Figuur 1 Economische ontwikkeling Indonesië (volumegroei t.o.v. voorgaand jaar)

Transcriptie

1 Handels- en investeringscijfers Indonesië-Nederland 1 1. Samenvatting Indonesië behoort tot de vijftig belangrijkste exportmarkten van Nederland. De bilaterale goederenhandel met Indonesië had in 2016 een omvang van bijna 3,4 miljard euro. Daarbij had de Nederlandse goederenexport een waarde van 984 miljoen euro. Daarnaast exporteerde Nederland in 2016 voor 801 miljoen euro aan diensten naar Indonesië. Nederlandse ondernemingen hadden eind 2015 volgens DNB-cijfers belangen ter grootte van bijna 2 miljard euro (FDI, directe buitenlandse investeringen) in Indonesië. 2. Economie en buitenlandse handel Het gemiddelde inkomen in Indonesië bedraagt volgens EIU USD gecorrigeerd voor koopkrachtpariteiten (PPP) 2 per inwoner (260 miljoen inwoners). Ter vergelijking: het Nederlandse gemiddelde bbp bedroeg in US dollar (PPP). Volgens EIU groeit het Indonesische bbp 2017 en 2018 met respectievelijk 5,2% en 4,7% (zie figuur 1). Doordat de bevolking ook groeit jaarlijks met circa 1% - neemt het gemiddelde inkomen iets minder snel toe. In 2018 bedraagt het naar verwachting USD (PPP). Figuur 1 Economische ontwikkeling Indonesië (volumegroei t.o.v. voorgaand jaar) % bbp investeringen Bron: EIU, Dit overzicht is in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken gemaakt. 2 Dit wil zeggen dat gecorrigeerd is voor de feitelijke koopkracht van een US dollar in het betreffende land. In het ene land kun je voor een US dollar (of euro) meer goederen of diensten kopen dan in een ander land. Ergo, in het ene land kun je van een inkomen van US dollar prima rondkomen, terwijl in het andere land dit bedrag amper voldoende is om fatsoenlijke huisvesting voor een half jaar te financieren. 1 van 11

2 Het bbp van Indonesië bedroeg in miljard USD. Dit was 122% van het Nederlandse bbp (761 miljard US dollar of 692 miljard euro). Indonesië heeft de grootste economie van Zuidoost- Azië. Positie op Human Development Index Op de Human Development Index van de VN deze index kijkt breder dan het bbp per hoofd (PPP), namelijk ook naar levensverwachting/gezondheidszorg en analfabetisme/opleidingsniveau staat Indonesië 110 e. Nederland staat 5 e, Sri Lanka 73 e, India 130 e, Laos 141 e, Bangladesh 142 e Cambodja 143 e en Pakistan 147 e. Indonesië heeft volgens het World Economic Forum (WEF) een redelijk goed ondernemingsklimaat; het WEF plaatst het land op een 36 e (vorig editie 41 e ) positie qua meest aantrekkelijk vestigingsen investeringsklimaat (GCI , in totaal kent deze ranglijst 137 landen, zie figuur 2 met een selectie van landen) 3. Figuur 2 score Indonesië op WEF-ranglijst VS Singapure Nederland Taiwan Maleisië Zuid-Korea China Thailand Indonesië Vietnam Filipijnen Cambodja Laos WEF, Op Doing Business 4 deze ranglijst van de Wereldbank kijkt naar een geringer aantal indicatoren dan die van het WEF scoort Indonesië een 91 e plaats (van in totaal 190 landen, zie figuur 3 met een selectie van landen). Daarmee neemt Indonesië een middenpositie in de regio in. 3 Op de vergelijkbare IMD-ranglijst staat Indonesië 42 e. Nederland staat hierop 5 e. 4 Deze ranglijst meet het gemak waarmee in een land zaken kan worden gedaan. Daarbij wordt onder meer gekeken naar het starten van een bedrijf, het verkrijgen van een bouwvergunning, een elektriciteitsaansluiting en krediet, het registeren van eigendom, de mate van bescherming van investeerders, grensoverschrijdend kunnen handelen en de kosten daarvan en de mogelijkheid om contracten nageleefd te krijgen (functioneren van rechtbank (proceslengte, objectiviteit) e.d.). 2 van 11

3 Corruptie is in Indonesië een probleem, aldus de Corruption Perception Index van Transparency International deze organisatie wordt vaak de internationale "corruptiewaakhond" genoemd. Indonesië staat op de 90 e positie op deze ranglijst (van in totaal 176 landen, zie figuur 4 met een selectie van landen). Figuur 3 Score Indonesië op Doing Business-ranglijst Singapore Hongkong Zuid-Korea Maleisië Nederland Thailand China Vietnam Indonesië Filipijnen Cambodja Laos Myanmar World Bank, Figuur 4 Score Indonesië op Corruption Perception Index Singapore Nederland Japan Taiwan Zuid-Korea Maleisië China Indonesië Filipijnen Thailand Vietnam Birma Transparency International, van 11

4 Buitenlandse handel De Indonesische export bestaat vooral uit olie, gas, cement, voedsel, elektronische apparatuur, hout(materiaal als platen e.d.), rubber en textiel. De import bestaat vooral uit minerale brandstoffen, machines en transportmateriaal (auto s, vrachtauto s), chemische producten en voedingsmiddelen. Voor dit en de komend jaar verwacht EIU weer een stijging van zowel de Indonesische uitvoer als invoer (zie tabel 1). Tabel 1: Buitenlandse goederen- en dienstenhandel, volumemutatie in % t.o.v. voorgaand jaar Uitvoer Invoer ,7 8, ,1 1, ,1 2, ,1-6, ,8-2, ,5 3, ,2 2,0 Bron: EIU, Belangrijkste handelspartners en positie van Nederland China, Singapore, Japan en de VS zijn de belangrijkste handelspartners van Indonesië (zie tabel 2A en 2B). Nederland is de 11 e exportmarkt van Indonesië (zie tabel 2A). In 2016 ging 2,3% van de Indonesische goederenexport naar Nederland. Tabel 2A: Voornaamste exportpartners Indonesië (bedragen x euro) Importers Exported value in 2014 Exported value in 2015 Exported value in 2016 Totale waarde Indonesische goederenexport China United States of America Japan Singapore India Malaysia South Korea Thailand Philippines Taipei, Chinese Netherlands Bron: ITC, van 11

5 Als goederenleverancier is Nederland voor Indonesië het 27 e importland (zie tabel 2B). In 2016 kwam 0,5% van de goederenimport uit Nederland. Tabel 2B: Voornaamste importpartners Indonesië (bedragen x euro) Exporters Imported value in 2014 Imported value in 2015 Imported value in 2016 Totale waarde Indonesische goederenimport China Singapore Japan Thailand United States of America Malaysia South Korea Australia Viet Nam Germany Taiwan India Saudi Arabia Brazil Hong Kong, China Italy Canada Argentina France United Arab Emirates Nigeria United Kingdom Qatar Russian Federation Philippines Switzerland Netherlands Bron: ITC, van 11

6 Kader - Toelichting bij cijferverschillen totale in- en uitvoerwaarden De diverse tabellen in dit document bevatten (o.a.) de totale uit- en invoerwaarde van Nederlandse goederenhandel met Indonesië. De cijfers in tabel 3 en 4 stammen van het CBS. In de tabellen 2A en 2B staan de cijfers met de belangrijkste handelspartners van Indonesië. Deze handelscijfers stammen van het ITC (onderdeel van UNCTAD). Helaas blijken deze cijfers af te wijken van de CBS-cijfers. Dit komt vaak voor. De oorzaak is in belangrijke mate terug te voeren op verschillen in meten/betrouwbaarheid van meetmethode. De CBS-cijfers geven o.i. een (veel) getrouwer beeld van de Nederlandse totale handel met Indonesië dan die van ITC. Wel geven de ITC-cijfers een goede indicatie van de omvang/importantie van de verschillende Indonesische handelspartners. Handel vanuit Nederlands perspectief Indonesië behoort tot de vijftig belangrijkste Nederlandse exportmarkten (zie ter info tabel A in de bijlage). De waarde van onze goederenexport naar Indonesië bedroeg in 2016 volgens het CBS 984 miljoen euro (zie tabel 3, ook voor de samenstelling). Indonesië was in 2016 de 45 e exportmarkt voor goederen van Nederland. Daarnaast exporteerde Nederland in 2016 voor 801 miljoen euro aan diensten naar Indonesië. Tabel 3: Nederlandse goederenuitvoer naar Indonesië, bedragen x euro (volgens SITC-indeling) Totale Nederlandse goederenuitvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, De Nederlandse goederenimport uit Indonesië had in 2016 een waarde van bijna 2,4 miljard euro (zie tabel 4, ook voor de samenstelling). Indonesië was voor Nederland het 29 e invoerland van goederen. 6 van 11

7 Tabel 4: Nederlandse goedereninvoer uit Indonesië, bedragen x euro (volgens SITC-indeling) Totaal Nederlandse goedereninvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, Directe buitenlandse investeringen De gecumuleerde Nederlandse directe buitenlandse investeringen (FDI) 5 (standencijfers en FDI-cijfers exclusief BFI s (Bijzondere Financiële Instellingen 6 )) in Indonesië hadden eind 2016 een waarde van bijna 2 miljard euro (zie tabel 6). T.i: de totale waarde van Nederlandse FDI in de wereld bedroeg eind miljard euro (DNB, 2017). Het VK was in 2016 de grootste Nederlandse bestemming van FDI (met 196 miljard euro, stand ultimo 2016), gevolgd door Zwitserland (146 miljard), de VS (170 miljard euro), Luxemburg (82 miljard), Brazilië (76 miljard), Duitsland (70 miljard), Italië (67 miljard), en België (59 miljard). De gecumuleerde waarde van alle FDI in Indonesië bedroeg eind miljard US dollar (UNCTAD, 2017, standen), tegenover 25 miljard USD eind Nederland had eind 2016 een aandeel van circa 1% in de inkomende Indonesische FDI. De FDI/bbp-ratio voor Indonesië bedroeg in ,2%. Het land scoort hiermee in internationaal perspectief matig (zie tabel 5 met een selectie van landen en zie kader) 7. 5 Directe buitenlandse investeringen (FDI) zijn investeringen door buitenlandse ondernemingen, waarbij de buitenlandse onderneming (mede)zeggenschap verkrijgt over het bedrijf waarin wordt geïnvesteerd. Het kan de vorm hebben van onder meer een participatie (als een joint venture), een totale overname of een geheel van de grond af op te bouwen dochteronderneming. Voor de volledigheid: FDI omvatten geen aankopen van aandelen door beleggers of speculanten. De "stock"- of standencijfers vertegenwoordigen de gecumuleerde waarde van alle in het verleden tot heden gedane FDI. (Deze omvatten de totale waarde van de vorderingen en verplichtingen van ondernemingen ten opzichte van het buitenland op een bepaald moment. De standen omvatten de gecumuleerde transacties, aangepast voor prijs-, wisselkoers- en overige mutaties (waaronder goodwill) en betreffen zowel kapitaaldeelnemingen als alle overige financiële transacties tussen gelieerde ondernemingen (leningen, ingehouden winsten, mutaties in rekeningen-courant, storting van werkkapitaal), evenals de aan- en verkoop van onroerend goed). 6 BFI's worden in de volksmond brievenbusfirma's genoemd. Ondernemingen (dus) die veelal om fiscale redenen formeel/juridisch in een land zijn gevestigd zonder dat sprake is van wezenlijke feitelijke economische activiteiten in dat land zelf. DNB omschrijft BFI's (Bijzondere Financiële Instellingen) als "ondernemingen of instellingen, ongeacht de rechtsvorm, welke ingezetenen zijn en waarin niet-ingezetenen, direct of indirect, via aandelenkapitaal of anderszins deelnemen en die tot doel hebben, of zich in belangrijke mate bezighouden met, het ontvangen van middelen van niet-ingezetenen en het doorbetalen daarvan aan niet-ingezetenen" (DNB, 2011). De economische bijdrage van de brievenbusfirma s aan de Nederlandse economie is 3 tot 3,4 miljard euro inclusief alle belastinginkomsten (SEO, 2013). Volgens de Volkskrant (13 oktober 2015) kent Nederland van deze firma s. 7 van 11

8 Tabel 5: Inkomende FDI (standen) als % van bbp (2015) Nederland 95,8 Cambodja 81,2 Indonesië 26,2 Laos 38,8 Maleisië 39,7 Birma 30,6 Filipijnen 20,3 Singapore 334,2 Thailand 44,4 Vietnam 53,7 Bron: UNCTAD, De Indonesische FDI in Nederland hadden eind 2016 een waarde van 402 miljoen euro. Dit was een bescheiden deel van alle Nederland inkomende FDI (de waarde van alle FDI in Nederland bedroeg eind miljard euro (DNB, 2017)). De totale waarde van alle Indonesische FDI in de wereld bedroeg eind miljard USD, tegenover 6,9 miljard USD eind 2000 (UNCTAD, 2017). Tabel 6: Investeringsrelatie Indonesië-Nederland Investeringen in Nederland door Indonesië, excl. BFI's (x miljoen euro) Standen Nederlandse investeringen in Indonesië, excl. BFI's (x miljoen euro) Standen Bron: DNB, Kader - Impact directe buitenlandse investeringen Volgens onderzoek leveren directe buitenlandse investeringen (FDI) vaak een belangrijke bijdrage aan het versterken van de economie en de groei van de welvaart van een land. Cijfers voor Nederland kunnen dit illustreren, te meer omdat Nederland zowel absoluut als relatief veel directe buitenlandse investeringen heeft aangetrokken. Zo zorgen buitenlandse bedrijven voor circa 15% van alle banen in de private sector in Nederland. Het gaat dan om ruim arbeidsplaatsen. Ook zijn buitenlandse ondernemingen goed voor ongeveer 26% van de totale toegevoegde waarde van het bedrijfsleven (dit is de bijdrage aan het bbp). Verder zijn buitenlandse bedrijven goed voor 34% van de totale omzet in Nederland en voor 24% van de investeringen 7 Overigens is naast het percentage ook de aard van de FDI van belang om meer te kunnen zeggen over de totale impact (qua banen, toegevoegde waarde, innovatie en kennisoverdracht) op een economie. Gaat het bijvoorbeeld om FDI in kapitaalintensieve sectoren (zoals bij de winning van olie en gas) of juist om FDI in dienstverlenende ondernemingen? Bij de eerste vorm is per arbeidsplaats gemiddeld genomen een hoger FDIbedrag gemoeid dan bij FDI in de dienstensector. Ook is de aard van economische activiteit van belang: is het een fabriek waar laagopgeleide werknemers onderdelen in elkaar zetten, of juist een high-tech-productielocatie met bijbehorende en zelfstandige R&D-faciliteiten. De laatste FDI-vorm heeft, begrijpelijk, een hogere positieve impact dan de eerste. 8 van 11

9 in vaste activa. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor 30% van de R&D-uitgaven. Buitenlandse bedrijven zijn innovatiever dan het gemiddelde Nederlandse bedrijf en de arbeidsproductiviteit van hun werknemers ligt op een hoger niveau. Zij betalen hun werknemers doorgaans 10% meer en spenderen meer geld en tijd aan training van hun werknemers dan nationale bedrijven. Bron: CBS, drs. R.J. (Ron) Hogenboom Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/directie KAI/Unit Omgevingskennis Dit is een publicatie van: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland okober van 11

10 Bijlagen Tabel A Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar belangrijkste exportmarkt (bedragen x euro, tenzij anders aangegeven) %- mutatie 2016 t.o.v Duitsland ,0 2 België ,9 3 Verenigd Koninkrijk ,4 4 Frankrijk ,1 5 Italië ,1 6 Verenigde Staten ,4 7 Spanje ,7 8 Polen ,1 9 China ,7 10 Zweden ,4 11 Tsjechië ,4 12 Zwitserland ,0 13 Denemarken ,1 14 Turkije ,3 15 Oostenrijk ,0 16 Singapore ,9 17 Russische Federatie ,0 18 Finland ,7 19 Zuid-Korea ,6 20 Noorwegen ,5 21 Taiwan ,3 22 Ierland ,8 23 Japan ,9 24 Brazilië ,2 25 Hongarije ,8 26 Canada ,8 27 Verenigde Arabische Emiraten ,6 28 Portugal ,6 29 Roemenië ,0 1 van 11

11 %- mutatie 2016 t.o.v Australië ,8 31 Nigeria ,9 32 Saoedi-Arabië ,7 33 Israël ,1 34 Griekenland ,4 35 Hong Kong ,8 36 Mexico ,9 37 Zuid-Afrika ,0 38 India ,5 39 Slowakije ,3 40 Egypte ,2 41 Maleisië ,0 42 Thailand ,9 43 Marokko ,1 44 Luxemburg ,8 45 Indonesië ,9 46 Bulgarije ,7 47 Litouwen ,4 48 Algerije ,6 49 Vietnam ,3 50 Slovenië ,7 51 Togo ,4 52 Estland ,3 53 Caymaneilanden ,1 54 Oekraïne ,9 55 Argentinië ,2 56 Iran (Islamitische Republiek) ,3 57 Chili ,6 58 IJsland ,8 59 Kroatië ,6 60 Pakistan ,3 61 Koeweit ,8 Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, van 11