OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN

Transcriptie

1 OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN RENOVATIE MET HOGE ENERGIE-EFFICIËNTIE IN DE BRUSSELSE CONTEXTE HERFST 2017 Het verwarmingssysteem en de productie van sanitair warm water Danielle MAKAIRE Op basis van de presentatie van MATRIciel sa

2 Inhoudsopgave Warmteproductie De werking van een verwarmingsinstallatie begrijpen en optimaliseren De werking van een SWW-installatie begrijpen en optimaliseren Centrale versus decentrale installaties Hulpuitrustingen Hernieuwbare energiebronnen integreren 2

3 Het verwarmingssysteem Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 3

4 Het verwarmingssysteem Een deel van de verbrandingswarmte gaat verloren langs de schoorsteen Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 4

5 Productie Condensatieboiler Modulerende gasbrander Vertrek water Retour hoge temperatuur Warmtewisselaarcondensator roestvrij staal Retour lage temperatuur Opvang condenswater Afvoer 5

6 Productie van SWW Verwarmingsketel Technisch gesproken kunnen alle verwarmingsketels warm water produceren via een opslagvat of een plaatwarmtewisselaar, al dan niet geïntegreerd in de ketel. De keuze zal afhangen: van de beschikbare brandstoffen (stadsgas) van de aanvaardbare plaatsinname voor het project (opslag van pellets bijvoorbeeld) van de gemaakte keuze voor verwarming van de energieprestatie en dus de rendabiliteit Behandelde elementen: Rendement en prestatie Condensatie en SWW 6

7 Productie - Verwarmingsketel De productie van sanitair warm water heeft niet noodzakelijk hetzelfde rendement als de verwarmingsproductie Bron: Remeha 7

8 Productie - Verwarmingsketel Parameters van een condensatieketel en in het bijzonder rendement bij 30% belasting en 100% belasting. Bron: Viessmann. De productie van sanitair warm water heeft niet noodzakelijk hetzelfde rendement als de verwarmingsproductie 8

9 Productie Warmtepomp Prestatie: Warmtepomp bodem/water Test-COP in omstandigheden B0/W35: 4.30 COP in omstandigheden B0/W45: 3.50 COP in omstandigheden B0/W55: 2.80 Warmtepomp lucht/water Test-COP in omstandigheden A2/W35: 3.10 COP in omstandigheden A2/W45: 2.60 COP in omstandigheden A2/W55: 1.68 Onmisbare opslag bij warmtepomp gezien het elektrische vermogen Legionella: aanvullende elektrische weerstandsverwarming 9

10 Productie - Warmtepomp: analyse technische specificaties COP? In welke omstandigheden? Hoe de COP herberekenen met de geleverde gegevens? Max. T SWW compatibel met legionella? Verbruik tijdens een week vakantie? 10

11 Productie - Warmtepomp: analyse technische specificaties Condensator Compressor Verdamper Ontspanner 11

12 Productie - Warmtepomp: analyse technische specificaties Geluidsbron Lw (db) Ruisende bladeren 30 Geroezemoes 40 Gesprek met gedempte stemmen 50 Gesprek met normale stemmen 70 Gesprek met luide stemmen 80 12

13 Eenvoudige elektriciteit Aardgas Propaan Stookolie Hout Productie van SWW Keuzeoefening Gemiddelde prijzen van toepassing in mei 2015 Mei 2015 Prijs incl. btw Prijs incl. btw/kwh Trend voorbije 12 maanden GJGV* Trend voorbije 5 jaar GJGV* Andere kosten Brongegevens Houtblokken (gekliefd, gedroogd onder afdak) Houtplaatjes (30% HR, vrachtwagen 30 m³) Pellets (bulk, min. 4 t) Pellets (zak, min. 1 pallet) Incl. levering (max. 30 km) Levering van meer dan l Incl. levering FOD Economie Bulk Fles Incl. levering FOD Economie Markt in Wallonië Markt in het Brussels Gewest Markt in het Vlaams Gewest Incl. bijdrage Markt in Wallonië Markt in het Brussels Gewest Markt in het Vlaams Gewest Incl. bijdrage 13

14 Productie van SWW Keuzeoefening Hierbij wordt gewerkt met het volgende rendement: Pelletketel: 90% OVW 85% BVW Gasketel bij 100% belasting: 97% OVW 87,5% BVW Warmtepomp bodem/water: COP 2,8 Warmtepomp lucht/water + Opslag: COP 1,68 Externe opslag van 150 liter: verlies van 1,4 kwh/24 u Doorstroomboiler gas: 91% OVW 82% BVW Elektrische boiler (verlies: 2,9 kwh/24 u): 100% En de economische gegevens van de vorige slide Welke installatie lijkt het meest performant voor de productie van 18 m³ warm water op 38 C (koud water 10 C) over een periode van 6 maanden (180 dagen)? 14

15 Productie van SWW Keuzeoefening P = d CP ΔT P, vermogen (Watt) d = debiet van het te verwarmen water (in kg/s). CP = warmtevermogen van het water (CP = J/kg/ C) ΔT = de temperatuurstijging Netto-behoefte Bruto-behoefte Verbruik 15

16 Productie van SWW - Keuzeoefening Gemiddeld vermogen gedurende 6 maanden:. W Energie vervat in 6 maanden SWW van 38 C:. kwh Verlies door opslag van 150 l gedurende 6 maanden?. kwh Opslagrendement :. % Verbruik in kwh, pellets, : Generator Opslagverlies kwh Nettobehoefte kwh Brutobehoefte kwh Rendement (BVW) % Verbruik kwh (BVW) c /kwh Pelletketel 85% 4,9 Energiekost Gasketel 87% 5,9 Warmtepomp bodem/water Warmtepomp lucht/water Doorstroomboiler gas 280% % 18 82% 5,9 Elektrische boiler 100% 18 16

17 Inhoudsopgave Warmteproductie De werking van een verwarmingsinstallatie begrijpen en optimaliseren De werking van een SWW-installatie begrijpen en optimaliseren Centrale versus decentrale installaties Hulpuitrustingen Hernieuwbare energiebronnen integreren 17

18 Het verwarmingssysteem Het water verliest een deel van zijn warmte wanneer het door niet-verwarmde lokalen loopt Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 18

19 Het verwarmingssysteem Een deel van de afgegeven warmte gaat direct verloren langs steunmuren, beglazing Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 19

20 Het verwarmingssysteem De warmte wordt geleverd op onnodige momenten en/of met een vermogen dat niet altijd nodig is Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 20

21 Een bestaande installatie beoordelen Type van installatie Rendement in % ( totaal = productie x distributie x emissie x regeling ) productie distributie emissie regelating totaal Overgedimensioneerde oude ketel, lange distributielus % % % % % Goed gedimensioneerde oude ketel, korte distributielus Hoogrendementketel, korte distributielus, aan achterkant geïsoleerde radiatoren, regeling met buitenvoeler, thermostatische kranen, % % 95 % 90 % % % 95 % % 95 % % 21

22 Eindunits: verliezen beperken Emissieverliezen bij verwarming beperken Zorg dat de verwarmingslichamen op de juiste plaats staan: Niet voor een glaswand of een slecht geïsoleerde gevel (U >1W/m².K ) Indien de radiotoren bij renovatie voor een niet-geïsoleerde gevelmuur staan, moet een isolatielaag van minimum 5 mm bekleed met aluminiumfolie achter de radiator worden aangebracht. Vrijstaande verwarmingslichamen voor een goede warmteafgifte Overgedimensioneerde verwarmingslichamen om condensatie te bevorderen regime 70/50 22

23 Eindunits: verliezen beperken Emissieverliezen bij verwarming beperken Zorg dat de verwarmingslichamen op de juiste plaats staan : Niet voor een glaswand of een slecht geïsoleerde gevel (U >1W/m².K ) Jaarlijks verlies voor een niet-geïsoleerde wand: 1m² x (T int achter middelgrote radiator T ext middelgroot ) x U muur x T ijd verwarming 1 x (30 C-6,5 C) x 2 W/m²K x 5,800 h / kwh/jaar 23

24 Eindunits: verliezen beperken Warmteverliezen langs de vloer beperken Bron énergie + 10 cm PUR + 10% verbruik 24

25 Eindunits: verliezen beperken Warmteverliezen langs de vloer beperken Bron énergie + 20 cm PUR + 5 % verbruik 25

26 Distributieverliezen voor verwarming beperken Kortere leidingen, vooral in niet-verwarmde volumes Isolatie van de leidingen Vermindering van de ladingverliezen watersnelheden in de leidingen beperken Dimensionering van de circulatiepomp keuze van een circulatiepomp met variabele snelheid Plaats en regeling van de inregelafsluiters Probleem 26

27 Distributieverliezen voor verwarming beperken Kortere leidingen Isolatie van de leidingen Vermindering van de ladingverliezen watersnelheden in de leidingen beperken Dimensionering van de circulatiepomp keuze van een circulatiepomp met variabele snelheid Plaats en regeling van de inregelafsluiters Probleem Oplossing 27

28 Distributieverliezen beperken voor verwarming OEFENING Bereken de verliezen van een verwarmingsleiding door een garage of een kruipruimte Lengte van de leiding in de OAR 50 m Lineaire verliezen van de leidingen 0,236 W/mK Gemiddelde temperatuur van de verwarmingslus 30 C Gemiddelde temperatuur van de OAR 12 C Duur verwarmingsperiode 5800 uur Jaarlijkse verliezen 1231,9 kwh/jaar 28

29 De regeling begrijpen Regeling Ruimte Tijd Intensiteit 29

30 De regeling begrijpen Naleving van richttemperaturen 1 C te veel oververbruik van 7% Onderbreking van warmtelevering in periodes zonder bezetting Geen onderbreking oververbruik van 5 tot 30% " Het heeft totaal geen zin de verwarming s nachts uit te zetten, want de uitgespaarde warmte betaal je toch de volgende ochtend wanneer de muren weer opgewarmd moeten worden!" 30

31 Temperatuur ( C) Temperatuur ( C) De regeling begrijpen Binnentemperatuur Binnentemperatuur Energieverbruik Energieverbruik Uren Buitentemperatuur Buitentemperatuur Uren Geen onderbreking in periodes zonder bezetting oververbruik van 5 tot 30% 31

32 De regeling begrijpen Als men het afgegeven vermogen wil verminderen, moet men dan het debiet of de vertrektemperatuur van de verwarmingsketel verminderen? Radiator Thermostatische kraan Twat Tomg. ( C) Afgegeven vermogen (%) Afgegeven vermogen (%) Debiet (%) Debiet (%) Thermostatische kranen: beperkte oplossing Eindregeling en niet-unieke hoofdregeling 32

33 De regeling begrijpen De oplossing: vertrektemperatuur regelen Vermogen afgegeven door een radiator afhankelijk van het debiet ervan en van de watertemperatuur Verwarmingscurve Twat Tomg. ( C) Afgegeven vermogen (%) Watertemperatuur ( C) Debiet (%) Buitentemperatuur ( C) Regeling van de vertrektemperatuur van het circuit klimaatregelaar Regeling van het waterdebiet in elk lokaal thermostatische kraan 33

34 De regeling begrijpen Régulation centralisée Gecentraliseerde regeling Buitenvoeler Radiatorencircuit SWW-kring Regelaar Circulatiepomp met variabele snelheid Retour hoge temperatuur KW Retour lage temperatuur Driewegmengkraan 34

35 De regeling begrijpen Regeling Régulation van des logements woningen Tijdschakelaar Woonkamer Badkamer Slaapkamer Tijdschakelaar meter TK TK meter Kamerthermostaat Woonkamer Kamerthermostaat Badkamer Slaapkamer meter TK meter In het algemeen kan de temperatuur nauwkeuriger worden afgesteld met een kamerthermostaat. Deze is echter moeilijker te gebruiken. Indien de kamerthermostaat slecht wordt gebruikt, kan dit tot oververbruik leiden, vooral 35 als een richttemperatuur is ingesteld die geen rekening houdt met periodes van inactiviteit of afwezigheid.

36 Condensatie bevorderen bij renovatie Vermogen dat een verwarmingslichaam afgeeft volgens temperatuurregime Regime 90/70/20 C tegenover 70/50/20 C ( ) 1,3 ( T 1 ) 1,3 40 C = = 0,59 T 2 60 C Overdimensioneringsfactor 1,7 Isolatie zorgt ervoor dat een huis op een lagere temperatuur verwarmd kan worden: regime 70/50/20 in de plaats van 90/70/20 Winst van 3-4% 36

37 Inhoudsopgave Warmteproductie De werking van een verwarmingsinstallatie begrijpen en optimaliseren De werking van een SWW-installatie begrijpen en optimaliseren Centrale versus decentrale installaties Hulpuitrustingen Hernieuwbare energiebronnen integreren 37

38 Debiet Débit = = Q Q [liter/minuut] [litres/minute] De werking van een SWWinstallatie begrijpen Een denkoefening over SWW is noodzakelijk Passiefappartement (behalve hernieuwbare energie) > 16 l/min < 8 l/min < 6 l/min Spaardouchekoppen Pommeaux de économique dynamische -debietbegrenzer limiteur débit dynamique Spaardouchekop Pommeau de douche statische économique debietbegrenzer - limiteur débit statique Druk Pression [Bar] [Bar] Douchekop Pommeaux zonder douche spaarfunctie sans dispositif d'économie Beheer van de druk in het netwerk en de keuze van uitrusting! Bij renovatie: terugverdientijd van een zuinige spaardouchekop : 6 maanden! Verwarming SWW Ventilatie Hulptoestellen 38

39 De werking van een SWWinstallatie begrijpen De energie-efficiëntie van een installatie voor de productie van sanitair warm water hangt af van de prestaties op het vlak van: Productie Distributie (kring, aftappunten) Opslag η totaal SWW = η productie,sww η opslag SWW η distributie SWW Gebruikte energie Gas circulatielus Totaal rendement transformatie productie opslag distributie 39

40 Distributie van SWW Elementen die in aanmerking worden genomen bij het ontwerp van het distributienetwerk: Energieprestatie / EPB-eisen maar ook: Programmatie van de verschillende lokalen (waterpunten en stookruimte) Beheersing van de temperaturen (legionella / bescherming tegen brandwonden); Wachttijd; Akoestiek; Belastingverliezen van het netwerk / comfort / debiet; Integratie van een systeem voor meting van het verbruik, 40

41 Opslag van SWW Dimensionering en comfort Beperkingen Energieaspecten EPB-reglementering Interessante parameter voor de keuze van een product Impact op het verbrandings- en condensatierendement (indien productie = verwarmingsketel) 41

42 Opslag van SWW Productkeuze Het opslagrendement fysisch: notie onderhoudsverliezen: onderhoudsverlies of -verbruik (warmwateropslag) wordt vastgesteld zelfs indien geen warm water wordt afgetapt; nodig om de watervoorraad op de richttemperatuur te houden en zo thermische verliezen te compenseren (verspreiding van de warmte in het omgevende milieu). hangt af van het opgeslagen volume (van de isoaltie ervan) en van het temperatuurverschil tussen binnen en buiten. (vaak) uitgedrukt in kwh/24 uur voor een verschil van 45K (een omgevingstemperatuur van +20 C en een SWW-temperatuur van 65 C). Referentienorm: DIN 4753/8, norm EN of norm EN

43 Opslag van SWW Productkeuze Orde van grootte van de jaarlijkse verliezen: Geïntegreerde opslag van 100 liter: 640 kwh/jaar Standaardopslag van 100 tot 150 liter: 500 kwh/jaar Opslag van 300 liter: 400 kwh/jaar (performante isolatie) tot 840 kwh/jaar (standaardproduct) Opslag van liter: 800 (performant) tot kwh/jaar (minder performant) 43

44 Onderhoudsverliezen (kwh/24u) Opslag van SWW Productkeuze Opslagvolume (liter) Detandt-Simon stockage opslag INOX roestvrij (10cm staal PUR) (10 cm PUR) Ballon Opslagvat 80mm 80 Buderus mm Buderus Ballon Opslagvat 100mm Buderus mm Buderus Ballon Opslagvat 120mm Buderus mm Buderus produits Viessmann-producten Valeurs Grenswaarden limites basées op basis sur van la norm norme EN EN Bron: MATRICIEL Onderhoudsverliezen in kwh per 24 uur voor een temperatuurverschil van 45K voor verschillende producten (Buderus, Viessmann, Detandt-Simon) en de waarden opgelegd door norm EN Thermische zonne-energiesystemen en componenten (algemene eisen voor boilers en combisystemen). 44

45 Opslag van SWW Productkeuze: oefening Wat kost een boiler van 15 liter onder een gootsteen per jaar? En een van 150 liter in de badkamer? Gegevens: kwh elektr.: 0,2/kWh Fabrikant: Resultaten: liter kwh/24 u 5 0, , ,9 Keuken:. Badkamer:.... SN(U) 5 SLI, 10 SLI, 15 SLI, 15 SL SN: boiler voor montage onder het aanrecht met een inhoud van 5, 10 of 15 liter (volgens model) SNU: boiler voor montage onder het aanrecht met een inhoud van 5 of 10 liter (volgens model) Vermogen van 2,0 tot 3,3 kw (volgens model) Temperatuur instelbaar van 35 tot 83 C Spanning: 230 V in monofase, geleverd met aansluitkabel en stekker Onderhoudsverbruik 0,21 / 0,37 kwh per dag volgens model Signaallamp Ecostand op 60 C Bescherming: IP24 Bron: Stiebel-Eltron 45

46 Opslag van SWW Doorstroming, geen verliezen? Bij doorstroming zijn er geen opslagverliezen, maar dit betekent niet dat de warmtewisselaar niet geïsoleerd moet worden! De cijfers bewijzen het 650 kwh kwh 46 Bron: MATRIciel.sa

47 Opslag van SWW Doorstroming, geen verliezen? De foto s bewijzen het Bron: Iris Ziekenhuizen Zuid 47

48 Inhoudsopgave Warmteproductie De werking van een verwarmingsinstallatie begrijpen en optimaliseren De werking van een SWW-installatie begrijpen en optimaliseren Centrale versus decentrale installaties Hulpuitrustingen Hernieuwbare energiebronnen integreren 48

49 Uitdagingen op het vlak van warmteproductie Lage energie Heel lage energie Passief Passief gas elektriciteit Hulpuitrustingen Ventilatie SWW (zonnedekking 40%) Verwarming 49

50 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? gecentraliseerde productie gedecentraliseerde productie Stelling: de keuze wordt vooral bepaald door de productie van sanitair warm water 50

51 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? Berekening op basis van een gebouw met 31 woningen Gecentraliseerde productie gedecentraliseerde productie Verliezen van de SWW-kring >< verliezen van de individuele opslagvaten 51

52 Verliezen aan ketelhuis + SWW-lus 90 m 31 SWW-vaten van 100 liter Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? Verliezen van de SWW-kring >< verliezen van de individuele opslagvaten Conclusie: in dit specifieke geval zijn de verliezen globaal genomen gelijk. Opmerking: de EPB is doorgaans ongunstig voor lusinstallaties wat in het nadeel van gecentraliseerde installaties speelt Verliezen? = kwh benutte verliezen reële verliezen 31 x 440 = kwh kwh benut kwh reële verliezen 52

53 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? Vermogen individuele verwarmingsketel (24 kw modulatie 30% tot 100%, dus werkt vaak in alles of niets-modus) Technische beperkingen van de CLV-leidingen en types van verwarmingsketel Bij elk type van verwarmingsketel past een specifiek soort leiding Na te leven normen/reglementering: NBN EN NBN D en EPB-installatie 53

54 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie Voordeel van centralisatie Plaatsbesparing in appartementen Het is makkelijker een beroep te doen op hernieuwbare energie Gemeenschappelijk onderhoud (+ indien huurder) Luchtinname / uitstoot verbrandingsgassen Voordeel van decentralisatie Makkelijke individuele afrekening Individueel onderhoud (+ indien eigenaar) Keuze? Afhankelijk van het verbruik Impact van de verliezen (opslag en/of lus) te verdelen over een groter of kleiner verbruik Impact van de hulpuitrustingen (zie later) 54

55 Productie van SWW Combilus: principe Volledig systeem: A Verwarmingsketel B Laadpompgroep C Buffervat D Pompgroep voor warmwatercircuit E Individueel station F Kamerthermostaat Bron: Viessmann Meibes Logotherm 55

56 Productie van SWW Combilus: sleutelcijfers Sleutelcijfers: Vermogen SWW: 35 kw (indien 65 C) Debiet: 12 tot 17 l/min op 50 C Vermogen verwarming: max. 15 kw Warmtewisselaar: 0,6 m², isolatie 20 mm (0,038 W/mK) Uitgerust met meters (monitoring en naleving EPB-reglementering) Bron: Viessmann Meibes Logotherm 56

57 Productie van SWW Combilus: zwakke/sterke punten Zwakke punten: EPB-prestatie vergeleken met gelijkwaardige gecentraliseerde oplossing, maar zonder substation Kostprijs (een gecentraliseerde stookruimte en een station per woning), volgens bepaalde ontwerpers, maar niet volgens de fabrikant Sterke punten vooral vergeleken met de standaardoplossing individuele verwarmingsketel Verwarmingsvermogen station (10 tot 15kW) lager dan dat van individuele verwarmingsketel (24 kw modulatie 30% tot 100%, dus werkt vaak in alles of niets -modus) Station neemt minder plaats in dan individuele verwarmingsketel (rookgasafvoer, gasleiding) Geen verbrandingstoestel in de woning Weinig of geen onderhoud (behalve op het niveau van de gecentraliseerde stookruimte) 57

58 Productie van SWW WKK & thermische zonne-energie Thermische zonne-energie Warmtekrachtkoppeling Warmtekrachtkoppeling moet zo lang mogelijk draaien Geschikt voor productie van SWW met een homogeen profiel. kan 95% van de behoefte dekken 58

59 Inhoudsopgave Warmteproductie De werking van een verwarmingsinstallatie begrijpen en optimaliseren De werking van een SWW-installatie begrijpen en optimaliseren Centrale versus decentrale installaties Hulpuitrustingen Hernieuwbare energiebronnen integreren 59

60 Hulpuitrustingen Retour lage temperatuur als de warmtewisselaar goed gedimensioneerd is 31 woningen ² 25 m² zonnepanelen Berekening op basis van een gebouw met 31 woningen Hetzij 0,8 m² per woning 60

61 Inhoudsopgave Warmteproductie De werking van een verwarmingsinstallatie begrijpen en optimaliseren De werking van een SWW-installatie begrijpen en optimaliseren Centrale versus decentrale installaties Hulpuitrustingen Hernieuwbare energiebronnen integreren 61

62 Productie van SWW WKK & thermische zonne-energie De keuze hangt sterk af van de schaal van het project en van de beschikbare premies of groenestroomcertificaten Kleine en middelgrote projecten thermische zonne-energie Wanneer de warmtebehoefte stijgt, neemt ook de rendabiliteit van de WKK toe De investering ( /kw) daalt sterk met het vermogen De onderhoudskosten ( /kw) dalen sterk met het vermogen Het elektrisch rendement van een WKK met groot vermogen is hoger dan het elektrisch rendement van een WKK met klein vermogen 62

63 Productie van SWW WKK & thermische zonne-energie 70 kwh prim 60 kwh prim 50 kwh prim 40 kwh prim -18% - 8% Chaudière Verwarmingsketel 30 kwh prim 20 kwh prim Réseau Elektriciteitsnet électrique 10 kwh prim 0 kwh prim Voor 31 appartementen Basis Base Zonnedekking Couverte solaire 40% 40% Cogénération Warmtekrachtkoppeling pour ECS voor SWW Vanuit milieuoogpunt Cogénération Warmtekrachtkoppeling 63

64 Productie van SWW WKK & thermische zonne-energie Kringlengte 100 m T lus - T omgeving = 40 C Verliezen in de leidingen (accessoires inbegrepen) Jaarlijkse verliezen Gelijke oppervlakte van zonnepanelen (Zonneproductie 500 kwh/m²) Niet geïsoleerd Weinig geïsoleerd Goed geïsoleerd 64

65 Productie van SWW WKK & thermische zonne-energie Kringlengte 100 m T lus - T omgeving = 40 C Verliezen in de leidingen (accessoires inbegrepen) Jaarlijkse verliezen Gelijke oppervlakte van zonnepanelen (Zonneproductie 500 kwh/m²) Niet geïsoleerd W kwh 100 m² Weinig geïsoleerd W kwh 27 m² Goed geïsoleerd 850 W kwh 15 m² 65

66 Interessante tools, internetsites, enz.: Gids duurzame gebouwen, Leefmilieu Brussel - BIM, 2013: Leefmilieu Brussel BIM: Energie +: WTCB: APERE: 66

67 Wetteksten: Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 3 juni 2010 betreffende de voor de verwarmingssystemen van gebouwen geldende EPB-eisen bij hun installatie en tijdens hun uitbatingsperiode Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 19 januari 2012 tot wijziging van het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 3 juni 2010 betreffende de voor de verwarmingssystemen van gebouwen geldende EPB-eisen bij hun installatie en tijdens hun uitbatingperiode NBN EN (2003): Verwarmingssystemen in gebouwen. Methode voor de berekening van de warmteverliezenwarmtebelasting NBN B (2006): Centrale verwarmingsketels met een nominaal vermogen kleiner dan 70 kw NBN B (1986): Stookafdelingen en schoorstenen 67

68 Referenties Gids Duurzame Gebouwen: Dossier De optimale productie- en opslagwijze voor verwarming en sanitair warm water kiezen Dossier De beste productiewijzen voor hernieuwbare koeling kiezen Dossier Verwarming en sanitair warm water: efficiënte installaties garanderen (distributie en afgifte) 68

69 ? 69

70 70 CONTACT Danielle MAKAIRE Ingénieur projet écorce sa info@ecorce.be BEDANKT VOOR UW AANDACHT FORMATION BÂTIMENT DURABLE : RÉNOVATION BRUXELLOISE À HAUTE PERFORMANCE ÉNERGÉTIQUE AUTOMNE 2017