierbij grotendeels buiten de boot gevallen. Door de hoeveelheid aan projectaanvragen zijn er nog veel projecten met een restauratieachterstand blijven liggen en blijft de opgave groot. Daarom willen we ons de komende tijd richten op die monumenten die een urgente restauratieopgave hebben. Waar mogelijk zullen wij samen met de Monumentenwacht en de eigenaar de noodzakelijkheid van de restauratie bepalen. Binnen dit geschetste kader willen we in ieder geval de volgende voorwaarden hanteren: - Er is sprake van een (acute) restauratieachterstand. - Het monument heeft een functie die is gekoppeld aan de mogelijkheden van het gebouw. Het behoud van de culturele waarden van een monument heeft hierbij altijd de voorkeur boven vernieuwing. Bij vernieuwing gaat er onherroepelijk historisch materiaal verloren. Het is een beslissing die maar eenmaal genomen kan worden. - De start van de uitvoering kan binnen redelijke termijn na subsidieverlening plaatsvinden. Deze redelijke termijn zal worden bepaald nadat de restauratieprojecten beter in kaart zijn gebracht. Uiteraard verliezen we bij deze aanpak de relatie met de functie van het monument niet uit het oog. Een monument moet ook een functie behouden voor de langere termijn die waardevol is voor de gemeenschap. Een van de belangrijkste kenmerken van monumenten is namelijk dat de gemeenschap ze zo waardevol vindt dat ze voor langere tijd behouden moeten blijven. Een duurzame functie voor de toekomst is dan ook van belang en zal uit de plannen moeten blijken. Focusnotitie Monumenten

14 Naast onze focus op de projecten die we nu in beeld hebben, zullen we inventariseren welke restauratieopgaven er nog zijn waar wij op dit moment geen weet van hebben of die zich nog in de loop van de tijd zullen aandienen. Hiervoor zullen we een uitvraag doen bij onder andere gemeenten, eigenaren en het Limburgs Landschap. Op basis van de inventarisatie zullen we een voorraadlijst monumenten opstellen waardoor we zicht krijgen op de restauratieopgaven. Voor de langere termijn krijgen we middels de landelijke erfgoedmonitor meer zicht op de staat van onderhoud van de monumenten in onze provincie. We zullen Provinciale Staten ter informatie twee keer per jaar de voorraadlijst monumenten doen toekomen. Focus: in de komende twee jaren leggen we vanuit het provinciaal monumentenbeleid het zwaartepunt bij het wegwerken van zoveel mogelijk restauratieachterstanden. Voor de korte termijn bieden de projecten uit de tenderregeling inzicht in de omvang en aanvullend zullen wij inventariseren bij gemeenten en eigenaren. Voor de langere termijn zullen we hier meer zicht op hebben door de erfgoedmonitor die landelijk gebruik gaat worden door alle provincies. 2.1 Kansen en bedreigingen Kansen worden gezien door meer in te zetten op maatwerk bij projecten en het initiëren van samenwerkingsmogelijkheden tussen partijen. Hierbij kan de aanwezige expertise bij partijen gezamenlijk en effectiever worden ingezet ten behoeve van het behoud van monumenten. Denk hierbij aan de Monumentwacht Limburg, IKL en Limburgs Landschap. Kansen worden ook gezien door meer in te zetten op de verbinding naar het onderwijs en restauratiebedrijven om er voor te zorgen dat meer jongeren kiezen voor de restauratiebranche zodat dit vakmanschap behouden blijft en de kwaliteit bij restauratie wordt geborgd. Daarnaast ligt er een kans om te experimenteren met (gecombineerde) financieringsmogelijkheden en deze financieringsvormen aan elkaar te koppelen zodat een groter aantal projecten kan worden gerealiseerd. Het aanbrengen van focus op restauratie kan ook een bedreiging met zich mee brengen omdat we het belang en de meerwaarde van monumenten voor de beleving van de samenleving en de economische en toeristische waarden dreigen uit het oog te verliezen. Dit omdat we ervan uitgaan dat externe partijen dit oppakken. Het is van belang dat we op de langere termijn aansluiting zoeken bij deze ontwikkelingen. 16

15 2.2 Financiële beperking budget Limburg ontvangt op jaarbasis van het Rijk een bedrag van voor de restauratie van monumenten. Voor de coalitieperiode is in het beleidskader voor de uitvoering van de tenderregeling restauratie monumenten een bedrag gereserveerd van 12,7 mln. Dit bedrag bestaat uit de beschikbaar gestelde rijksmiddelen aangevuld met provinciale middelen. Dit budget is volledig ingezet in de eerste tranche van de tenderregeling. Er is te weinig financiële armslag om uitvoering te geven aan de restauratieopgave die we in deze focusnotitie voorstellen. Additionele middelen voor de periode zijn hiervoor noodzakelijk (zie par. 5). Focusnotitie Monumenten

16 18 Partners aanspreken op hun verantwoordelijkheid

17 3.1 Rijk Het Rijk is een belangrijke partner waar het gaat om het behoud van monumentaal erfgoed. Door de decentralisatie van de rijkstaken op het gebied van monumenten naar de provincies, stelt het Rijk voor de restauratie van Limburgse rijksmonumenten jaarlijks bovengenoemd bedrag beschikbaar. Als partner blijven we nauw met elkaar samenwerken. Tevens zijn we met het Rijk in gesprek over mogelijke financieringsmodellen die het mogelijk maken dat met een combinatie van leningen, fondsen en subsidies zoveel mogelijk restauratieopgaven kunnen worden uitgevoerd. Focus: we zullen voor de komende periode intensiever gaan samenwerken met het Rijk. Dit met betrekking tot onderwerpen zoals kwaliteitsborging van restauratie, financieringsmodellen en de inventarisatie van rijksmonumenten in onze provincie zodat we op termijn zicht hebben op de staat van onderhoud van de Limburgse monumenten. Hiervoor zullen we ook actief inzetten op een lobby naar het nieuwe kabinet. 3.2 Gemeenten In het beleidskader monumenten is geconstateerd dat de gemeenten een belangrijke rol spelen bij het vergroten van de waardering voor erfgoed. Voor de samenwerking met de gemeenten hebben we gekozen voor flexibiliteit en maatwerk als het gaat om de inzet van gemeenten voor het belang van het erfgoed. Dit wil zeggen dat we geen verplichte financiële bijdrage hebben gevraagd aan de gemeenten bij de projecten die in het kader van de tenderregeling een subsidieaanvraag hebben ingediend. Wel hebben wij bij de inhoudelijke afweging aan projecten die een hogere bijdrage van de gemeenten hadden een hogere puntenscore toegekend. Wij houden ook bij het aanbrengen van deze focus vast aan de verantwoordelijkheid van de gemeenten bij het behoud van monumenten. Wij zien het als onze taak om met gemeenten in overleg te gaan om ervoor zorg te dragen dat de inspanningen van de gemeenten ook een wezenlijke bijdrage betekenen in de restauratieopgaven die we komende tijd zullen oppakken. Het is opgevallen dat de bijdrage van de gemeenten aan projecten die in de tenderregeling zijn gehonoreerd, minimaal is. Focusnotitie Monumenten

18 20

19 Dit komt waarschijnlijk ook door het feit dat weinig gemeenten beschikken over een structureel monumentenbudget. Focus: we blijven de gemeenten als partner aanspreken op hun verantwoordelijkheid voor het behoud van monumenten. We zullen met de gemeenten in overleg gaan over hun mogelijkheden om hierin een bijdrage te leveren. 3.3 Monumenteigenaren en financiering Ook eigenaren hebben een verantwoordelijkheid bij de instandhouding van hun monument. Voor het plegen van onderhoud aan een rijksmonument kunnen eigenaren gebruik maken van de rijksregeling die financiële steun biedt aan de instandhouding van een monument. Soms blijkt echter onderhoud niet voldoende en moet restauratie plaatsvinden. Binnen de tenderregeling konden eigenaren een provinciale subsidie aanvragen voor ten hoogste 50% van de subsidiabele kosten. Dit betekende dat minimaal de helft van de projectkosten uit andere middelen moest komen. Uit de evaluatie van de tenderregeling monumenten blijkt dat de meeste aanvragers in ruime mate in staat zijn geweest om andere middelen te genereren. Om met inzet van de bepekte provinciale middelen een groter aantal restauratieprojecten te realiseren willen we eigenaren voor hun restauratieopgave stimuleren om te denken in de vorm van een financieringsmix (een combinatie van subsidies en leningen). Daarnaast zou moeten worden onderzocht of de projecten ook helemaal zonder een subsidie tot uitvoering kunnen komen. Focus: we ondersteunen en stimuleren particuliere eigenaren om meer gebruik te maken van bestaande financieringsmogelijkheden. Focusnotitie Monumenten

20 22 Inhoudelijke accenten

21 4.1 Intrinsieke waarde Limburgse monumenten Door meer focus aan te brengen op de bouwkundige noodzaak van een restauratie wordt de monumentale intrinsieke waarde van het gebouw vanuit het cultuurhistorische perspectief versterkt. Focus: we willen de basis op orde te hebben, namelijk het zorgdragen voor een goede staat van onderhoud waardoor de restauratiebehoefte op termijn afneemt en er minder monumenten zijn met een restauratieachterstand. 4.2 Monument in zijn omgeving in relatie met een duurzame functie We kiezen ervoor om vanuit provinciaal beleid focus aan te brengen op de cultuurhistorische waarde van een monument in relatie tot de functie van het monument. Niet dat er geen oog is voor andere maatschappelijke doelen maar deze zijn niet het vertrekpunt. Om in te zetten op het wegwerken van de restauratieopgaven dienen we zicht te hebben op de restauratiebehoefte. Dit beeld hebben we nu onvoldoende. Voor de korte termijn bieden de projecten uit de tenderregeling inzicht in de omvang en aanvullend zullen wij inventariseren bij gemeenten en eigenaren. Voor de langere termijn zullen we hier meer zicht op hebben door de erfgoedmonitor die landelijk gebruik gaat worden door alle provincies. Een ander aspect dat nauw is verbonden met de restauratie en het behoud van de functie van een monument is de kwaliteitsborging (landelijk speerpunt). Hierover hebben we samen met het Rijk, restauratiebedrijven en de Restauratie Opleidings Projecten (ROP) voor Zuid-Nederland afspraken gemaakt. Wij zullen in de komende periode toewerken naar een structuur die de kwaliteit bij restauratie borgt door onder andere de bevordering van vakmanschap in bouw- en restauratieopleidingen. Tevens zullen we in onze provinciale rol als gebiedsregisseur eigenaren ondersteunen die naast het onderhouden, restaureren en herbestemmen, een monument willen verduurzamen. Van belang is om hierbij aan te sluiten bij de landelijke ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en monumenten. In afstemming met het Ministerie van OCW, de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, het Nationaal Restauratie Fonds, regionale organisaties en monumenteneigenaren, zullen wij de mogelijkheden voor duurzaamheidsmaatregelen en de afstemming tussen de verschillende financieringsmogelijkheden verder onderzoeken. Focusnotitie Monumenten

22 24

23 Verder gaan we met de gemeente Maastricht kijken hoe we in Limburg invulling kunnen geven aan het Amsterdamse initiatief van de Groene menukaart. Focus: voor het behoud van een goede staat van de monumenten investeren we in kwaliteitsborging door de bevordering van vakmanschap in bouw- en restauratieopleidingen. 4.3 Financiële verdienmodellen In de afgelopen periode is nog te weinig ingezet op het onderzoeken en ontwikkelen van financiële verdienmodellen. Uit de tenderregeling monumenten is gebleken dat de restauratieopgave bij de Limburgse monumenten groot is en dat op zoek moet worden gegaan naar andere financieringsmodellen. Daarnaast is ook uit de tenderregeling gebleken dat aanvragers in staat zijn om andere middelen te genereren. Op dit moment hebben we niet precies is in beeld hoe dit is ingevuld. Vaak is het zo dat eigenaren eigen middelen inzetten. Er hebben reeds verkennende overleggen met het Nationaal Restauratie Fonds (NRF) plaatsgevonden om de verschillende mogelijkheden en varianten te onderzoeken met betrekking tot subsidies, leningen en fondsen en mogelijke combinaties hiervan. Geconstateerd is dat wat betreft de financiering bij ieder project maatwerk is geboden waarbij de partijen hun eigen grenzen van wat mogelijk is opzoeken. Focus: samen met het Rijk zetten we in op de ontwikkeling van financiële verdienmodellen. Focusnotitie Monumenten

24 26 Financiële consequenties focus

25 De inhoudelijke focus heeft ook consequenties voor de wijze van inzet van de beschikbare provinciale middelen zoals deze zijn weergegeven in het activiteitenoverzicht van het Beleidskader Monument in Beweging. In de bijgevoegde bijlage wordt een overzicht gegeven van de totale activiteiten en de beschikbare middelen. Het totale beschikbare restauratiebudget van 12,7 mln. is door de eerste tranche van de tenderregeling ( 4,7 mln.), de inzet van 6 mln. voor Stedelijke Ontwikkeling (Heerlen, Venlo, Maastricht, Sittard-Geleen) en 2 mln. voor de restauratieopgave St. Anna in Venray, volledig tot besteding gekomen. Om zorg te dragen voor financiële ruimte voor de focuspunten heeft een financiële heroverweging van middelen plaatsgevonden. Concreet betekent dit dat er middelen zijn vrijgemaakt voor de restauratieopgave, waarbij de cultuurhistorische waarde en de restauratie urgentie leidend zijn. Daarnaast zullen we blijvend inzetten op de meerjarenaanpak van het religieus erfgoed (o.a. kerkenprogramma) en de actualisatie van de cultuurhistorische waardenkaart. Voor wat betreft de Monulisaregeling voor het onderhoud van kerken en molens gerelateerd aan het rijksbeleid zullen we het beschikbare budget voor 2018 en 2019 voor 50% voortzetten en voor de andere helft inzetten voor de restauratieopgave. Ook voor de ondersteuning van het gemeentelijk erfgoedbeleid, open monumentendag en het Interreg-project Onthaasten is focus aangebracht. Dit betekent dat een budget van 5,5 mln. geheralloceerd kan worden. Het benodigde budget voor de periode 2017 (MTR) t/m 2019 is als volgt samengesteld: Opgave : - restauratieopgave 10,5 mln. - voortzetting beleid 7,5 mln Totaal 18 mln. Dekking : - herallocatie eigen middelen 5,5 mln. - voortzetting van beleid 7,5 mln mln. Resterend benodigd budget 5 mln. De middelen voor de voortzetting van beleid zijn beschikbaar binnen het reeds bestaande budget monumenten Daarnaast is binnen het beschikbare budget door herallocatie nog een budget ter hoogte van circa 5,5 mln. vrijgemaakt. Focusnotitie Monumenten

26 28 Onze ambitie

27 De ambitie die we met deze focusnotitie willen uitdragen gaat vooral over het zorgdragen voor het behoud van de Limburgse monumenten nu en in de toekomst. Het gaat bij het behoud ook om de invulling van een functie van een monument zodat het monument niet leeg komt te staan en daarmee verloren gaat voor toekomstige generaties. Met de grote opgave en de beperkte middelen die er zijn betekent het dat we voor de verdere toekomst niet alle monumenten kunnen behouden (in Limburg zijn er al meer dan rijksmonumenten!). We zullen er niet aan ontkomen om keuzes te maken over welke (categorie) monumenten wij wel en niet kunnen behouden voor onze toekomstige generaties. Dan gaat het natuurlijk niet alleen over de bouwkundige noodzaak maar ook om monumenten die door hun functie een meerwaarde hebben voor de samenleving. Dit is een uitdaging voor de komende tijd. Het aanbrengen van focus biedt mogelijkheden om het monument vanuit zijn eigen intrinsieke waarde en functie een belevingswaarde te geven binnen onze Limburgse samenleving. Omdat we met de grote opgave en beperkte middelen niet alle monumenten voor de toekomstige generaties kunnen behouden zullen we voor de langere termijn keuzes moeten maken over het behoud van monumenten(categorieën). Om deze keuzes te kunnen maken zullen we onze rol als gebiedsregisseur intensiveren. Uiteraard is ons streven er op gericht om de basis op orde te hebben. Dit betekent dat er geen achterstallige restauratieopgaven zijn en we onze aandacht kunnen verleggen van restauratie naar onderhoud omdat met een goed onderhoud het voortbestaan van een monument het meest gewaarborgd wordt. Focusnotitie Monumenten

28 30 Focus op restauratie in het beleidskader monumenten

29 Korte termijn Lange termijn Focus Middelen Proces monumenten zorg inrichten Verbindingsmakelaar & duurzaam stelsel Urgente restauratieachterstand oppakken Inzicht in totale restauratieopgave Onderlegger om beleidskeuzes te maken Voor onze restauratieopgave bij monumenten brengen we focus aan en richten we ons op de korte termijn (periode ) op: Het wegwerken van de (urgente) restauratieachterstand bij monumenten die we met name via de tenderregeling in beeld hebben gekregen. Hierbij richten we ons op het behoud van de cultuurhistorische waarden van de monumenten. Het inzicht verkrijgen in de totale Limburgse restauratieopgave voor zowel rijksmonumenten als gemeentelijke monumenten door: - aan te sluiten op het landelijk traject erfgoedmonitor waardoor de staat van onderhoud van rijksmonumenten in beeld wordt gebracht; - een inventarisatie naar gemeentelijke monumenten. Voor de lange termijn (2019 e.v.) richten wij ons op onze rol als gebieds- en verbindingsmakelaar. Van belang daarbij is de inrichting van een duurzaam stelsel voor monumentenzorg waarbij we onder andere zullen sturen op een tijdige uitvoering van restauratie. Van belang hierbij is om de totale restauratiebehoefte in beeld te hebben en in het voortraject al betrokken te zijn bij projecten. Op deze manier kan er beter gestuurd worden op tijdig onderhoud, de borging van de cultuurhistorische waarden, het inzetten van andere financieringsvormen en kwaliteitsborging. Focusnotitie Monumenten

30

31

32 34