Wetenschappelijke publicaties van het Deventer Ziekenhuis, RISO en Dimence

Transcriptie

1 Wetenschappelijke publicaties van het Deventer Ziekenhuis, RISO en Dimence Het Deventer Ziekenhuis is lid van de Samenwerkende Topklinische opleidings Ziekenhuizen (STZ). Dit is een vereniging van 27 ziekenhuizen die niet academisch zijn, maar door hun voorzieningenniveau, opleidings- en onderzoeksinspanningen tot de top van de algemene ziekenhuizen behoren. Dit lidmaatschap koesteren we als een erkenning voor onze onderwijs- en (wetenschappelijk) onderzoeksinspannnigen. Deventer, oktober 2010

2 Inhoud Voorwoord 5 Deventer Ziekenhuis 7 Anesthesiologie 8 Cardiologie 9 Dermatologie 16 Geriatrie 19 Gynaecologie, Verloskunde en Voorplantingsgeneeskunde 20 Heelkunde 21 Interne Geneeskunde 25 Keel-, Neus- en Oorheelkunde 30 Kindergeneeskunde 36 Klinische Chemie 38 Klinische Farmacie 39 Klinische Fysica 43 Maag-, Darm en Levergeneeskunde 44 Medische Microbiologie 54 Neurologie 55 Oogheelkunde 56 Orthopedie 57 Pathologie 61 Radiologie 63 Urologie 67 Opleidingsinstituut Deventer Ziekenhuis 68 Radiotherapeutisch Instituut Stedendriehoek en Omstreken (RISO) 71 Dimence 77 Voorwoord Van de Griekse filosoof Heraclites ( vc) is de uitspraak Alles vloeit, niets blijft. Hij heeft dit ongetwijfeld bedoeld om aan te geven dat je als mens moet blijven (mee) veranderen. Voor wetenschappelijk onderzoek geldt het omgekeerde. We veranderen niet mee, we initiëren de verandering zelf. We zijn op zoek naar veranderingen, verbeteringen wel te verstaan. We wíllen dingen laten vloeien, ze actief veranderen. Voor u ligt het tweede boekje met een weergave van het onderzoek dat in 2009 heeft plaatsgevonden in het Deventer Ziekenhuis, het Radiotherapeutisch Instituut Stedendriehoek en Omstreken en Dimence. Van promoties en wetenschappelijke artikelen tot voordrachten en posters. Maar altijd met een relatie met de directe patiëntenzorg waar deze organisaties voor staan én waar hun focus en hun kracht ligt. Het (mee) doen aan onderzoek is voor onze instellingen van belang. Belangrijk in het kader van de opleiding tot medisch specialisten voor andere opleidingen. Maar ook belangrijk voor het state-of the-art blijven. Het dwingt ons om de ontwikkelingen in de medische zorg en in opleidingen te blijven volgen en mee te helpen de zorg nog beter te maken. Ik ben er trots op dat wij ook in 2009 weer in staat zijn geweest om - naast het verlenen van patiëntenzorg en naast alle projecten rondom veiligheid, logistiek en kwaliteit - ook een mooie bijdrage te leveren aan wetenschap en daarmee aan innovatie. Tineke Hirschler, Voorzitter Raad van Bestuur, Deventer Ziekenhuis Impact Factors 79 State of the Art Lectures

3 6 Deventer Ziekenhuis

4 Vakgroep Anesthesiologie Artikelen Iedere chirurg kan een kind opereren SMHJ Nooijen, RHGP van Erve Medisch Contact 2009; 64(31/32): 1356 Vakgroep Cardiologie Artikelen Optimal level of oral anticoagulant therapy for the prevention of arterial thrombosis in patients with mechanical heart valve prostheses, atrial fibrillation, or myocardial infarction: a prospective study of 4202 patients. Torn M, Cannegieter SC, Bollen WL, van der Meer FJ, van der Wal EE, Rosendaal FR Arch Intern Med. 2009; 169(13): Background: Oral anticoagulant therapy is effective for the prevention of arterial thromboembolism in various patient groups. The increased risk of hemorrhage remains the major drawback to this therapy and is associated with the intensity of anticoagulation. Finding the optimal intensity at which the overall incidence rate of both bleeding and thromboembolic events is minimized represents a way to improve the safety of oral anticoagulant treatment. Methods: We evaluated all patients visiting the Leiden Anticoagulation Clinic with mechanical heart valve prostheses, atrial fibrillation, or myocardial infarction from 1994 to Untoward events were major thromboembolism and major hemorrhage. We calculated intensityspecific incidence rates of untoward events to assess the optimal intensity per indication of treatment. We enrolled 4202 patients for a total of 7788 patient-years. RESULTS: A total of 3226 hospital admissions were reported, 306 owing to an untoward event. Incidence rates of untoward events were around 4% per year for all indications: 4.3 (95% confidence interval [CI], ) for patients with mechanical heart valve prostheses, 4.3 (95% CI, ) for patients with atrial fibrillation, and 3.6 per year (95% CI, ) for patients treated after a myocardial infarction. The optimal intensity of anticoagulation for patients with mechanical heart valve prostheses was an international normalized ratio (INR) of 2.5 to 2.9; for patients with atrial fibrillation, an INR of 3.0 to 3.4; and for patients after myocardial infarction, an INR of 3.5 to 3.9. Conclusion: Our study suggests target INRs of 3.0 for patients with mechanical heart valve prostheses and atrial fibrillation and 3.5 after myocardial infarction as a starting point in future clinical trials. 8 9

5 One-year mortality after a first visit to a cardiology outpatient clinic: a useful performance indicator? Oerlemans MI, Lok DJ, Cornel JH, Mosterd A Neth Heart J. 2009; 17(2): 52-5 Purpose: in 2003 the dutch health care inspectorate introduced performance indicators to monitor and compare quality of care in dutch hospitals. In 2007, the new performance indicator one-year mortality after a first visit to a cardiology outpatient clinic was introduced. We set out to evaluate this new indicator in three dutch teaching hospitals. Methods: using electronic medical records, information was collected retrospectively of patients aged >/=70 years who visited the cardiology outpatient clinic of medical centre alkmaar, meander medical centre amersfoort and deventer hospital between 1 january 2006 and 31 january Diagnoses were based on the diagnosis treatment combination (dbc) coding system. Results: 547 patients (mean age 78.0 Years, 53% men) were included, 35 (6.4%) Of whom had died after one year. Cardiovascular disease was the most frequent cause of death (22/35, 62.9%). The oneyear mortality among the three hospitals varied from 5.0 To 7.3% (Ns). Conclusion: one-year mortality after the first visit to a cardiology outpatient clinic amounted to 6.4% In patients aged >/=70 years and did not differ significantly between the three dutch teaching hospitals. The administrative load to obtain the necessary information was considerable. One-year mortality should be regarded as an outcome parameter rather than a performance indicator. (Neth heart j 2009;17:52-5.). RESPONSE study: Randomised Evaluation of Secondary Prevention by Outpatients Nurse SpEcialists: Study design, objectives and expected results. Jørstad HT, Alings AM, Liem AH, von Birgelen C, Tijssen JG, de Vries CJ, Lok DJ, Kragten JA, Peters RJ. Neth Heart J. 2009; 17(9): Background. Patients with coronary artery disease are at high risk of coronary events and death, but effective secondary prevention can reduce this risk. There is a gap between guidelines on secondary prevention and the implementation of these measures, which could potentially be reduced by nurse led prevention clinics (NLPC). Objectives. The aim of the current study is to quantify the impact of NLPC on the risk of cardiovascular events in patients with established coronary artery disease. Methods. A randomised, multicentre clinical trial of NLPC in addition to usual care or usual care alone in post-acute coronary syndrome patients. (Neth Heart J 2009;17:322-8.). Rationale and design of the dal-outcomes trial: efficacy and safety of dalcetrapib in patients with recent acute coronary syndrome. Schwartz GG, Olsson AG, Ballantyne CM, Barter PJ, Holme IM, Kallend D, Leiter LA, Leitersdorf E, McMurray JJ, Shah PK, Tardif JC, Chaitman BR, Duttlinger- Maddux R, Mathieson J, dal-outcomes Committees and Investigators, [Lok DJ] Am Heart J. 2009; 158(6): e3. Dabigatran versus warfarin in patients with atrial fibrillation. Connolly SJ, Ezekowitz MD, Yusuf S, Eikelboom J, Oldgren J, Parekh A, Poque J, Reilly PA, Themeles E, Varrone J, Wang S, Alings M, Xavier D, Zhu J, Diaz R, Lewis BS, Darius H, Diener HC, Joyner CD, Wallentin L; RE-LY Steering Committee and Investigators, [Lok DJ] N Engl J Med. 2009; 361(12): Effect of clopidogrel added to aspirin in patients with atrial fibrillation. ACTIVE Investigators, Connolly SJ, Pogue J, Hart RG, Hohnloser SH, Pfeffer M, Chrolavicius S, Yusuf S, [Lok DJ] N Engl J Med. 2009; 360(20): Voordrachten Van DEAL-HF naar ketenzorg voor hartfalen Pieta W.F. Bruggink-André de la Porte Congres Ketenzorg en Geïntegreerde Zorg Recente nationale en internationale ontwikkelingen in onderzoek projecten, bekostiging en beleid van ketenzorg en geïntegreerde zorg Utrecht, 3 juli 2009 New antithrombotic therapies D.J. Lok National Institute of Health Washington, June 20,

6 Ketenzorg hartfalen D.J. Lok Nederlandse Vereniging voor Cardiologie Utrecht, 20 oktober 2009 Ketenzorg binnen de cardiologie D.J. Lok Limburgse Cardiologen Vereniging Roermond, 4 november 2009 Promoties Effects of heart failure management programmes P.W.F. Bruggink-André de la Porte Utrecht, Universitair Medisch Centrum, 16 januari 2009 Samenvatting: Het belangrijkste doel van de studies, beschreven in dit proefschrift, was om een antwoord te krijgen op de vraag, of een intensieve begeleiding door een hartfalenpolikliniek voor patiënten met hartfalen in de NYHA classificatie III of IV, het aantal ziekenhuisopnames als gevolg van verslechterend hartfalen en/ of overlijden zou kunnen verminderen, of anderszins de kwaliteit van functioneren en leven zou kunnen verbeteren tegen acceptabele kosten, en of de waargenomen effecten mogelijk (gedeeltelijk) toegeschreven zouden kunnen worden aan gunstige veranderingen in de therapietrouw van patiënten aan hun medicatie. Er waren enkele belangrijke verschillen met vele eerder uitgevoerde studies: onze hartfalenpolikliniek werd geleid door een combinatie van een clinicus en een hartfalenverpleegkundige en bovendien werd de studie uitgevoerd in een land met een betrekkelijk sterk eerstelijnszorg systeem. In een systematisch overzicht in het begin van dit proefschrift worden de uitkomsten van eerder uitgevoerde studies over hartfalenmanagement programma s kritisch beschouwd en hun toepasbaarheid op landen met goed functionerende eerstelijnszorg faciliteiten, zoals Nederland, bestudeerd. In het belangrijkste hoofdstuk van het proefschrift worden de resultaten van het Deventer-Alkmaar Hartfalen Project (DEAL-HF studie) gepresenteerd en vervolgens verscheidene substudies binnen de DEAL-HF populatie. Allereerst onderzochten wij de effecten van dit hartfalen management programma op de adherentie van voorschrijvers (volgens nationale en internationale richtlijnen) en patiënten aan de medicatie. Vervolgens bestudeerden wij de correlatie tussen de verandering in de biochemische parameter, NT-proBNP, en de verandering in kwaliteit van leven en functionele status gedurende de follow-up van de hoofdstudie. Tenslotte analyseerden wij de kosten van het hartfalen management programma in relatie tot de waargenomen effecten. Van de substudies zal in deze samenvatting alleen de kosten-effectiviteit besproken worden. Resultaten van de DEAL-HF studie Om te kunnen beoordelen of een hartfalen management programma met de interventie van een combinatie van een verpleegkundige en een arts additionele voordelen zou opleveren, ook in een land met een zorgsysteem, gebaseerd op eerstelijnszorg hebben wij het Deventer-Alkmaar Hartfalen Project, een gerandomiseerde studie in 2 regionale opleidingsziekenhuizen in Nederland, uitgevoerd (Hoofdstuk 3). In de DEAL-HF studie bestudeerden wij het effect van een intensieve interventie onder begeleiding van een verpleegkundige en een arts, gedurende een periode van 1 jaar, op het aantal ziekenhuisopnames als gevolg van verslechterend hartfalen en/of overlijden bij patiënten met matig tot ernstig hartfalen. van 2000 tot Additionele eindpunten waren het effect op functionele status ( inclusief de Linker Ventrikel Ejectie Fractie en NYHA klasse), kwaliteit van leven, NT-proBNP, tijd van overlijden, gebruik van hartfalenmedicatie en kosten van zorg. De interventie bestond uit 9 bezoeken aan de hartfalenpolikliniek gedurende een jaar. Patiënten ontvingen uitgebreide instructie en informatie van de verpleegkundige omtrent hartfalen en vele aspecten van het lijden aan en omgaan met hartfalen. De verpleegkundige voerde ook een kort lichamelijk onderzoek uit. Daarnaast optimaliseerde de arts de hartfalen medicatie, overeenkomstig de beschikbare klinische richtlijnen voor de behandeling van hartfalen. Bij 6 van de negen bezoeken voerden arts en verpleegkundige samen een algemene beoordeling uit. Voor de begeleiding van de patiënten in de controlegroep bestond geen speciaal protocol. Deze patiënten ontvingen gebruikelijke zorg. De resultaten van onze studie lieten zien dat het aantal opnames als gevolg van verslechterend hartfalen en/of overlijden in de interventiegroep lager was dan in de controlegroep (23 vs 47; relatief risico (RR) 0.49; 95% betrouwbaarheidsinterval 0.30 tot 0.81; p=0.001)

7 Er was ook een verbetering van de linker ventrikel ejectie fractie (LVEF) in de interventiegroep (plus 2.6%), vergeleken met een afname in de controlegroep (minus 3.1%; p=0.004). Patiënten in de interventiegroep werden opgenomen gedurende een periode van in totaal 359 dagen, vergeleken met een aantal van 644 dagen voor de patiënten in de controlegroep. Er werden ook gunstige effecten waargenomen met betrekking tot de NYHA classificatie, kwaliteit van leven, selfcare en zorgkosten. De DEAL-HF studie toonde aan dat een hartfalen management programma met een intensieve interventie volgens protocol, door een combinatie van een cardiovasculaire verpleegkundige en een arts in een land met een adequate eerste lijns gezondheidszorg, waarin huisartsen optreden als de gatekeepers voor de tweedelijns zorg, toegevoegde klinische waarde kan opleveren. Kosten-effectiviteit In Hoofdstuk 6 geven wij een gedetailleerde vergelijking van de effecten van dit hartfalen management programma alsmede de kosten. Overleving, ernst van de ziekte, aan ziekte en gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven, economisch nut, Quality adjusted life years (QALYs) en kosten worden behandeld met een tijdshorizon van1 jaar. Het hartfalen management programma verbeterde de verwachte tijd van overleven gedurende het eerste follow-up jaar met jaar (95% CI: (-0.020; 0.071)). Veranderingen in de ernst van de ziekte (NYHA classificatie) waren significant beter bij de interventiegroep. Als we de effecten op overleven buiten beschouwing laten, was de gemiddelde toename in SF-36 (schaal 0-100) 5.6 punten groter (p-waarde 0.062) in de interventiegroep en het verschil in de verandering in de MLWHF (schaal 105-0) was 5.2 punten (p -waarde 0.108). De winst in QALYs werd geschat op (95% CI: (-0.018,+0.078)). De kostenbesparingen per patiënt werden geschat op E (95% CI: -E5328; -E145). De waarschijnlijkheid dat de interventie kostenbesparend is wordt op 98% geschat en de waarschijnlijkheid dat er een winst aan QALYs is op 87%. Deze meer gedetailleerde analyse van de kosten en effecten van het hartfalen management programma, in de DEAL HF studie, bevestigt dat zo n programma van toegevoegde klinische waarde is en kostenbesparend. Algemene discussie In de algemene discussie (Hoofdstuk 7) werden de schijnbaar tegenstrijdige resultaten van twee recent uitgevoerde gerandomiseerde hartfalen management onderzoeken in Nederland, nl het DEAL-HF onderzoek en de COACH studie (Coordinating Study Evaluating Outcomes of Advising and Counseling in Heart Failure) in beschouwing genomen. Meer nadruk op optimalisatie van HF medicatie, een HF management programma geleid door een arts en een verpleegkundige en een groter contrast tussen interventiegroep en gebruikelijke zorggroep in de DEAL-HF studie hebben waarschijnlijk bijgedragen aan de verschillen, die gezien worden met de resultaten van het COACH onderzoek. Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen welke hartfalen management programma s meest effectief zijn in welke patiënten. En vooral of meer individuele zorg door verschillende zorgverleners het hartfalen management en de uitkomsten verbetert tegen acceptabele kosten. Zulke studies zullen complex van ontwerp zijn en nogal moeilijk om uit te voeren. Echter, de snel groeiende populatie van patiënten met hartfalen heeft deze onderzoeken nodig

8 Vakgroep Dermatologie Artikelen The effect of combined treatment with oral clindamycin and oral rifampicin in patients with hidradenitis suppurativa. van der Zee H, Boer J, Prens EP, Jemec GB Dermatology 2009; 219(2): Background: a previous limited study showed promising results of combined oral treatment with rifampicin 600 mg and clindamycin 600 mg for 10 weeks. Objective: to expand and to validate the basis for this therapy, we reviewed the response to different treatment durations. Method: a retrospective study in 34 patients. Results: twenty-eight of 34 patients (82%) experienced at least partial improvement, and 16 (47%) showed a total remission. The maximum effect of treatment appeared within 10 weeks. Following total remission, 8 of 13 (61.5%) Patients treated as mentioned above experienced a relapse after a mean period of 5.0 Months. Nonresponders were predominantly patients with severe disease. Conclusion: combination treatment with oral rifampicin and clindamycin is a promising treatment option for hidradenitis suppurativa, despite the frequent occurrence of diarrhea as a side effect. The length and the dosage of treatment are not yet firmly established. Copyright 2009 s. Karger ag, basel. The DESIRE study psoriasis patients satisfaction with topical treatment using a fixed combination of calcipotriol and betamethasone dipropionate in daily clinical practice. Claréus BW, Houwing RH, Sindrup JH, Wigchert S Eur J Dermatol. 2009; 19(6): Daivobet (Dovobet) is a fixed combination ointment of calcipotriol and betamethasone dipropionate. The real-life clinical use of calcipotriol/ betamethasone dipropionate treatment was assessed in this multi-centre, single-group, non-interventional study. Patients with psoriasis vulgaris who had a recent calcipotriol/betamethasone dipropionate prescription prior to the study start evaluated their satisfaction with the treatment after a 4-week course and after repeated courses for up to 6 months. Of the 1224 patients enrolled, 81.5% completed the 6-month study period. Approximately 75% of the patients were satisfied/very satisfied after one calcipotriol/betamethasone dipropionate treatment course and the satisfaction was high regardless of initial disease severity. Repeated calcipotriol/betamethasone dipropionate courses were prescribed for 22.9% of the patients and treatment satisfaction remained high (about 80%). The majority (60%) of the patients were willing to provide co-payments for calcipotriol/betamethasone dipropionate within their national health insurance system. Geheugenverlies na fotodynamische therapie. Onderdijk AJ, Ossenkoppele PM, Houwing RH Ned Tijdschr Dermatol Venereol. 2009; 19(6): Allergisch contacteczeem door beroepsmatig contact met hortensia (Hydrangea). De Graaf M, Van Ginkel CJW, Bruijnzeel-Koomen CAFM, Rooeckmann H. Ned Tijdschr Dermatol Venereol. 2009; 19: Behandeling van actinische keratose in de huisartsenpraktijk. Van Ginkel CJW Derma Actueel 2009; 8(1) Wat is de rol van de huisarts in de diagnostiek en behandeling van non-melanoma huidkanker? Van Ginkel CJW Vademecum permanente nascholing huisartsen 2009 (nr 47) Samenvatting Het belang voor de gezondheidszorg van het tijdig onderkennen van het maligne karakter van een huidlesie overstijgt het belang van al dan niet zelf nemen van biopsie of zelf behandelen; immers zonder correcte diagnose van maligniteit, nimmer adequate behandeling. De grote handicap bij het zelf behandelen van huidtumoren door de huisarts is het beperkte aantal patiënten waarmee hij/zij ervaring kan opdoen. Deels zou dit probleem ondervangen kunnen worden door alle patiënten met huidkanker binnen een groepspraktijk te bundelen bij een specifiek in dit onderwerp geïnteresseerde collega

9 Vakgroep Geriatrie Voordrachten Hidradenitis suppurativa: Resorcinol peels and deroofing. J. Boer Education course Dermatologists. Dessau, Germany, February 9, 2009 Artikelen De diabetespatiënt wordt steeds ouder, maar blijft de behandeling gelijk? M. Zeeman EADV Magazine 2009; 24(4): 14-5 Webcasting over actinische keratose en huidkanker CJW van Ginkel Nascholing voor huisartsen Hilversum, 18 juni en 17 sept Ingezonden brieven Successful treatment of dissecting cellulitis with ciprofloxacin. Onderdijk AJ, Boer J Clin Exp Dermatol. 2009; 34(7): e507 Boekbijdrages Richtlijn decubitus. Hoofdstuk 3 Decubitus pag R.H. Houwing Samenvatting Richtlijnen Dermatologie NVDV DCHG. Red. J.J.J.E. van Everdingen, R.J. Borgonjen ISBN

10 Vakgroep Gynaecologie, Verloskunde en Voortplantingsgeneeskunde Artikelen Do patient characteristics influence the accuracy of hysterosalpingography in the diagnosis of tubal pathology: an individual patient data metaanalysis? Broeze KA, Opmeer BC, Coppus S, Den Hartog J, Van der Linden PJ, Marianowski P, Ng E, Van der Steeg JW, Strandell A, Idahl A, Mol BW Hum Reprod. 2009; 24 suppl 1: i201 Estimation of the accuracy of the Chlamydia Antibody Test based on individual data of subfertile women. Broeze KA, Opmeer BC, Coppus S, Anestad G, Bhattacharya S, Debattista J, Guerra-infante MF, Land J, Idahl A, Van der Linden PJ, Mouton J, Ng E, Van der Steeg JW, Svenstrup HF, Tiitinen A, Toye B, Mol BW Hum Reprod. 2009; 24 suppl 1: i202 Perforation of an intrauterine device in a cesarean scar. Van der Voet L, Graziosi G, Veersema S, Bij de Vaate M, Huirne J, Brölmann H Gynecol Surg. 2009; 6 suppl 1: S106 Voordrachten Perforation of an intrauterine device in a cesarean scar. L. van der Voet, G. Graziosi, S. Versema, M. Bij de Vaate, J. Huirne, H. Brölmann 18th congress ESGE, Florence Italy, October 31, 2009 Vakgroep Heelkunde Artikelen Een vrouw met een woekering aan de teennagel. Wagenaar FC, de Vries H Ned Tijdschr Geneeskd. 2009; 153: B355 A 34-year-old woman presented with a progressive subungual swelling of the hallux caused by subungual exostosis. Buikpijn en rectaal bloedverlies. Luxwolda MF, de Wit LT, Karthaus AJM Ned Tijdschr Tandheelkd. 2009; 116(9): Samenvatting De medische voorgeschiedenis van een 46-jarige man vermeldde op 28-jarige leeftijd osteomen in het os maxilla, hermorroïden en nierstenen. Hij kwam op de afdeling Spoedeisende hulp van een medisch centrum in verband met pijn rechts in de onderbuik en rectaal bloedverlies. De symptomen werden gediagnosticeerd als familiaire adenomateuze polyposis, waarbij een sigmoïdcarcinoom was ontstaan. In verband met de uitgebreidheid van de poliepen en de daarbij aanwezige verhoogde kans op een recidiefcarcinoom was een chirurgische behandeling geïncideerd. Symptomen van een variant van familiaire adenomateuze polyposis, het syndroom van Gardner, zijn osteomen in het os maxillaris. Tandartsen en kaakchirurgen zouden bij een patiënt met orofaciale osteomen alert moeten zijn op dit zeldzame syndroom, vooral als de patiënt familiair is belast met het risico op adenomateuze polyposis. The dynamic locking blade plate, a new implant for intracapsular hip fractures biomechanical comparison with the sliding hip screw and twin hook. Roerdink WH, Aalsma AMM, Nijenbanning G, van Walsum ADP Injury 2009; 40(3):

11 Internal fixation of intracapsular hip fractures results in a high failure rate with non-union and avascular necrosis being the two most important complications. In order to prevent these possible complications treatment should consist of an anatomical reduction and stable fixation by insertion of a low volume, dynamic implant, providing angular and rotational stability to the femoral head. According to these principles a new implant, the dynamic locking blade plate (DLBP) was designed for the fixation of intracapsular hip fractures. We performed a biomechanical analysis in synthetic bone to compare the rotational stability and cut out resistance of the DLBP with a conventional sliding hip screw (SHS) and the more recently developed Twin Hook. The rotational stability of the DLBP proved to be three times higher than the rotational stability of a SHS and two times higher than the Twin Hook. There was no major difference in cut out resistance between the different implants. The design of the DLBP and possible advantages with regard to the healing of an intracapsular hip fracture are discussed. Voordrachten Geen aanvullende chirurgie bij maligne colonpoliepen de rol van biopten uit het poliepectomie litteken. L. van Nunspeet, E.J. Kuipers, J.W. Arends, M. Eeftinck Schattenkerk, F. ter Borg Najaarsvergadering NvvH Ede, 27 november 2009 Themabijeenkomst De toekomst van de Gastro-intestinale Chirurgie in Nederland De opzet: de noodzaak tot verdere differentiatie. M. Eeftinck Schattenkerk Corpus Experience Leiden, 24 maart 2009 Laparoscopic resection for diverticular disease is suitable as a training operation. R.J.I. Bosker European Association of Endoscopic Surgery Praag, 19 juni 2009 Laparoscopic recto-sigmoid resection for diverticular disease is suitable as a training operation. R.J.I. Bosker European Association of Endoscopic Surgery Praag, mei 2009 Endoscopically removed malignant colorectal polyps with uncertain histological radicality: surgery or endoscopic follow-up? L. van Nunspeet, F. ter Borg, J.W. Arends, M. Eeftinck Schattenkerk, E.J. Kuipers Voorjaarscongres NVGE Veldhoven, 19 maart 2009 Nieuwe registraties, eenvoudige realisaties met hulp van een gedetailleerd draaiboek. Eddes EH Symposium Dutch Surgical Colorectal Audit Utrecht, 12 februari 2009 MDL/NVGIC unit, wat is de winst? Eddes EH Nederlandse Vereniging voor Gastrointestinale Chirurgie Oegstgeest, 24 maart 2009 Dutch surgical colorectal audit. Eddes EH Dutch Colorectal Cancer Group Leiden, 2 oktober 2009 Results of patients with haemorrhoids treated with Doppler-guided haemorrhoidal artery ligation. Pol RA, van der Zwet WC, Hoornenborg D, Lodewijk L, Makkinga B, Wallis de Vries BM, Kaijser M, Eeftinck Schattenkerk M, Eddes EH Nederlandse Vereniging voor Gastroenterologie Veldhoven, 8 oktober 2009 Dutch surgical colorectal audit, goed voorbeeld doet goed volgen. Eddes EH Nederlandse Vaatdagen Emmen, 16 oktober

12 Vakgroep Interne Geneeskunde Colorectale tumoren. Eddes EH Invitational Conference, Kwaliteit van Kankerzorg Koningin Wilhelmina Fonds Utrecht, 12 november 2009 Dutch surgical colorectal audit, update en toekomstperspectief. Eddes EH Nederlandse Vereniging voor Heelkunde Ede, 27 november 2009 Abdominoperineale resectie (APR) na korte pre-operatieve radiotherapie in verband met rectumcarcinoom. Minder pre-sacrale abcessen bij toepassen van een omentum plastiek. Kaijser MA, Eeftinck Schattenkerk M, Eddes EH Nederlandse Vereniging voor Heelkunde Ede, 27 november 2009 Colonic stenting is good as bridge to surgery in acute obstruction. Eddes EH Nederlandse Vereniging voor Gastrointestinale Chirurgie Rotterdam, 11 december 2009 Factors associated with success and complication rate of colonic stenting. J.J. Driest, M. Ledeboer, M. Eeftinck Schattenkerk, E.J. Kuipers, F. ter Borg Voorjaarscongres NVGE, maart 2009 Factors associated with success and complication rate of colonic stenting. J.J. Driest, M. Ledeboer, M. Eeftinck Schattenkerk, E.J. Kuipers, F. ter Borg Digestive Diseases Week Chicago, mei 2009 Posters The effect of proctoring on the implementation of laproscopic surgery. R.J.I. Bosker European Association of Endoscopic Surgery Prague, June Artikelen Stent placement in patients with artherosclerotic renal artery stenosis and impaired renal function a randomized trial. Bax L, Woittiez AJ, Kouwenberg HJ, Mali WP, Buskens E, Beek FJ, Braam B, Huysmans FT, Schultze Kool LJ, Rutten MJ, Doorenbos CJ, Aarts JC, Rabelink TJ, Plouin PF, Raynaud A, van Montfrans GA, Reekers JA, van den Meiracker AH, Pattynama PM, van de Ven PS, Vroegindeweij D, Kroon AA, de Haan MW, Postma CT, Beutler JJ Ann Intern Med. 2009; 150(12): 840-8, W150-1 Background: little is known about the efficacy and safety of renal artery stenting in patients with atherosclerotic renal artery stenosis (aras) and impaired renal function. Objective: to determine the efficacy and safety of stent placement in patients with aras and impaired renal function. Design: randomized clinical trial. Randomization was centralized and computer generated, and allocation was assigned by . Patients, providers, and persons who assessed outcomes were not blinded to treatment assignment. Setting: 10 european medical centers. Participants: 140 patients with creatinine clearance less than 80 ml/min per 1.73 M(2) and aras of 50% or greater. Intervention: stent placement and medical treatment (64 patients) or medical treatment only (76 patients). Medical treatment consisted of antihypertensive treatment, a statin, and aspirin. Measurements: the primary end point was a 20% or greater decrease in creatinine clearance. Secondary end points included safety and cardiovascular morbidity and mortality. Results: forty-six of 64 patients assigned to stent placement had the procedure. Ten of the 64 patients (16%) in the stent placement group and 16 patients (22%) in the medication group reached the primary end point (hazard ratio, 0.73 [95% Ci, 0.33 To 1.61]). Serious complications occurred in the stent group, including 2 procedure-related deaths (3%), 1 late death secondary to an infected hematoma, and 1 patient who required dialysis secondary to cholesterol embolism. The groups did not differ for other secondary end points. Limitation: many patients were falsely identified as having renal artery stenosis greater than 50% by noninvasive imaging and did not ultimately require stenting. Conclusion: stent placement with medical treatment had no clear effect on progression of impaired renal function but led to a small number of significant procedure-related complications. The study findings favor a conservative approach to patients with aras, focused on cardiovascular risk factor management and avoiding stenting

13 A familial disorder with low bone density and renal phosphate wasting. Grondel IM, van der Deure J, Zanen AL, Dogger M, van den Heuvel LP Eur J Intern Med. 2009; 20(5): : Zie kindergeneeskunde Randomized double-blind phase II trial comparing gemcitabine plus LY versus gemcitabine plus placebo in advanced adenocarcinoma of the pancreas Saif MW, Oettle H, Vervenne WL, Thomas JP, Spitzer G, Visseren-Grul C, Enas N, Richards DA Cancer J. 2009; 15(4): Background: ly (ly) is a novel oral anticancer agent with leukotriene b4 receptor antagonist and peroxisome proliferator-activated receptor gamma agonist properties, producing promising results alone and in combination with gemcitabine in pancreatic cancer xenograft models. A phase i study proved that the combination (gemcitabine plus ly) is safe and well tolerated. Patients and methods: chemotherapy-naive patients with histologically confirmed locally advanced or metastatic adenocarcinoma of the pancreas were randomly assigned to gemcitabine 1000 mg/m on days 1, 8, and 15 of a 28-day cycle and continuously administered ly 600 mg twice daily or gemcitabine 1000 mg/m on days 1, 8, and 15 of a 28-day cycle and daily oral placebo. Arms were balanced for eastern cooperative oncology group performance status and disease stage. The primary end point was 6-month survival; secondary objectives include response rate (rr), progression-free survival, and overall survival. Results: six-month survival was not different between groups (p>0.2, 1-Sided); progression-free survival and rr were not different (p>0.05, 2-Sided). Rr was also not impacted. Ly did not increase grades 3-4 hematologic toxicities, but was associated with a trend toward more, grades 3-4 diarrhea. Conclusions: these results do not demonstrate any benefit to adding ly to gemcitabine in unpretreated patients with advanced pancreatic carcinoma. Phase III trial of bevacizumab in combination with gemcitabine and erlotinib in patients with metastatic pancreatic cancer. Van Cutsem E, Vervenne WL, Bennouna J, Humblet Y, Gill S, Van Laethem JL, Verslype C, Scheithauer W, Shang A, Cosaert J, Moore MJ. J Clin Oncol. 2009; 27(13): Purpose: treatment with gemcitabine provides modest benefits in patients with metastatic pancreatic cancer. The addition of erlotinib to gemcitabine shows a small but significant improvement in overall survival (os) versus gemcitabine alone. Phase ii results for bevacizumab plus gemcitabine provided the rationale for a phase iii trial of gemcitabine-erlotinib plus bevacizumab or placebo. Patients and methods: patients with metastatic pancreatic adenocarcinoma were randomly assigned to receive gemcitabine (1,000 mg/m(2)/week), erlotinib (100 mg/day), and bevacizumab (5 mg/kg every 2 weeks) or gemcitabine, erlotinib, and placebo in this double-blind, phase iii trial. Primary end point was os; secondary end points included progression-free survival (pfs), disease control rate, and safety. Results: a total of 301 patients were randomly assigned to the placebo group and 306 to the bevacizumab group. Median os was 7.1 And 6.0 Months in the bevacizumab and placebo arms, respectively (hazard ratio [hr], 0.89; 95% Ci, 0.74 To 1.07; P =.2087); This difference was not statistically significant. Adding bevacizumab to gemcitabine-erlotinib significantly improved pfs (hr, 0.73; 95% Ci, 0.61 To 0.86; P =.0002). Treatment with bevacizumab plus gemcitabine-erlotinib was well tolerated: safety data did not differ from previously described safety profiles for individual drugs. Conclusion: the primary objective was not met. The addition of bevacizumab to gemcitabine-erlotinib did not lead to a statistically significant improvement in os in patients with metastatic pancreatic cancer. Pfs, however, was significantly longer in the bevacizumab group compared with placebo. No unexpected safety events were observed from adding bevacizumab to gemcitabine-erlotinib. Escherichia coli, een zeldzame verwekker van cellulitis. Sprenger RA, Sebens FW, Diekman T Nederlands Tijdschrift voor Infectieziekten 2009; 6: Cerebrospinal fluid leak. Diekman T, Mees B N Engl J Med. 2009; 361(14): e26 [Images in clinical medicine] 26 27

14 Bijwerkingen van valacyclovir bij gestoorde nierfunctie. Klinische les. I.R.F. van Berlo-van de Laar, E.R. Goet, A. Helldén, H.E. Sluiter Ned Tijdschr Geneesk. 2009; 153(15): B198 Patients representations of their end-stage renal disease: relation with mortality. van Dijk S, Scharloo M, Kaptein AA, Thong MS, Boeschoten EW, Grootendorst DC, Krediet RT, Dekker FW; NECOSAD Study Group, [Doorenbos CJ] Nephrol Dial Transplant Oct;24(10): Association of body mass index with decline in residual kidney function after initiation of dialysis. Drechsler C, de Mutsert R, Grootendorst DC, Boeschoten EW, Krediet RT, le Cessie S, Wanner C, Dekker FW ; NECOSAD Study Group, [Doorenbos CJ] Am J Kidney Dis Jun;53(6): Disordered mineral metabolism is not a risk factor for loss of residual renal function in dialysis patients. Noordzij M, Voormolen NM, Boeschoten EW, Dekker FW, Bos WJ, Krediet RT, Korevaar JC; NECOSAD study group, [Doorenbos CJ] Nephrol Dial Transplant May;24(5): Subjective global assessment of nutritional status is strongly associated with mortality in chronic dialysis patients. de Mutsert R, Grootendorst DC, Boeschoten EW, Brandts H, van Manen JG, Krediet RT, Dekker FW; Netherlands Cooperative Study on the Adequacy of Dialysis-2 Study Group, [Doorenbos CJ] Am J Clin Nutr Mar;89(3): Voordrachten Improving lives through more physiological alternate day hemodialysis. C.J. Doorenbos, A.M.V. Reijlink American Society of Nephrology San Diego, 2009 Gynaecomastia and gallstone disease due to estrogen therapy for metastatic prostate carcinoma with acanthosis nigricans of the areola mammae as a paraneoplastic phenomenon T. Diekman Society for Endocrinology Manchester, UK, 2009 Transient gestational diabetes insipidus in a patient with pre-eclampsia. R.A. Sprenger, T. Diekman Nederlandse Internisten dagen Maastricht, 2009 Nieuwe opleidingseisen voor internisten. H.E. Sluiter Voordracht internistensymposium INNOVA Ameland, mei 2009 Posters Incidence of metformin associated lactic acidosis estimated from metformin serum concentration measurements. I.R.F. van Berlo-van de Laar, C.G. Vermeij, C.J. Doorenbos 11th International Congress of Therapeutic Drug Monitoring and Clinical Toxicology Montreal, October 3-8, 2009 gepucliceerd in Ther Drug Monit. 2009; 31(5): 636 Valproate-related hyperammonemic encephalopathy in a haemodialysis patient E.R. Goet, C.G. Vermeij, F.J.J. Prick, A.L. Zanen boek 21e Internistendagen 2009 Actual incidence of metformin associated lactic acidosis in type 2 diabetes mellitus is underestimated in the literature Vermeij CG, van Berlo-van de Laar IRF, Doorenbos CJ, boek 21e Internistendagen, 2009 Rash as a marker for the efficacy of gemcitabine plus erlotinib-based therapy in pancreatic cancer: Results from the AViTA study. E. Van Cutsem, W.L..Vervenne, J. Bennouna, Y. Humblet, J. Cosaert Proceedings ASCO GI, San Francisco, USA, January

15 Vakgroep Keel Neus Oorheelkunde Artikelen Surgical or medical management of subperiosteal abscess in children: a critical appraisal of the literature. Coenraad S, Buwalda J Rhinology 2009; 47(1): Objective: subperiosteal orbital abscesses (spoa) are a complication of sinusitis. Traditional treatment of spoa is surgical. Recently, a number of studies report successful medical treatment. To our knowledge, it is unclear which patients can benefit from medical management alone. Therefore, we questioned (1) what is the outcome of medical versus surgical treatment? (2) Which patients can be cured with antibiotics alone? (3) What are the absolute criteria for surgical treatment? Methods: a structured search was conducted in pubmed, embase and the cochrane library for relevant papers which were critically appraised. Results: five studies addressing our clinical questions were included, one prospective case series and four retrospective studies. Evidence levels varied from 2b to 3. Overall, a high cure rate was achieved with combined modality treatment ( %). The cure rate of medical treatment alone varied between 26% and 93%. The outcome of medical treatment improved after prior selection of surgical cases. In general, responders to medical treatment had a medial abscess associated with ethmoid sinusitis. Criteria for initial surgical or medical management differed among authors. Most authors agreed upon initial surgical treatment for patients with non-medial abscesses, decreased visual acuity and signs of systemic involvement. Surgery was also indicated when lack of improvement or worsening of symptoms and signs after hours of medical treatment were observed. Conclusions: the outcome of surgical versus medical management of spoa within and between studies could not be compared. Higher cure rates were observed when both modalities were combined. There is some evidence that medical treatment can cure medially located spoa. Loss of visual acuity, non-medial abscess, clinical detoriation and failure to improve within 48 hours of antibiotic treatment can be considered as criteria for surgical treatment. In the absence of these criteria a trial of antibiotic treatment can be considered with close monitoring of the patient. The AMORE protocol for advanced-stage and recurrent nonorbital rhabdomyosarcoma in the head-and-neck region of children: a radiation oncology view. Blank LE, Koedooder K, Pieters BR, van der Grient HN, van de Kar M, Buwalda J, Balm AJ, Merks JH, Strackee SD, Freling NJ, Koning CC Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2009; 74(5): Purpose: a multidisciplinary approach, consisting of consecutive ablative surgery, mold technique with afterloading brachytherapy and immediate surgical reconstruction (amore) applied after chemotherapy, was designed for children with rhabdomyosarcoma in the head-and-neck region. Analysis of the first 42 patients was performed. Methods and materials: after macroscopically radical tumor resection, molds were constructed for each individual to fit into the surgical defect. The molds, made of 5-mm-thick layers of thermoplastic rubber, consisted of different parts. Flexible catheters were positioned between layers. After brachytherapy, the molds were removed. Surgical reconstruction was performed during the same procedure. Results: dose to the clinical target volume varied from 40 to 50 gy for the primary treatment (31 patients) and salvage treatment groups (11 patients). There were 18 females and 24 males treated from 1993 until Twenty-nine tumors were located in the parameningeal region, and 13 were located in the nonparameningeal region. Patient age at the time of amore was Years (average, 6.5 Years). Follow-up was Years (average, >5.5 Years). Eleven patients died, 3 with local recurrence only, 6 with local and distant disease, 1 died of distant metastases only, and 1 patient died of a second primary tumor. Overall 5-year survival rates were 70% for the primary treatment group and 82% for the salvage group. Treatment was well tolerated, and acute and late toxicity were mild. Conclusions: the amore protocol yields good local control and overall survival rates, and side effects are acceptable. Anosmia after endovascular and open surgical treatment of intracranial aneurysms. Moman MR, Verweij BH, Buwalda J, Rinkel GJ J. Neurosurg. 2009; 110(3): OBJECT: Patients treated for aneurysmal subarachnoid hemorrhage (SAH) often report a loss of smell. To discriminate between the effects of aneurysmal rupture and treatment, the authors assessed the occurrence of anosmia after clipping and coiling of unruptured aneurysms as well as after the coiling of 30 31

16 ruptured aneurysms. Methods: the authors interviewed patients in whom an unruptured aneurysm was treated by clipping (32 cases) or endovascular coiling (26 cases) as well as patients with sah who underwent coil therapy (32 cases). A geographically defined subset of 20 patients per group was invited to undergo olfactory testing. Results: nine clip-treated patients (28% [95% ci 14-47%]) in the unruptured group reported having anosmia, and no coil-treated patient in the unruptured group (95% [ci 0-13%]) reported having anosmia; in the sah group, 7 patients (22% [95% ci 9-40%]) reported having anosmia. Anosmia had improved over time in 3 of the clip-treated patients and in all but 1 of the patients with sah. Examination revealed olfactory disturbance in 13 (65% [95% ci 41-85%]) of the clip-treated and 8 (42% [95% ci 20-67%]) of the coil-treated patients with unruptured aneurysms, and also in 7 (35% [95% ci 15-59%]) coil-treated patients with sah. In 20 patients who underwent clip therapy for unruptured aneurysms, 19 (95% [95% ci %]) had olfactory dysfunction on the side ipsilateral to surgery (anosmia reported by 8 of them). Conclusions: both clip treatment and sah contribute to the occurrence of anosmia, with different chances of improvement. Olfactory dysfunction occurs in almost all patients on the side of surgery and can occur subclinically after coil deployment. Botulinum toxin A injection into corrugator muscle for frontally localised chronic daily headache of chronic tension-type headache. de Ru JA, Buwalda J J Laryngol Otol. 2009; 123(4): Objective: to describe our results with botulinum toxin type a injection for headache in carefully selected patients, and to present the rationale behind this therapy. Setting: tertiary referral centre. Patients and methods: this article describes a case series of 10 consecutive patients with frontally localised headache, whose pain worsened when pressure was applied at the orbital rim near the supratrochlear nerve. The patients received a local anaesthetic nerve block with xylocaine 2 per cent at this site. If this reduced the pain, they were then offered treatment with botulinum toxin. Intervention: injection with 12.5 Iu of botulinum toxin a into the corrugator supercilii muscle on both sides (a total of 25 iu). Main outcome measure: pain severity scoring by the patients, ranging from zero (no pain) to 10 (severe pain) on a verbal scale. Results: following injection, all patients had less pain for approximately two months. This treatment did not appear to have lasting side effects. Conclusion: xylocaine injection is a good predictor of the effectiveness of botulinum toxin injection into the corrugator muscle as treatment of frontally localised headache. We hypothesise that this pain is caused by entrapment of the supratrochlearis nerve in the corrugator muscle. Furthermore, we found botulinum toxin injection to be a safe and effective means of achieving pain relief in this patient group. No detectable hypoxia in malignant salivary gland tumors preliminary results. Wijffels Ki, Hoogsteen Ij, Lok J, Rijken Pf, Marres Ha, De Wilde Pc, Van Der Kogel Aj, Kaanders Jh Int j radiat oncol biol phys. 2009; 73(5): Purpose: hypoxia is detected in most solid tumors and is associated with malignant progression and adverse treatment outcomes. However, the oxygenation status of malignant salivary gland tumors has not been previously studied. The aim of this study was to investigate the potential clinical relevance of hypoxia in this tumor type. Methods and materials: twelve patients scheduled for surgical resection of a salivary gland tumor were preoperatively injected with the hypoxia marker pimonidazole and the proliferation marker iododeoxyuridine. Tissue samples of the dissected tumor were immunohistochemically stained for blood vessels, pimonidazole, carbonic anhydrase-ix, glucose transporters-1 and -3 (glut-1, glut-3), hypoxiainducible factor-1alpha, iododeoxyuridine, and epidermal growth factor receptor. The tissue sections were quantitatively assessed by computerized image analysis. Results: the tissue material from 8 patients was of sufficient quality for quantitative analysis. All tumors were negative for pimonidazole binding, as well as for carbonic anhydrase-ix, glut-1, glut-3, and hypoxiainducible factor-1alpha. The vascular density was high, with a median value of 285 mm(-2) (range, ). The iododeoxyuridine-labeling index varied from <0.1% To 12.2% (Median, 2.2%). Epidermal growth factor receptor expression levels were mostly moderate to high. In one-half of the cases, nuclear expression of epidermal growth factor receptor was observed. Conclusion: the absence of detectable pimonidazole binding, as well as the lack of expression of hypoxia-associated proteins in all tumors, indicates that malignant salivary gland tumors are generally well oxygenated. It is unlikely that hypoxia is a relevant factor for their clinical behavior and treatment responsiveness. Cerebrospinal fluid leak. Diekman T, Mees B N engl j med. 2009; 361(14): E26 [images in clinical medicine] 32 33

17 Promoties Microenvironmental parameters in head and neck tumours. K.I.E.M. Wijffels Nijmegen, Radboud Universiteit, 25 mei 2009 Samenvatting De behandelingsuitkomst van de individuele patiënt met een hoofd-hals tumor staat steeds meer in de belangstelling. Belangrijke factoren die het resultaat van een bestraling beïnvloeden, zijn hypoxie en proliferatie. Hypoxie is onder te verdelen in diffusie-gelimiteerd ofwel chronische hypoxie en perfusie-gelimiteerd ofwel acute hypoxie. Arcon is een bestralingsbehandeling die hierop is gebaseerd. In het umc st radboud te nijmegen vindt een onderzoek plaats waarbij patiënten naast een versnelde bestraling (accelerated radiotherapy) tevens tijdens de behandeling carbogeen en nicotinamide krijgen toegediend. De versnelde bestraling voorkomt tussentijdse celdeling. Carbogeen is een zuurstofrijk mengsel (95-98%) en heeft een positief effect op de chronische hypoxie. Nicotinamide voorkomt vaatspasme en heeft daarbij een goed effect op de acute hypoxie. Het doel van dit promotieonderzoek was om hypoxie en mate van proliferatie bij patiënten aan te tonen en vervolgens te relateren aan de behandelresultaten. We hopen hiermee in de toekomst tot een betere patiëntenselectie voor arcon of andere behandelingen te komen. Patiënten met een hoofd-halstumor kregen intraveneus pimonidazol (hypoxische marker) en idurd (proliferatie marker) toegediend. Vervolgens werden routinematig biopten afgenomen. De biopten werden immunohistochemisch gekleurd voor hypoxie, vaten en proliferatie. De biopten werden gescand waarop de beelden werden omgezet naar een binair beeld. Met behulp van een aanpalende he-coupe werd niet vitaal tumorweefsel uitgetekend. Het bleek goed mogelijk om met pimonidazol hypoxie aan te kleuren. De hoeveelheid hypoxie was heel divers. Zo konden we in speekselkliertumoren helemaal geen hypoxie aantonen, ook niet met andere immunohistochemische markers. In plaveiselcelcarcinomen daarentegen varieerde de hypoxische fractie van ongeveer 2% tot 29%. Niet alleen de hoeveelheid hypoxie toonde een grote variatie, ook de verdeling van de hypoxie toonde een grote intertumorvariabiliteit. Zo vonden we tumoren met vitale hypoxische velden op grote afstand van de vaten (>200µm), terwijl bij andere tumoren de hypoxie in nauwe relatie met de vaten verliep. Deze verschillen konden we ook kwantitatief vastleggen. De locoregionale tumorvrije controle na twee jaar bedroeg 48 versus 87% voor tumoren met een hoge en lage pimonidazolaan kleuring (p=0.01) En 48 en 88% voor tumoren met een lage en hoge vaatdichtheid (p=0.01). Deze verschillen verdwenen bij de groep patiënten die was behandeld met arcon. Tevens is een retrospectief onderzoek verricht bij met arcon behandelde patiënten, met verschillende endogene hypoxiegerelateerde markers (ca-ix, glut-1 en glut-3). Met idurd werd eveneens een betrouwbare en reproduceerbare kleuring verkregen. Wij vonden ook met de proliferatie verschillende patronen in relatie met de vaten. Na xenotransplantatie in een naakte muis behield de helft van de tumoren hetzelfde patroon. De kans op groei na implantatie in de muis was significant hoger voor tumoren met een labelingindex en vaatdichtheid boven de mediaan in vergelijking met tumoren waarbij deze waarden onder de mediaan lagen (82-35%). Aangezien hypoxische klonogene cellen van belang zijn bij de tumorrespons na radiotherapie werd tevens een dubbelkleuring uitgevoerd op hypoxie en idurd. Het aantal idurd-positieve cellen in hypoxisch gebied bedroeg slechts 0.09% Van het totaal aantal vitale tumorcellen. Er was geen verband tussen deze subpopulatie en lokale tumorcontrole of overleving. Concluderend is het mogelijk om met routinematig verkregen biopten een indruk te krijgen van de hypoxie en proliferatie, en hiermee kan de behandeling in de toekomst beter op de patiënt worden toegespitst

18 Vakgroep Kindergeneeskunde Artikelen A familial disorder with low bone density and renal phosphate wasting. Grondel IM, van der Deure J, Zanen AL, Dogger M, van den Heuvel LP Eur J Intern Med. 2009; 20(5): Hereditary forms of renal phosphate wasting have been studied thoroughly in the past years. X-linked Hypophosphatemic rickets (XLH), autosomal dominant hypophosphatemic rickets/osteomalacia (ADHR) and autosomal recessive hypophosphatemic rickets (ARHR) are known genetic disorders in which a disturbance of phosphatonins is a causative factor in the pathogenesis. We describe a comparable but yet undescribed disorder in a family in which a 53 year old man presented with a spontaneous fracture after suffering for years with severe fatigue and musculoskeletal pains. A low serum phosphate was discovered. The two subsequent generations of this family developed the same symptoms but at an earlier age. Almost all family members have been investigated and the majority appears to have low bone density and/or renal phosphate wasting and/or low serum phosphate. Remarkably no rickets was found. No elevation of FGF23 or mutations in the gene encoding FGF23 were found. We believe this is a new familial disorder of bone metabolism and phosphate homeostasis in which a disturbance of bone modulators may play a central role European Federation of Internal Medicine. Voordrachten Incontinentie bij kinderen trainingsresultaten in een perifeer ziekenhuis. J. van de Deure Wetenschappelijke bijscholing kinderurotherapie WKZ Utrecht, 13 maart uurs bloeddrukmeting bij kinderen een evaluatie in de algemene praktijk. J. Alink, J. van der Deure Voordracht Congres Nederlandse Vereniging Kindergeneeskunde, Veldhoven, 5 nov 2009 Posters Incidence of CAKUT and concomitant anomalies in children with a congenital solitary functioning kidney The KIMONO-STUDY R. Westland, M.F. Schreuder, J. van der Deure, W.W. Hack, H.J.R. van der Horst, J.A.E. van Wijk Congres of the European Society of Pediatric Nephrology, Birmingham, UK, 2-5 September Even een beta-lactam-allergie uitsluiten bij een kind. Gorissen DMW Ned Tijdschr Allergie 2009; 9(6): Samenvatting In dit artikel wordt een 5-jarige jongen beschreven met een tweetal reacties op verschillende antibiotica. Er worden internationale diagnostische protocollen geschetst met betrekking tot beta-lactam-antibiotica-allergie. Hierbij worden de beperkingen bij kinderen geschetst, met het accent op de geneesmiddelenprovocatie als gouden standaard

19 Vakgroep Klinische Chemie Artikelen Minder bloedtransfusies na invoering van autotransfusiesysteem bij heup- en knievervanging. Hendriks HGE, van Erve RHGP, Salden H, van der Zwet WC, Barnaart LFW Ned Tijdschr Geneeskd. 2009; 153: B187 Zie vakgroep orthopedie Promotie The optimization of coumarin anticoagulant therapy pharmacogenetics and computer assisted dose finding Beinema, M.J. Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, 2009 Posters Total lab automation and coagulation testing M. Deckers, G. Bülüt, T. Hofman, J. de Kok The International Society on Thrombosis and Haemostasis Boston, July 11, 2009 Vakgroep Klinische Farmacie Artikelen Bijwerkingen van valacyclovir bij gestoorde nierfunctie. Klinische les. I.R.F. van Berlo-van de Laar, E.R. Goet, A. Helldén, H.E. Sluiter Ned Tijdschr Geneesk. 2009; 153(15): B198 Reply: long-term retention rate of pramipexole in the treatment of Parkinson s disease. Arbouw MEL, Movig KLL, van Vugt JPP, Egberts TCG Eur J Clin Pharmacol. 2009; 65(9): 957 Clinical and pharmacogenetic determinants for the discontinuation of non-ergoline dopamine agonists in Parkinson s disease. Arbouw MEL, Movig KLL, Egberts TCG, Poels PJE, van Vugt JPP, Wessels JAM, van der Straaten RJHM, Neef C, Guchelaar HJ Eur J Pharmacol. 2009; 65(12): Objective: to identify determinants for the discontinuation of non-ergoline dopamine agonist (da) treatment in patients with parkinson s disease (pd) and to identify genetic determinants in genes encoding dopamine receptor (dr)d2 and drd3 in a exploratory analysis. Methods: patients included were first-time users of the non-ergoline da ropinirole or pramipexole who had been diagnosed with pd before Treatment discontinuation was defined as a gap of 180 days or more between two refills of the da. Non-genetic determinants for discontinuation were studied in the overall population, and genetic determinants [drd2 141c ins/del, drd2 (ca)(n) str, drd2 taqia, drd3 msci single nucleotide polymorphism (snp) and drd3 mspi snp] were studied in a subgroup. Cox proportional hazard analysis was used to estimate the hazard ratios (hr) for the discontinuation of non-ergoline da treatment. Results: the study population comprised 90 patients. Apomorphine use was associated with non-ergoline da discontinuation, although the apomorphine group consisted only of three patients [hr 6.26; 95% Confidence interval (ci) ]. Daily levodopa dosages between 500 and 1000 mg were positively associated with discontinuation (hr 2.31; 95% Ci ). Included in the exploratory pharmacogenetic analysis were 38 patients. The absence of a 15x drd2 ca repeat allele was significantly related with a decreased discontinuation of non-ergoline treatment (hr 0.23; 95% Ci ). The drd3 mspi polymorphism showed a non-significant allele dose effect, suggestive of a causal relationship

20 Conclusion: this study identified apomorphine use and levodopa dosages between 500 and 1000 mg as non-genetic and the 15x drd2 ca repeat allele as genetic determinants for the discontinuation of non-ergoline da treatment in patients with pd. More research is needed to replicate these findings. Voordrachten Oncologie F.G.A. Jansman PAO Cyclus van farmacotherapiecolleges deel II Utrecht, 4 en 11 februari 2009 Interacties van oncolytica F.G.A. Jansman 9e PCM Seminar Utrecht, 22 april 2009 F.G.A. Jansman, voorzitter Post American-Gastroenterological-Association (AGA) 2009 Utrecht, 17 juni 2009 Interacties met oncolytica F.G.A. Jansman KNMP-Congres 2009 Oncologie en medicijnen Amsterdam, 6 oktober 2009 Interacties tussen veel gebruikte geneesmiddelen en oncolytica F.G.A. Jansman Oncologiedagen 2009 voor Nederland en Vlaanderen Arnhem, 19 november 2009 Use of dopaminergic drugs and risk of hip of femur fracture: a populationbased case-control study Maurits Arbouw, Kris Movig, Tjeerd van Staa, Toine Egberts, Patrick Souverein, Frank de Vries 25th Anniversary International Conference for Pharmacoepidemiology and Therapeutic Risk Management. Providence, Rhode Island, USA, August 19, 2009 gepubliceerd in Pharmacoepidemiol Drug Saf. 2009; 18: S201-2 Glycopyrroniumbromide for the treatment of sialorrhea in Parkinson s disease Maurits Arbouw, Kris Movig, Miriam Koopmann, Petra Poels, Henk-Jan Guchelaar, Toine Egberts, Cees Neef, Jeroen van Vugt Mededelingendag Nederlandse Vereniging voor Klinische Farmacologie en Biofarmacie Utrecht, 27 maart 2009 gepubliceerd in Br J Clin Pharmacol. 2009; 68(5): 782 Posters Incidence of metformin associated lactic acidosis estimated from metformin serum concentration I.R.F. van Berlo-van de Laar, C.G. Vermeij, C.J. Doorenbos International Congress of Therapeutic Drug Monitoring and Clinical Toxicology Montreal, October 7, 2009 gepucliceerd in Ther Drug Monit. 2009; 31(5): 636 Pharmacogenetic determinants for discontinuation of non-ergoline dopamine agonists in Parkinson s disease Maurits Arbouw, Kris Movig, Toine Egberts, Petra Poels, Jeroen van Vugt, Judith Wessels, Tahar van der Straaten, Cees Neef, Henk-Jan Guchelaar 25th Anniversary International Conference for Pharmacoepidemiology and Therapeutic Risk Management. Providence, Rhode Island, USA, August 15, 2009 gepubliceerd in Pharmacoepidmiol Drug Saf. 2009; 18: S163 Pharmacogenetic determinants for discontinuation of non-ergoline dopamine agonists in Parkinson s disease Maurits E.L. Arbouw, Kris L.L. Movig, Toine C.G. Egberts, Petera J.E. Poels, Jeroen P.P. van Vugt, Judith A.M. Wessels, Tahar van der Straaten, Cees Neef, Henk-Jan Guchelaar The Movement Disorder Society s 13th International Congress of Parkinson s Disease and Movement Disorders Parijs, Frankrijk, 7 juni 2009 gepubliceerd in Mov Disord. 2009; 24: S