Grensoverschrijdende overgang van onderneming vanuit rechtsvergelijkend en conflictenrechtelijk perspectief Haanappel-van der Burg, I.A.

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Grensoverschrijdende overgang van onderneming vanuit rechtsvergelijkend en conflictenrechtelijk perspectief Haanappel-van der Burg, I.A. Link to publication Citation for published version (APA): van der Burg, I. A. (2015). Grensoverschrijdende overgang van onderneming vanuit rechtsvergelijkend en conflictenrechtelijk perspectief General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 10 Jan 2018

2 Iris A. Haanappel van der Burg Iris A. Haanappel van der Burg Grensoverschrijdende overgang van onderneming vanuit rechtsvergelijkend en conflictenrechtelijk perspectief Grensoverschrijdende overgang van onderneming vanuit rechtsvergelijkend en conflictenrechtelijk perspectief

3 GRENSOVERSCHRIJDENDE OVERGANG VAN ONDERNEMING VANUIT RECHTSVERGELIJKEND EN CONFLICTENRECHTELIJK PERSPECTIEF

4

5 Grensoverschrijdende overgang van onderneming vanuit rechtsvergelijkend en conflictenrechtelijk perspectief ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof. dr. D.C. van den Boom ten overstaan van een door het College voor Promoties ingestelde commissie, in het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit op vrijdag 16 oktober 2015, te uur door IRIS AGNES VAN DER BURG geboren te Eindhoven

6 Promotiecommissie: Promotores: Prof. dr. R.M. Beltzer Prof. dr. A.A.H. van Hoek Universiteit van Amsterdam Universiteit van Amsterdam Overige leden: Dr. J.A. Bomhoff Prof. dr. M.S. Houwerzijl Prof. dr. J.A. Pontier Prof. dr. J.M. van Slooten Prof. dr. E. Verhulp Prof. dr. B. Waas London School of Economics and Political Science Tilburg University Universiteit van Amsterdam Universiteit van Amsterdam Universiteit van Amsterdam Goethe Universität Frankfurt am Main Faculteit der Rechtsgeleerdheid

7

8 INHOUDSOPGAVE Voorwoord /V Lijst van afkortingen / XIX HOOFDSTUK 1 Inleiding /1 1.1 Grensoverschrijdende overgang van onderneming / Economische achtergrond / Grensoverschrijdende overgang van onderneming / Nationale implementatiewetgeving / Partiële harmonisatie, keuzemogelijkheden en minimumrichtlijn / Verantwoording Nederland, Verenigd Koninkrijk en Duitsland / Rechtsvergelijking materiële recht / Conflictenrecht / Algemeen / Richtlijn overgang van onderneming of Rome I-Verordening? / Kwalificatie overgang van onderneming in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland / Rechtsvergelijking conflictenrecht / Proeve van oplossing / Probleemstelling / Probleemstelling / Opzet / Afbakening / Relevantie / 10 HOOFDSTUK 2 Richtlijn overgang van onderneming /13 I. Werkingssfeer en definities / Materiële-werkingssfeerbepaling / Voorwaarden / 13 IX

9 Inhoudsopgave Onderneming (economische eenheid) / Overgang / Identiteitsbehoud / Materiële-werkingssfeerbepaling en grensoverschrijdende overgang van onderneming / Definities / Definitie vervreemder en verkrijger / Definitie werknemer / 31 II. Behoud van de rechten van werknemers / Inleiding / Kernbepaling / Arbeidsovereenkomst of arbeidsbetrekking / Op tijdstip van overgang bestaande arbeidsovereenkomst of arbeidsbetrekking / Verzetsrecht werknemer / Beëindiging arbeidsovereenkomst of arbeidsbetrekking / Toerekening werknemer / Daaruit voortvloeiende rechten en verplichtingen / Voortvloeiend uit arbeidsovereenkomst of arbeidsbetrekking / Wijziging / Overgang op verkrijger / Overgang van vervreemder op verkrijger / Hoofdelijke aansprakelijkheid / Tijdstip overgang / Informatieplicht / Informatieplicht vervreemder jegens verkrijger / Collectieve overeenkomsten / Collectieve overeenkomsten / Eindigingsgronden / Einde handhavingsverplichting / Incorporatiebedingen / Ouderdoms-, invaliditeits- en nabestaandenuitkeringen / Overgang van ouderdoms-, invaliditeits- en nabestaandenuitkeringen / Ouderdomsuitkeringen / Ontslag / Ontslag wegens overgang van onderneming / Ontslag wegens eto-redenen / Beperking aan de bescherming tegen ontslag / Ontslag wegens aanmerkelijke wijziging arbeidsvoorwaarden / 47 X

10 Inhoudsopgave HOOFDSTUK 3 Overgang van onderneming naar Nederlands recht / Inleiding / 49 I. Werkingssfeer / Materiële-werkingssfeerbepaling / Voorwaarden / Onderneming (economische eenheid) / Overgang / Identiteitsbehoud / 51 II. Behoud van de rechten van werknemers / Inleiding / Kernbepaling / Arbeidsovereenkomst met daar werkzame werknemer / Arbeidsovereenkomst en werknemer / Verzetsrecht werknemer / Toerekening werknemer / Daaruit voortvloeiende rechten en verplichtingen / Voortvloeiend uit arbeidsovereenkomst / Wijziging / Overgang op verkrijger / Overgang van werkgever op verkrijger / Hoofdelijke aansprakelijkheid / Collectieve arbeidsovereenkomsten / Algemeen / Hoofdregel van artikel 14a Wet Cao en 2a Wet Avv / Eindigingsgronden van artikel 14a Wet Cao en 2a Wet Avv / Samenloop van cao s bij overgang van onderneming / Incorporatiebedingen / Pensioen / Overgang pensioentoezeggingen / Uitzonderingen / Ontslag / Opzegverbod wegens overgang van onderneming / Beleidsregels ontslagtaak UWV / Wijziging van de omstandigheden en ontbinding / Rechtsgevolg ontslag wegens wijziging van omstandigheden / 85 XI

11 Inhoudsopgave HOOFDSTUK 4 Overgang van onderneming naar Engels recht / Inleiding / 87 I. Werkingssfeer / Inleiding / Materiële-werkingssfeerbepaling standaard overgang / Voorwaarden / Een (duurzaam georganiseerde) economische eenheid / Overgang / Identiteitsbehoud / Materiële-werkingssfeerbepaling wijziging van dienstverlening / Voorwaarden / Georganiseerd geheel van werknemers / Uitgezonderde activiteiten / Geen identiteitsbehoud, wel fundamenteel dezelfde werkzaamheden / 96 II. Behoud van de rechten der werknemers / Novatie van de arbeidsovereenkomst / Kernbepaling / Arbeidsovereenkomst / Definitie van werknemer en arbeidsovereenkomst / Verzetsrecht werknemer / Toerekening werknemer / Daaruit voortvloeiende rechten en verplichtingen / Voortvloeiend uit of in verband met arbeidsovereenkomst / Wijziging en harmonisatie van arbeidsvoorwaarden / Hoofdelijke aansprakelijkheid / Informatieplicht / Informatieplicht vervreemder jegens verkrijger / Sanctie op niet voldoen informatieplicht / Collectieve overeenkomsten / Inleiding / Overgang van onderneming en collectieve overeenkomsten / Dynamische incorporatiebedingen / TUPE 2014 / Pensioen / Pensioen / Ontslag / Inleiding / Unfair dismissal en TUPE / 123 XII

12 Inhoudsopgave Material detriment dismissal en TUPE / Constructive dismissal en TUPE / Aansprakelijkheid vervreemder of verkrijger? / 130 HOOFDSTUK 5 Overgang van onderneming naar Duits recht / Inleiding / 133 I. Werkingssfeer / Materiële-werkingssfeerbepaling / Voorwaarden / Onderneming of onderdeel van een onderneming (economische eenheid) / Rechtshandeling / Verandering van ondernemer / Identiteitsbehoud / 137 II. Behoud van de rechten van werknemers / Inleiding / Kernbepaling / Arbeidsverhouding / Arbeidsverhouding / Informatieplicht werknemer / Verzetsrecht werknemer / Toerekening werknemer / Rechten en verplichtingen uit arbeidsverhouding / Rechten en verplichtingen uit arbeidsverhouding / Wijziging van arbeidsvoorwaarden / Wisseling van werkgever / Wisseling van werkgever / Hoofdelijke aansprakelijkheid / Collectieve arbeidsovereenkomsten / Algemeen / Individualrechtliche Weitergeltung / Verkrijger heeft andere cao of ondernemingsovereenkomst / Wijziging collectieve arbeidsvoorwaarden / Incorporatiebedingen / Pensioen / Hoofdregel / Unterstützungskasse / 160 XIII

13 Inhoudsopgave 5.9 Ontslag / Ontslagverbod wegens overgang van onderneming / Ontslag wegens andere gronden / Bedrijfssluiting / Ontslag wegens aanmerkelijke wijziging arbeidsomstandigheden / 164 HOOFDSTUK 6 Rechtsvergelijking materiële recht overgang van onderneming / Inleiding / 165 I. Werkingssfeer / Materiële-werkingssfeerbepaling / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / 167 II. Behoud van de rechten van werknemers / Arbeidsovereenkomst of arbeidsbetrekking / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Verzetsrecht / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Toerekening werknemer / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Daaruit voortvloeiende rechten en verplichtingen / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Wijziging / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Overgang op verkrijger / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Hoofdelijke aansprakelijkheid / Richtlijn overgang van onderneming / Nationale implementatiewetgeving / Informatieplicht / Richtlijn overgang van onderneming / Nationale implementatiewetgeving / 180 XIV

14 Inhoudsopgave 6.11 Collectieve overeenkomsten / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Incorporatiebedingen / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Pensioen / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Ontslag wegens overgang van onderneming en eto-redenen / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Ontslag wegens aanmerkelijke wijziging arbeidsomstandigheden / Richtlijn overgang van onderneming / Rechtsvergelijking / Casus / Inleiding / Internationale overgang van onderneming / Grensoverschrijdende overgang van onderneming / Conclusie / 195 HOOFDSTUK 7 Conflictenrecht inzake grensoverschrijdende overgang van onderneming / Inleiding / Richtlijn overgang van onderneming / Territoriale-werkingssfeerbepaling / Externe werking / Interne werking / Conclusie / Rome I-Verordening / Werkingssfeer / Overnameovereenkomst (artikel 3 en 4 Rome I-Verordening) / Individuele arbeidsovereenkomsten (8 Rome I-Verordening) / Rechtskeuze / Gewone werkplek / Vestiging indienstneming / Nauwere band / Voorrangsregels (9 Rome I-Verordening) / Forale voorrangsregels / Buitenlandse voorrangsregels / Verhouding tussen artikel 8 en 9 Rome I-Verordening / Nederland / Kwalificatie artikel 7: BW / Verhouding tussen artikel 8 en 9 Rome I-Verordening / 223 XV

15 Inhoudsopgave Jurisprudentie / Doctrine / Verenigd Koninkrijk / Kwalificatie TUPE / Verhouding tussen artikel 8 en 9 Rome I-Verordening / Jurisprudentie / Doctrine / Duitsland / Kwalificatie 613a BGB / Verhouding tussen artikel 8 en 9 Rome I-Verordening / Jurisprudentie / Doctrine / Rechtsvergelijking / Inleiding / Extern dekkend / Interne consistentie / Statutenwechsel / Conclusie / 244 HOOFDSTUK 8 Proeve van oplossing / Inleiding / Overnameovereenkomst / Artikel 3 en 4 Rome I-Verordening / Belangenafweging / Individuele arbeidsovereenkomsten / Artikel 8 Rome I-Verordening / Belangenafweging / Deels overnameovereenkomst, deels arbeidsovereenkomst / Voorrangsregel / Artikel 9 Rome I-Verordening / Argumenten voor en tegen kwalificatie als voorrangsregel / Tussenconclusie / Bündelungsmodell / Inleiding / Verticale (nationale) bundeling / Horizontale (Europese of internationale) bundeling / Kwalificatie / Voorrangsregels / Bündelungsmodell en overgang van onderneming / Eigen conflictregel / Objectieve en subjectieve aanknopingsfactor? / Eenzijdige of meerzijdige eigen conflictregel? / Statutenwechsel / Overgangsrecht / 264 XVI

16 Inhoudsopgave Gesloten, open en gemengde rechtsfeiten / Temporele dimensie overgang van onderneming / Toerekening werknemers / Casusposities / 273 HOOFDSTUK 9 Conclusies / Inleiding / Doel richtlijn overgang van onderneming / Materiële-werkingssfeerbepaling / Grensoverschrijdende overgang van onderneming / Behoud van de rechten van werknemers / Partiële harmonisatie, keuzemogelijkheden en minimumrichtlijn / Onderzoeksvraag 1 / Significante verschillen en aanbevelingen / Toets identiteitsbehoud / Inbedding en begrippen arbeidsbetrekking en werkgever / Toerekening / Wijziging wegens eto-redenen / Samenloop van cao s / Ontslag wegens overgang van onderneming en eto-redenen / Onderzoeksvraag 2 / Problemen door significante verschillen / Onderzoeksvraag 3 / Oplossing of verergering door conflictenrecht? / Richtlijn overgang van onderneming / Rome I-Verordening / Rechtsvergelijking / Onderzoeksvraag 4 / Oplossing / Overnameovereenkomst / Individuele arbeidsovereenkomst / Deels overnameovereenkomst deels arbeidsovereenkomst / Voorrangsregels / Tussenconclusie / Bündelungsmodell / Bündelungsmodell en overgang van onderneming / Eigen conflictregel / Eenzijdige of meerzijdige eigen conflictregel? / Statutenwechsel / Overgangsrecht / Temporele dimensie overgang van onderneming / 296 XVII

17 Inhoudsopgave Conclusions / 299 Zusammenfassung / 323 Bijlagen /347 Bijlage 1: The Transfer of Undertakings (Protection of Employment) (Amendment) Regulations 2006 en 2014 (uittreksel) / 347 Bijlage 2: 613a BGB Rechte und Pflichten bei Betriebsübergang / 357 Jurisprudentielijst /359 Trefwoordenregister / 367 Literatuurlijst / 381 Curriculum Vitae /397 XVIII

18 LIJST VAN AFKORTINGEN Acas The Advisory, Consiliation and Arbitration Service A-G Advocaat-Generaal AP Arbeitsrechtliche Praxis (Nachschlagewerk des Bundesarbeitsgerichts) Arbowet Arbeidsomstandighedenwet Artw Arbeidstijdenwet AWGB Algemene wet gelijke behandeling BAG Bundesarbeitsgericht BBA Buitengewoon Besluit Arbeidsverhoudingen 1945 BGB Bürgerliches Gesetzbuch BGH Bundesgerichtshof BIS Business Innovation & Skills BRD Bundesrepublik Deutschland BW Burgerlijk Wetboek Cao Collectieve arbeidsovereenkomst CWI Centrale organisatie werk en inkomen DDR Deutsche Demokratische Republik DTI Department of Trade and Industry EAT Employment Appeal Tribunal EER Europese Economische Ruimte EEX-Verdrag EEG Bevoegdheids- en Executieverdrag EEX-Vo EG Bevoegdheids- en Executieverordening EEG Europese Economische Gemeenschap EEG-Verdrag Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap EG Europese Gemeenschappen EGBGB Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuche EG-Verdrag Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap ERA 1996 Employment Rights Act 1996 EU Europese Unie EU-Verdrag Verdrag betreffende de Europese Unie EVA Europese Vrijhandelsassociatie EVEX EU-EVA bevoegdheids- en executieverdrag EVO Europees Verdrag inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst EVRM Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden XIX

19 Lijst van afkortingen EzA Entscheidungssammlung zum Arbeitsrecht Fw Faillissementswet HGB Handelsgesetzbuch HR Hoge Raad der Nederlanden HvJ EG Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen HvJ EU Hof van Justitie van de Europese Unie (sinds 1 december 2009) JAR Jurisprudentie arbeidsrecht KSchG Kündigungsschutzgesetz Ktr. Kantonrechter LAG Landesarbeitsgericht NJ Nederlandse Jurisprudentie NZA Neue Zeitschrift für Arbeitsrecht OR Ondernemingsraad PW Pensioenwet r.o. rechtsoverweging Rome I-Vo. Verordening (EG) nr. 593/2008 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst Rv Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering SDA 1975 Sex Discrimination Act 1975 SER Sociaal-Economische Raad Stb. Staatsblad TVG Tarifvertragsgesetz Trb. Tractatenblad TULRCA 1992 Trade Union and Labour Relations (Consolidation) Act 1992 TUPE Transfer of Undertakings (Protection of Employment) Regulations UmwG Umwandlungsgesetz UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen VEU Verdrag betreffende de Europese Unie VWEU Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie Vzngr. Voorzieningenrechter WAGA Wet arbeidsvoorwaarden grensoverschrijdende arbeid WED Wet op de economische delicten Wet Avv Wet op het algemeen verbindend en het onverbindend verklaren van bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten Wet Cao Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst WGBMV Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen WMCO Wet melding collectief ontslag WML Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag WOR Wet op de ondernemingsraden WW Werkloosheidswet WWZ Wet Werk en Zekerheid XX