Handels- en investeringscijfers België-Nederland 1

Transcriptie

1 Handels- en investeringscijfers België-Nederland 1 1. Samenvatting België behoort tot de vijf belangrijkste exportmarkten van Nederland. De bilaterale goederenhandel met België had in 2016 een omvang van bijna 82 miljard euro, inclusief de dienstenhandel was dit 93 miljard euro. Daarbij had de Nederlandse goederenexport een waarde van bijna 44 miljard euro. Daarnaast exporteerde Nederland in 2016 voor 5,5 miljard euro aan diensten naar België. Nederlandse ondernemingen hadden eind 2015 volgens DNB-cijfers belangen ter grootte van 66,2 miljard euro (FDI, directe buitenlandse investeringen) in België. Andersom behoort het Belgische bedrijfsleven tot de grootste investeerders in Nederland. 2. Economie en buitenlandse handel Het gemiddelde inkomen in België bedraagt volgens FocusEconomics euro. Gecorrigeerd voor koopkrachtpariteiten (PPP) bedraagt het inkomen USD 2 per inwoner (11,3 miljoen inwoners). Ter vergelijking: het Nederlandse gemiddelde bbp bedraagt euro en (gecorrigeerd voor PPP) USD. Het Belgische bbp bedroeg in miljard euro. Dit was 61% van het Nederlandse bbp (692 miljard euro). Volgens FocusEconomics groeit het Belgische bbp dit en volgend jaar met jaarlijks 1,4% (zie figuur 1). Dit is iets lager dan de gehele eurozone groeit (1,6% p.j.). Figuur 1 Ontwikkeling Belgische economie (volumegroei t.o.v. voorgaand jaar) % 6 5 investeringen bbp Bron: FocusEconomics, Het Belgische welvaartsniveau lag % boven het EU-gemiddelde, tegenover 28% voor Nederland (zie figuur A in bijlage). Het Belgische welvaartspeil rust op een bijzonder hoge 1 Dit overzicht is in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken gemaakt. 2 Dit wil zeggen dat gecorrigeerd is voor de feitelijke koopkracht van een US dollar in het betreffende land. In het ene land kun je voor een US dollar (of euro) meer goederen of diensten kopen dan in een ander land. Ergo, in het ene land kun je van een inkomen van US dollar prima rondkomen, terwijl in het andere land dit bedrag amper voldoende is om fatsoenlijke huisvesting voor een half jaar te financieren. 1 van 11

2 arbeidsarbeidsproductiviteit 3. De Belgische arbeidsparticipatie ligt daarentegen met 67,2% beneden het EU-gemiddelde (70,1%) en de Nederlandse arbeidsdeelname (76,4%). Vooral laag- en ongeschoolden en 55+-ers staan in België relatief veel buiten het arbeidsproces 4. Positie op Human Development Index Op de Human Development Index van de VN deze index kijkt breder dan het bbp per hoofd (PPP), namelijk ook naar levensverwachting/gezondheidszorg en analfabetisme/opleidingsniveau staat België 21 e. Noorwegen staat wereldwijd op de 1 e positie, Denemarken staat 4 e, Nederland staat 5 e, Duitsland 6 e, Zweden 14 e, Frankrijk 22 e, Oostenrijk 23 e en Finland 24 e. België heeft een redelijk ondernemingsklimaat; het World Economic Forum (WEF) plaatst het land op een 17 e positie qua meest aantrekkelijk vestigings- en investeringsklimaat (GCI , in totaal kent deze ranglijst 138 landen, zie figuur 2 met een selectie van landen). Op de vergelijkbare IMD-ranglijst staat België 22 e (Nederland staat 8 e ). Het WEF noemt als grootste belemmeringen in het Belgische ondernemingsklimaat de hoogte van de belastingtarieven, de complexiteit van het fiscale stelsel, de starre arbeidsmarkt(regulering), overheidsbureaucratie en een tekortschietende fysieke infrastructuur. Figuur 2 Score België op WEF-ranglijst Zwitserland Nederland Duitsland Zweden Verenigd Koninkrijk Finland Noorwegen Denemarken Canada België Oostenrijk Frankrijk Ierland WEF, De Belgische arbeidsproductiviteit bedraagt 69 USD per uur en behoort daarmee tot de hoogste ter wereld, tegenover 67 USD in de VS een 66,40 USD in Nederland (Conference Board, 2017). 4 In 2016 lag de arbeidsparticipatie van jarigen in België circa 10%-punt onder het EU-gemiddelde van 66,3% (Eurostat, 2017). Oorzaak hiervan zijn m.n. aantrekkelijke vervroegde uittredingsmogelijkheden. Gevolg: het gemiddelde aantal gewerkte jaren (van een werknemer voordat hij of zij met pensioen gaat) is in België 32,6 jaar, tegenover 35,4 jaar in de EU-28, 37,9 jaar in Duitsland, 39,9 jaar in Nederland en 42,5 jaar in Zwitserland (Eurostat, 2017). 2 van 11

3 Op Doing Business 5 deze ranglijst van de Wereldbank kijkt naar een geringer aantal indicatoren dan die van het WEF scoort België een 42 e plaats (van in totaal 190 landen, zie figuur 3 met een selectie van landen). Daarmee neemt België een redelijke positie in, al scoren veel EU-Lidstaten hoger. Corruptie is in België een beperkt probleem: op de Corruption Perception Index van Transparency International deze organisatie wordt vaak de internationale "corruptiewaakhond" genoemd staat België op de 15 e positie (van in totaal 176 landen, zie figuur 4 met een selectie van landen). Figuur 3 Score België op Doing Business-ranglijst Denmarken Verenigd Koninkrijk Estland Finland Duitsland Oostenrijk Portugal Tsjechië Nederland Frankrijk Spanje België Italië World Bank, Deze ranglijst meet het gemak waarmee in een land zaken kan worden gedaan. Daarbij wordt onder meer gekeken naar het starten van een bedrijf, het verkrijgen van een bouwvergunning, een elektriciteitsaansluiting en krediet, het registeren van eigendom, de mate van bescherming van investeerders, grensoverschrijdend kunnen handelen en de kosten daarvan en de mogelijkheid om contracten nageleefd te krijgen (functioneren van rechtbank (proceslengte, objectiviteit) e.d.). 3 van 11

4 Figuur 4 Score België op Corruption Perception Index Denmarken Nederland Verenigd Koninkrijk Duitsland België Oostenrijk Frankrijk Portugal Spanje Hongarije Italië Griekenland Bulgarije Transparency International, Het innovatievermogen van de Belgische economie rekent INSEAD-WIPO in hun Global Innovation Index 2016 tot de vijfentwintig grootste van de wereld (zie Met een 23 e positie (van in totaal 128 landen) ligt het vernieuwingsvermogen van het Belgische bedrijfsleven lager dan dat van de VS (4 e ), het Verenigd Koninkrijk (3 e ) en Nederland (9 e ), maar hoger dan in diverse EU-lidstaten (o.a. Italië (29 e ) en Spanje (28 e )). Buitenlandse handel De Belgische export bestaat vooral uit machines en apparatuur, chemicaliën, geslepen diamanten, metaal/staal en voedingsmiddelen (CIA, 2016). De import bestaat vooral uit machines en apparatuur, chemicaliën, ruwe diamanten, transportmateriaal (auto s, vrachtwagens) en fossiele brandstoffen. Voor dit en de komend jaar verwacht FocusEconomics een verdere stijging van zowel de Belgische uitvoer als invoer (zie tabel 1). Tabel 1: Buitenlandse goederen- en dienstenhandel, volumemutatie in % t.o.v. voorgaand jaar Uitvoer Invoer ,8 0, ,1 5, ,3 4, ,1 5, ,4 4, ,9 3, ,9 3,6 Bron: FocusEconomics, van 11

5 Belangrijkste handelspartners en positie van Nederland Duitsland, Frankrijk en Nederland zijn de belangrijkste handelspartners van België (zie tabel 2A en 2B). Nederland is de 3 e exportmarkt van België (zie tabel 2A). In 2016 ging 11,2% van de Belgische goederenexport naar Nederland. Tabel 2A: Voornaamste exportpartners België (bedragen x euro) Importers Exported value in 2014 Exported value in 2015 Exported value in 2016 Totale waarde Belgische goederenexport Germany France Netherlands United Kingdom United States Bron: ITC, Als goederenleverancier is Nederland voor België het belangrijkste importland (zie tabel 2B). In 2016 kwam 16,1% van de goederenimport uit Nederland. Tabel 2B: Voornaamste importpartners België (bedragen x euro) Exporters Imported value in 2014 Imported value in 2015 Imported value in 2016 Totale waarde Belgische goederenimport Netherlands Germany France United States United Kingdom Bron: ITC, Kader - Toelichting bij cijferverschillen totale in- en uitvoerwaarden De diverse tabellen in dit document bevatten (o.a.) de totale uit- en invoerwaarde van Nederlandse goederenhandel met België. De cijfers in tabel 3 en 4 stammen van het CBS. In de tabellen 2A en 2B staan de cijfers met de belangrijkste handelspartners van België. Deze handelscijfers stammen van het ITC (onderdeel van UNCTAD). Helaas blijken deze cijfers af te wijken van de CBS-cijfers. Dit komt vaak voor. De oorzaak is in belangrijke mate terug te voeren op verschillen in meten/betrouwbaarheid van meetmethode. De CBS-cijfers geven o.i. een (veel) getrouwer beeld van de Nederlandse totale handel met België dan die van ITC. Wel geven de ITC-cijfers een goede indicatie van de omvang/importantie van de verschillende Belgische handelspartners. 5 van 11

6 Handel vanuit Nederlands perspectief België behoort tot de drie belangrijkste Nederlandse exportmarkten (zie ter info tabel A in de bijlage). De waarde van onze goederenexport naar België bedroeg in 2016 volgens het CBS bijna 43,6 miljard euro (zie tabel 3, ook voor de samenstelling). Een fors deel hiervan was wederuitvoer (zie figuur B in de bijlage). België was in 2016 de 2 e exportmarkt voor goederen van Nederland. Daarnaast exporteerde Nederland in 2016 voor 5,5 miljard euro aan diensten naar België (zie tabel B in de bijlage). Daarmee was het de 8 e afzetmarkt voor Nederlandse diensten. Tabel 3: Nederlandse goederenuitvoer naar België, bedragen x euro (volgens SITC-indeling) Totale Nederlandse goederenuitvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, De Nederlandse goederenimport uit België had in 2016 een waarde van 38 miljard euro (zie tabel 4, ook voor de samenstelling). België was voor Nederland het 2 e invoerland van goederen. Daarnaast importeerde Nederland in 2016 voor 5,8 miljard euro aan diensten uit België. Tabel 4: Nederlandse goedereninvoer uit België, bedragen x euro (volgens SITC-indeling) Totaal Nederlandse goedereninvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, van 11

7 3. Directe buitenlandse investeringen De gecumuleerde Nederlandse directe buitenlandse investeringen (FDI) 6 (standencijfers en FDI-cijfers exclusief BFI s (Bijzondere Financiële Instellingen 7 )) in België hadden eind 2015 een waarde van 66,2 miljard euro (zie tabel 6). België was daarmee de vijfde grootste FDIbestemming. T.i: de totale waarde van Nederlandse FDI in de wereld bedroeg eind miljard euro (DNB, 2016). Het VK was in 2015 de grootste Nederlandse bestemming van FDI (met 135 miljard euro, stand ultimo 2015), gevolgd door Zwitserland (109 miljard), de VS (107 miljard euro), Luxemburg (91 miljard), België (66 miljard) en Duitsland (55 miljard). De gecumuleerde waarde van alle FDI in België bedroeg eind miljard US dollar (World Investment Report 2016, standen). Nederland had eind 2015 een aandeel van circa 15,5% in de inkomende Belgische FDI. Daarmee was Nederland een belangrijke buitenlandse investeerder in België. De FDI/bbp-ratio voor België bedroeg in ,1%. Het land scoort hiermee in internationaal perspectief hoog (zie tabel 5 en zie kader) 8. Tabel 5: Inkomende FDI (standen) als % van bbp (2015) België 103,1 Denemarken 34,2 Ierland 183,0 Italië 18,5 Finland 40,2 Frankrijk 31,9 Nederland 95,8 6 Directe buitenlandse investeringen (FDI) zijn investeringen door buitenlandse ondernemingen, waarbij de buitenlandse onderneming (mede)zeggenschap verkrijgt over het bedrijf waarin wordt geïnvesteerd. Het kan de vorm hebben van onder meer een participatie (als een joint venture), een totale overname of een geheel van de grond af op te bouwen dochteronderneming. Voor de volledigheid: FDI omvatten geen aankopen van aandelen door beleggers of speculanten. De "stock"- of standencijfers vertegenwoordigen de gecumuleerde waarde van alle in het verleden tot heden gedane FDI. (Deze omvatten de totale waarde van de vorderingen en verplichtingen van ondernemingen ten opzichte van het buitenland op een bepaald moment. De standen omvatten de gecumuleerde transacties, aangepast voor prijs-, wisselkoers- en overige mutaties (waaronder goodwill) en betreffen zowel kapitaaldeelnemingen als alle overige financiële transacties tussen gelieerde ondernemingen (leningen, ingehouden winsten, mutaties in rekeningen-courant, storting van werkkapitaal), evenals de aan- en verkoop van onroerend goed). 7 BFI's worden in de volksmond brievenbusfirma's genoemd. Ondernemingen (dus) die veelal om fiscale redenen formeel/juridisch in een land zijn gevestigd zonder dat sprake is van wezenlijke feitelijke economische activiteiten in dat land zelf. DNB omschrijft BFI's (Bijzondere Financiële Instellingen) als "ondernemingen of instellingen, ongeacht de rechtsvorm, welke ingezetenen zijn en waarin niet-ingezetenen, direct of indirect, via aandelenkapitaal of anderszins deelnemen en die tot doel hebben, of zich in belangrijke mate bezighouden met, het ontvangen van middelen van niet-ingezetenen en het doorbetalen daarvan aan niet-ingezetenen" (DNB, 2011). De economische bijdrage van de brievenbusfirma s aan de Nederlandse economie is 3 tot 3,4 miljard euro inclusief alle belastinginkomsten (SEO, 2013). Volgens de Volkskrant (13 oktober 2015) kent Nederland van deze firma s. 8 Overigens is naast het percentage ook de aard van de FDI van belang om meer te kunnen zeggen over de totale impact (qua banen, toegevoegde waarde, innovatie en kennisoverdracht) op een economie. Gaat het bijvoorbeeld om FDI in kapitaalintensieve sectoren (zoals bij de winning van olie en gas) of juist om FDI in dienstverlenende ondernemingen? Bij de eerste vorm is per arbeidsplaats gemiddeld genomen een hoger FDIbedrag gemoeid dan bij FDI in de dienstensector. Ook is de aard van economische activiteit van belang: is het een fabriek waar laagopgeleide werknemers onderdelen in elkaar zetten, of juist een high-tech-productielocatie met bijbehorende en zelfstandige R&D-faciliteiten. De laatste FDI-vorm heeft, begrijpelijk, een hogere positieve impact dan de eerste. 7 van 11

8 Noorwegen 38,3 Polen 44,9 Spanje 44,5 Slowakije 55,6 Tsjechië 62,2 Verenigd Koninkrijk 51,1 Zweden 57,2 Zwitserland 125,3 Bron: UNCTAD, De Belgische FDI in Nederland hadden eind 2015 een waarde van bijna 73 miljard euro. Dit kwam overeen met 10,5% van alle Nederland inkomende FDI (de waarde van alle FDI in Nederland bedroeg eind miljard euro (DNB, 2016)). Daarmee is het Belgische bedrijfsleven een belangrijke investeerder in Nederland. De totale waarde van alle Belgische FDI in de wereld bedroeg eind miljard USD (UNCTAD, 2016). Ongeveer 17,5% hiervan was in Nederland geïnvesteerd. Tabel 6: Investeringsrelatie België-Nederland Belgische investeringen in Nederland, excl. BFI's (x miljoen euro) Standen Nederlandse investeringen in België, excl. BFI's (x miljoen euro) Standen Bron: DNB, Kader - Impact directe buitenlandse investeringen Volgens onderzoek leveren directe buitenlandse investeringen (FDI) vaak een belangrijke bijdrage aan het versterken van de economie en de groei van de welvaart van een land. Cijfers voor Nederland kunnen dit illustreren, te meer omdat Nederland zowel absoluut als relatief veel directe buitenlandse investeringen heeft aangetrokken. Zo zorgen buitenlandse bedrijven voor circa 15% van alle banen in de private sector in Nederland. Het gaat dan om ruim arbeidsplaatsen. Ook zijn buitenlandse ondernemingen goed voor ongeveer 26% van de totale toegevoegde waarde van het bedrijfsleven (dit is de bijdrage aan het bbp). Verder zijn buitenlandse bedrijven goed voor 34% van de totale omzet in Nederland en voor 24% van de investeringen in vaste activa. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor 30% van de R&D-uitgaven. Buitenlandse bedrijven zijn innovatiever dan het gemiddelde Nederlandse bedrijf en de arbeidsproductiviteit van hun werknemers ligt op een hoger niveau. Zij betalen hun werknemers doorgaans 10% meer en spenderen meer geld en tijd aan training van hun werknemers dan nationale bedrijven. Bron: CBS, drs. R.J. (Ron) Hogenboom (ron.hogenboom@rvo.nl) Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/directie KAI/Unit Omgevingskennis Dit is een publicatie van: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland 8 van 11

9 Bijlagen Tabel A Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar belangrijkste exportmarkt (bedragen x euro, tenzij anders aangegeven) %- mutatie 2016 t.o.v Duitsland ,0 2 België ,9 3 Verenigd Koninkrijk ,4 4 Frankrijk ,1 5 Italië ,1 6 Verenigde Staten ,4 7 Spanje ,7 8 Polen ,1 9 China ,7 10 Zweden ,4 11 Tsjechië ,4 12 Zwitserland ,0 13 Denemarken ,1 14 Turkije ,3 15 Oostenrijk ,0 16 Singapore ,9 17 Russische Federatie ,0 18 Finland ,7 19 Zuid-Korea ,6 20 Noorwegen ,5 21 Taiwan ,3 22 Ierland ,8 23 Japan ,9 24 Brazilië ,2 25 Hongarije ,8 26 Canada ,8 27 Verenigde Arabische Emiraten ,6 28 Portugal ,6 29 Roemenië ,0 Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, van 11

10 Tabel B Ontwikkeling Nederlandse dienstenuitvoer naar exportmarkt naar exportgrootte in euro s (bedragen x 1 miljoen, tenzij anders aangegeven) %- mutatie 2016 t.o.v Totale waarde Nederlandse dienstenuitvoer ,6 1 Ierland ,2 2 Duitsland ,9 3 Verenigd Koninkrijk ,2 4 Verenigde Staten ,8 5 Zwitserland ,7 6 Frankrijk ,6 7 Singapore ,6 8 België ,5 9 Italië ,5 10 Spanje ,7 Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Figuur A Welvaartsniveau in Westerse economieën Index, EU-28=100 Italië Japan Frankrijk België Zweden Duitsland Denemarken Oostenrijk Nederland Ierland VS Zwitserland Luxemburg Index bbp per hoofd, aangepast voor koopkrachtpariteiten (PPP) Bron: Eurostat, van 11

11 Figuur B Opdeling goederenexport naar Made in Holland/binnenlands geproduceerd en wederuitvoer 1 van 11