Zondag 19 november in de Oosterkerk. Aan deze dienst werkte de cantorij Instemming mee olv Grietje Dam Riemersma Ds. Jan Willem Nieboer

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Zondag 19 november in de Oosterkerk. Aan deze dienst werkte de cantorij Instemming mee olv Grietje Dam Riemersma Ds. Jan Willem Nieboer"

Joachim Hendriks
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Zondag 19 november in de Oosterkerk. Aan deze dienst werkte de cantorij Instemming mee olv Grietje Dam Riemersma Ds. Jan Willem Nieboer Gelezen: Genesis 18: en Mattheus 25: Gezongen: Psalm 98: 1 en 4, Votum en groet Gezongen door de cantorij, Wees hier aanwezig (John Goss) door de cantorij, Lied 513, Lied 803: 1, 3, 4 en 6, lied 1007, Cantorij: Veni, Jesu van Cherubini, Als je geen liefde hebt voor elkaar (Hanna Lam), Lied 413, Irisches Segenslied door Cantorij (Fryske oersetting Harm Scheepsma) IETS DOEN OF NIETS DOEN Vooraf: In onze Nieuwe Bijbelvertaling pleit Abraham voor de onschuldigen. In het Hebreeuws gaat het over rechtvaardigen. Dat is toch echt iets anders. Onschuldigen zijn mensen met schone handen, die geen vlieg kwaad doen. Je kunt hartstikke passief zijn en toch onschuldig. Rechtvaardigen zijn mensen die actief voor het goede opkomen, zelfs als ze daar soms vuile handen voor moeten maken. Je kunt nooit hartstikke passief zijn en toch rechtvaardig. Abraham komt op voor die rechtvaardigen, niet voor onschuldigen. Daarom gaat het in deze preek over rechtvaardigen Het is fijn van Abraham; Dat hij zo opkomt voor die hufters daar in Sodom. Heel groots. Of, of zit hij gewoon met een knoop in zijn maag, omdat hij zich zorgen maakt om zijn neefje Lot, die daar in Sodom woont en straks misschien ten onder zal gaan met al die rotzakken? Dat is niet helemaal duidelijk. Wie weet was Abraham best zenuwachtig, dus is het een beetje flauw van mij om erover te beginnen, maar Abraham husselt wel vreemd met zijn argumenten. Aan de ene kant zegt hij: Dat kunt u toch niet maken God, de rechtvaardigen samen met de schuldigen om laten komen! Met andere woorden: Als U die rechtvaardigen nou even naar een veilig plekje brengt mag u voor mijn part al die schuldigen pletten. Daar zit ik niet mee. Aan de andere kant zegt Abraham ook: Wie weet zijn er vijftig rechtvaardigen in die stad, zou u dan niet de hele stad vergeving willen schenken omwille van die vijftig? Dat is veel grootmoediger. Dan komt Abraham immers niet alleen op voor de rechtvaardigen, maar ook voor de schuldigen. Abraham heeft enorm lef vind ik, om God zo aan zijn jasje te trekken. Maar toch, het lijkt er sterk op dat Abraham alles uit de kast haalt om zijn neefje Lot te redden.

2 Zo van: Alle argumenten die ik kan bedenken waar God wel gevoelig voor zal zijn, gooi ik op tafel. Baat het niet dan schaadt het niet. Dan doet Abraham zich ruimhartiger voor dan hij is. Het hemd is nader dan de rok. En wat doet God? God toont zich niet gevoelig voor het eerste argument. Dat van: sneu voor de rechtvaardigen als ze met de boosdoeners samen in vuur en zwavel verdwijnen. God gaat alleen in op het tweede, ruimhartige argument. God zegt: Als er vijftig rechtvaardigen in de stad zijn, zal ik omwille van die vijftig de hele stad vergeving schenken. En ja, eigenlijk zet hij Abraham zo voor het blok. Dat argument blijkt te werken, dus op dat argument moet Abraham wel verder onderhandelen. Hoor je hem pleiten? Als het er nou eens 45 rechtvaardigen zijn, en 40, 30, en ehh 20, sorry hoor nog een keer, als het er nou 10 zijn? Bijzonder hoor, zo n aartsvader die niet alleen opkomt voor de rechtvaardigen maar ook voor de kwaadaardigen. Die de vraag stelt: Hoeveel rechtvaardigen zijn er nodig om deze wereld met al die idioten en ellende bestaansrecht te geven? Dat is een wezenlijk andere manier van kijken. Allen die geloven zijn van Abrahams geslacht, zongen we zonet. We lijken blijkbaar allemaal een beetje op hem. Zou dat dan ook betekenen dat iedereen die gelooft op zo n zelfde manier naar de wereld kijkt? Dat je, als je gelooft, je niet over geeft aan de neiging om schuldigen te zoeken om die vervolgens met een merkwaardig gevoel van voldoening aan de schandpaal te nagelen. Zoals nu gebeurt bij #MeToo, dat een raar soort heksenjacht aan het worden is. Er zit een wonderlijk mechanisme in ons mensen: Alsof met het aanwijzen van schuldigen, onze eigen onschuld groeit. Alsof we bepaalde offers nodig hebben, om de samenleving en onszelf te reinigen. Het is volgens mij niet toevallig dat in onze Nieuwe Bijbelvertaling het woordje rechtvaardigen veranderd wordt in onschuldigen. We zijn gepreoccupeerd met schuld en onschuld, met daders en slachtoffers. Door onze afschuw voor het kwaad te laten blijken met bergen bloemen, knuffels en witte ballonnen, scharen we ons liefst zo snel mogelijk aan de kant van de slachtoffers van al dat kwaad. Wij zijn de grote onschuldigen. Maar pas op: verontwaardiging is een gevaarlijke emotie. Het plaatst het kwaad buiten jezelf. Gelovigen gaan daar niet in mee. Voor hen is het niet afgedaan als de schuldigen aangewezen en gepakt worden. Voor hen is het belangrijk dat er tegenover kwaad en schuld, als tegenwicht rechtvaardigheid wordt ingezet.

3 Hun hoofddoel is niet het met wortel en tak uitroeien van het kwaad, zodat de wereld veilig wordt. Hun hoofddoel is er actief iets tegenover zetten: het goede, zodat de wereld rechtvaardig wordt. Dat zijn twee heel verschillende dingen. Als ik de krant goed lees, krijg ik de indruk dat de hoogste prioriteit voor ons veiligheid is. Maar veiligheid is géén rechtvaardigheid. Veiligheid heeft een beperkende werking, het geldt altijd voor een bepaalde groep. Velen menen dat Europa veiliger wordt als we migranten weren. Daarom heeft Berlusconi ooit afspraken gemaakt met Gadaffi om migranten in Libië tegen te houden, en degenen die wel de oversteek wagen op te pakken en terug te sturen. Veel van die migranten die nu in Libië blijven steken zijn een weerloze prooi voor mensen die overal geld uit weten te slaan. De beelden van mannen die in Libië op de markt als slaaf verkocht werden, kwamen deze week hard binnen. Nee, veiligheid is zeker geen rechtvaardigheid. Van Abraham leren wij dat rechtvaardigheid voor ons gelovigen prioriteit moet hebben. Want rechtvaardigheid is niet beperkend, voor een kleine groep. Rechtvaardigheid straalt juist uit en werkt als gist dat zich niet stoort aan menselijke grenzen. En met zo n stoere afdingende grootvader Abraham, kunnen we niet anders dan er op vertrouwen dat zelfs een klein beetje rechtvaardigheid oneindig veel meer gewicht in de schaal legt dan grote hoeveelheden kwaad. Een gelovige zal dus nooit zeggen: Ach dat is maar een druppel op een gloeiende plaat. Een gelovige zal zeggen: In iedere druppel rechtvaardigheid vind ik een zee aan recht. Er zijn rabbi s die zeggen dat je wel kunt merken dat Abraham nog niet zo heel goed was in onderhandelen. Hij had direct in het begin van 50 naar 40 moeten gaan. Dus niet dat rare tussenstapje van 45. Dan was hij bij één uitgekomen. Want per slot van rekening had God al eens een hele wereld gered omwille van één rechtvaardige; bij Noach. Dus, wie weet was het dan wel gelukt. Dan had Abraham ook even kunnen informeren of die enige rechtvaardige wel zijn neefje Lot was. Maar ja, alle begin is moeilijk. De moraal van het verhaal is in ieder geval niet dat rechtvaardigen er zijn om gered te worden. Maar: Rechtvaardigen zijn er om te redden. Met ieder mens een hele wereld. Nu naar het verhaal van Jezus

4 Een beetje een ouderwets verhaal waarin mensen verdeeld worden voor het laatste oordeel. Daar geloven wij toch niet meer in. Dat primitieve gedoe met eeuwige bestraffing, brrr, wat hadden mensen vroeger toch een benauwend geloof. Maar de vraag is of het oordeel waar wij moderne mensen de wereld aan onderwerpen niet veel benauwender is: Bij ons zijn de schapen de slachtoffers en de bokken de daders; De bokken de schuldigen en de schapen de onschuldigen. Maar dit verhaal wil dat juist aan de kaak stellen. Dat laatste oordeel is het oordeel waarmee God de wereld bekijkt. En zie je, wat er gebeurt? God scheidt niet tussen daders en slachtoffers. God scheidt tussen rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Tussen mensen die íets doen en mensen die níets doen. Dat maakt het verschil. In 2006 hing Madonna tijdens haar stadionconcerten aan een groot spiegelkruis. SGP-jongeren vroegen minister Donner het concert te verbieden, omdat zij met haar act gelovigen kwetste. Weer die indeling van schapen en bokken: een schuldige godslasteraar tegenover onschuldige gelovigen. We hebben de scene met een groep in onze kerk bekeken en zagen iets anders. Voorafgaand aan de scene vertellen dansers een persoonlijk verhaal over onrecht. Over kindermishandeling bijvoorbeeld: Mijn vader greep me bij de keel en tilde mijn voeten van de grond. Ben je ooit wel eens zo hard geslagen dat je lichaam door de kamer vloog? Vroeg of laat vallen we allemaal op de vloer. Maar uiteindelijk gaat het erom hoe je weer opstaat. Ik heb geleerd dat er leven is, zelfs op de donkerste plekken. Ik kan mijn vader niet de schuld geven. Ik weet dat hij diep van binnen van mij hield. Daarna komt het spiegelkruis omhoog en zingt Madonna een soort belijdenis. Boven haar hoofd loopt een teller omhoog naar een astronomisch hoog getal. Als hij bij is aangekomen stopt hij. Het blijken het aantal kinderen te zijn in Afrika die wees geworden zijn als gevolg van aids.

Dan schieten bijbelteksten over het immense podium: Ik had honger en jij gaf me te eten Ik was naakt en jij kleedde mij Ik was ziek en jij zorgde voor mij Ik was een vreemdeling en jij nam me op.

5 Dan schieten bijbelteksten over het immense podium: Ik had honger en jij gaf me te eten Ik was naakt en jij kleedde mij Ik was ziek en jij zorgde voor mij Ik was een vreemdeling en jij nam me op. En God zei: Wat je deed voor mijn minste broeders Heb je voor mij gedaan. Mattheüs 25:35. Madonna is inmiddels van het kruis afgekomen. Ze heeft haar doornenkroon afgedaan en ligt languit op de vloer met haar armen wijd. Als je iets weet van het katholicisme herken je de houding van de priesterwijding. De scene begint dus bij de identificatie met het lijden van Christus aan het kruis. Daarna gaat het naar de navolging van Christus. Een bijzonder beeldende uitleg van ons verhaal van vanmorgen. Uit onverwachte hoek.

Vergelijkbare documenten

Gezongen: Psalm 138: 1 en 4, Lied 303, Lied 1008, Lied 995, Lied 803: 1, 2 en 3, Lied 803: 4, 5 en 6 en Lied 981

Zondag 24 juli 2016, Martinikerk. Ds. Jan Willem Nieboer Gelezen: Genesis 18: 16-33 en Lucas: 11:1-13 Gezongen: Psalm 138: 1 en 4, Lied 303, Lied 1008, Lied 995, Lied 803: 1, 2 en 3, Lied 803: 4, 5 en