Organisatie en werkwijze Burgerforum Kiesstelsel

Transcriptie

1 De Voorzitter van de Tweede Kamer Inlichtingen Jan van Schagen T F Uw kenmerk Onderwerp Organisatie en werkwijze Burgerforum Kiesstelsel 1 van 6 Aantal bijlagen 0 1. Inleiding In mijn democratische vernieuwingsagenda van 8 juli 2005 heb ik namens het kabinet onder meer de instelling van een Burgerforum Kiesstelsel aangekondigd. De leden van het Burgerforum zullen zich in 2006 een oordeel vormen over het kiesstelsel voor de Tweede Kamer. In deze brief informeer ik u nader over de opzet, organisatie en werkwijze van het Burgerforum. Bezoekadres Schedeldoekshaven EZ Den Haag Postadres Postbus EA Den Haag Internetadres 2. De aanleiding Zoals ik in de democratische vernieuwingsagenda heb aangegeven, heeft het kabinet twee redenen voor de instelling van het Burgerforum Kiesstelsel. De eerste reden is gelegen in het onderwerp: het kiesstelsel voor de Tweede Kamer. De discussie over vernieuwing van het kiesstelsel wordt nu al vele decennia gevoerd. Hoewel velen het idee ondersteunen dat aanpassing nodig is, strandt de discussie voortdurend als het gaat om concrete voorstellen. Dat komt door principieel verschillende inzichten over de beste wijze waarop representativiteit vorm gegeven kan worden en over de vraag wat democratie nu eigenlijk inhoudt. Het heeft echter ook te maken met het feit dat parlementariërs die onder een bepaald kiesstelsel zijn gekozen niet snel overtuigd zullen zijn van de wenselijkheid om tot een nieuw kiesstelsel te komen. 1 Ook de overgang van het meerderheidsstelsel naar het stelsel van evenredige vertegenwoordiging in 1917 is niet zonder slag of stoot verlopen. 2 1 Zie over de omstandigheden waaronder kiesstelselwijzigingen plaatsvinden: Mixed Member Electoral Systems: Best of Both Worlds?, M.S. Shugart and M.P. Wattenberg (ed.), Oxford Zie hierover Anne Bos, Ron de Jong en Jasper Loots, Een sprong in het duister. De overgang van het absolute meerderheidsstelsel naar een stelsel van evenredige vertegenwoordiging, Den Haag/Nijmegen 2005.

2 Op grond van het verloop van de discussie over een nieuw kiesstelsel is het kabinet tot de conclusie gekomen dat het opnieuw op traditionele wijze varianten van kiesstelsels in onderzoek nemen niet bijdraagt aan een oplossing. Het kiest daarom voor een geheel nieuwe aanpak: het instellen van een Burgerforum. Het kabinet meent dat deze methode als zodanig al een bijdrage kan leveren aan het verkleinen van de kloof tussen burger en politiek. 2 van 6 3. De opdracht De opdracht voor de leden van het Burgerforum is om te onderzoeken wat in hun ogen het meest geschikte kiesstelsel is voor de Tweede Kamer der Staten- Generaal. Zij moeten over hun bevindingen een beargumenteerd verslag uitbrengen aan het kabinet vóór 1 november Deze opdracht is zowel breed als beperkt. Beperkt omdat het Burgerforum zich in zijn onderzoek dient te beperken tot het vormen van een oordeel over het kiesstelsel van de Tweede Kamer. Natuurlijk zal men bij zijn onderzoek het kiesstelsel in een bredere context bezien. Bij de vraag naar het beste kiesstelsel zijn ook de relatie tot de staatsinrichting als geheel, de politieke cultuur, de problematiek rond de band kiezer-gekozene, etc. van belang. Het uiteindelijke verslag dient een oordeel te bevatten over het kiesstelsel van de Tweede Kamer en niet een oordeel over onderwerpen als de positie van de minister-president, de gekozen burgemeester of andere onderwerpen die gerelateerd zijn aan democratische vernieuwing. De opdracht is ruim in die zin dat aan het Burgerforum geen criteria worden meegegeven waaraan het kiesstelsel moet voldoen. Het voorstel hoeft dus niet binnen de grenzen van de huidige Grondwet te blijven. Geheel zelfstandig zal men moeten bepalen welke criteria men van belang vindt en welk kiesstelsel daar het best bij past. Dit houdt dus ook in dat het Burgerforum tot de conclusie kan komen dat naar zijn oordeel het bestaande kiesstelsel gehandhaafd moet blijven. 4. De samenstelling en selectie Het is voor de legitimiteit van het oordeel van het Burgerforum van belang dat dit forum breed is samengesteld. Idealiter vormen de leden van het Burgerforum een precieze afspiegeling van de Nederlandse samenleving. Om dat te bereiken zou het Burgerforum vele honderden leden moeten tellen. Het is duidelijk dat dat niet werkbaar is. De grootte van de groep moet zodanig zijn dat op een zinvolle en effectieve manier samengewerkt kan worden. Ik heb daarom gekozen voor een omvang van rond de 140 leden. Het uitgangspunt bij de samenstelling van het Burgerforum is dat iedere kiesgerechtigde voor de Tweede Kamer in beginsel deel uit moet kunnen maken van het Burgerforum.

3 Om tot een samenstelling te komen die waarborgt dat het forum breed is samengesteld, heb ik voor de volgende selectiewijze gekozen. Uit het GBAbestand (GBA: Gemeentelijke Basis Administratie) is een willekeurige selectie gemaakt van kiezers. 3 In de eerste fase van de selectie krijgen 40 à kiezers een brief met een uitnodiging om lid te worden van het Burgerforum. Ik ga daarbij uit van een respons van ongeveer 1,5%. 4 Degenen die positief reageren krijgen een uitnodiging voor een informatiebijeenkomst. Er zullen ongeveer zes van deze bijeenkomsten worden georganiseerd. Op de informatiebijeenkomsten, die de tweede fase van de selectie vormen, wordt uitleg gegeven over het doel van het Burgerforum en over wat van de leden verwacht wordt. In de derde en laatste fase wordt vervolgens via een gewogen loting het Burgerforum definitief samengesteld. De loting is gewogen omdat degenen die zich hebben opgegeven worden ingedeeld naar provincie en naar geslacht. 5 Op deze manier wordt bereikt dat het Burgerforum uit even veel mannen als vrouwen bestaat en dat de leden afkomstig zijn uit het hele land. Hoewel de kans klein is dat zij via deze methode geselecteerd worden, zijn leden van de Staten-Generaal, ambtenaren werkzaam bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en leden van de Kiesraad uitgesloten van deelname aan het Burgerforum. 3 van 6 5. De voorzitter Hoewel het ook denkbaar was geweest de leden van het Burgerforum uit hun midden een voorzitter te laten kiezen heb ik er voor gekozen zelf een voorzitter aan te zoeken. De reden hiervoor is dat van de voorzitter van het Burgerforum het nodige wordt geëist. Niet alleen een forse tijdsinvestering maar ook de kwaliteit om een grote groep mensen van divers pluimage te leiden en om het Burgerforum naar buiten toe te vertegenwoordigen. Gelet op de wijze van selectie van de leden van het Burgerforum is op voorhand niet zeker dat zich onder hen iemand met deze kwaliteiten bevindt. Bovendien acht ik het wenselijk dat de voorzitter vanaf het allereerste begin, te weten de selectie van de leden, bij het Burgerforum betrokken is. Ik heb mw. drs. Jacobine Geel bereid gevonden het Burgerforum in de rol van voorzitter te begeleiden. Zij wordt bijgestaan door een door mij ter beschikking gesteld secretariaat. 3 Namelijk door ieder 120 e record te selecteren uit het bestand met records 4 De reden dat in eerste instantie personen zijn geselecteerd uit het GBA is dat in het geval de respons fors lager is dan 1,5% een tweede groep wordt aangeschreven. 5 Bezien wordt nog of ook een indeling naar leeftijdscohorten wenselijk is.

4 6. De werkwijze Voorop staat dat het Burgerforum onafhankelijk is. Dat betekent dat het binnen zijn opdracht vrij is om een werkwijze vast te stellen, te bepalen wie men wil horen etc. Ik stel aan de voorzitter van het Burgerforum een budget ter beschikking. De voorzitter legt over de besteding daarvan verantwoording aan mij af. 4 van 6 Hiervoor heb ik al aangegeven dat het Burgerforum onafhankelijk is en daarmee ook vrij om binnen de opdracht de eigen werkwijze te bepalen. Gelet op de relatief korte tijd die het Burgerforum ter beschikking heeft voor 1 november 2006 moeten de werkzaamheden zijn afgerond heb ik al voorbereidingen getroffen om het Burgerforum in staat te stellen zijn werkzaamheden op een efficiënte wijze te organiseren. Gelet op de aanpak van het Citizens Assembly in het Canadese British Columbia ga ik ervan uit dat in de werkwijze van het Burgerforum globaal drie fasen te onderscheiden zijn. In de eerste fase, de scholingsfase, zullen de leden zich verdiepen in kiesstelsels. Hierbij zal zowel de techniek van kiesstelsels aan bod komen als meer contextuele onderwerpen als bijvoorbeeld de gevolgen van kiesstelsels voor de verhouding parlement-regering, de politieke cultuur, de vertegenwoordiging van vrouwen en minderheden in het parlement, de relatie tussen kiezers en gekozenen. In de tweede fase zullen de leden van het Burgerforum zich naar mijn mening moeten laten informeren over de opvattingen van anderen over kiesstelsels. Het gaat dan om hun medeburgers, groepen uit het maatschappelijk middenveld en politieke partijen. De leden zullen hiertoe bijeenkomsten in het land organiseren, dan wel personen en groeperingen uitnodigen voor een plenaire bijeenkomst. Natuurlijk zal ook via de internetsite ( het debat gevoerd worden. In de laatste fase, die na de zomer van 2006 zal plaatsvinden, zullen de leden conclusies moeten trekken uit alles wat zij gehoord en gelezen hebben en in onderling debat moeten komen tot het antwoord op de vraag wat naar hun mening het beste kiesstelsel voor de Tweede Kamer is. Gezien het karakter van het Burgerforum ga ik ervan uit dat het in zijn werkwijze een zo groot mogelijke openbaarheid zal betrachten. De plenaire bijeenkomsten zullen naar mijn mening als regel openbaar moeten zijn en toegankelijk voor pers en publiek. Ook kan ik mij voorstellen dat deze bijeenkomsten live via internet worden uitgezonden. 7. Facilitering van de leden van het Burgerforum Hiervoor heb ik al aangegeven dat het Burgerforum ondersteund wordt door een voorzitter en een secretariaat. Voor hun werkzaamheden ontvangen de leden van het Burgerforum een vergoeding overeenkomstig het Vacatiegeldenbesluit 1988.

5 Voor de bijeenkomsten van het Burgerforum, die op een aantal vrijdagavonden en de aansluitende zaterdagen plaats zullen vinden, stel ik vergaderruimte beschikbaar. Ook zullen de leden die dat op prijs stellen in de gelegenheid worden gesteld in de nabijheid te overnachten. Naast het overleg tijdens de gezamenlijke bijeenkomsten zullen de leden ook de behoefte hebben om tussentijds met elkaar te communiceren. Ik zal daarom een extranet laten inrichten dat hierin kan voorzien. De leden die geen beschikking hebben over een PC kunnen deze in bruikleen krijgen. Om zich goed voor hun taak te kunnen toerusten zal ik de leden van het Burgerforum ook de mogelijkheid bieden om enkele trainingen te volgen waarbij zij de benodigde vaardigheden verder kunnen ontwikkelen. Ik denk daarbij aan debatvaardigheden en presentatietechnieken. In totaal stel ik voor de ondersteuning van het Burgerforum euro beschikbaar (vacatiegelden, overnachtingen, trainingen en middelen). Vanzelfsprekend zal de voorzitter van het Burgerforum achteraf aan mij en financiële verantwoording moeten overleggen. 5 van 6 8. Het tijdpad Het is de bedoeling dat het Burgerforum voor 1 november 2006 verslag uitbrengt van zijn bevindingen. Dit levert wel een vrij strakke planning op: - februari-maart 2006 werving en selectie van de leden - maart-april-mei scholing van de leden in kiesstelsels - mei-juni leden van het burgerforum laten zich door mede-burgers, maatschappelijk middenveld en politieke partijen informeren over opvattingen over kiesstelsels - juli-augustus vakantie - september-oktober opstellen rapport 9. De afronding Het Burgerforum biedt zijn eindrapport aan het kabinet aan. Gelijktijdig met deze aanbieding zal de Voorzitter het rapport openbaar maken. Het kabinet zal het rapport vervolgens aan de Kamer zenden vergezeld van een kabinetsstandpunt. Het is vervolgens aan de Kamer om te bepalen hoe zij hier verder mee om wil gaan. Ik kan mij echter voorstellen dat de Kamer het Burgerforum tijdens een hoorzitting in de gelegenheid stelt zijn oordeel toe te lichten. Dat zou voor de leden van het Burgerforum een mooie afronding van hun werkzaamheden kunnen vormen en naar mijn mening ook een afsluiting zijn die goed past bij het Burgerforum als middel om de kloof tussen burger en politiek te verkleinen.

6 DE MINISTER VOOR BESTUURLIJKE VERNIEUWING EN KONINKRIJKSRELATIES, 6 van 6 A. Pechtold