VERWARMINGSSYSTEMEN EN PRODUCTIE VAN SANITAIR WARM WATER

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Renovatie met een hoge energieefficiëntie: technische details Leefmilieu Brussel VERWARMINGSSYSTEMEN EN PRODUCTIE VAN SANITAIR WARM WATER François LECLERCQ et Thomas LECLERCQ MATRIciel nv

2 Ontwerp van de installaties 1. Ventilatie? Verliezen in het luchtbehandelingsnetwerk verminderen bij renovatie Bijzonderheden van systeem C en D Gecentraliseerd of gedecentraliseerd? Keuze van recuperator Isolatie van de leidingen? Voorbeeld van passiefrenovatie Verwarming SWW Ventilatie Hulpuitrusting 2. Warmteproductie? Een bestaande installatie begrijpen en optimaliseren Gecentraliseerde vs. gedecentraliseerde productie Hernieuwbare energie Rendabiliteit van de investeringen 2

3 De installatie begrijpen Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 3

4 De installatie begrijpen Een deel van de verbrandingswarmte gaat verloren langs de schoorsteen Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 4

5 De installatie begrijpen Het water verliest een deel van zijn warmte wanneer het door niet-verwarmde lokalen loopt Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 5

6 De installatie begrijpen Een deel van de afgegeven warmte gaat direct verloren langs steunmuren, beglazing Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 6

7 De installatie begrijpen De warmte wordt geleverd op onnodige momenten en/of met een vermogen dat niet altijd nodig is Verliezen van Productie Distributie Emissie Regeling 7

8 Een bestaande installatie beoordelen Type van installatie Rendement in % ( totaal = productie x distributie x emissie x regeling ) productie distributie emissie regelating totaal Overgedimensioneerde oude ketel, lange distributielus % % % % % Goed gedimensioneerde oude ketel, korte distributielus Hoogrendementketel, korte distributielus, aan achterkant geïsoleerde radiatoren, regeling met buitenvoeler, thermostatische kranen, % % 95 % 90 % % % 95 % % 95 % % 8

9 Eindunits: verliezen beperken Emissieverliezen bij verwarming beperken Zorg dat de verwarmingslichamen op de juiste plaats staan: Niet voor een glaswand of een slecht geïsoleerde gevel (U >1W/m².K ) Indien de radiotoren bij renovatie voor een niet-geïsoleerde gevelmuur staan, moet een isolatielaag van minimum 5 mm bekleed met aluminiumfolie achter de radiator worden aangebracht. Vrijstaande verwarmingslichamen voor een goede warmteafgifte Overgedimensioneerde verwarmingslichamen om condensatie te bevorderen regime 70/50 9

10 Eindunits: verliezen beperken Emissieverliezen bij verwarming beperken Zorg dat de verwarmingslichamen op de juiste plaats staan : Niet voor een glaswand of een slecht geïsoleerde gevel (U >1W/m².K ) Jaarlijks verlies voor een niet-geïsoleerde wand: 1m² x (T int achter middelgrote radiator T ext middelgroot ) x U muur x T ijd verwarming 1 x (30 C-6,5 C) x 2 W/m²K x 5,800 h / kwh/jaar 10

11 Eindunits: verliezen beperken Warmteverliezen langs de vloer beperken Bron énergie + 10 cm PUR + 10% verbruik 11

12 Eindunits: verliezen beperken Warmteverliezen langs de vloer beperken Bron énergie + 20 cm PUR + 5 % verbruik 12

13 Distributieverliezen voor verwarming beperken Kortere leidingen, vooral in niet-verwarmde volumes Isolatie van de leidingen Vermindering van de ladingverliezen watersnelheden in de leidingen beperken Dimensionering van de circulatiepomp keuze van een circulatiepomp met variabele snelheid Plaats en regeling van de inregelafsluiters Probleem 13

14 Distributieverliezen voor verwarming beperken Kortere leidingen Isolatie van de leidingen Vermindering van de ladingverliezen watersnelheden in de leidingen beperken Dimensionering van de circulatiepomp keuze van een circulatiepomp met variabele snelheid Plaats en regeling van de inregelafsluiters Probleem Oplossing 14

15 Distributieverliezen beperken voor verwarming OEFENING Bereken de verliezen van een verwarmingsleiding door een garage of een kruipruimte Lengte van de leiding in de OAR 50 m Lineaire verliezen van de leidingen 0,236 W/mK Gemiddelde temperatuur van de verwarmingslus 30 C Gemiddelde temperatuur van de OAR 12 C Duur verwarmingsperiode 5800 uur Jaarlijkse verliezen 1231,9 kwh/jaar 15

16 De regeling begrijpen Regeling Ruimte Tijd Intensiteit 16

17 De regeling begrijpen Naleving van richttemperaturen 1 C te veel oververbruik van 7% Onderbreking van warmtelevering in periodes zonder bezetting Geen onderbreking oververbruik van 5 tot 30% " Het heeft totaal geen zin de verwarming s nachts uit te zetten, want de uitgespaarde warmte betaal je toch de volgende ochtend wanneer de muren weer opgewarmd moeten worden!" 17

18 Temperatuur ( C) Temperatuur ( C) De regeling begrijpen Binnentemperatuur Binnentemperatuur Energieverbruik Energieverbruik Buitentemperatuur Uren Buitentemperatuur Uren Geen onderbreking in periodes zonder bezetting oververbruik van 5 tot 30% 18

19 De regeling begrijpen Als men het afgegeven vermogen wil verminderen, moet men dan het debiet of de vertrektemperatuur van de verwarmingsketel verminderen? Radiator Thermostatische kraan Twat Tomg. ( C) Afgegeven vermogen (%) Afgegeven vermogen (%) Debiet (%) Debiet (%) Thermostatische kranen: beperkte oplossing Eindregeling en niet-unieke hoofdregeling 19

20 De regeling begrijpen De oplossing: vertrektemperatuur regelen Vermogen afgegeven door een radiator afhankelijk van het debiet ervan en van de watertemperatuur Verwarmingscurve Twat Tomg. ( C) Afgegeven vermogen (%) Watertemperatuur ( C) Debiet (%) Buitentemperatuur ( C) Regeling van de vertrektemperatuur van het circuit klimaatregelaar Regeling van het waterdebiet in elk lokaal thermostatische kraan 20

21 De regeling begrijpen Régulation centralisée Gecentraliseerde regeling Buitenvoeler Radiatorencircuit SWW-kring Regelaar Circulatiepomp met variabele snelheid Retour hoge temperatuur KW Retour lage temperatuur Driewegmengkraan 21

22 De regeling begrijpen Regeling Régulation van des logements woningen Tijdschakelaar Woonkamer Badkamer Slaapkamer Tijdschakelaar meter TK TK meter Kamerthermostaat Woonkamer Kamerthermostaat Badkamer Slaapkamer meter TK meter In het algemeen kan de temperatuur nauwkeuriger worden afgesteld met een kamerthermostaat. Deze is echter moeilijker te gebruiken. Indien de kamerthermostaat slecht wordt gebruikt, kan dit tot oververbruik leiden, vooral 22 als een richttemperatuur is ingesteld die geen rekening houdt met periodes van inactiviteit of afwezigheid.

23 Condensatie bevorderen bij renovatie Vermogen dat een verwarmingslichaam afgeeft volgens temperatuurregime Regime 90/70/20 C tegenover 70/50/20 C ( ) 1,3 ( T 1 ) 1,3 40 C = = 0,59 T 2 60 C Overdimensioneringsfactor 1,7 Isolatie zorgt ervoor dat een huis op een lagere temperatuur verwarmd kan worden: regime 70/50/20 in de plaats van 90/70/20 Winst van 3-4% 23

24 Debiet = Q (liter/minuut) Débit = Q [litres/minute] Prestaties SWW Hoog tijd voor een denkoefening over SWW Passiefappartement (behalve hernieuwbaar) ,6 l/min 8,7 l/min 6 l/min Pommeaux Spaardouchekop de douche dynamische économique -debietbegrenzer limiteur débit dynamique Pommeau Spaardouchekop de économique statische debietbegrenzer - limiteur débit statique Druk Pression [Bar] [Bar] Pommeaux Douchekop de zonder douche spaarvoorziening sans dispositif d'économie Terugbetaaltijd: 6 maanden!!! Verwarming SWW Ventilatie Hulpuitrusting 24

25 Prestaties SWW Gebruikte energie Gas Circulatielus Globaal rendement transformatie productie opslag distributie 25

26 Ontwerp van de installaties 1. Ventilatie? Verliezen in het luchtbehandelingsnetwerk verminderen bij renovatie Bijzonderheden van systeem C en D Gecentraliseerd of gedecentraliseerd? Keuze van recuperator Isolatie van de leidingen? Voorbeeld van passiefrenovatie Verwarming SWW Ventilatie Hulpuitrusting 2. Warmteproductie? Een bestaande installatie begrijpen en optimaliseren Gecentraliseerde vs. gedecentraliseerde productie Hernieuwbare energie Rendabiliteit van de investeringen 26

27 Uitdagingen op het vlak van warmteproductie Lage energie Heel lage energie Passief Passief gas elektriciteit Hulpuitrustingen Ventilatie SWW (zonnedekking 40%) Verwarming 27

28 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? gecentraliseerde productie gedecentraliseerde productie Stelling: de keuze wordt vooral bepaald door de productie van sanitair warm water 28

29 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? Berekening op basis van een gebouw met 31 woningen Gecentraliseerde productie gedecentraliseerde productie 1. Verliezen van de SWW-kring >< verliezen van de individuele opslagvaten 2. Onmiddellijke SWW-productie of met accumulatie? 3. Keuze van hulpuitrustingen? 29

30 Verliezen aan ketelhuis + SWW-lus 90 m 31 SWW-vaten van 100 liter Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? Verliezen van de SWW-kring >< verliezen van de individuele opslagvaten Conclusie: in dit specifieke geval zijn de verliezen globaal genomen gelijk. Opmerking: de EPB is doorgaans ongunstig voor lusinstallaties wat in het nadeel van gecentraliseerde installaties speelt Verliezen? = kwh benutte verliezen reële verliezen 31 x 440 = kwh kwh benut kwh reële verliezen 30

31 Distributieverliezen voor SWW beperken Welk isolatieniveau voor de kring sanitair warm water? Kringlengte m T lus - T omgeving = 40 C Verliezen in de leidingen (accessoires inbegrepen) Jaarlijkse verliezen Gelijke oppervlakte van zonnepanelen (Zonneproductie 500 kwh/m²) Niet geïsoleerd Weinig geïsoleerd Goed geïsoleerd 31

32 Distributieverliezen voor SWW beperken Welk isolatieniveau voor de kring sanitair warm water? Kringlengte m T boucle - T ambiante = 40 C Verliezen in de leidingen (accessoires inbegrepen) Jaarlijkse verliezen Gelijke oppervlakte van zonnepanelen (Zonneproductie 500 kwh/m²) Niet geïsoleerd W kwh 100 m² Weinig geïsoleerd W kwh 27 m² Goed geïsoleerd 850 W kwh 15 m² 32

33 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? gecentraliseerde productie gedecentraliseerde productie 1. Verliezen van de SWW-kring >< verliezen van de individuele opslagvaten 2. Onmiddellijke SWW-productie of met accumulatie? 3. Keuze van hulpuitrustingen? 33

34 Onmiddellijke SWW-productie of met semi-accumulatie? Gecentraliseerde productie Accumulatie Regelaar Circulatiepomp met variabele snelheid Retour hoge temperatuur Retour lage temperatuur Koud water Onmiddellijk Regelaar Circulatiepomp met variabele snelheid KW 34

35 Onmiddellijke SWW-productie of met semi-accumulatie? Gecentraliseerde productie Verliezen? 650 kwh kwh 35

36 Onmiddellijke SWW-productie of met semi-accumulatie? Gecentraliseerde productie Retour lage temperatuur als de warmtewisselaar goed gedimensioneerd is 31 woningen ² 25 m² zonnepanelen Berekening op basis van een gebouw met 31 woningen Hetzij 0,8 m² per woning 36

37 Onmiddellijke SWW-productie of met semi-accumulatie? Gecentraliseerde productie Hulpuitrusting Verwarming Sanitair warm water Semi-onmiddellijk Onmiddellijk KW Niet geïsoleerd in de berekening 37

38 Onmiddellijke SWW-productie of met semi-accumulatie? Gedecentraliseerde productie: onmiddellijk of met accumulatie? Warmwaterproductie in semi-accumulatie beperkt de overdimensionering van de ketel en verbetert het comfort. Het aftapdebiet is veel comfortabeler. 38

39 Onmiddellijke SWW-productie of met semi-accumulatie? Gedecentraliseerde productie: onmiddellijk of met accumulatie? Verband tussen 16,4 liter/min. en 35 C? Vermogen = 1,16 Wh/liter * debiet * 1/60 * delta_t (W) 39

40 Onmiddellijke SWW-productie of met semi-accumulatie? Gedecentraliseerde productie: onmiddellijk of met accumulatie? De productie van sanitair warm water heeft niet noodzakelijk hetzelfde rendement als de verwarmingsproductie 40

41 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? 1. Verliezen van de SWW-kring >< verliezen van de individuele opslagvaten 2. Onmiddellijke SWW-productie of met semi-accumulatie? 3. Keuze van hulpuitrustingen? 41

42 Geabsorbeerd elektrisch vermogen (W) Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? Impact van de keuze van hulpuitrustingen? Vermogen zonder pomp 100% Vermogen zonder pomp 30% Thermisch vermogen van de verwarmingsketel (kw) Elektrisch vermogen opgenomen door een verwarmingsketel, behalve circulatiepomp, voor verschillende vermogens (bij 100% en 30% van de belasting van de ketel). Op basis van de technische fiches van de verwarminsketels van Viessmann Vitocrossal 300 (MatriX-brander).

43 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? Impact van de keuze van hulpuitrustingen: gedecentraliseerde pompen model Verwarmingsvermogen kw Verwarmingsketel zonder pomp bij 30% belasting Verwarmingsketel zonder pomp bij 100% belasting Geabsorbeerd elektrisch vermogen in W Verwar- Circulator Verwarmingscirculator hoog mings- verwar- circulator bij 100% mings- rendement bij 30% belasting belasting bij 30% belasting Vitopend 200-W schoorsteen Vitopend 200-W trekgat Vitopend 200-W trekgat Circulator hoog verwarmingsrendement bij 100% belasting Vitodens 200 dubbele functie Vitodens 200 dubbele functie Vitodens 200 (enkele functie) Vitodens 200 (enkele functie) Vitodens 200 (enkele functie) Vitodens 222 (geïntegreerde boiler 46 liter) Vitodens 222 (geïntegreerde boiler 46 liter) Vitodens 222 (geïntegreerde boiler 46 liter) Pomp belasting SWW Elektrisch vermogen opgenomen door een gasketel met laag vermogen (wandketel), de circulatiepomp ervan en de eventuele SWW-boilerpomp indien de ketel tegelijk warmte en warm water produceert (dubbele functie). Waarden voor verschillende vermogens (100% en 30% belasting van de ketel). Op basis van de technische fiches van fabrikant Viessmann.

44 Gecentraliseerde of gedecentraliseerde productie? Voordeel van centralisatie Plaatsbesparing in appartementen Het is makkelijker een beroep te doen op hernieuwbare energie Gemeenschappelijk onderhoud (+ indien huurder) Voordeel van decentralisatie Makkelijke individuele afrekening Individueel onderhoud (+ indien eigenaar) Keuze? Afhankelijk van het verbruik Impact van de hulpuitrustingen Impact van de verliezen (opslag en/of lus) te verdelen over een groter of kleiner verbruik 44

45 Ontwerp van de installaties Verwarming SWW Ventilatie Hulpuitrusting 1. Ventilatie? Verliezen in het luchtbehandelingsnetwerk verminderen bij renovatie Bijzonderheden van systeem C en D Gecentraliseerd of gedecentraliseerd? Keuze van recuperator Isolatie van de leidingen? Voorbeeld van passiefrenovatie 2. Warmteproductie? Een bestaande installatie begrijpen en optimaliseren Gecentraliseerde vs. gedecentraliseerde productie Hernieuwbare energie Rendabiliteit van de investeringen 45

46 Hernieuwbare energie? Thermische zonne-energie of warmtekrachtkoppeling? Thermische zonne-energie Warmtekrachtkoppeling Warmtekrachtkoppeling moet zo lang mogelijk draaien. geschikt voor SWW-productie waarvan het profiel homogeen is. kan 95 % van de behoeften dekken 46

47 Hernieuwbare energie? Thermische zonne-energie of warmtekrachtkoppeling? 70 kwh prim 60 kwh prim 50 kwh prim 40 kwh prim 30 kwh prim 20 kwh prim -18% - 8% Chaudière Verwarmingsketel Réseau électrique Elektrisch netwerk 10 kwh prim 0 kwh prim Basis Base Zonnedekking Couverte solaire 40% 40% Cogénération pour ECS Warmtekrachtkoppeling voor SWW Cogénération Warmtekrachtkoppeling Vanuit milieuoogpunt 47

48 Hernieuwbare energie? Thermische zonne-energie of warmtekrachtkoppeling Vanuit financieel oogpunt Keuze hangt sterk af van de schaal van het project en van de beschikbare premies of groenestroomcertificaten Kleine en middelgrote projecten thermische zonne-energie Wanneer de warmtebehoefte stijgt, neemt ook de rendabiliteit van de WKK toe De investering ( /kw) daalt sterk met het vermogen De onderhoudskosten ( /kw) dalen sterk met het vermogen Het elektrisch rendement van een WKK met groot vermogen is hoger dan het elektrisch rendement van een WKK met klein vermogen 48

49 Hernieuwbare energie? Gedecentraliseerde zonneboiler 49

50 Hernieuwbare energie? Biomassa 50

51 Hernieuwbare energie? Biomassa Zeer goede CO 2 -balans Vervuilende lokale uitstoot problematisch in de stad Investering, plaatsruimte, onderhoud Kwaliteit van de brandstof hangt vooral af van de kwaliteit van de brandstof geen erkenning van lokale leveranciers, ondanks het recente bestaan van normen Emissiefactor per type verwarmingsketel voor verschillende polluenten Bron: Verenigde Naties, gids EMEP/Corinair 51

52 Hernieuwbare energie? Houtkachel bij renovatie Risico s Te hoog vermogen Slechte trek door dichtheid (+ systeem C) open vuur: onvolledige verbranding en CO-productie! Aandachtspunten: Kies voor een dicht haardvuur Kies een houtkachel met een laag vermogen Houtkachel voor passiefwoning - 2 tot 4 kw Toevoer van buitenlucht 52

53 Hernieuwbare energie Warmtepomp Principe Verliezen: Condensor Compressor Verdamper Expansieklep LOKALE BALANS: warmte elek. ELEKTRICITEITS- CENTRALE Gas Stookolie Kernenergie Steenkool Hernieuwbaar Renouvelable lorsque le COP > 2,8 wanneer COP > 2,8 53

54 Koudebron Hernieuwbare energie Warmtepomp Type van elektrische warmtepomp Verwarming lage temperatuur" Emissiesysteem Verwarming "hoge temperatuur" Lucht/lucht 2,5 2,5 Lucht/water 3,7 2,9 Bodem/water 3,8 3,1 Grondwater/water 4,5 3,6 54

55 Hernieuwbare energie Elektrische warmtepomp Warmtepomp op gas 1 kw élec elek = 2,5 kw primaire Primair: Elektriciteit 2,3 kw gaz gas: 0,1 kw elek élec = 0,25 kw prim Warmtetoevoer 2,6 kw Compressor Verdamper Condensor Expansieklep 3,6 kw 0,9 kw Absorber Concentrator Verdamper Condensor 3,6 kw Koudeproductie Koudeproductie Warmtedispersie Warmtedispersie REP = 3,6 /(2,5) = 146% PER REP = 3,6 /(2,3+0,25) = 141% PER Rendement annuel 115 à 130 % Jaarrendement 115 tot 130% 55

56 Hernieuwbare energie Warmtepomp Monovalente werking kw Verwarmingscurve Vermogen WP volgens buitentemperatuur Verwarmingscurve C Jaarbelastingscurve warmte kw Uur/jaar Elektrische weerstand Toepasbaar op eengezinswoning 56

57 Hernieuwbare energie Warmtepomp Bivalente werking Toepasbaar op: Renovatie Appartementen Tertiaire gebouwen Alternatieve werking kw Uur/jaar Parallelle werking kw Uur/jaar Warmtepomp Verwarmingsketel 57

58 Hernieuwbare energie Warmtepomp Gemengde werking kw Uur/jaar Buiten- en binnenunits Geavanceerde regeling vereist een geïntegreerd systeem Warmwaterreservoir Verwarmingsketel Bufferreservoir Warmtepomp wordt stilgelegd wanneer de COP lager is dan 2,5 wanneer het primair energierendement lager is dan een condensatiegasketel 58

59 Hernieuwbare energie Warmtepomp bij renovatie? Isolatie van de woning Verliezen nemen af met +/- 60% Mogelijkheid het temperatuurregime van de bestaande verwarmingslichamen te verminderen Regime 50/40/20 tegenover 80/60/20 ( ) 1,3 ( T ) 1,3 25 C = = 0,4 50 C 50 C Mogelijkheid te werken met een warmtepomp 59

60 Hernieuwbare energie Kan een warmtepomp rendabel zijn bij renovatie? Lucht-waterwarmtepomp die 85% van de tijd werkt (EPB) + verwarmingsketel SPF= 3,25 (buitenlucht) Prijs stookolie: 0,8 euro/l Prijs gas: 0,07 euro//kwh Prijs elektriciteit: 0,18 euro/kwh (gemiddelde piekuren/daluren) Seizoenrendement verwarming: stookolie: 85% gas: 90% Meerprijs warmtepomp/verwarmingsketel vergeleken met alleen verwarmingsketel: euro Wat is de winst aan primaire energie en de terugverdientijd van de investering? 60

61 Hernieuwbare energie Kan een warmtepomp rendabel zijn bij renovatie? Voor een verwarmingsketel op gas aangevuld met een lucht-waterwarmtepomp: Prijs kwh elek. OVW 0,18 Prijs kwh gas OVW 0,07 Warmtebehoefte Preferente verbruik rendement fractie kwh/jaar kostprijs geval 1 warmtepomp 0,85 3, verwarmingsketel 0,15 0, totaal geval 2 verwarmingsketel 1 0, financiële besparing 537 besparing primaire energie % Investering (WP) ETV 13 SPF: seizoensprestatiefactor van de warmtepomp 61

62 Hernieuwbare energie Kan een warmtepomp rendabel zijn bij renovatie? Voor een verwarmingsketel op stookolie aangevuld met een lucht-water warmtepomp: Prijs kwh elek. OVW 0,18 Prijs kwh stookolie OVW 0,085 Warmtebehoefte preferentie verbruik rendement fractie kwh/jaar kostprijs geval 1 warmtepomp 0,85 3, verwarmingsketel 0,15 0, totaal geval 2 verwarmingsketel 1 0, financiële besparing 948 besparing primaire energie % investering (WP) ETV 7 SPF: seizoensprestatiefactor van de warmtepomp 62

63 Ontwerp van de installaties Verwarming SWW Ventilatie Hulpuitrusting 1. Ventilatie? Verliezen in het luchtbehandelingsnetwerk verminderen bij renovatie Bijzonderheden van systeem C en D Gecentraliseerd of gedecentraliseerd? Keuze van recuperator Isolatie van de leidingen? Voorbeeld van passiefrenovatie 2. Warmteproductie? Een bestaande installatie begrijpen en optimaliseren Gecentraliseerde vs. gedecentraliseerde productie Hernieuwbare energie Rendabiliteit van de investeringen 63

64 Een verwarmingsketel vervangen OEFENING Rendabiliteit van de vervanging van een verwarmingsketel In een woning die kwh/jaar nodig heeft voor verwarming, wordt een verwarmingsketel met een rendement van 75% bij regime 90/70 vervangen door een nieuwe verwarmingsketel met een rendement van 93%. Prijs gas: 0,06 euro/kwh Prijs van een nieuwe verwarmingsketel euro Bereken de ETV 64

65 Een verwarmingsketel vervangen OEFENING Oplossing Jaarlijkse kostprijs in behoefte aan kwh Rendement Verbruik in kwh gas ketel ketel besparing 426 ETV 14 jaar 65

66 Een verwarmingsketel vervangen in een appartementsgebouw Technische beperkingen van de CLV-leidingen en types van verwarmingsketels Bij elke type van verwarmingsketel past een specifiek soort leiding NBN EN NBN D en EPB-installatie ARGI 66

67 Hernieuwbare energie Een elektrische boiler vervangen door een sanitaire waterpompboiler Investering ( ) Behoefte (kwh) COP Verbruik kwh Jaarlijkse kostprijs ( ) Sanitaire warmtepompboiler Boiler met elektrische weerstand Jaarlijkse besparing 240 EVT 11,7jaar 67

68 Interessante tools, internetsites, enz.: Gids duurzame gebouwen, Leefmilieu Brussel - BIM, 2013: Leefmilieu Brussel BIM: Energie +: WTCB: 68

69 Wetteksten: Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 3 juni 2010 betreffende de voor de verwarmingssystemen van gebouwen geldende EPB-eisen bij hun installatie en tijdens hun uitbatingsperiode Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 19 januari 2012 tot wijziging van het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 3 juni 2010 betreffende de voor de verwarmingssystemen van gebouwen geldende EPB-eisen bij hun installatie en tijdens hun uitbatingperiode NBN EN (2003): Verwarmingssystemen in gebouwen. Methode voor de berekening van de warmteverliezenwarmtebelasting NBN B (2006): Centrale verwarmingsketels met een nominaal vermogen kleiner dan 70 kw NBN B (1986): Stookafdelingen en schoorstenen 69

70 Referenties Gids duurzame gebouwen: G_ENE08: De optimale productie- en opslagwijze voor verwarming en sanitair warm water kiezen G_ENE09: De beste productiewijzen voor hernieuwbare koeling kiezen G_ENE10: Verwarming, koeling en sanitair warm water: efficiënte installaties garanderen 70

71 Contact Thomas LECLERCQ MATRIciel sa Projectbeheerder Place de l Université, Louvain-la-Neuve : leclercq@matriciel.be 71