Trouwen en de kerk. nr. z7. Handreiking voor het Pastoraat

Transcriptie

1 ..En wanneer één van de partners buitenkerkclijk: ongelovig is? Dit is een van de moeilijkste punten. Het in kerkelijk verband samen beleven van je geloof is niet aanwezig. Als echter één van beide partners grírag de zegen over lret huwelijk wil zal dat nooit geweigerd worden. Vaste regels zijn er overigens nauwelijks te geven. Het is het beste als je er samen Ínet de predikant eerlijk en openhartig over praat. Ook de vragen die gesteld worden, zul je zorgvuldig moeten bekijken. Denkbaar is dat in de vraagstelling naar voren komt dat de ongelovige partner belooft respect te hebben voor de geloofsbeleving van de partner en daar alle ruimte voor geeft en arm meewerkt. flet respect voor de geloofsbeleving van de partner houdt ook in het respect voor de God van de partner. Dan kan geknield worden en de zngen van de Heer onwangen worden. Handreiking voor het Pastoraat nr. z7 Trouwen en de kerk..en wanneer één (of beiden) een echtscheidíng achter de rug heeft? Ook in dit geval is het het beste als je van tevoren er goed over praat. Aan de ene kant klinken de woorden: "Wat God dan heeft samengevoegd, scheide de mens niet.' Aan de andere kant geldt dat mensen ménsen njn. Je kunt weliswaar kiezen voor elkaar. En tóch kan het fout gaan. En dan kun je Ínoeten zeggen: het is beter uit elkaar te gaan dan bij elkaar te blijven. Maar een echtscheiding is een ingrijpend gebeuren. En dat heeft ongetwijfeld invloed op een nieuwe relatie. Het zou goed zijn als nrcnscn ook -voor het Aangezicht van dc Hcer" zouden kunnen schcidcn. Dat de kcrkelijkè gèmèèntè ook dan naast hen gaat sl.aan. Maar dat gebeuí nauwelijks. Een huwelijk kan ook niet kerkelijk worden ontbonden. Dat zou mogelijk moeien zijn. Een nieuwe relatie kan gemakkelijk belast worden met de negatieve ervaringen uit een vorig huwelijk. Niet zelden zie je hoe problemen in een eerste huwelijk zich in een nieuwe relatie herhalen. Vandaar dat een goede voorbereiding in onderling gesprek van groot belang is:, Dit is een publikatie van het Samenwerkingsorgaan voor het Pastoraat waarin samenwerken de Raad voor de Herderlijke /,org en de Raad voor de Zaken van Kerk en Gezin van de Nederlandse Hervormde Kerk en de Sectie Pastoraat van het Deputaatschap Gemeenteopbouw van de Gereformeerde Kerken in Nederland. t2 Adressen: Postbus 19,3970 AA Driebergen. Tel i73 l4 (ds. Th.M. Loran) Postbus 203,3830 AE Leusden. Tel (ds. H. Kuvk

2 Je hebt elkaar leren kennen. Je besluit samen verder door het leven te gaan. Door de tijd zul je elkaar beter leren kennen. En tegelijk zul je merken hoe verschillend ieder is. Wie ben je? Wie kan het diepste in het leven echt begrijpen? Waarom leef je? Waarheen leef je? Wat zoek je bij een ander? Wat is liefde? Waí is touw? bijvooóeeld: de preck, de inzegening en de uitrciking van de huwelijksbijbel. In de rooms-katholieke kerk zijn dat bijvooóeeld: de uitwisseling van de huwelijksbeloffen, de ringwisseling en de "antwoord'-gebeden. Ook bij deze diensten is het niet nodig dat priester én predikant samen de diensl lieden. Daarmee maak je ook hier geèn oecumene. Maar de verschillen tussen beide tradities zijn wel groot. En daarom kan het soms goed zijn wanneer het wél gebeuí. Vroeger was het zo dat beide ouders moesten beloven dat kinderen die geboren zouden worden "rooms-katholiek" werden gedoopt en opgevoed. Nu is afgesproken dat de ouders daarin vrij kunnen liezen. Het is goed om hier in het gesprek met predikant en priester bij stil te staan. Voor de meêste rooms-katholieken hoort bij iedere echte eredienst de viering van eucharistie/avondmaal. Dat is ook mogelijk. In de afspraken tussen de rooms-katholieke kerk en de nederlandse hervormde en de gereformeerde kerken staat hierover vermeld dat avondmaal of eucharistie dan wordt gevierd, wanneèr de wederzijdse families bereid zijn daaraan deel te nemen. In ieder geval vindt de communie onder lwee gestalten dus met brood én wijn plaats. Maar áls het gebeurt, moet het ook onder gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Je viert het volledig samen of je viert het niet. Tenslotte nog een punt van orde. Het huwelijk kan in beide kerken worden ingeschreven. Wel moet in het kerkelijke register worden aangetekendat het om een kerkelijk gemengd huwelijk gaat. u

3 ' Een zogenaamde "consensus" (= overeenstèmming-erkenning) bestrat tussen de hervormde kerk en de gcreformeerde kerken in Nederland, de evangelisch-lutherse kerk en de remonstrantse broederschap. Omdat deze wederzijdse erkenning er is, hoevcn er geen twec prcdikanten te zijn. Bijvooóeeld een hewormde en een gereformeerde predikant die samen de dienst leiden. Dat lijkt wel oecumenisch, maar dat is het niet echt, want zo benadrukje juist de vcrscheidenheid. Het kan ook zijn dat één van beiden bij een kerk hooí waarmee geen 'consensus" bestaat. Dan moet je met beide kerkeraden overleggen wat het beste is. De inschrijving van je huwelijk kan bij beide kerken gebeurcn...en als één van beide partners roons-katholiek is? Tussen de rooms-katholieke kerk en de nederlandse hervormde kerk en de gereformeerde kerken in Nederland is de wederzijdse erkenning minder vergírand. De opvattingen over het huwelijk lopen te veel uite n. Binnen de rooré-katholieke kerk is het huwelijk een sacrament, een heilige handeling. Voor protestanten geldt dat niet. Officieel erkent de rooms-katholieke kerk het burgerlijk huwelijk ook niet. Het is nu e nmaal verplicht, maar het huwelijk is pas een huwelijk als het in de kerk gesloten is. Toch is een oecumenisch huwelijk ook in dit geval mogelijk. Tussen de hervormde en gereformeerde kerken is met de roomskatholieke kerk daarover een overeenkomst sesloten. In l97l is er eèn overèenkomst gesloten tussèn een aantal protestantse kerken en de rooms-katholieke kerk. In 1974 heeft de hervormde kerk daar een aantal richtlijnen Àan toegcvoegd. Voorop staat dat je samen moet zoeken naar wat de kerken verenigt. Er is zo mogelijk één dienst in een van beide kerken. En in dat geval kan de dienst ongeveèr zo zijn als daar gebruikelijk is. Als daar duidelijk aanleiding voor is kan de dienst ook onder verantwoordelijkheid van beide kerken gehouden worden. Het is goed wannèer prcdikant en priester samèn mel het bruidspaar alles doorpraten. Her zoeken van de licdereà is bijvoorbeeld heel belangrijk. Ook is het belangrijk om aandachr te geven aan typische proiestantse of katholieke elementen. ln de protestantse kerk zijn dat TNLEIDING Deze handreiking van het Samenwerkingsorgaan vooí het Pastoraat "Trouwen en de kerk" is bedoeld als voorbereiding van het pastorale gesprek àat de predikant heeft met het aanstaande echtpaar. Wanneer de predikant de huwenden deze handreiking tijdig ter hand stelt, kunnen zij zich over de inhoud en de vonn van de trouwdienst oriênteren. De brochure bevat geen theologie van het huwelijk. De theologische aspecten komen in het gesprek met de predikant aan de orde. Deze handreiking is het gemakl<elijkst zo te gebruiken dat eerst de grote letters gelez.en worden. De kleine letters geven aanvulling en achtergrondinformatie. Het geheel bevat drie delen: l. Trouwen 2. De huwelijksdierst 3. Suggesties voor de dierst. We hopen de bezinning op de huwelijksdienst en de creativiteit hierbrj gestimuleerd te hebben. Namens het Samenwerkingsorgaan voor het Pastoraat, ds. H. Kuyk en ds. Th.M. Loran, secretarissen. Driebergen, november 1992 l0

4 I. TROLWEN Je hebt besloten om te trouwen. In jullie nieuwe verbondenleid leef je midden in de samenleving. Je bouwt een thuis in het grote huis van de wereld. De overheid bevestigt je ja-woord. Officieel is het zo dat een man en vrouw zelf hun huwelijk sluiten. De ovcrheid sluit het huwelijk niel, maar rnrn en vrouw docn dat zelf ten overstaan van de ambtenaar van de burgerlijke stand. De overheid De overheid is zakelijk. Ze vraagt niet waarom je trouwt, ze vraagt niet dóór op liefde en trouw. Ze vraagt ook niet of je van elkaar houdt. De overheid laat je Ja" 7Êggen, tegenover elkaar. Dat wordt in een akte vastgelegd. Je kunt ook uitkijken naar een wat kleiner en gezelliger kerkje. Maar wát je ook wilt en doet, probeer de spelregels van de kerk te volgen. En dat betekent dat je alles in overleg met je eigen geme nte (de kerkeraad) doet. Dan blijkt er veel mogelijk. De spelregels van de kerk vind je in de kerkorde van de kerk. Daarover het volgende: Je vraagt de bevestiging en inzegening van je huwelijk aan bij de kerkeraad van de gemeente waar je wilt trouwen en zegt welke predikant je hei liefst hebt. Dat moet minstens drie weken voor je trouwdag gebeuren. Zodra de aanvraag binncn is, wordt het op zondag a8n de gemeente bekend gemaakt. Zo worden de gemeenteleden er ook bij betrokken. lemand die bezwaren heeft kan dat dan aan de kerkeraad latèn weten. Wanneer je niet in je eigen gemeente trouwt, dan moet de eigen kerkeraad wel bericht krijgen. Dat moet de kerkeraad doen waar je je aanvraag hebt ingediend (uiterlijk 14 dagen voor de trouwdag). Dan kan het ook in je eigen gèmeente worden bekendgemaakt. 'Bruidegom en bruid verklaarden tot elkander lè nemen tot êchtgenoten en getrouwelijk alle plichten te zuí[en vervullen, welke de door wet aan de huwelijkse staat verbonden zijn. Daarop heb ik, in naam der wet, uitspraak gedaan dat zij door de echr aan elkaor zijn verbonden. Als getuigen waren aanwezig..." Afspraken, rechten en plichten. Daarover spreêkt de overheid. Dat is een huwelijk, zakelijk geien. Maar, wie wil alleen zakelijk kijken? In Nedcrland trouwt bijna icderccn 'in gcmeenschap van goederen.' Men vindt dat gewoon. Dit blijkt echter ecn aantal onrechtvaardige gevolgen te kunnen hebben. In de meeste landen is de zakelijke kanl van het huwelijk dan ook anders geregeld. ln Nederland kennen we de "huwelijkse voorwaarden'. Deze huwelijkse voorwaarden zijn niet gebaseerd op wantrouwen, wat veelal gedacht wèrdt. Het is een veilig stellen ten opzichte van elkaar. Het is verstandig je daarover te lsten voorlichten. Iedere notaris kan je daar gratis over adviseren. Hoe gaat het als je uit twee verschillende protestantse kcrkeil komt? Het is niet zo datje beiden lid van één en dezelfde kerk moet zijn of worden. Je kunt er dus voor kiezen om ieder bij de eigen kerk te blijven. Dat kan soms heel verrijkend zijn. Je leert van elkaar. Je kunt het beleven als oecumene in het klein. In één van de huwelijksformulieren is sprake van 'eenheid van het geloof. Vaak is dat uitgelegd als eenheid van kerkgenootschap. Maar dat hoefi het allerminst te be(ekenen. Het betekent wel dat ie samen wèèt dat de Heer een band rnet iullie heeft. Voor de kerkdienst hoeft deze oecumene in de regel ook geen problemen te geven. De meeste proteslantse kerken erkennen elkaars ambten. Dat betekent dat de predikanten over en weer de dienst mogen leiden. Ook in dat geval kun je dus gewoon kerk en predikant zelf kiezen. Uiteraard in overleg met je kerkeraad.

5 Sommigen zullen zeggen: Liefde en trouw kun je niet in een contmct vsstleggen. Trouw zijn aan elkaar betekent dat er steeds opnieuw voor elkaar gekozen moet worden. Zie hierover de pastorale handrciking van het Samenwerkingsorgaanvoor De kcrk in de wereu Geloven en trouwen. "Sarnengevoegd en ge*heiden" het Pastoraat. Trouwen gebeurt in het gemeentehuis. Daar zegje ja tegen elkaar. En sommigen z.eggen dan: de kerk hoeft niet meer. Wat moet er. in de kerk gebeuren? Ook in kerkelijke kring wordt door sommigen een kerkelijke bevesriging van het huwelijk afgewezen. Er valt niets meer te bevesrigen. Het huwelijk is gesloten op hèl gemèènrehuis. Dar huwelijk is werrig en crkend. Dan is, zoals men zegt, een kerkelijke bevesriging een achterhaalde zaak. Anderen zaggen:. juist de gemeenschap van de kerk is de plaats van het huwelijk. Daar wordt je relatie geplaatst in het verbond van God en mensen. Wat de ambtenaar van de burgerlijke srand op het gemeentehuis gedaan heeft is af. Hij heefi oíficieel de man en de vrouw naast elkaar gezet cn het huwelijk geregistreerd en wettig verklaard. In het midden van de gemeenle van Christus, waar het bruidspaar deel van uitmaakt, wordt w8t door de ambtenaar verbonden is vastgèmaakl, verstevigd. Daar worden dimensies aan verbonden die er voor de overheid niet toe doen en door de overheid niet gesteld kunnen worden: liefde, zorg, respect, trouw. En juist omdat mensen weet hebben van het risico van hct leven, het loslaten van een verbond, wordt aan de Heer gevraagd om als derde in het verbond aanwezig te zijn. Hij is mede-paíner. En dat komt lot uitdrukking in de zegen over het paar., In de kerk gaat het niet om een zakelrjk gebeuren. Het gaat over mensen en hun God. Het gaat over beloften, over "het koninkrijk van God'. En daarin gaat het over jou. Wie ben je? Wat doe je? Hoe kijk je naar elkaar? Hoe kijk je tegen de'toekomst aan? Dat alles heeft met geloven te maken. En dan klinken er grote woorden: vrede en onvrede: genade en ongenade; vrij-zijn of slaaf zijn; heil en onheil: heelheid en gebíokenheid; recht en onrecht. Grote woorden die mensen nooit helemaal begrijpen. Geloven is een proces, nooit kom je daarmee klaar' Evenals het huwelijk, daar kom je óók niet mee klaar. Je blijft zoeken, hopelijk en je verwonderen. De bevestiging en inzegening van het huwelijk is niet het eindpunt. Het is het beginpunt van een verbond dat je sámen gaat ervaren. Dat is niet gemakkelijk. Daarom vraag je in de dienst Gods zegen, de "inzegening'. En je vraagt of God mede-partner in je verbond wil zijn, de "bevestiging". 2. DE HTIWELUKSDIENST Trouwen in de kerk betekent meestal een aparte kerkdienst- Ze volgt op het gebeuren in het gemeentehuis. Op een doordeweekse dag. Dat lijkt voor de hand te liggen. Maar je eigen kerkelijke gemeente kan er dan nauwelijks brj zijn. Sommigen kiezen daarom voor een avonddienst. Of gewoon op zondagmorgen, in de dienst van je eigen gemeente. 6

6 Frn aparte diensl op de lrouwdag zelf zal in de meeste gevallen niel een dienst van de eigen gemeenle zijn' Meestal zijn er familieleden, kcnnissen en vrianden. Het is mogelijk dat veel aanwezigen volstrekt onkerketijk, misschien zelfs anti-kerkelijk zijn. Het kan voorkomen dat de eigcn gemeente slechts door de ouderling van dienst en dc predikanr veítegenwoordigd is. Het is dan geên dicnst van dc gewone kerkelijke gemecntc mecr' Het is cen samenkomst van een aantrl nrens n rondom èn met gehuwdcn, waarin gebeden wordt, waarin Cods zegen gevraagd en gegeven wordt' Je kunr je dan aforagen wat dat drn voor een gemeente is' Want de hervormde kerk en de gereformeerde kcrken kcnncn geen getuigcn bij het huwelijk (zoats de rooms-katholieke kerk). De gemeente als totaliteit is getuige en kan als zodanig rangesproken wordcn. Zo ligt het voor de hand dat sommigen ervoor kiezen om hun huwcl'rjk tc Íaten bevestigen en inzegenen in de zondagmorgendienst in de eigen gemeènte. Anderen kiezen voor een diensl op cen avond, Ook in dat gcval kunnen er meestal veel meer mensen uit de eigen gemecnte bij zijn. In vcel gevallen worden die mogelijkheden tc weinig ovendacht' Wanneer je kiest (en soms moet je daarvoor wel kiezen) voor een aparte kerkdienst, dan kunnen er tal van vragen komen. Op welk tijdstip? In welke kerk? Wie zal de predikant zijn? Met wie overleg je daarover? Het is het eenvoudigste als je beiden bii dezelfde kerkelijke gemeente bent aangesloten. Dan ligt het voor de hand je eigen dominee en eigen kerkgebouw te kiezen, al hoeft dat niet' Anders ligt het als je niét uit dezelfde kerkelijke gemeente komt' Wat doe je dan? Er is een traditie om dan te kiezen voor de (wijk)kerk van de bruid. Maar ook dat hoéft natuurlijk niet' Over het algemeen ben je vrij om zelf een predikant te vragen en een kerkgebouw te zoeken. Je kunt dus ook een predikant vragen die je "ligt'. Een predikant die je beiden goed begrijpt en je aanvoelt. De wereld waarírr we leve,l Je bouwt een thuis. Dat thuis staat in de wereld. Die wereld is groter dan enkel onze samenleving, die wereld is aarde en hemel, vogels en vlssen' heuvels en dalen, zoh, maan en sterren. Die wereld is schepping: één groot geheim. Wie kan alles begrijpen? Verschillende volken, rassen en culturen, mannen en vrouwen. leder mens is weer anders. Ieder mens is uniek. En velen kiezen ervoor om getweeën te gaan. Zij ervaren liefde aan elkaar, willen samen verder gaan, zoeken trouw bij elkaar. Trouw zoeken bij elkaar hoéfl niet alleen in de vorm van een huwelijk' Zo kan niet gezegd worden dat een mens pas als mens "afl is als hij/zij getrouwd is. Een mens is mens als hij/zij leeft in relatie tot een ander of anderen. Her is niet goed om het huwelijk te zien als de goddelijke roeping voor ieder mens. Er zijn meer vorínen van veóond en verbondeóeid met elkaar. Maar mensen zijn verdeeld. Oorlog en doodslag, haat en geweld, uitbuiting en onrecht' Mensen kwetsen elkaar; zij verachten elkaar; zij discrimineren elkaar. Veel blijkt dan niet vanzelfsprekend te zijn: liefde en trouw; openheid en aandacht; respect en waardering. Liefde is een gave, een geschenk. Liefde samen met trouw en elkaar is ook een opgave; dat eaat niet vanzelf. Tegenwoordig kiczen veel mensen ervoor om te Saan samenwonen' zè willen niet het huwelijkscontrac(, het "boterbricí1e" ' Daar kunnen vcrschillcnde redenen voor zijn. 8