Handels- en investeringscijfers Nederland-Verenigde Staten 1

Transcriptie

1 Handels- en investeringscijfers Nederland-Verenigde Staten 1 1. Samenvatting en conclusie De VS is een bijzonder belangrijke handelspartner van Nederland: de bilaterale goederenhandel in 2016 bedroeg 48 miljard euro, waarvan de goederenexport naar de VS 17,7 miljard euro beliep. Daarnaast voerde Nederland in 2016 voor 17 miljard euro aan diensten naar de VS uit. Verder is de bilaterale investeringsrelatie bijzonder intensief. Nederlandse bedrijven hadden ultimo 2016 voor 170 miljard euro aan directe buitenlandse investeringen (FDI, standen) in de VS. Andersom zijn Amerikaanse ondernemingen de belangrijkste buitenlandse investeerders in Nederland. Eind 2016 had het Amerikaanse bedrijfsleven voor krap 118 miljard euro aan FDI in Nederland. 2. Economie en buitenlandse handel De Amerikaanse economie is verreweg de grootste ter wereld. Dankzij de relatief hoge productiviteit, het redelijk grote aantal Amerikanen met een baan en de lange werkweken is het gemiddelde inkomen per hoofd in de VS met US dollar (2017, 326,5 miljoen inwoners) aanmerkelijk hoger dan in de meeste EU-lidstaten 2. Canada ( US dollar) en Nederland ( US dollar) scoren duidelijk lager. Toch kalft volgens critici de relatief goede Amerikaanse inkomenspositie af. Het welvaartsniveau van de overgrote meerderheid in de VS is volgens de Amerikaanse econoom Clyde Prestowitz vandaag de dag vergelijkbaar met dat in West-Europa. Een belangrijke reden hiervoor is de hoge en de afgelopen decennia fors toegenomen inkomensongelijkheid in de VS. Deze ligt inmiddels volgens onderzoek van Thomas Piketty op het hoogste niveau in meer dan honderd jaar 3. Kader - Grote investeringsachterstanden De relatieve inkomensdaling van de meeste Amerikanen lijkt nog niet te worden gekeerd aldus diverse economen. Een hoofdreden is dat de VS volgens hen te weinig in hun toekomstige welvaartscheppende vermogen investeren, zoals de fysieke infrastructuur. Door het jarenlange verwaarlozen van investeringen in havens, vliegvelden, kanalen, wegen en spoorlijnen, is de conditie hiervan volgens The American Society of Cival Engineers vaak bijzonder slecht 4. Zo is een derde van de belangrijkste wegen in matige of slechte conditie. Ook schiet de capaciteit tekort: de kosten van files belopen jaarlijks ruim 78 miljard US dollar 1 Dit overzicht is in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken gemaakt. 2 Op de Human Development Index van de VN deze kijkt iets breder dan enkel het bbp per hoofd, namelijk ook naar levensverwachting en analfabetisme staan de VS 8 e (NL staat 5 e, Canada 9 e ). 3 De inkomensverschillen in de VS zijn ook zo'n beetje het grootst van alle OESO-lidstaten. Vooral onder de Republikeinse presidenten Reagan, Bush sr. en Bush jr. is de rijkste bovenlaag er flink op vooruit gegaan. Zo ging maar liefst 58% van de economische groei in de periode naar de rijkste 1% van de Amerikanen (Piketty, 2010). Dit ondanks president Clintons ( ) nivellerende beleid, waardoor alle inkomensgroepen van de forse welvaartsgroei tijdens zijn ambtsperiode konden profiteren. Inmiddels gaat de helft van het Amerikaanse nationale inkomen naar de rijkste 10% Amerikanen. De rijkste 1% strijkt zelfs 18% van het bbp op. In Nederland en Frankrijk toucheren de 1% hoogste inkomens respectievelijk 5% en ruim 7% van het bbp. 4 Ter illustratie: de VS staat op de Logistics Performance Index 2016 van de Wereldbank 10 e (NL staat 4 e ). Bij de IMDindicator Quality of watertransport vallen de VS buiten de top-10 (NL staat 1 e ) (IMD, 2016). Op de IMD-indicator Maintenance and development (deze meet of het onderhoud en de ontwikkeling van fysieke infrastructuur adequaat geplant en gefinancierd is) moeten de VS enkele tientallen landen voorgaan (NL behoort tot de mondiale koplopers). 1 van 16

2 overeenkomend met 710 US dollar per automobilist. Bovendien is bij het energienetwerk, scholen, waterleidingen en afvalverwerking over een brede linie sprake van grote investeringsachterstanden. Ook bij de ICT-infrastructuur scoren de VS niet over de hele linie goed. Zo moeten de VS bij de penetratie van breedband veertien andere landen laten voorgaan (OECD, 2017, stand 2016), waaronder Nederland (mondiaal 3 e plaats). Teven is de snelheid aanzienlijk lager dan in bijvoorbeeld Japan, Frankrijk en Zuid- Korea, terwijl de Amerikaanse prijzen voor breedband in internationaal perspectief hoog zijn. Op de WEFranglijst Most advanced ICT-economies scoren de VS een zevende plaats (NL staat 4 e ) (WEF, 2015), terwijl de VS bij IMD een heel goed 3 e positie bezetten ( 2017/world_digital_competitiveness_yearbook_2017.pdf). Goed ondernemingsklimaat Ondanks de investeringsachterstanden, beschikken de VS nog altijd over een uitstekend ondernemingsklimaat. Zo plaats IMD Business School de Amerikaanse economie op de 4 e plaats. Op de ranglijst van het World Economic Forum (WEF) staan de VS op de 2 e positie. Op de ranglijst Doing Business 5 van de Wereldbank deze ranglijst kijkt naar een geringer aantal indicatoren dan die van het WEF, IMD en EIU - staan de VS 8 e (van in totaal 190 landen, NL staat 28 e, Canada 22 e ). Ook op de Corruption Perception Index van Transparency International scoren de Amerikanen redelijk goed met een 18 e positie (van in totaal 176 landen, NL staat 8 e ). Resultante van het goede ondernemingsklimaat zijn onder meer de bijzonder hoge buitenlandse directe investeringen in de VS (zie paragraaf 3). Ook zijn het Amerikaanse universiteiten die de beste ter wereld zijn, al bevolkt een groot en toenemend aantal buitenlandse studenten Harvard en Princeton (The Economist, 2011), die na hun studie ook meer dan vroeger weer terugkeren naar hun geboorteland. Verder is de uitwisseling van kennis tussen universiteiten en het bedrijfsleven in de VS beter dan in veel andere landen. Amerikaanse ondernemingen zijn volgens IMD Business School sowieso in internationaal opzicht goed in het innoveren van hun producten en bedrijfsprocessen. Wel lijkt het Amerikaanse vernieuwingsvermogen absoluut en relatief minder groot te zijn dan een of twee decennia geleden (Waters, 2011). Toch staan de VS wereldwijd bovenaan met het absolute aantal nieuwe patenten (WIPO, 2014, relatief vallen ze echter buiten de mondiale top-10 (WIPO, 2016)). Ook de R&D-uitgaven als percentage van het bbp is met 2,7% (2013) 6 hoger dan in de meeste EU-lidstaten (Nederland scoorde in ,0%, EU-gemiddelde = 2,0% (Eurostat, 2017)). INSEAD-WIPO (2016) plaatst de Amerikanen op de vierde plek van hun World Wide Innovationindex (Nederland staat 9 e ). Voorts wordt een relatief groot deel van het (potentiële) menselijk kapitaal niet benut: de werkgelegenheidsgraad (het deel van de beroepsbevolking met een betaalde baan) bedroeg volgens de OESO (2016) in ,7%, tegenover 74,1% in Nederland en 80,2% in Zwitserland. In vergelijking met 5 Deze ranglijst meet het gemak waarmee in een land zaken kan worden gedaan. Daarbij wordt onder meer gekeken naar het starten van een bedrijf, het verkrijgen van een bouwvergunning, een elektriciteitsaansluiting en krediet, het registeren van eigendom, de mate van bescherming van investeerders, grensoverschrijdend kunnen handelen en de kosten daarvan en de mogelijkheid om contracten nageleefd te krijgen (functioneren van rechtbank (proceslengte, objectiviteit) e.d.). 6 Eurostat (2017) heeft geen recenter cijfer beschikbaar. 2 van 16

3 het OESO-gemiddelde (66,3%) scoren de VS wel iets hoger. Verder is het officiële Amerikaanse werkloosheidscijfer lager dan in veel andere OESO-landen. Maar de werkgelegenheidscijfers lijken er op te duiden dat een fors gedeelte van het (potentiële) Amerikaanse menselijk kapitaal (permanent) aan de kant staat. Volgens de Economist Intelligence Unit (EIU) groeit het Amerikaanse bbp-groei dit jaar met 2,2%. Voor 2018 en 2019 voorziet EIU een vergelijkbare economisch groeicijfer. Het Amerikaanse bbp bedraagt in 2017 volgens EIU miljard US dollar. Dit is ruim 23 keer het Nederlandse bbp (831 miljard US dollar (733 miljard euro)). Buitenlandse handel Amerikanen voeren al jaren meer goederen in dan zij exporteren. Op de dienstenbalans hebben ze juist een overschot. Per saldo hebben de VS een tekort op de lopende rekening. Volgens EIU zetten de VS ook de komende jaren deze langjarige traditie voort. Naast de Amerikaanse consument draagt ook de overheid zelf aan het tekort bij, omdat zij - op enkele jaren tijdens de Clinton Administration na - eveneens meer uitgeeft dan zij binnenkrijgt 7. De laatste jaren loopt het lopende rekeningtekort op. Overigens zijn de VS, ondanks het handelstekort, na China de grootste exporteur ter wereld (zie figuur 1). Tabel 1: buitenlandse goederen- en dienstenhandel (%-volumemutatie t.o.v. voorgaand jaar) Invoer Uitvoer ,1 3, ,5 4, ,0 0, ,3-0, ,2 3, ,8 3, ,7 3,1 Bron: EIU Country Report, Tabel 2: belangrijkste Amerikaanse export- en importproducten Belangrijkste importproducten Landbouwproducten, aardolie, kapitaalgoederen (computers, telecommunicatie apparatuur, kantoormachines), consumentengoederen (automobielen, kleding, medicijnen, meubilair, speelgoed) Belangrijkste exportproducten Landbouwproducten (sojabonen, fruit, maïs), organische chemicaliën, kapitaalgoederen (vliegtuigen, computers, telecommunicatie apparatuur), consumentengoederen (voertuigen, medicijnen) 7 Beide tekorten tezamen noemen economen en politici vaak de twin deficits. Onderling hangen ze ook samen. Zo is het zeer waarschijnlijk dat het tekort op de handelsbalans daalt als de Amerikaanse overheid haar financieringstekort reduceert door de belastingen te verhogen. 3 van 16

4 Bron: CIA World Factbook. 4 van 16

5 Figuur 1 Mondiale goederenexport top-10 Top 10 exporters of goods (2016) in millions of US dollars and percentage share in world exports China United States Germany Japan Netherlands Hong Kong, China South Korea France Italy United Kingdom 13,4 9,2 8,5 4,1 3,6 3,3 3,1 3,1 2,9 2, Bron: World Trade Organisation, Belangrijkste Amerikaanse handelspartners Nafta-landen Canada en Mexico vormen samen met China de top-3 van de belangrijkste Amerikaanse handelspartners (zie tabel 2A en 2B). Japan volgt direct daarna. Met alle vier hebben de VS een handelstekort. Anders ligt het bij Nederland. Onze uitvoer naar de VS is al jaren lager dan onze import. Dit past bij de Nederlandse rol van handelsnatie: we kopen per saldo veel handelswaar buiten Europa om dit binnen de EU te verkopen. Oftewel met veel, zeker grote landen buiten Europa als de VS en China heeft Nederland een handelstekort, terwijl 'we' met veel Europese landen juist een overschot hebben. Nederland is de 8 e Amerikaanse exportmarkt van goederen (zie tabel 2A). In 2016 ging krap 2,7% van de Amerikaanse goederenuitvoer met een waarde van bijna 36 miljard euro naar Nederland. Tabel 2A: Voornaamste Amerikaanse exportpartners (bedragen x euro) Importers Exported value in 2014 Exported value in 2015 Exported value in 2016 Totale waarde Amerikaanse exportexport Canada Mexico van 16

6 3 China Japan United Kingdom Germany Korea, Republic of Netherlands Bron: ITC, Nederland behoort niet tot de belangrijkste Amerikaanse goederenleveranciers met een 23e positie (zie tabel 2B) en een afname van bijna 15 miljard euro (0,7% van de totale Amerikaanse goederenimportwaarde). Tabel 2B: Voornaamste Amerikaanse importpartners (bedragen x euro) Exporters Imported value in 2014 Imported value in 2015 Imported value in 2016 Totale waarde Amerikaanse goederenimport China Mexico Canada Japan Germany Korea, Republic of United Kingdom France India Italy Ireland Viet Nam Taiwan Malaysia Switzerland Thailand Brazil Israel Indonesia van 16

7 20 Singapore Saudi Arabia Belgium Netherlands Bron: ITC, van 16

8 Kader - Toelichting bij cijferverschillen totale in- en uitvoerwaarden De diverse tabellen in dit document bevatten (o.a.) de totale uit- en invoerwaarde van Nederlandse goederenhandel met de VS. De cijfers in tabel 3 en 4 stammen van het CBS. In de tabellen 2A en 2B staan de cijfers met de belangrijkste handelspartners van de VS. Deze handelscijfers stammen van het ITC (onderdeel van UNCTAD). Helaas blijken deze cijfers af te wijken van de CBS-cijfers. Dit komt vaak voor. De oorzaak is in belangrijke mate terug te voeren op verschillen in meten/betrouwbaarheid van meetmethode. De CBS-cijfers geven o.i. een (veel) getrouwer beeld van de Nederlandse totale handel met de VS dan die van ITC. Wel geven de ITC-cijfers een goede indicatie van de omvang/importantie van de verschillende VS handelspartners. Handel vanuit Nederlands perspectief Andersom zijn de VS voor Nederland een heel belangrijkere handelspartner (zie tabel 3, ook voor de samenstelling en zie tabel I in de bijlagen voor de Nederlandse goederenexporttop-10). In 2016 ging 3,9% (overeenkomend met 17,7 miljard euro) van de Nederlandse goederenexport (van in totaal 425 miljard euro) naar de VS. Daarmee waren de VS de 5 e afzetmarkt. Aan diensten voerde Nederland in 2016 voor 17 miljard euro naar de VS uit (zie tabel II in de bijlagen). Daarmee waren de VS de 4 e Nederlandse exportbestemming voor diensten. Tabel 3: Nederlandse goederenuitvoer naar de VS, bedragen x euro volgens SITC-indeling Totaal Nederlandse goederenuitvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, Bij de goedereninvoer kwam in 2016 volgens CBS-gegevens 30,3 miljard euro van onze totale goederenimport uit de VS (zie tabel 4, ook voor de samenstelling). Dit was 8,1% van onze totale goedereninvoer (de totale Nederlandse goederenimport had in 2016 een waarde van 373 miljard euro). 8 van 16

9 Tabel 4: Nederlandse goedereninvoer uit de VS, bedragen x euro volgens SITC-indeling Totale Nederlandse goedereninvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen, niet eetbaar Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, Directe buitenlandse investeringen De gecumuleerde Nederlandse directe buitenlandse investeringen (FDI) 8 (standencijfers en FDI-cijfers exclusief BFI s (Bijzondere Financiële Instellingen 9 ) in de VS bedroegen eind 2016 bijna 170 miljard euro (zie tabel 5). Dit was 12,8% van de totale Nederlandse FDI in de wereld. Deze bedroegen eind miljard euro (DNB, 2017). De VS behoren tot de op een (het VK) na grootste Nederlandse FDI-bestemmingen (zie ook tabel III in de bijlagen). Volgens de UNCTAD (2017) bedroeg de gecumuleerde waarde van alle buitenlandse FDI in de VS ultimo miljard US dollar (World Investment Report 2017, standen). Dit was 34,3% van het Amerikaanse bbp. Hiermee steekt het land in internationaal perspectief redelijk positief af; gelet op de bbp-omvang scoren de VS zelfs heel goed (zie tabel 6). De VS zijn verreweg de grootste ontvanger 8 Directe buitenlandse investeringen (FDI) zijn investeringen door buitenlandse ondernemingen, waarbij de buitenlandse onderneming (mede)zeggenschap verkrijgt over het bedrijf waarin wordt geïnvesteerd. Het kan de vorm hebben van onder meer een participatie (als een joint venture), een totale overname of een geheel van de grond af op te bouwen dochteronderneming. Voor de volledigheid: FDI omvatten geen aankopen van aandelen door beleggers of speculanten. De "stock"- of standencijfers vertegenwoordigen de gecumuleerde waarde van alle in het verleden tot heden gedane FDI. (Deze omvatten de totale waarde van de vorderingen en verplichtingen van ondernemingen ten opzichte van het buitenland op een bepaald moment. De standen omvatten de gecumuleerde transacties, aangepast voor prijs-, wisselkoers- en overige mutaties (waaronder goodwill) en betreffen zowel kapitaaldeelnemingen als alle overige financiële transacties tussen gelieerde ondernemingen (leningen, ingehouden winsten, mutaties in rekeningen-courant, storting van werkkapitaal), evenals de aan- en verkoop van onroerend goed). 9 BFI's worden in de volksmond brievenbusfirma's genoemd. Ondernemingen (dus) die veelal om fiscale redenen formeel/juridisch in een land zijn gevestigd zonder dat sprake is van wezenlijke feitelijke economische activiteiten in dat land zelf. DNB omschrijft BFI's (Bijzondere Financiële Instellingen) als "ondernemingen of instellingen, ongeacht de rechtsvorm, welke ingezetenen zijn en waarin niet-ingezetenen, direct of indirect, via aandelenkapitaal of anderszins deelnemen en die tot doel hebben, of zich in belangrijke mate bezighouden met, het ontvangen van middelen van nietingezetenen en het doorbetalen daarvan aan niet-ingezetenen" (DNB, 2011). De economische bijdrage van de brievenbusfirma s aan de Nederlandse economie is 3 tot 3,4 miljard euro inclusief alle belastinginkomsten (SEO, 2013). Volgens de Volkskrant (13 oktober 2015) kent Nederland van deze firma s. 9 van 16

10 van FDI in de wereld met een aandeel van 23,9% in de totale mondiale inkomende FDI-omvang (zie figuur A in de bijlagen). Nederland had met een FDI-omvang van 170 miljard euro een aandeel van circa 2,9% in de totale FDI in de VS 10. Dat maakt het Nederlandse bedrijfsleven, afgaande op de DNB-cijfers, tot een redelijke investeerder in het land. Het kan een onderschatting zijn als bijvoorbeeld investeringen van de Brits- Nederlandse concerns Unilever en Shell in de VS via hun Londense hoofdkantoren staan geregistreerd 11. Volgens DNB-cijfers hadden de Amerikaanse FDI in Nederland ultimo 2016 een gecumuleerde waarde van bijna 118 miljard euro (zie tabel 5). Dit was 15,3% van de totale FDI in ons land (de totale waarde van alle FDI in Nederland bedroeg eind miljard euro (DNB, 2017)). Hiermee zijn de VS de grootste buitenlandse investeerder in Nederland. De Amerikaanse FDI in Nederland zijn bescheiden (circa 2,0%) in vergelijking met de totale Amerikaanse FDI in de wereld. Deze bedroegen eind miljard US dollar. Daarmee waren de VS de grootste buitenlandse investeerder ter wereld (zie fig. 3). Tabel 5: Investeringsrelatie Nederland-de VS Amerikaanse investeringen in Nederland, excl. BFI's 12 (x miljoen euro) Standen Nederlandse investeringen in de VS, excl. BFI's (x miljoen euro) Standen Bron: DNB, Kader - Impact directe buitenlandse investeringen Volgens onderzoek leveren directe buitenlandse investeringen (FDI) vaak een belangrijke bijdrage aan het versterken van de economie en de groei van de welvaart van een land. Cijfers voor Nederland kunnen dit illustreren, te meer omdat Nederland zowel absoluut als relatief veel directe buitenlandse investeringen heeft aangetrokken. Zo zorgen buitenlandse bedrijven voor circa 15% van alle banen in de private sector in Nederland. Het gaat dan om ruim arbeidsplaatsen. Ook zijn buitenlandse ondernemingen goed voor ongeveer 26% van de totale toegevoegde waarde van het bedrijfsleven (dit is de bijdrage aan het bbp). Verder zijn buitenlandse bedrijven goed voor 34% van de totale omzet in Nederland en voor 24% van de investeringen in vaste activa. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor 30% van de R&D-uitgaven. 10 Hierbij zijn FDI-investeringen exclusief de BFI s genomen (zie verder in dit document de toelichting/uitleg op BFI s). Nederland heeft een bijzonder grote in- en uitgaande FDI-belangen (standen), zeker inclusief BFI s. Eind 2016 bedroeg de totale uitgaande FDI-omvang miljard euro (standen) (DNB, 2017). Dit maakt dat de positie van Nederland als buitenlandse investeerder sterk kan verschillen of wordt gekeken naar de FDI inclusief of exclusief BFI s. 11 Bij Shell is dit geregeld het geval. 12 Bfi's worden in de volksmond brievenbusfirma's genoemd. Ondernemingen (dus) die veelal om fiscale redenen formeel/juridisch in een land zijn gevestigd zonder dat sprake is van wezenlijke feitelijke economische activiteiten in dat land zelf. DNB omschrijft bfi's (bijzondere financiële instellingen) als "ondernemingen of instellingen, ongeacht de rechtsvorm, welke ingezetenen zijn en waarin niet-ingezetenen, direct of indirect, via aandelenkapitaal of anderszins deelnemen en die tot doel hebben, of zich in belangrijke mate bezighouden met, het ontvangen van middelen van nietingezetenen en het doorbetalen daarvan aan niet-ingezetenen" (DNB, 2011). De economische bijdrage van de brievenbusfirma s aan de Nederlandse economie is 3 tot 3,4 miljard euro inclusief alle belastinginkomsten (SEO, 2013). Volgens de Volkskrant (2013) kent Nederland circa van deze firma s. 1 van 16

11 Buitenlandse bedrijven zijn innovatiever dan het gemiddelde Nederlandse bedrijf en de arbeidsproductiviteit van hun werknemers ligt op een hoger niveau. Zij betalen hun werknemers doorgaans 10% meer en spenderen meer geld en tijd aan training van hun werknemers dan nationale bedrijven. Bron: CBS, 2013 en 2015 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/NFIA, Tabel 6: Inkomende FDI (standen) als % van bbp (2015) België 103,1 Canada 48,7 Denemarken 34,2 Duitsland 33,4 Ierland 183,0 Italië 18,5 Finland 40,2 Frankrijk 31,9 Nederland 95,8 Noorwegen 38,3 Polen 44,9 Spanje 44,5 Slowakije 55,6 Tsjechië 62,2 Verenigde Staten 34,3 Verenigd Koninkrijk 51,1 Zweden 57,2 Zwitserland 125,3 Bron: UNCTAD, Figuur 3 - Mondiale top-10 van FDI-investeerders (in miljarden US dollar) 1 van 16

12 Uitgaande FDI, standen eind 2016 in miljarden US dollar VS China, incl. Hongk Verenigd Koninkrijk Japan Duitsland Frankrijk Nederland Canada Zwitserland Ierland Bron: UNCTAD, Den Haag/München, november 2017 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/directie KAI/Unit Omgevingskennis drs. R.J. (Ron) Hogenboom - economisch redacteur 1 van 16

13 Bijlagen Tabel I Nederlandse uitvoertop-10 (goederenuitvoer, bedragen x euro, tenzij anders aangegeven) Jan.-juli 2016 Jan.-juli %- mutatie j-j 2017 t.o.v. j-j 2016 Totale waarde Nederlandse goederenexport ,9 1 Duitsland ,8 2 België ,9 3 Verenigd Koninkrijk ,2 4 Frankrijk ,7 5 Verenigde Staten ,2 6 Italië ,7 7 Spanje ,0 8 Polen ,4 9 China (Volksrepubliek) ,4 10 Zweden ,4 Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Tabel II Nederlandse uitvoertop-10 (dienstenuitvoer, bedragen x 1 miljoen euro, tenzij anders aangegeven) Totale waarde Nederlandse dienstenuitvoer %- mutatie 2016 t.o.v ,6 1 Ierland ,2 2 Duitsland ,9 3 Verenigd Koninkrijk ,2 4 Verenigde Staten ,8 5 Zwitserland ,7 6 Frankrijk ,6 7 Singapore ,6 8 België ,5 9 Italië ,5 1 van 16

14 10 Spanje ,7 Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, van 16

15 Tabel III - Top-10 bestemmingslanden van Nederlandse Directe Buitenlandse Investeringen (FDI)in de wereld, exclusief BFI's (x miljoen euro) % van totaal Totale waarde uitgaande directe buitenlandse investeringen Verenigd Koninkrijk ,8 2 VS ,8 3 Zwitserland ,0 4 Luxemburg ,2 5 Brazilië ,7 6 Duitsland ,3 7 Italië ,1 8 België ,5 9 Frankrijk ,6 10 Australië ,9 Bron: DNB, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Tabel IV - Top-10 van Directe Buitenlandse Investeringen (FDI) in Nederland naar herkomstland, exclusief BFI's (x miljoen euro) % van totaal Totale waarde inkomende directe buitenlandse investeringen VS ,3 2 Luxemburg ,3 3 Verenigd Koninkrijk ,1 4 België ,3 5 Duitsland ,7 6 Zwitserland ,5 7 Bermuda s ,3 8 Frankrijk ,6 9 Ierland ,2 10 Japan ,0 Bron: DNB, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, van 16

16 Figuur A Mondiale top-10 van grootste ontvangende FDI-landen Inkomende FDI, standen eind 2016 in miljarden US dollar VS 6391 China, incl. Hongk Verenigd Koninkrijk Singapore Canada Ierland Nederland Zwitserland Duitsland Frankrijk Bron: UNCTAD, 2017 en RVO.nl, van 16