Fransen in Hardenberg

Transcriptie

1 Fransen in Hardenberg Lesbrief vmbo-tl2 Vechtdal College Hardenberg Winter 1795 De Fransen trekken ons land binnen. Het gaat erg gemakkelijk, want de grote rivieren zijn bevroren. En trouwens, waarom zal men ze tegenhouden? Ze brengen immers vrijheid, gelijkheid en broederschap. Stadhouder Willem V, waar veel mensen een hekel aan hadden, vlucht naar Engeland. Enkele maanden later, op 11 februari 1795, kunnen de Hardenberger burgers voor het eerst kennis maken met de Franse vrienden. Verkleumd van kou staan velen bij de Vechtbrug te wachten. Ze komen, ze komen," schreeuwt een opgewonden jongensstem. Het is Jan Willem Amsing, die over de Brink komt aanrennen. Even later marcheren de Fransen over de brug. Met een daverend hoezee" worden ze begroet. Tekening van de Voorstraatbrug. Tot de Tweede Wereldoorlog was dat een houten brug. De Vrijheidsboom Als de Franse soldaten Hardenberg zijn binnen gemarcheerd, worden ze vrijwel meteen bij de burgers ingekwartierd. Het beste van het beste zet men de hongerige Fransen voor en dan naar bed, want morgen is het feest. De volgende morgen wordt op het Oosteinde, ongeveer waar nu de winkel van Kruidvat is gevestigd, een dennenboom in de grond geplant. Dat is de vrijheidsboom, versierd met kleurige linten en met een vrijheidshoed er boven op. Nu kan het feest echt beginnen. Vrijheid, gelijkheid en broederschap, wordt er geschreeuwd en jong en oud danst om de boom. De veenwerker met de vrouw van de notaris en de dominee met de dienstmeid. Het wordt een dag van dolle, dwaze feestvreugde. Als de Franse soldaten Hardenberg zijn binnen gemarcheerd, worden ze vrijwel meteen bij de burgers ingekwartierd. Het beste van het beste zet men de hongerige Fransen voor en dan naar bed, want morgen is het feest. De volgende morgen wordt op het Oosteinde, ongeveer waar nu de winkel van Kruidvat is gevestigd, een dennenboom in de grond geplant. Dat is de vrijheidsboom, versierd met kleurige linten en met een vrijheidshoed er boven op. Nu kan het feest echt beginnen. Vrijheid, gelijkheid en broederschap, wordt er geschreeuwd en jong en oud danst om de boom. De veenwerker met de vrouw van de notaris en de dominee met de dienstmeid. Het wordt een dag van dolle, dwaze feestvreugde.

2 De liefde is over Na een paar jaar is de liefde voor de Franse heren al een stuk minder. Hoewel, heren? Het lijken wel schooiers. De Hardenbergers dachten dat ze een gelukkige tijd tegemoet zouden gaan, maar het zijn zeer óngelukkige jaren geworden. Een arme turfgraver uit de Achterstraat (nu Wilhelminaplein) moet dagen achtereen zeven uitgehongerde Fransen te eten geven. Ook andere arme Hardenbergers krijgen steeds meer een hekel aan de Fransen. Alleen de rijke en belangrijke Hardenbergers kunnen nog alles van de Fransen verdragen. Wanneer de broer van Napoleon Bonaparte, Koning Lodewijk Napoleon De Fransen gaan In 1810 wordt ons land bij Frankrijk ingelijfd. Nu zijn we een deel van Frankrijk geworden en ook de Hardenberger jongens moeten verplicht in het Franse leger dienen. Maar na de ongelukkige tocht naar Rusland in 1812 wordt het duidelijk, dat de Fransen de strijd zullen verliezen. Als hier een jaar later de Pruisen en Kozakken komen, trekken de Franse soldaten zonder een schot te lossen uit Hardenberg weg. koning Lodewijk Napoleon, in 1809 een bezoek brengt aan Hardenberg, zijn de rijke en belangrijke Hardenbergers druk in de weer om het de koning naar de zin te maken. De stad moet worden versierd en bij de brug komt een grote ereboog. Maar s nachts moet bij de boog gewaakt worden. Ze kon eens door tegenstanders van de Fransen in de Vecht worden gegooid! De koning komt en logeert in het huis tegenover de PKN-kerk (vroeger de hervormde kerk) in de Voorstraat. Een boerenknecht uit Collendoorn brengt een vette kalkoen voor de koning. De toeschouwers moeten daar nogal om lachen: dat is toch geen geschenk voor een koning. Maar de koning denkt daar anders over. Als beloning mag de knecht een stevige borrel drinken in het café. Degene die het hardst heeft gelachen moet later een boete van 18 gulden betalen! Dat is meer dan 8 euro en daar moest een gewone knecht zo n 3 weken voor werken. In Coevorden blijft nog een Franse bezetting. Wanneer de Kozakken proberen deze stad te bevrijden, gaan er ook vrijwilligers mee uit Hardenberg. Hermannes van Loo krijgt een schot in zijn hals. Hierdoor raakt hij verlamd, zodat hij nooit meer heeft kunnen werken als smidsknecht. Jan Willem Amsing wordt dodelijk getroffen door een Franse kogel. Diezelfde Jan Willem die zo hard schreeuwde toen de Fransen in 1795 kwamen! In 1813 komt de Prins van Oranje in het land, de latere Koning Willem I. Nederland is weer vrij. Naar: Hardenberg, de eeuwen door D. Roosjen (1962)

3 De schans in Loozen Tussen Hardenberg en Gramsbergen ligt het gehucht Loozen. Hier is in 1799 door de Fransen een verdedigingswerk aangelegd om de weg van Coevorden naar Hardenberg te beschermen tegen een eventuele vijand. In het landschap is een deel van deze linie nog herkenbaar. Deze schans (de Napoleonschans of ook wel Loozensche linie genoemd) hoorde bij de Eerste Linie van de Eems, een verdedigingslijn die liep tot aan de Dollard in Groningen. Eigenaar Staatsbosbeheer, het waterschap Velt & Vecht en de provincie Overijssel hebben de schans in ere hersteld. Een poster van het openingsfeest op 26 september 2009 is hier te bekijken. Af en toe, bijvoorbeeld tijdens Open Monumentendagen of tijdens de Wereldwaterdag zijn op de schans nog kanonnen en soldaten te zien. Met veel rook en geknal. Terwijl in al die jaren dat de linie echt dienst heeft gedaan er geen schot is gevallen!

4 Zaterdag 26 september Open dag in de Loozensche Linie De Loozensche Linie is klaar! De inrichting van het gebied is gereed waarmee de Linie nu 5 functies heeft: waterberging, natuur, recreatie, zorg en cultuurhistorie. Het pontje ligt in het water en de uitkijktoren staat in het veld. Waterschap Velt en Vecht, provincie Overijssel, de gemeente Hardenberg, de Zwieseborg en Staatsbosbeheer nodigen u dan ook graag uit om te komen kijken. Om u een historisch inkijkje te geven hoe het was toen de Linie is aangelegd als verdedigingswerk is er deze zaterdag in de Linie een Napoleontische veldslag Napoleontische veldslag Soldaten uit de tijd van Napoleon zullen de Loozensche Linie verdedigen tegen de vijand uit het oosten. Kanonnen zullen bulderen, musketten vuren schoten af en op het terrein wordt de bivak opgeslagen. U bent welkom tussen uur Veldslag om uur en uur Meer informatie op en

5 De tijd van pruiken en revoluties: De Fransen in Hardenberg ZE KOMEN! 1. De Franse soldaten kwamen in 1795 in Nederland. Hoeveel jaar was dat na het begin van de Franse Revolutie? 2. De Fransen werden met 'hoezee' Hardenberg binnengehaald. Tegenwoordig zouden we zeggen 'hoera'. Waarom waren de Hardenbergers blij dat deze buitenlandse soldaten hun stadje binnenmarcheerden?

6 VRIJHEIDSBOOM 3. In het verhaal staat: "Als de Franse soldaten Hardenberg zijn binnen gemarcheerd, worden ze vrijwel meteen bij de burgers ingekwartierd". Ingekwartierd komt van het werkwoord inkwartieren. Wat is de betekenis van dit woord? 4. "Vrijheid, gelijkheid en broederschap", werd er geschreeuwd, toen de Hardenbergers en de Fransen de volgende dag feestvierden. De ongelijkheid was verdwenen, niemand was belangrijker dan een ander. Welk voorbeeld uit de tekst maakt dit duidelijk? DE LIEFDE IS OVER 5. Na een paar jaar vonden de arme Hardenbergers het genoeg, ze wilden dat de Fransen zouden verdwijnen. Waarom hadden ze een hekel aan de Fransen gekregen? 6. De rijke Hardenbergers waren blij met de komst van koning Lodewijk Napoleon naar Hardenberg. Toch hadden ze best begrepen, dat veel arme Hardenbergers boos waren. Welk voorbeeld uit de tekst maakt duidelijk, dat ze problemen verwachtten? ZE GAAN! 7. Jongens uit Hardenberg moesten na 1810 dienst nemen in het Franse leger. Hoe was het mogelijk dat zoiets verplicht werd? 8. In welk jaar vertrokken de Fransen weer uit Hardenberg? 9. Door wie werd Hardenberg bevrijd?

7 DE SCHANS IN LOOZEN 10. Hoe oud is de schans in Loozen? 11. In welk jaar is er nog met kanonnen en geweren op de schans geschoten? ALGEMEEN Hieronder zie je een kaartje van het centrum van Hardenberg. a. Noteer het nummer van het rode kruis waar de Fransen door de Hardenbergers in 1795 werden opgewacht. b. Noteer het nummer van de rode cirkel waar de vrijheidsboom in Hardenberg is geplant. c. Noteer het nummer van het rode vierkant waar koning Lodewijk Napoleon heeft gelogeerd.