HEILIGVERKLARING DAMIAAN DE VEUSTER IN DE GODSDIENSTLESSEN

Transcriptie

1 HEILIGVERKLARING DAMIAAN DE VEUSTER IN DE GODSDIENSTLESSEN Op zondag 11 oktober 2009 is Grootste Belg Pater Damiaan heilig verklaard. Dat gebeurt 120 jaar na de dood van deze temperamentvolle Vlaming. Kardinaal Danneels zei ooit van Damiaan dat hij bepaald geen porseleinen heilige is. Er bestaat reeds heel wat didactisch materiaal over Damiaan (in verschillende handboeken, op de website van de Damiaanactie). We vermelden hier als nieuw een dossier op de THOMAS-site en twee publicaties. We formuleren twee uitdagingen voor godsdienstlessen naar aanleiding van de heiligverklaring. Op de THOMAS-site vind je een didactisch dossier dat nieuw en onuitgegeven materiaal samenbrengt : Het dossier, samengesteld door Bart Verbesselt, vertrekt vanuit een aantal hermeneutische knooppunten die richting kunnen geven aan de godsdienstlessen. Infoblokjes bieden achtergrondinformatie die ook door de leerlingen geraadpleegd kan worden (zo bv. over heiligverklaringen, religieus leven, hoe Damiaan kunstenaars inspireerde, ). Op 1 september verscheen bij uitgeverij Lannoo een boek van Dirk MUSSCHOOT (journalist Het Nieuwsblad), Damiaan. De held van Molokaï. Het is een rijk geïllustreerd en zeer vlot en toegankelijk geschreven jeugdboek, boordevol interessante weetjes : Hoe gaat een heiligverklaring in zijn werk? Wat is een mirakel? Wat is lepra precies? Hoe kwam Damiaan op Hawaï terecht?. Bruikbaar lesmateriaal. Van Jan DE VOLDER (Tertio-redacteur) verscheen bij Lannoo een interessant boek : De geest van Damiaan. Een heilige voor onze tijd. We kunnen het vlot geschreven boek zeker aanbevelen als achtergrondlectuur voor de leerkracht. De Volder schreef niet de zoveelste biografie, maar vraagt zich af waarom Damiaan vandaag, in het begin van de 21 ste eeuw, zo aanspreekt :

2 Waarom kozen de Vlamingen hem in 2005 als hun grootste Belg? Omdat hij ook de derde plaats haalde in het Franstalig lijstje de Franstaligen kozen hun grootste Belg apart is hij alles bij elkaar genomen de populairste Belg aller tijden: meer dan Eddy Merckx of Jacques Brel. Is dat niet merkwaardig voor een man die buiten een groot hart en een groot geloof niet abnormaal veel mee had : niet verstandelijk, niet uiterlijk? ( ) Wat is er in zijn leven dat onze tijdgenoten zo aanspreekt? Niet alleen landgenoten, maar ook over de landsgrenzen heen? Niet alleen christenen, maar ook andersgelovigen en niet-gelovigen? Zijn populariteit overstijgt veel grenzen. Wat is er aan zijn leven dat een universele snaar raakt? Spreekt zijn leven misschien aan omdat het postmoderne mensen confronteert met hun zwakheden en tekortkomingen? Damiaan komt naar voren als een man uit één stuk. Hoezeer steekt dat af bij het vaak gefragmenteerde bestaan van onszelf? Damiaan was de man die een sterke keuze maakte en die trouw bleef tot het einde. Hoe groot is het verschil met onze besluiteloosheid? ( ) Wat leert Damiaans zelfgave voor de minsten van de mijnen over een mensenleven dat waard is te worden geleefd? Damiaan was een doener, iemand die er niet vies van was zijn handen vuil te maken : hij bouwde kerken, huizen, verzorgde eigenhandig de melaatsen, ma ar bouwde bovenal aan de gemeenschap van God te midden van de armsten. Misschien spreekt dat aspect ook tot het hart van onze kerk, die al te vaak een vergaderkerk is geworden? (blz. 8-9) Voor godsdienstlessen over Damiaan zie we twee uitdagingen : 1. Een levensbeschouwelijke en godsdienstige benadering van het leven van Damiaan. Een heilige is niet alleen een morele held. Waarom deed Damiaan wat hij deed? Wat dreef hem ten diepste? Hoe hebben de melaatsen hem bekeerd?... Voor deze benadering kan inspiratie en richting gevonden worden in het boek van Jan De Volder. We citeren uit inleiding en slot van het boek : Damiaan was op-en-top een kind van zijn tijd. Hij deelde de missionarisdromen van de kerk van zijn tijd en het beschavingswerk van de negentiende-eeuwse expandererende westerse wereld. ( ) Dat missie veel meer was dan zieltjeswinnerij ontdekte Damiaan geleidelijk. Was hij in het begin van zijn missie er nog vooral op uit zo veel mogelijk zielen te winnen voor het katholieke geloof, geleidelijk aan groeiden zijn medelijden en liefde voor alle mensen, ook voor diegenen die zijn geloof uiteindelijk niet zouden omarmen. ( ) Zijn inzet voor de melaatsen van Molokai, zijn streven om nieuwe gezondheidstechnieken te introduceren, toonden aan dat hij de materiële kant en de gezondheid van het lichaam naar waarde schatte. Toch was hij ook meer dan een ontwikkelingshelper: hij deelde zijn leven met die outcasts aan het einde van de wereld, verzorgde hen eigenhandig, aarzelde niet hen liefdevol aan te raken. Tot hij uiteindelijk zelf melaatse werd en aan de ziekte overleed. (blz. 9) Wat zegt het leven van een negentiende-eeuwse heilige aan onze tijd? Tijdens en na zijn leven is Damiaan De Veuster beschreven als een held, een heilige, een martelaar. Die begrippen klinken gezwollen in een tijd als de onze, die vooral rationeel en geseculariseerd wil zijn.

3 Ons mediatijdperk schotelt ons dagelijks helden voor, uit de sport-, film- of de muziekwereld, die vaak even snel weer van hun voetstuk tuimelen. Niettemin zijn heldendom en heroïek termen die vandaag overdreven aandoen. Alsof Damiaan niet een gewoon mens was, net als wij. Maar in Damiaans leven zit ontegensprekelijk een aspect van heldhaftige onverschrokkenheid, namelijk in de manier waarop hij met het lijden omging. Hij wijdde zijn leven aan de slachtoffers van een van de ellendigste ziekten uit de mensheid. Hun uitzichtloze situatie werd nog verzwaard door hun segregatie uit de samenleving. Hoeveel lijden wordt ook vandaag verzwaard door uitzichtloosheid en eenzaamheid? Dat is meer regel dan uitzondering: gaande van aidszieken op wie een stigma rust, tot kankerpatiënten, psychisch zieken, gevangenen, daklozen, bedelaars en hoogbejaarden die van de gewone samenleving worden geïsoleerd. ( ) Het getuigenis van Damiaan toont evenwel dat er schoonheid, vreugde en menswaardigheid te vinden is, zelfs in de diepste ellende. Misschien juist daar. Hij gaf niet toe aan de hopeloosheid, zijn liefdevolle aanwezigheid alleen al bracht hoop. Een getuigenis wordt pas echt relevant door liefdevolle en onbaatzuchtige aanwezigheid te midden van de armen. Mahathma Gandhi had gelijk toen hij stelde dat het nodig was op zoek te gaan naar de bron van Damiaans heldhaftigheid. De grootste schat die Damiaan de melaatsen gaf, was het evangelie en het geloof in Jezus. Aan armen wordt de blijde boodschap verkondigd, is een teken van Gods rijk op aarde. Meer nog dan met zijn woorden, toonde Damiaan met zijn daden aan dat de echte dienst van God nooit losstaat van de dienst aan de mensen. Bij uitstek door de dienst van de minsten van mijn broeders wordt God gediend. Dat is de blijde boodschap die Jezus van Nazareth heeft gebracht en die Damiaan, in de omstandigheden die de zijne waren, consequent heeft beleefd. Daarom is hij een heilige. Niet in de zin van een volmaakte mens: lang niet iedereen mocht hem en soms had hij zelf wat last van zijn weerbarstige karakter. Maar wat in de ogen van God uiteindelijk telt, is: ik was ziek en gij hebt mij bezocht, ik was naakt en gij hebt mij gekleed, ik had dorst en gij hebt mij te drinken gegeven Damiaan heeft niet anders gedaan. Tegenslagen of onbegrijpende oversten konden hem niet van die levenstaak doen afwijken. Het goede nieuws is dat de liefde tal van fouten bedekt. Hoewel velen, ook katholieken, vandaag vinden dat het geen verschil maakt of Damiaan ook heilig wordt verklaard, toch siert het de rooms-katholieke kerk dat ze zo n leven, zij het na vele decennia, tot universeel voorbeeld wil stellen. De weg naar de heiligheid is bewandelbaar voor iedere mens, wat zijn karakter of geschiedenis ook is.

4 Door zijn ziekte heeft Damiaan zich ten slotte geïdentificeerd met de lijdende Christus. De sprekende foto van de martelaar van de naastenliefde op zijn sterbed is die van het ecce homo, die aan de top van zijn Golgotha is gekomen. In de school van het lijden werd Damiaan gelouterd en bereikte hij een ongeziene spirituele diepte en zuiverheid. Hij had de melaatsheid niet gezocht, maar toen hij zelf de ziekte opliep, werd ze voor hem een onverwacht geschenk. Dat is geen verheerlijking van het lijden, wat de christenen zo vaak wordt verweten. Alleen door zijn zelfgave, zijn lijden en de dood heeft Jezus de wereld verlost. De dienaar is niet beter dan zijn meester, en ook Damiaan is die weg gegaan. Over het lijden en de dood heen wordt onvermoed nieuw leven geschonken. Er is geen Pasen zonder Goede Vrijdag. Dat brengt ons bij de kern van het mysterie dat het christendom is. (blz ) 2. Zoals voor alle gelegenheidslessen geldt ook hier dat het raamplan richtinggevend is. Terreinen, terreindoelen (TD) en ingrediënten (I) bepalen hoe je het thema behandeld. Ze geven mogelijke focussen aan van waaruit je een leerproject rond Damiaan in een bepaald jaar uitwerkt. Ze garanderen ook de levensbeschouwelijke/godsdienstige benadering. Meteen realiseer je met zo n leerproject ook een aantal leerplandoelen. Gelegenheidslessen hoeven niet buiten of naast het leerplan te staan. We geven enkele algemene indicatieve voorbeelden (niet opgesplitst per onderwijsrichting): Vanuit het terrein verhalen in het eerste jaar is het belangrijk om het verhaal van Damiaan te vertellen en/of met de leerlingen op te bouwen. TD : het appèllerende in enkele verhalen aangeven I : Levensbeschouwingen zijn verhalen van gegrepen zijn In het tweede jaar kunnen vanuit het leven van Damiaan heel wat doelen uit het terrein pijn aan bod komen : het omgaan met pijn als een belangrijke levensopdracht herkennen en uitleggen ; aangeven hoe zich inzetten voor anderen pijn kan meebrengen ;. In het terrein innerlijkheid vinden we het ingrediënt: spiegelverhalen : concrete verhalen beluisteren van mensen toen en nu en het belang van innerlijkheid in hun levensproject opsporen. Het TD het omgaan met het lichaam verduidelijken vanuit een christelijke kijk op leven en God in het terrein aarde en lichamelijkheid, kan uitgewerkt worden via de wijze waarop Damiaan in tegenstelling tot de samenleving toen - met melaatsen omging. Identiteit en bronnen van leven zijn de brillen waardoor de onderwerpen in het derde jaar aan bod komen. Zie bv. vanuit het terrein Identiteit - TD : verhalen bespreken van mensen die in Jezus spoor vrij worden vanuit de ervaring van Gods liefde (I : figuren uit de kerkgeschiedenis ) of evangelische sleutels als inspiratie voor het jezelf worden bespreken (I : Wie zijn leven verliest, zal het vinden Mc 8,35). Vanuit het terrein bronnen van leven kan gezocht worden waar Damiaan zijn diepste inspiratie vond om te doen en te blijven doen wat hij deed. Het is interessant om het verhaal van Damiaan te lezen als een roepingsverhaal vanuit het terrein kiezen in het vierde jaar : welke rol hebben mensen daarin gespeeld (ondermeer zijn broer), over keuzes maken én toevallige omstandigheden (de ziekte van zijn broer), (zie I : verhalen en getuigenissen van menselijke keuzen en roepingen die verdiept en geradicaliseerd worden vanuit een authentiek geloven ; zie ook de ingrediënten bij TD : beoordelen wanneer een keuze authentiek en mensbevorderend genoemd kan worden.) In het terrein omgaan met verschil is vanuit de segregatie van melaatsen ondermeer volgend TD zeer toepasselijk : de christelijke voorkeur voor de arme, de vijand en de vreemdeling bespreken als inspiratie en uitdaging.

5 In het vijfde jaar kan bijvoorbeeld het TD : omschrijven hoe opkomen voor waarheid eigen vormen van lijden kan meebrengen, geconcretiseerd worden in het onbegrip dat Damiaan kreeg van sommige van zijn oversten. Maar zijn verhaal klinkt - ondanks alles - ook als een verhaal van hoop en opstanding en nieuwe toekomst voor mensen, zie ingrediënt: nieuwe verhalen van hoop en opstanding. Het lijdensverhaal van Damiaan is een voorbeeld van de wijze waarop christenen lijden kunnen beleven. Met het Damiaan-verhaal kan natuurlijk TD (5 ASO) in Levensbeschouwing en ethiek gerealiseerd worden: met concrete voorbeelden aantonen dat een christelijke houding van personen of groepen een originele en krachtdadige invloed kan uitoefenen op maatschappelijk denken en handelen. In het 6 de jaar komt de levensstijl van de christen aan bod. Zie bv. in 6 BSO, TD : de wisselwerking tussen levensbeschouwing en levensstijl concreet illustreren, met o.m. als I : getuigenisverhalen. In 5TSO ligt in het terrein Grondervaringen en geloof de klemtoon sterk op levensgetuigenissen. Bij het TD: concrete uitdrukkingen van christelijk geloven bespreken, staat als ingrediënt : een heiligenleven. 28 augustus 2009