1 BERLAGEBRUG AMSTERDAMSE SCHOOL 0 DE HUURFIETS

Transcriptie

1 1

2 GO 1 BERLAGEBRUG AMSTERDAMSE SCHOOL GO AMSTERDAMSE SCHOOL is een zes uur durende fietstocht langs de belangrijkste monumenten van de Amsterdamse School. Aan het begin van de vorige eeuw is deze stijl zeer vernieuwend en geeft met expressionistische vormentaal nieuwe kleur aan de architectuur. Tot op heden heeft de stijl nog niets aan kwaliteit ingeboet. Het is een bijna 14 kilometerlange fietstocht, met verschillende mogelijkheden om te genieten van bijzondere architectuur en modern ogende stedenbouw, maar ook lekker uit te rusten op een terras. Wij adviseren GO AMSTERDAMSE SCHOOL fietsend af te leggen. (reserveer een OV fiets bij het Amstel station) 0 DE HUURFIETS Natuurlijk start de Amsterdamse school fietstocht bij de Berlagebrug (1924) over de Amstel. Het is het enige bouwwerk in Plan Zuid dat daadwerkelijk van Berlage zelf is. Het is een sober gedecoreerde brug met een duidelijk stads- (met prominente toren) en landzijde. Direct ten oosten van de Amstel was lange tijd nog agrarisch gebied. Toch was de brug nodig om de eerste daar gelegen wijken met de stad te verbinden. Al rond 1900 krijgt Berlage de opdracht voor een uitbreidingsplan ten zuiden van de toenmalige stad. Pas in 1915 wordt een tweede plan, Plan Zuid, door het gemeentebestuur goedgekeurd. Het is beroemd om grote zichtlijnen, verkeersaders in combinatie met intieme straten, pleinen en markante gebouwen op in het oog lopende plekken. Let op! Fietsen in Amsterdam lijkt leuk, ontspannen en gemakkelijk, maar vergt voor diegene die het niet gewend is, veel oplettendheid. Met het volgen van de volgende tips maakt u de tour meer ontspannen, ziet u meer en komt u heelhuids terug. Concentreer u als u fietst op het verkeer. Stop als u iets wil bekijken. Zet de fiets altijd op slot en vast aan een paal. Fiets alleen en niet met meerdere personen naast elkaar. Overleg en praat als u gestopt bent met fietsen. Niet telefoneren en fietsen tegelijk. Altijd schuin de trambaan oversteken, een fietswiel past precies in de rails. Nooit het fietsgedrag van de Amsterdammer imiteren. De route start bij het Amstelstation en begint op de de Berlagebrug. Fiets direct uit het station links het fietspad op en steek over bij de rotonde. Linksaf de Treublaan in fietsen tot op de Berlagebrug. 2

3 Fiets vanaf de Berlagebrug de Vrijheidslaan op tot de eerste straat rechts. (korte Meerhuizenstraat) 2 VRIJHEIDSLAAN 3 DIAMANTBUURT Er is in zuid geen betere plek om Berlage s principes te ervaren dan vanaf de Berlagebrug kijkend richting de wolkenkrabber. De brede Vrijheidslaan is een nog steeds een drukke verkeersader en de eerste echte Amsterdamse hoogbouw markeert de het einde van deze zichtas. Als de Canadezen Amsterdam komen bevrijden rijden zij de stad binnen over de Berlagebrug. Vanaf die tijd heet de Amstellaan Vrijheidslaan. De wolkenkrabber van Staal torent als een machtig bouwwerk uit boven de lagere, aangrenzende woonblokken. Het gebouw heeft een centraal glazen trappenhuis, lichtgele bakstenen gevel met veel glas en stalen kozijnen en komt modern over. Hoewel de flat midden tussen Amsterdamse school architectuur staat is het meer zakelijk qua stijl. Met zijn elf verdiepingen is het lang het hoogste gebouw van de stad. De Amsterdamse school is de naam van de stijl die een groep jonge architecten aan het begin van de twintigste eeuw ontwikkelen. Zij willen vernieuwen en ontwikkelen een expressionistische bouwstijl met veel romantiek en expressie. Bijzondere grillige vormen met veel welvingen en contouren worden in bijzondere materialen uitgevoerd; met name de rijkdom aan metselverbanden spreekt nog immer tot de verbeelding. Alles wordt gedetailleerd: van hijsbalk tot balkon. De brug over de het Amstelkanaal van Piet Kramer heeft een fantastisch versierd brughuisje en beelden van Hildo Krop. Fiets even verder langs de Amstel en sla linksaf de Smaragdstraat in. Naast de hoofdstraten in Plan Zuid vormen de tussenliggende woonstraten een oase van rust en groen met bovendien veel publieke voorzieningen; als scholen, badhuizen en gemeenschapsruimten. Fiets de korte Meerhuizenstraat in en sla direct rechtsaf de Uithoornstraat in. Fiets tot aan ventweg langs de Amsteldijk; even op fietsen en stoppen op de brug. Fiets door de Carillonstraat, linksaf Mauvestraat in, direct rechts David Blesstraat in. Fiets het H.Ronnerplein rond en de Ronnerstraat in. Linksaf onder het poortje door de coöperatiehof door; linksaf de B. Tellegenstraat en P.L. Takstraat uitfietsen tot Jozef Israėlskade. 3

4 4 DE DAGERAAD Achter het poortje in de Burgemeester Tellegenstraat bevindt zich de Coöperatiehof van Piet Kramer met een openbare leeszaal als centrale ontmoetingsplek voor de buurt. Bovenop het dak van de leeszaal verrijst een vreemde zinken klokkentoren. Hoogtepunt van Amsterdamse School in Plan Zuid is ongetwijfeld het complex van de Dageraad, een door arbeiders opgerichte woningbouwvereniging, en hart van een harmonisch stedenbouwkundig geheel van straten, pleinen en groen. Piet Kramer en Michel de Klerk zijn verantwoordelijk voor de architectuur. Het begin van de P.L. Takstraat is een van de mooiste voorbeelden van organische bouw, een grote golvende hoekgevel met daar tegenover het monument van Piet kramer voor burgemeester Tellegen. Michiel de Klerk ontwerpt de pleinen aan het aangrenzend straatdeel. Hoewel de blokken naadloos in elkaar overlopen is het onderscheid enorm. De huizen op de pleinen lijken bijna villa s voor de arbeider. Linksaf de Jozef Israėlskade opfietsen en helemaal doorfietsen, Ferdinand Bolstraat oversteken, tot aan de Van Hilligaertstraat. Linkaf de Hobbemakade oversteken en Reijnier Vinkeleskade opfietsen. Sla rechtsaf de Cornelis van der Lindenstraat in en direct rechtsaf de Harmoniehof in. 5 HARMONIEHOF U gelooft het niet, u bent midden in de stad in landelijk groen terecht gekomen. Architect J.C. van Epen heeft dit complex, in samenwerking met architect M.J.E. Lippits gebouwd in opdracht van de woningbouwvereniging 'Samenwerking'. De Harmoniehof is een lang gerekt plantsoen dat wordt afgesloten door twee dubbele villa s. Daar tussenin staan drie verdiepingen tellende huizenblokken met karakteristieke ver overstekende pannendaken. De Harmoniehof maakt deel uit van Berlage s Plan Zuid. 4

5 De Harmoniehof uitfietsen, Daniel de Langestraat oversteken tot aan de Roelof Hartstraat. Oversteken en linksaf tot aan de Bartolomeus Ruloffstraat fietsen. Sta even stil op het trottoir. 6 ROELOF HARTSTRAAT Het allermooiste zicht op het beroemde blok met de langgerekte straatgevel van Staal heeft u als u langs de gevel kijkt. Op die manier ervaart u hoe de horizontale en verticale raampartijen de bouwdelen accentueren. De blauwe driehoekige glaselementen verzorgen de belichting in de trappenhuizen. De horizontale crèmekleurige raampartijen zonlicht in de woningen. Maar ook omdat u vanaf dit punt een prachtig zicht hebt op de ongekend prachtige hoekoplossing; een halfrond balkonnetje en een prachtig erkerraam met daarboven een hoog oprijzend muurvlak zonder een enkele decoratie. 7 HACQUARTSTRAAT Ook het blok woonhuizen uit 1924 van architect Warners in deze straat is een voorbeeld van de Amsterdamse school architectuur. De vorm van het nagenoeg symmetrische bouwblok, de materiaalkeuze en de afwisseling in de gevel tussen erkers, vlakke gevelwand en balkons maken het geheel tot een uniek ensemble. Het doet eerder denken aan het werk van de architecten Hoffman of Macintosh dan aan de zwierige baksteen gevels van De Klerk of Van der Meij. De toren, herkenbaar en decoratief baken in de buurt, sluit het bouwblok aan de linkerzijde af en is bepalend voor het silhouet van de bebouwing. Het meest opvallende aan het blok is toch wel de decoratieve zwart-witte betegeling die niet alleen de in- en uitspringende muurdelen accentueert maar voor Amsterdam uniek is. Even rechtsaf de Cornelus Schuytstraat infietsen en eigenlijk direct schuin oversteken de J.J. Viottastraat in rijden. Aan het einde schuin oversteken en de Jan van Goyenkade ingaan. Fietsen tot aan de Lyceumbrug. Volg de Ruloffsstraat tot aan de bocht met de Jacob Obrechtstraat. Let nog even op de prachtige synagoge uit 1928 van de architect Elte met een stevige knipoog naar de Amerikaanse prairie style architectuur van Frank Lloyd Wright. Daar fietst u de Heinzestraat in; na een klein stukje Banstraat slaat u linksaf de Hacquartstraat in. 5

6 8 AMSTERDAMS LYCEUM Het Amsterdams Lyceum is een school voor voortgezet onderwijs in Amsterdam-Zuid. Het schoolgebouw kent drie verschillende bouwdelen met een poortdoorgang. De bouwdelen vormen samen met de toegangsweg aan de noordzijde en de brug aan de zuidzijde een architectonisch geheel. Architectuur en decoratieve elementen versterken elkaar. De brug over fietsen en rechtsaf de Olympiaweg inrijden. Steek de Marathonweg over, rij even door en sla dan rechtsaf de Simsonstraat in. Ga links af de Sportstraat in. Deze straat helemaal uitrijden tot u weer op de Olympiaweg bent aangekomen. 9 OLYMPISCH STADION Het huidige gebouw werd in 1920 in gebruik genomen en is een ontwerp van de architect H.A.J. Baanders. Het motto van de school, 'Potius deficere quam desperare' (liever tekortschieten dan wanhopen), staat in baksteen op een van de twee gevels vermeld. De beelden op de brug zijn van Hildo Krop en verwijzen naar techniek en schoonheid. Even stilstaan op de hoek van het Stadionplein en de Amstelveenseweg, Hier heeft prachtig zicht op het Olympisch stadion dat in 1927 architect Jan Wils in opdracht van het NOC is ontworpen voor de Olympische Zomerspelen van Hoewel Wils niet tot de Amsterdamse school wordt gerekend, is zijn stadion een bijzonder monument. Om tegenwicht te bieden aan de overwegend horizontale lijnen van het stadion en als oriëntatiepunt wordt de 46 meter hoge Marathontoren gebouwd. In het betonnen bekken bovenin brandt het eerste, enige Nederlandse Olympisch vuur. De woonblokken in de directe omgeving worden in eerste instantie voor het sportevenement gebruikt, maar later verbouwd tot woonhuis. 6

7 Nu fiets u een flink stuk. Eerst de Amstelveenseweg helemaal af, langs het Haarlemmermeerstation en het Vondelpark. Bij de Overtoom de brug over en direct rechtsaf de Baarsjesweg, langs de Kostverlorenvaart op fietsen tot aan de bocht. Stap hier even af voor het zicht op het Sieraad. Recht oversteken en de Witte de Withstraat inrijden; maar niet vergeten even de Kinkerbrug van Piet Kramer te bekijken. (foto maken en plaatsen) 10 HET SIERAAD 11 WITTE DE WITHSTRAAT Het gebouw wordt in de jaren '20 gebouwd als de Vierde Ambachtschool Ir. Maas Geesteramus. Even de kade uitfietsen en rechtsaf de Postjesweg inslaan voor het bekijken van de façade. Het is een prachtig voorbeeld van de Amsterdamse School met beeldhouwwerken van Hildo Krop, zoals de vier beelden op de gevel die symbool staan voor de vakken die hier werden onderwezen: scheepsbouw, hout- en metaalbewerking en elektriciteit. Aan het begin van de 21e eeuw neemt het aantal leerlingen af waardoor het noodzakelijk wordt de school te sluiten. Als de school in 2002 wordt gesloten besluit met het pand te restaureren. Wat maakt hier de straat tot straat? Vooral de langgerekte gevelwand waarbinnen afzonderlijke woningen niet meer zijn te onderscheiden. Allen de trappenhuizen onderbreken de lange gevelwand. De flauwe bocht halverwege de straat voorkomt net monotonie. In de jaren twintig van vorige eeuw bouwden projectontwikkelaars avant la lettre op grote schaal voor arbeidersgezinnen. Hun initiatieven pasten binnen het 6000 woningen plan van Heere van der Schaar. Gelukkig was er daarbij ook oog voor, zij het sobere, versiering en details, die in de loop der jaren langzamerhand zijn verdwenen. De renovatie uit 2010 heeft de bijzondere detaillering van de diverse Amsterdamse School architecten, waaronder Hamers en Lansdorp, in volle glorie hersteld. Tot aan het Witte de Withplein fietsen, dan linksaf via de fietsbrug het water over. Cabotstraat fietsen tot aan het Magalhaensplein. 7

8 Mercatorstraat in en sla direct rechtsaf de Jan Mayenstraat in. 13 JAN MAYENSTRAAT Tijdens het fietsen heeft u al de zeer bijzondere dakvlakken van de Maranathakerk kunnen bekijken. De kerk is in 1929 door architect Roest oorspronkelijk als Behtelkerk voor de gereformeerde gemeenschap gebouwd. Met name aan de achterzijde maakt de combinatie van het groene plantsoen en de rode daken een bijzonder rustige bijna landelijke indruk. Door de Willem Schoutenstraat fietsen en rechtsaf de Hoofdweg inrijden. 12 MERCATORPLEIN Dit plein is de verrassing van de buurt. Tot zo n vijf jaar geleden werd iedereen hier droef en somber; inmiddels is het een place to be met terrassen, speelgelegenheid voor kinderen en hippe eettentjes. De school is een van de vele Amsterdamse school schooltjes van Publieke Werken. Daar recht tegenover domineert de Jeruzalemkerk, gebouwd in 1929 voor de Nederduits Hervormde Gemeenschap, door architect Jantzen het plein en is het overduidelijk geïnspireerd door de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright. Het Mercatorplein is helemaal van de hand van Berlage. Zowel de vorm en inrichting van het plein als het grootste deel van de bebouwing zijn van zijn hand. Dit maakt het tot een uniek geheel. Het plein is ontworpen als turbineplein, wat wil zeggen dat door het gebruik van poortgebouwen de pleinruimte een gesloten indruk maakt zonder dat het verkeer daar veel hinder van ondervindt. In het oorspronkelijk plan markeren twee torens de noordoost en zuidwest hoeken van het plein, die bij de renovatie van 1995 respectievelijk zijn hersteld en teruggebouwd. Alle gevelwanden zijn verschillend gedetailleerd. Jan Mayenstraat uifietsen linksaf de Vespuccistraat infietsen. Geniet even van de prachtige straat met heuse voortuintjes. Uitfietsen tot de Jan van Galenstraat, rechtsaf, even flink (recht)doortrappen, de kruisingen met de Admiraal de Ruyterweg en De Willem de Zwijgerlaan recht oversteken. Net na Foodplaza (oversteken) via de fietsbrug langs de Buyskade tot de Van Hall Straat fietsen. Met de fiets aan de hand het plein over kuieren richting noordoost toren en poortje. Fiets de 8

9 14 VAN HALLSTRAAT In de super hippe Staatsliedenbuurt is dit een echte topper uit het begin van de twintigste eeuw. Een bouwblok voor de betere ambtenaar door de architect J.C. van Epen. Recent zijn de oorspronkelijke kleuren van het houtwerk met inbegrip van de plantenbakken op de balkons in ere hersteld. De jonge Berlage heeft ook aan het ontwerp bijgedragen. voormalig postkantoor op de hoek van gebouw huisvest nu Museum Het Schip. Het interieur is volledig in tact en ook van de hand van De Klerk. Zet de fiets vast en neem de tijd voor het totale ronde langs blok. Loop linksom en stop aan de achterzijde. 16 ZAANHOF De Van Hallstraat uitrijden, Haarlemmerweg oversteken door het Westerpark fietsen in oostelijke richting en met het tunneltje het spoor onderdoor fietsen. Sla linksaf de Zaanstraat in en fiets tot het Spaarndammerplantsoen. 15 T SCHIP Hier weet je niet wat je ziet en meemaakt. De allermooiste voorbeelden van expressionistische architect staan al meer dan een eeuw te schitteren. Paleizen voor de arbeider onder socialistisch stadsbestuur gerealiseerd. T Schip van de architect Michiel de Klerk, dankt zijn naam aan de vorm van het grondplan dat op de boeg van een schip lijkt, is absoluut hoogtepunt uit de geschiedenis van de volkshuisvesting. Het Sta stil bij markante toren aan de achterzijde van het blok, ook wel de socialistische kerktoren van de woningbouw vereniging Eigen Haard genoemd. Hier bevindt is ook de museumwoning. Maar vergeet niet direct aan de overzijde van de straat het Zaanhof in te wandelen. Een oase van rust met een zeer bijzondere dubbele schil van lage en hoge bebouwing van de architect Walenkamp. Loop verder om het blok heen de Oostzaanstraat in. Met op nummer 45 de oorspronkelijke kleuterschool De Veulens met beeldhouwwerk van Hildo Krop en vlak achter het museum de poort naar het binnenterrein van het blok. Oostzaanstraat 28 is de museumlunchroom met in de tuin straatmeubilair. Rond af op het Spaarndammerplantsoen let op de prachtige expressionistische baksteenarchitectuur. Met de fiets naar het Zaandammerplein 17, overfietsen en via Hembrugstraat de Spaarndammerdijk opfietsen. Linksaf helemaal volgen tot het Centraal Station. (Tasmanstraat, Van Diemenstraat, Westerdoksdijk ) art ideacultuurmakelaar 9

10 10