Inventaris van het archief van sm Het Licht ( ) (S/1986/057) Rik De Coninck. Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis 1997

Transcriptie

1 017 Inventaris van het archief van sm Het Licht ( ) (S/1986/057) Rik De Coninck Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis 1997

2 INHOUDSTAFEL Inleiding 4 Beknopte historische inleiding 4 Het archief van sm Het Licht 9 Lijst van directeurs van het sm en hoofdredacteur van Vooruit 11 Gebruikte afkortingen 12 Inventaris 13 Archief van sm Het Licht 13 Verslaggevende stukken 13 Raad van Beheer ( ) 13 College van Commissarissen ( ) 14 Ledenvergadering ( ) 14 Boekhoudkundige stukken 15 Balansen (maandelijks) ( ) 15 Balansen (kwartaal/jaarlijks) ( ) 16 Kasboeken en journaalboeken (algemeen) (vanaf 1911) 17 Kasboeken en journaalboeken (onderdelen) 19 Kasboeken en journaalboeken (verkoop) 19 Kasboeken en journaalboeken (publiciteit) 22 Kasboeken en journaalboeken (lonen) 23 Kasboeken en journaalboeken (belastingen) 24 Kasboeken en journaalboeken (administratie) 25 Kasboeken en journaalboeken (aankoop papier) 25 Kasboeken en journaalboeken (werking drukkerij) 26 Kasboeken en journaalboeken (kas- en bankverrichtingen) 26 Financiering 28 Briefwisseling en dossiers 29 Dossiers over de statuten ( ) 29 Briefwisseling en dossiers per periode (algemeen) (periode van Nevele) (periode Wallaert) (periode Seeuws, Temmerman, de Ville) 80 Publicaties 85 2

3 Documentatie (cataloog, verkiezingen, personeel, socialistische, organisaties, congressen, theorie, landen, jourtnalistiek) 86 Gedeponeerd archief: vzw Nachtverblijf van Gent 92 Overgebracht materiaal 94 Bibliotheek 94 Monografieën 94 Tijdschriften 96 Beeld en Geluid 97 Affiches 97 Foto s 99 Geluid 102 Iconografisch materiaal 102 3

4 INLEIDING In oktober 1908 werd de samenwerkende maatschappij Het Licht opgericht door de leiding van de Gentse federatie van de Belgische Werkliedenpartij (BWP). Doel was het drukken van allerhande propagandamateriaal en het uitgeven van de krant Vooruit. De krant werd 24 jaar voor de oprichting van sm Het Licht voor het eerst uitgegeven. Sm Het Licht moet gezien worden als een uitgeversmaatschappij. De maatschappij was niet de eerste juridische structuur; de eerste jaren had men geen structuur uitgebouwd, in 1897 werd sm Volksdrukkerij opgericht en in 1908 werd naast die Volksdrukkerij nog sm Het Licht opgericht. Bij het ontstaan van de BWP was het drukken van Vooruit en ander propagandamateriaal een integraal onderdeel van de activiteiten van sm Vooruit nr. 1. Het opstarten van het dagblad was trouwens mogelijk door een akkoord met deze coöperatie, die haar leden het blad liet bestellen aan een gunsttarief. De eerste 13 jaar ( ) was de drukker van Vooruit meestal tegelijk de uitgever ervan. Pas in 1897 werden deze twee functies gescheiden: de sm Volksdrukkerij werd opgericht als drukkerij van de Gentse socialistische beweging. 1 De enige mogelijke verklaring is van financiële aard. Door de talloze processen waarmee Vooruit geconfronteerd werd, liep men voortdurend het gevaar van inbeslagneming van het materiaal. Eind 1896 was de toestand zo ernstig dat de Gentse BWP in overweging nam om het drukwerk te laten doen door een gewone drukker. Op aandringen van Anseele werd toch besloten de sm Volksdrukkerij te stichten. Ze ging op 1 januari 1897 van start, onder leiding van de gewezen metaalbewerker Adolf De Backer. Hij slaagde erin de verlieslatende drukkerij in een paar jaar winstgevend te maken, onder andere door buiten de partijkring bestellingen in de wacht te slepen en door een boekhandel en handel in bureelmateriaal te starten. 2 Vrij snel nam de omzet en het personeelsbestand toe. De Volksdrukkerij was zo succesvol dat ze jaarlijks 6000 fr. steun kon geven aan de partij. 3 Naast de krant werd er ook een groot aantal syndicale en socialistische bladen gedrukt. Het drukken van boeken en feuilletons werd vanaf 1904 aangevuld met de maandelijkse uitgave van de brochurenreeks Germinal. Ook op sociaal vlak kon men gunstige resultaten voorleggen, al was er een gespannen verhouding met de Gentse boekdrukkersbond. 4 Dit succesverhaal bleef een aantal problemen met zich meeslepen; die hebben meegespeeld in de beslissing om Het Licht op te richten. Eerste probleem was het groot aantal processen die tegen de krant gevoerd werden. Regelmatig werd de krant veroordeeld tot boetes van enkele honderden of duizenden franken. Stautemans weigerde de verantwoordelijkheid als uitgever nog langer te dragen. Hij werd eind 1907 tijdelijk vervangen door Adolf De Backer, de bestuurder van de Volksdrukkerij. 5 Tegelijkertijd werd het plan opgevat om een uitgeverij te stichten. Op 1 1 Edmond VOORDECKERS, Bijdrage tot de geschiedenis van de Gentse pers. Repertorium ( ), Leuven/Paris: Nauwelaerts, 1964, p Guy VANSCHOENBEEK, De wortels van de sociaal-democratie in Vlaanderen, RUG, doctoraal proefschrift, 1992, p Verslagboek van het Middencomiteit van de Gentse federatie van de BWP, 24 maart Zie de brochures van 1905, nl. De Socialistische Volksdrukkerij en hare vijanden, Gent: Germinal II, nr. 8 en De Waarheid over de grieven in de Socialistische Volksdrukkerij Vooruit van Gent, Gentse Boekdrukkersbond, november Edmond VOORDECKERS, Bijdrage tot [ ], p

5 september 1908 werd sm Het Licht, société d impression et d édition opgericht. In een eerste fase werd alleen uitgegeven; met de Volksdrukkerij werd een overeenkomst afgesloten over de vergoeding voor het drukken en verzenden. Begin 1909 werd door Het Licht een eigen nieuwe rotatiepers aangekocht en kon Het Licht ook beginnen drukken. Een tweede probleem dat tot de oprichting van Het Licht geleid heeft, was dat het middencomiteit weinig controle had op de Volksdrukkerij. Het Licht stond in voor de krant en ook voor de verkoop van brochures. 6 In theorie was er een werkverdeling tussen enerzijds de Volksdrukkerij die allerhande drukwerk aanvaardde, en anderzijds Het Licht dat de politieke uitgaven voor zijn rekening nam. In de praktijk gaf de Volksdrukkerij nog altijd politieke brochures (o.a. de Germinalreeks), congresdocumenten, wijkbladen, boeken en huldealbums uit. Vooruit was aanvankelijk de enige Vlaamse socialistische krant. Toch slaagde ze er niet in om als landelijke krant overal door te dringen. Een aantal elementen hebben daarin meegespeeld. In de eerste plaats was er de kritiek van Hendrik de Man dat de Belgische socialistische pers van een zeer laag intellectueel peil was en dat er maar weinig inspanningen werden gedaan om dat niveau op te trekken. Een tweede verklaring is de grote greep van de Gentse federatie op de redactie. Vanaf 1912 werd duidelijk dat de Gentse federatie haar pogingen staakte om een nationaal blad te zijn. In de periode tussen de partijcongressen van 1912 en 1914 werd er verder nagedacht over de concrete uitwerking van een tweede Vlaamse socialistische krant in Antwerpen. Vanaf 3 juni 1914 verscheen de Volksgazet als opvolger van De Werker en Volkstribuun. Tijdens de Eerste Wereldoorlog steeg de oplage spectaculair; de Gentse BWP-leiding besloot in tegenstelling tot Le Peuple en Volksgazet Vooruit onder de Duitse bezetting verder te laten verschijnen. Tijdens de oorlog hadden vele dagbladuitgevers hun persen stopgezet. Na de oorlog haakt een deel van de Gentse lezers af omdat enkele concurrerende kranten weer verschenen en er meerdere prijsstijgingen nodig waren. Dat verlies in Gent werd gecompenseerd door winst in de provinciesteden. Ten opzichte van de vooroorlogse jaren bleef de vooruitgang zeer groot (een verdubbeling), maar was toch niet in verhouding tot de groei van de socialistische organisaties. Het organiseren van een Roode Zondag of een perscongres heeft daar weinig aan veranderd. Er werd nochtans een oplagestijging verwacht. In 1923 werd een nieuwe rotatiepers aangekocht. Omdat er in de Hoogpoort geen plaats was voor de nieuwe machine werd de drukkerij ondergebracht in een gebouw in de Lieven De Winnestraat, een eigendom van een andere socialistische coöperatie De Volksontvoogding. 7 In 1927 kwam kwam Gust Balthazar aan het hoofd van zowel Het Licht (als bestuurder) als Vooruit (als hoofdredacteur). Onmiddellijk werd gestart met een reeks vernieuwingen. Eens te meer was een prijsstijging nodig, maar door de kwaliteitsverbetering had dat voor het eerst geen verlies van lezers tot gevolg. Integendeel zelfs, tijdens de periode steeg de oplage met meer dan 30 procent tot In 1928 werd een kapitaalsverhoging doorgevoerd en rond Nieuwjaar 1930 werd een 6 Verslagboek van het Middencomiteit [ ], 3 en 24 maart Voor de aankoop van de gebouwen werd een nieuwe coöperatieve opgericht, sm De Volksontvoogding. 8 Jan DIETVORST, De socialistische partijkrant Vooruit tijdens het interbellum, RUG, licentiaatsverhandeling, 1990, p

6 gebouw gekocht naast de Volksdrukkerij in de Sint-Pietersnieuwstraat. Daarna vond een huisruil plaats. De Volksdrukkerij verhuisde naar het pas aangekochte gebouw en Het Licht kon beschikken over de verlaten woning en de grote tuin; in die tuin werd een nieuw gebouw opgericht voor de drukkerij en het grote huis aan de straatkant werd herbouwd door Maxime en Fernand Brunfaut. Eén jaar na de aankoop had de opening plaats (10 januari 1931); blikvanger was de nieuwe gevelconstructie. 9 Een promotiecampagne met onder meer Roode Zondagen en perscongressen werd intensief gevoerd, uiteindelijk werd zelfs een propagandafilm gedraaid. Het Licht startte ook met de uitgave van enkele weekbladen: het satirische blad Koekoek ( ), De Radiobode (het blad van de socialistische radiozender SAROV, ) en het geïllustreerd weekblad ABC ( ) dat in samenwerking met Volksgazet werd opgesteld. In 1934 werd gestart met de uitgave van het weekblad Voor Allen; met 6 pagina s algemeen nieuws en 2 pagina s lokaal nieuws kon men een einde maken aan de versnippering van de lokale bladen. Vanaf de jaren kwam er desondanks een einde aan de groei van het lezersaantal. 10 De slechte uitslag van de BWP bij de verkiezingen van 1936 werd gedeeltelijk in de schoenen geschoven van de pers: op het BWP-congres werd gesteld dat de socialistische pers weliswaar verbeterd was, maar toch nog te amateuristisch en te weinig intellectueel. 11 De oplage daalde licht tot rond de in Tijdens de Tweede Wereldoorlog vluchtte de redactie, maar kreeg de bezetter een klein deel van de redactie zover weer te beginnen werken de dag van de capitulatie: de gestolen Vooruit was geboren. 12 Op 1 september 1944 verscheen het laatste nummer onder de bezetting; enkele dagen later was een nieuwe ploeg al opnieuw aan de slag. Kwaliteitsverlies en prijsverhogingen leidden echter tot een dalende verkoop en dat net op een moment dat er kansen waren voor een populair dagblad. 13 Het enige belangrijke initiatief was de heropstarting van de brochurereeks Germinal in De nieuwe directeur August de Block werd geconfronteerd met grote verliezen tijdens de zomer van 1947 was er zelfs geen geld voor de uitbetaling van het vakantiegeld en met een dalend lezersaantal. Gedurende meer dan 12 jaar nam hij initiatieven op alle vlakken (redactioneel, promotie...) om de krant te verbeteren en om de verliezen weg te werken. Het uitgavenpakket van Vooruit, Voor Allen en ABC bleef en werd aangevuld met de uitgave van De Sportduif en de verdeling van het Nederlands damesblad Eva. Op redactioneel vlak begon hij samen te werken met het persagentschap AP. De uitgave van 9 Jan DIETVORST, De socialistische partijkrant [ ], p Jan DIETVORST, De socialistische partijkrant [ ], p Michel OUKHOW, Pers en propaganda van 1914 tot In: Jan DHONDT (red.), Geschiedenis van de socialistische arbeidersbeweging, Antwerpen: sm Ontwikkeling, 1960, p Jan DIETVORST, De socialistische partijkrant [ ], p De term gestolen verwijst naar het ontbreken van de goedkeuring van de beheerraad. 13 De verkoop van Volksgazet steeg spectaculair tot exemplaren in Op te merken valt dat in vele persstudies verwezen wordt naar een vermeend privilege van Vooruit: als officieel blad van de partij zouden alle leden automatisch verplicht geabonneerd geweest zijn op Vooruit. Dat privilege zou afgeschaft zijn na de Tweede Wereldoorlog ofwel op initiatief van Jos Van Eynde ofwel zou er tijdens de oorlog beslist zijn om alle institutionele banden tussen de socialistische organisaties te verbreken en om van de toekomstige BSP een ledenorganisatie te maken. Het wegvallen van dat privilege wordt aangevoerd om de groei van Volksgazet en de achteruitgang van Vooruit te verklaren. Zie o.a. René CAMPÉ, Marthe DUMON, Jean-Jacques JESPERS, Radioscopie de la Presse Belge, Verviers: Marabout, 1975, p Nergens wordt evenwel een afdoend bewijs geleverd dat een dergelijk privilege ooit bestaan heeft en dat het wegvallen ervan grote invloed had op de verkoop. 6

7 boeken en brochures, en de verkoop ervan, werd geregeld door de nieuw opgerichte maatschappij De Vlam. Deze uitgeverij vervolgde onder andere de Germinalreeks tot De financiële gezondmaking werd mogelijk gemaakt door de oprichting van de Handelsdrukkerij, een afdeling van Het Licht die allerhande commercieel drukwerk aannam, o.a. Het Gents Advertentieblad. In 1955 was het voor het eerst mogelijk om de winst niet langer te gebruiken voor het delgen van oude schulden, maar om investeringen te doen en de sociale voorzieningen van het personeel te vergroten. Eind jaren 1950 werden kranten, ABC s en exemplaren van De Werker verkocht en werden daarnaast ook nog Links, Het Vlaams Weekblad, Het Noorderlicht en andere titels gedrukt. Vanaf 1961 leed de coöperatie inmiddels onder leiding van Julien van Nevele opnieuw verlies. De oplage van Vooruit ging langzaam achteruit tot in , maar het waren vooral stijgende kosten die de verliezen veroorzaakten. De verlieslatende krant kende vele structurele problemen: een duur eigen verkoopsnet, een kleine verkoop, een verouderde technische uitrusting, een afgebrokkelde leiding en stijgende spanning tussen de redactie en de beheerraad. 16 Een jonge generatie journalisten eiste medezeggenschap en richtte in 1969 een redactiecomité op. De vernieuwde redactionele aanpak (nl. het loskoppelen van de band partij-krant) botste dikwijls met de beheerraad over het al dan niet plaatsen van berichten van lokale socialistische organisaties. 17 De financiële problemen eisten de meeste aandacht op. In mei 1974 zocht Het Licht contact met Volksgazet. De besprekingen leidden tot een vierpuntenprogramma waarin o.a. gesteld werd dat overleving van de kranten mogelijk was mits een redactionele en administratieve herstructuring die de samenwerking van de redacties inhield. Er was bovendien een marktstudie nodig en het personeel moest inspraak krijgen. 18 De Socialistische Gemeenschappelijke Actie (SGA) besliste in juni 1974 om de 2 kranten te fusioneren, wat o.a. 75 ontslagen tot gevolg had. Na een staking van het personeel van Het Licht ging de fusie niet door. Vooruit schreef een publieke lening uit die startte op 20 juni onder de benaming SOS Vooruit. Bedoeling was om 10 miljoen te verzamelen en die na 3 jaar terug te betalen. De actie werd een succes. Er volgde meteen ook een redactionele vernieuwing. Vooruit mocht geen partijkrant meer zijn, maar het blad van de Vlaamse socialistische beweging. Dat had ook zijn gevolgen voor de titelpagina: de term orgaan van de BSP werd vervangen door de roos in de vuist. Een nieuwe bladindeling en nieuwe rubrieken moesten de leesbaarheid vergroten. 19 Er werd een overlegcomité van beheerraad en redactie opgericht. Vooruit vernieuwde dus, Volksgazet niet. Ondertussen werden de gesprekken tussen Volksgazet en Vooruit verdergezet, maar 14 De vernieuwde structuur van Het Licht wordt duidelijk uiteengezet in: August DE BLOCK, Het blad Vooruit: ontstaan, groei, technisch aspect, Gent: Het Licht, 1950, p. 54 e.v. 15 René CAMPÉ, Marthe DUMON, Jean-Jacques JESPERS, Radioscopie [ ], p Herman BALTHAZAR, 100 jaar dagblad Vooruit. In: AMSAB-Tijdingen, 3( )1-2, p Zie bv. de brief van Bob Van de Voorde aan Germain Roels, de voorzitter van de raad van beheer op 15/12/1970: We moeten weten wat we willen: ofwel voort een mededelingenblad maken voor militanten, ofwel een moderne, open krant (trachten te) worden die daarvoor niet minder socialistisch is. 18 De Nieuwe Maand, 27(1984)6, p Tekenend voor de toestand van de socialistische pers in die periode was volgende uitspraak van Jef Coeck in Vrij Nederland (21 december 1974): Je kan er alleen in superlatieven over praten: ze is het meest partijgebonden, verlieslatend, a-informatief van allemaal. 7

8 zonder resultaat. Op 18 juli 1978 verscheen de laatste Volksgazet, de oplage bedroeg nog exemplaren. Door de rivaliteit Gent-Antwerpen werd kostbare tijd verloren om de lezers van Volksgazet terug te winnen. Op 2 oktober werd door het Vlaams Overlegkomitee ontstaan na de splitsing van de BSP beslist om een nationaal links populistisch dagblad op te richten. Het Licht en De Roos moesten dus samenwerken: De Roos (nog net voor het faillissement van sm De Ontwikkeling opgericht) als uitgever en Het Licht als drukker. De nieuwe krant die vanaf 1 december moest verschijnen, verscheen in zeven edities, onder twee titels, in Gent Vooruit, en elders De Morgen, met een oplage van exemplaren. Als hoofdredacteur werd Paul Goossens aangesteld, voorheen redacteur economie bij De Standaard. De heropleving duurde niet lang. Bij De Roos bekloeg men zich over het duur contract met drukkerij Het Licht. Reeds in 1979 werden de rekeningen onregelmatig of te laat betaald. Het aantal lezers van De Morgen bleef bovendien ver onder de verwachtingen. De krant viel tussen twee stoelen: oude lezers haakten af en slechts weinig nieuwe lezers werden aangetrokken omdat de krant nog als een partijkrant gezien werd en weinig regionale informatie bevatte. In januari 1981 kende De Morgen zijn eerste financiële crisis. Een kapitaalsinjectie leidde op 27 maart 1981 tot de oprichting van de samenwerkende vennootschap (sv) De Morgen waarin het ABVV-Persfonds, het Progressief Persfonds (in feite de SP) en Het Licht in een verhouding participeerden. 20 Deze nieuwe maatschappij nam de uitgave van De Morgen over van nv De Roos. De huur van de titel Vooruit ging over naar deze sv. Sv De Morgen zette een reddingsplan op dat bestond uit in de eerste plaats een financieel plan (100 miljoen verzamelen via het Progressief Persfonds), ten tweede werden elf redacteurs en vier bedienden ontslagen en ten slotte werd een nieuw goedkoop contract met Het Licht onderhandeld. In 1981 verhuisde de redactie naar een ander gebouw van Het Licht in de Bagattenstraat. De verkoop van de krant bleef dalen in 1982 en het beloofde kapitaal werd niet gestort zodat 1983 weer een crisisjaar werd. De SP slaagde erin het ABVV ervan te overtuigen de financiële put te helpen dempen, uit vrees dat ook drukkerij Het Licht in een failliet van De Morgen meegesleurd zou worden. Vanaf juli 1983 werden voortaan 4 edities (Gent, Oost-Vlaanderen, Antwerpen en algemeen) gedrukt. De krant bleef echter verlies lijden; een afvloeiing van personeel kon hier weinig aan verhelpen. Op 31 januari 1986 beëindigde Het Licht haar activiteiten. 21 Na het faillissement werd het gebouw in de Sint-Pietersnieuwstraat opgekocht door de Vlaamse Gemeenschap. Twee jaar later, in juni 1988, werden de voorgevel en de redactiegebouwen als monument beschermd. 22 De Morgen en de Gentse uitgave Vooruit bleven verder verschijnen tot het failliet van Sv De Morgen op 30 oktober Na het heropstarten van De Morgen verdween de titel Vooruit. Op 22 april 1986 ten slotte had de openbare verkoop van de inboedel van het gebouw in de Sint-Pietersnieuwstraat plaats. Het archief van sm Het Licht Het archief van sm Het Licht werd in de loop van 1985 en 1986 binnengebracht. Samen met dat archief kwamen (delen van) het archief van enkele socialistische leiders en/of 20 Ludwig VANDENHOVE, De zorgen om De Morgen. In: De Nieuwe Maand, 26(1983)10, p E. STEFFENS, op cit., p De Morgen, 22/11/1996, p

9 organisaties mee, die allen op een of andere manier een band hadden met de krant, de uitgeverij of de drukkerij. Deze deelarchieven, die niet thuishoren in het archief van Het Licht, werden apart beschreven: Edward Anseele jr. (archief nr. 060), Radio Vlaanderen (nr. 076), Gust Wallaert (nr. 067), Gust Balthazar (voorlopig nog niet beschreven), De Kollebloem (voorlopig nog niet beschreven), Julien Van Nevele (nr. 059), August De Block (nr. 211). Op de zolder van Het Licht werd eerder al het archief van Avanti (Oscar Roelandts) aangetroffen (nr. 052). Dit apart beschrijven heeft echter ook zijn limieten. Op de keerzijde van een document van Het Licht vindt men soms een klad van een brief, een notitie van een directeur of redacteur. Zo zijn er kleine deeltjes te vinden van het archief van Julien Van Nevele, van het middencomiteit van de Gentse BWP, van Gust Balthazar en van Willy Seeuws in diverse mappen. Omgekeerd vonden we in de archieven van Van Nevele en Wallaert stukken terug die thuishoren in dit archief. Het gaat om documenten die tot stand gekomen zijn als gevolg van het uitoefenen van de functie van directeur van Het Licht. Ook in het archief van de BWP-federatie Gent-Eeklo vonden we documenten die thuishoren in het archief van Het Licht. Ze werden overeenkomstig het herkomstbeginsel overgebracht naar dit archief en worden hier beschreven. 23 Onmiddellijk valt op dat dit een haast volledig archief is dat vooral zeer goed bijgehouden is in de periode toen August De Block het bestuur van Het Licht en de krant tot in de puntjes en op de voet volgde ( ). Door die volledigheid en door zijn verscheidenheid geeft dit archief verschillende mogelijkheden voor onderzoekers. Er is immers een nauwe verwevenheid tussen de partij, het bedrijf en de krant. Dat betekent dat er onderzoek zou kunnen worden verricht op meerdere terreinen. Ten eerste bedrijfseconomisch: financiering, verkoop, promotie, verschil tussen een kapitalistische vennootschap en een coöperatie...; ten tweede politiek: propaganda, verspreiding van de socialistische beweging in Vlaanderen via een correspondenten- en verkoopsnet, werking van die beweging in Vlaanderen en Gent in het bijzonder, redactionele standpunten...; ten derde journalistiek: technologische evolutie, kranten- en weekbladenmarkt, banden met Radio Vlaanderen, rubrieken, redactionele aanpak..., ten vierde kunsthistorisch: gebouwen van Het Licht, literatuurgeschiedenis... en ten slotte sociaal: werkvoorwaarden. Voor de verwerking van het archief werd een beroep gedaan op de hulp van enkele studenten Pers- en Communicatiewetenschappen van de Gentse universiteit. Er moet nog vermeld worden dat een hele reeks knipsels en documentatiemappen werd weggegooid. Ten eerste gaat het om documentatie over kunst en literatuur (redactie van Geestesleven). Verder om een hele reeks knipsels van reportages uit de jaren 1950 en 1960 die in Vooruit of in Volksgazet verschenen. Ook de collectie van alle verschenen artikels van enkele journalisten (vb. Jos Murez) werd niet bijgehouden. Dat in het archief zich ook een deel van het archief van het Nachtverblijf van Gent bevindt in de gebouwen van Het Licht is verwonderlijk, maar niet onlogisch. Dit filantropisch initiatief werd gesticht in 1888 op voorstel en onder bescherming van de Bond der Belgische Drukpers, afdeling Gent en Beide Vlaanderen. Bij de oprichters bevonden zich naast journalisten vooral bankiers, advocaten, rechters, industriëlen... van liberale en katholieke strekking. Ferdinand Desmedt werd in 1936 als redacteur van Vooruit, 23 Uit het archief Julien Van Nevele werden volgende stukken weggenomen: dossier over De Sportduif ( ) en dossier zo kwam Gent van de pers (1974). Uit het archief Gust Wallaert: dossiers redactie Vooruit ( ), dossier Nieuwe Vooruit (1974), en dossier Het Licht ( ). Uit het archief BWP-federatie Gent-Eeklo werden twee (boekhoudkundige) stukken weggenomen. 9

10 bereid gevonden om in het propagandacomité te zetelen. Op deze manier kwam het archief van het Nachtverblijf (opvang voor rondtrekkende werklozen) uit de tussenoorlogse periode bij Het Licht terecht. Het archief, dat de periode bestrijkt, werd opgeborgen in 240 dozen en is raadpleegbaar mits toestemming van de verantwoordelijke archivaris. Tekst geschreven in

11 LIJST VAN DIRECTEUREN EN HOOFDREDACTEURS Bestuurder van sm Het Licht Hoofdredacteur van Vooruit Emiel Van Sweden Edward Anseele Pol De Visch Ferdinand Hardijns Gust Balthazar Aimé Bogaerts Désiré Cnudde Ferdinand Hardijns Verwalter Gaston De Vos Gust Balthazar Ferdinand De Smedt Marinus De Rijcke August De Block Maurits Seys Julien Van Nevele Gaston De Vos Gust Wallaert Gaston Crommen Willy Seeuws August De Block Leon Temmerman Georges Hebbelinck Jan De Ville Pierre Van der Poel (redactiesecretaris) Bob Van de Voorde (redactiesecretaris) Paul Goossens 24 Bij zijn ministerschap tweemaal vervangen door Gustave van Hecke ( ). 11

12 GEBRUIKTE AFKORTINGEN ABVV AC ACOD ATB ATO BM BSP BWP CAO CMB COTB CSC CVG KPB MJA NVSM OR PS PSI SAROV SBIIF SEVI sm SPD SVV TACB : Algemeen Belgisch Vakverbond : Algemene Centrale : Algemene Centrale der Openbare Diensten : Arbeiderstoeristenbond : Arbeiders Toeristen Organisatie : Bond Moyson : Belgische Socialistische Partij : Belgische Werkliedenpartij : Collectieve Arbeidersovereenkomst : Centrale van Metaalbewerkers van België : Centrale des Ouvriers Textiles de Belgique : Centrale voor Socialistisch Cultuurbeleid : Comité voor Veiligheid en Gezondheid : Kommunistische Partij van België : Mutualiteit van Jonge Arbeiders : Nationaal Verbond der Socialistische Mutualiteiten : Ondernemingsraad : Prévoyance Sociale : Partito Socialista Italiano : Socialistische Arbeiders Radio Omroep Vereniging : Société Belge d Intérêts Industriels et Financiers : Studiecentrum Emile Vandervelde-instituut : samenwerkende maatschappij : Socialistische Partei Deutschland : Socialistische Vooruitziende Vrouwen : Textielarbeiderscentrale van België 12

13 INVENTARIS sm Het Licht Verslaggevende stukken Raad van Beheer 1.1. Notulen betreffende de Raad van Beheer deel 1.2. Notulen betreffende de Raad van Beheer, College van Commissarissen, en Dagelijks Bestuur deel 2.1. Proces-verbaal en persmededelingen betreffende de Raad van Beheer, de interprovinciale raden en het actieplan van Gilbert Temmerman omslag 2.2. Notulen betreffende Raad van Beheer omslag 2.3. Notulen betreffende de Raad van Beheer en algemene ledenvergaderingen deel Notulen betreffende de Raad van Beheer en algemene ledenvergaderingen omslag Verslagen, nota s betreffende de Raad van Beheer omslagen

14 8.1. Proces-verbaal, lijsten en briefwisseling van Willy Seeuws betreffende de Raad van Beheer, statutenwijzigingen en de personeelsevolutie omslag 9.1. Verslagen van de Raad van Beheer betreffende de samenwerking tussen Het- Licht, De Morgen en De Roos omslag College van Commissarissen 9.2. Notulen van het College van Commissarissen deel 9.3. Notulen van het College van Commissarissen omslag 9.4. Notulen van het College van Commissarissen omslag Notulen van het College van Commissarissen. Met balansen omslag Notulen van het College van Commissarissen. Met balansen omslag Notulen van het College van Commissarissen omslag Notulen van het College van Commissarissen omslag Algemene ledenvergaderingen Notulen van de algemene en buitengewone algemene ledenvergaderingen omslag Notulen van de algemene ledenvergaderingen. Met balansen omslag Notulen van de algemene ledenvergaderingen. Met briefwisseling van Julien Van Nevele omslag 14

15 Bijlagen bij het verslag van de algemene ledenvergaderingen omslagen Boekhoudkundige stukken Balansen (maandelijks) ( ) Grootboek. Minuut deel Grootboek deel Maandelijkse balansen omslag Maandelijkse balansen omslagen Grootboek deel Maandelijkse balansen omslag Maandelijkse balansen. Met bijlagen omslag Grootboek omslag Maandelijkse balansen omslag Maandelijkse balansen omslag Maandelijkse balansen. 1944, omslag 15

16 17.1. Maandelijkse balansen omslag Maandelijkse balansen omslag Maandelijkse balansen omslag Maandelijkse balansen omslag Maandelijkse balansen omslagen Balansen (kwartaal/jaarlijks) ( ) Driemaandelijkse balansen omslag Jaarlijkse balansen omslag Jaarlijkse balansen omslagen Jaarlijkse balansen , 1968, omslag Jaarlijkse balansen , omslag Balansen omslag Balansen omslag 16

17 23.1. Boekhoudkundige stukken betreffende onderdelen van de jaarbalans (lonen, leveranciers, klanten,...) omslag Boekhoudkundige stukken betreffende onderdelen van de jaarbalans (lonen, leveranciers, klanten,...) omslag Registers betreffende onderwerpen in het grootboek omslag Schema s betreffende het grootboek omslag Registers betreffende onderwerpen in het grootboek omslag Kasboeken en journaalboeken (algemeen) (vanaf 1911) Kasboeken stukken Kasboeken. Uitgaven stukken

18 Kasboeken. Inkomsten stukken Kasboeken stukken Grootboeken delen N.B. Bevat ook een lijst van de klanten van de boekhandel Kasboeken. Ontvangsten voor sm Het Licht en Volksontvoogding stukken Kasboeken. Uitgaven voor sm Het Licht en Volksontvoogding stuk Kasboek stuk 18

19 Kasboeken stukken Journaalboek deel Grootboek deel Grootboek deel Journaalboeken delen Lijsten betreffende te betalen effecten omslag Dagboek stuk Kasboek stuk Kasboeken en journaalboeken (onderdelen) Kasstukken betreffende aankopen (materialen, tijdschriften) omslag Kasstukken betreffende aankopen (foto s, auteursrechten, infrastructuur) omslag Kasstukken (betaalde facturen) omslag Kasboeken omslag 19

20 58.1. Kasstukken betreffende werkingskosten (telefoon, onderhoud...) omslag Facturen betreffende niet betaalde rekeningen omslag Kasboeken en journaalboeken (verkoop) Journaalboeken (verkoop periodieken) stukken Journaalboeken (verkoop periodieken) stukken Kasboeken (maandelijkse afrekening met verkopers) stukken :

21 Facturen en briefwisseling betreffende de krantenverkopers. 1909, omslag Facturen en briefwisseling betreffende de krantenverkopers omslag Facturen en briefwisseling betreffende de krantenverkopers omslag Kasboek (ontvangsten uit de verkoop van kranten, weekbladen en andere publicaties) deel Kasboeken (wekelijkse afrekening met verkopers) , delen (Gent) (buiten Gent) (buiten Gent, Wallonië en kiosken) (Gent) (Gent) Lijsten betreffende geabonneerden per gemeente (bedeling via de postkantoren) , omslag Lijsten, briefwisseling en kasstukken betreffende de verkoop in stations (Bibliothèques des Gares) Facturen (levering van periodieken aan lokale verkopers). 1933, omslagen , 1936 N.B. De keerzijde van een deel van de facturen van 1933 (in doos 34) werd in door Julien Van Nevele gebruikt als kladschrift voor toespraken, artikels, brieven en de boekhouding van de Socialistische Jeugd: Pinksterkampen, bijeenkomsten

22 Lijst betreffende de verkopers omslag Lijsten betreffende wekelijks te factureren bedragen aan de Gentse verkopers omslag Facturen betreffende lokale verkopers van Voor Allen omslag Facturen betreffende de verkoop van Vooruit, ABC en feuilletons in Burst (verkoper De Rijcke) omslag Facturen betreffende verkopers van Vooruit en Voor Allen omslag Lijsten betreffende afrekening van de Gentse verkopers, betaling van belastingen en sociale zekerheid omslag Kasboek van De Vlam (verkoop) deel Kasboeken en journaalboeken (publiciteit) Journaalboeken betreffende facturatie van publiciteit delen Lijsten betreffende publiciteit in Vooruit omslagen 22

23 Journaalboeken betreffende facturatie van publiciteit in Vooruit, De Radiobode en Voor Allen omslagen Lijsten betreffende de facturatie van publiciteit in Voor Allen en de Almanak omslagen Onpare maanden Pare maanden Kasstukken betreffende publiciteit in Voor Allen omslag Lijsten betreffende opbrengst van de publiciteit in Vooruit omslag Facturen en briefwisseling betreffende publiciteit in Vooruit omslag Facturen betreffende advertenties in Vooruit omslag Lijsten en kasstukken betreffende publicitaire inkomsten via het agentschap van Marcel Hellemans omslag Kasstukken en lijsten betreffende NV De Roos (ontvangsten van publiciteit en betaling van de lonen van de drukkers) omslag Kasboeken en journaalboeken (lonen) Lijsten betreffende de wekelijkse berekening van de lonen , , omslagen

24 Lijsten betreffende de lonen omslag Lijsten betreffende het aantal werkuren en verlofdagen omslag Lijsten betreffende het aantal werkuren omslag Lijsten betreffende voedselbonnen voor het personeel omslag Formulieren betreffende personeelsaanwervingen omslag Lijsten betreffende aankopen van personeelsleden bij sm Vooruit omslag Lijsten betreffende het aantal werkuren en de vergoeding voor werkkledij omslag Formulieren betreffende lonen van medewerkers van Vooruit en De Sportduif omslag Lijsten betreffende voorschotten op het loon omslag Lijsten betreffende vergoedingen voor correspondenten omslag Formulieren betreffende loonaanpassingen omslag Lijst betreffende medewerkers van het Zondagsblad omslag Loonboekjes van Gust Balthazar, Rudolf Vercammen en Daan Boens. 1934, omslag 24

25 Kasboeken en journaalboeken (belastingen) Formulieren betreffende belastingsaangiften omslag Formulieren betreffende belastingsaangiften omslag Lijsten betreffende BTW-belastingsplichtigen , omslag Formulieren betreffende de BTW (maandelijkse voorafbetalingen, aangiften) omslag Kasboeken en journaalboeken (administratie) Journaalboeken betreffende het postzegelverbruik delen Lijsten betreffende verstuurde brieven , omslagen

26 Kasboeken en journaalboeken (aankoop papier) Lijst betreffende leveringen van papier stuk Journaalboeken betreffende de aankoop en het verbruik van papier delen Lijst betreffende de aankoop en verbruik van ingevoerd papier stuk Lijst betreffende de aankoop en verbruik van papier stuk Lijsten betreffende papierverbruik en stocks omslag Kasstukken betreffende de aankoop van papier en douanerechten omslag Kasboeken en journaalboeken (propaganda) Kasstukken betreffende propagandafonds krant Vooruit omslag Journaalboeken betreffende aangekochte en verkochte biljetten van Vooruit s Reisbureau omslag Dagboek betreffende de activiteiten van Willem Meyer, propagandist van Vooruit stuk Kasboeken en journaalboeken (werking drukkerij) Facturen betreffende drukwerk voor afdelingen en federaties (De Volksstem,...) omslag Formulieren betreffende de kostprijsberekeningen van de drukkerij omslag 26

27 Kasboeken en journaalboeken (kas- en bankverrichtingen) Journaalboeken betreffende de maandelijkse opvolging van de transacties tussen de kas en de bank, en van de kas en de bank met klanten, leveranciers delen Grootboek betreffende inkomsten en uitgaven via de kas (per balanspost) delen Lijsten betreffende inning van koepons van beleggingen via wisselagent Wouters omslag Journaalboeken betreffende bankverrichtingen (onderverdeeld in klanten, leveranciers) delen Journaalboek betreffende bankverrichtingen deel Journaalboeken betreffende debet- en creditrekening van de bank- en postcheckrekening , delen

28 Grootboek betreffende de maandelijkse overzichten van de transacties via de post en de bank deel Grootboek betreffende de maandelijkse overzichten van de transacties via de post en de bank deel Journaalboek betreffende bankverrichtingen deel Kasstukken betreffende de Belgische Bank van de Arbeid (speciaal krediet), Société Belge d Intérêts Industriels et Financiers (SBIIF) omslag Kasstukken betreffende de Belgische Bank van de Arbeid (gewone rekening) omslag Kasstukken betreffende bankverrichtingen met de Bank van Brussel , omslag Financiering Registers van aandeelhouders delen Formulieren betreffende aandeelhouders omslag Lijsten betreffende oude en nieuwe aandeelhouders omslag 28

29 60.7. Kasbons betreffende een lening van Het Licht aan De Natuurvrienden omslag Lijsten betreffende een speciaal krediet en afrekening van de aandeelhouders omslag Lijsten en kasstukken van het Socialistisch Persfonds betreffende leningen, uitbetaling van intresten en schenkingen omslag Lijsten betreffende giften en leningen aan Vooruit omslag Certificaten, formulieren, lijsten betreffende perslening SOS Vooruit (leningen, omzetting in giften, intresten, terugbetalingen) omslagen Terugbetalingen nrs Terugbetalingen nrs Terugbetalingen nrs Terugbetalingen nrs Giften Leningen zonder intrest Lijsten, knipsels en formulieren betreffende SOS Vooruit (leningen, giften) omslag Certificaten betreffende SOS Vooruit (leningen en giften aan Vooruit vanwege personeelsleden, verlenging van de lening) omslag Lijst betreffende een perslening omslag Lijst betreffende polissen van verzekerden via ABC stuk Lijsten betreffende vergoedingen van verzekerden via ABC omslag 29

30 Briefwisseling en dossiers Dossiers over de statuten ( ) Dossier en briefwisseling van Ferdinand De Smedt betreffende sm Het Licht (statuten en statutenwijzigingen) omslag N.B. Bevat delen van een ledenboek Dossier betreffende statutenwijzigingen (bijlagen bij het Belgisch Staatsblad) omslag Dossier, briefwisseling van Gust Balthazar betreffende statutenwijzigingen, samenstelling van de Raad van Beheer en andere bestuursorganen, volmachten, aandeelhouders omslag Dossier betreffende vervanging van overleden aandeelhouders omslag Dossier en briefwisseling van Ferdinand De Smedt betreffende statutenwijzigingen en vervanging van overleden aandeelhouders omslag Dossier betreffende statuten en structuur (nieuwe aandeelhouders, ontslag en benoeming van beheerders, aankoop gebouwen, opsplitsing van de activiteiten) omslag Dossier betreffende statutenwijzigingen omslag Dossier betreffende statutenwijzigingen, registratie van de jaarbalansen, afhandeling van het sequester (collaborerende redacteurs De Greve en Seys) omslag Briefwisseling en dossiers ( ) Briefwisseling van Pol De Visch, beheerder en Arthur Verschraegen, partijsecretaris betreffende het drukken van Vooruit, De Zaaier (veeplaatsing, werking in Boechoute, naturalisatie van Pierre Everaert, Gentse wijkclubs) omslag 30

31 72.5. Briefwisseling van Willem Meyer, propagandist, redactie, bestuurszaken, verkoop omslag N.B. De brieven uit de periode (nrs.1-126) zijn geschreven door leden van het Midden-Comiteit (De Swaef, Van Sweden..). Ze bevatten veel informatie over propaganda in Wallonië en Frans-Vlaanderen Briefwisseling van Emiel Van Sweden betreffende bestuurszaken, redactie, verkoop omslag Briefwisseling van Pol De Visch betreffende bestuurszaken, verkoop omslag Briefwisseling van Pol De Visch betreffende bestuurszaken, verkoop omslag N.B. Bevat ook brieven van Pol De Visch als burgemeester van Ledeberg Brieven van Rudolf Vercammen betreffende Duitse censuur, doorgangsbewijs omslag Briefwisseling van de redactie met Firmin Parasie en Julien Casier betreffende Jong-Vlaanderen, internationale vereniging van socialistische studenten, berichtgeving van de Gentse communistische groep omslag Briefwisseling van Karel De Groeve, boekhouder, betreffende de verkoop van Vooruit en boeken; advertenties en facturatie omslag Briefwisseling van Emiel Van Sweden en Pol De Visch betreffende de verkoop van Vooruit, advertenties en facturatie omslag Briefwisseling van Emiel Van Sweden betreffende de verkoop van Vooruit en boeken en de facturatie omslag Briefwisseling van Pol De Visch betreffende de verkoop van Vooruit en ander drukwerk en de facturatie , omslag Briefwisseling van Pol De Visch betreffende de facturatie van publiciteit in Vooruit omslag 31

32 75.3. Briefwisseling van Pol De Visch betreffende de facturatie van publiciteit in Vooruit omslag Index betreffende artikels in Vooruit omslag Briefwisseling en dossiers ( ) Dossier en polissen betreffende bestuurszaken (installatie van de gebouwen in de Lieven De Winnestraat; verzekering van het personeel van Het Licht en Volksontvoogding tegen arbeidsongevallen) omslag Nota s en rapport betreffende de samenwerking met de Volksdrukkerij, noodzaak van een prijsverhoging van de krant, kostprijsberekening en ongevallenverzekering ABC omslag Verslag en briefwisseling van Gust Balthazar, directeur, betreffende promotie, redactie en personeelszaken omslag Nota s en briefwisseling van Gust Balthazar betreffende personeelszaken (lonen van journalisten, drukkers en bedienden) omslag Dossier en briefwisseling van Gust Balthazar met J. D Asseler, advocaat, betreffende rechtszaken van sm Het Licht (o.a. in Ieper) omslag Briefwisseling met socialistische parlementsleden, betreffende curriculum, functies in de partij en beknopte biografie omslag Briefwisseling van Gust Balthazar en Daan Boens, redactiesecretaris, betreffende het financieel beleid (voorstelling van de campagne om vijf miljoen te verzamelen op basis van het ledenaantal van de socialistische bewegingen) omslag Briefwisseling en dossiers ( ) Briefwisseling van Gust Balthazar met De Arbeiderspers en Freie Presse betreffende bestellingen van boeken en periodieken, samenwerking voor reportages, publikaties en verkoop omslag 32

33 78.1. Briefwisseling betreffende de publiciteitsdienst omslag Briefwisseling met Arbeiders Turn- en Sportcentrale, partijfederaties, Nationaal actiebureau voor het Plan van de Arbeid, betreffende publiciteit, verkoop, personeel, redactie, infrastructuur en prijsoffertes N.B. Dozen 79 tot en met 84 bevatten bundels met een deel van de briefwisseling uit de periode ; deze brieven zijn alfabetisch gerangschikt op naam van de bestemmeling (A tot L). De onderzoeker moet er rekening mee houden dat niet de lokaliteit maar de persoonsnaam bepalend was voor het klassement. De brieven handelen over een veelheid van onderwerpen: bestuurszaken, infrastructuur, personeelszaken, redactioneel beleid, verkoop en promotie, financieel beleid en externe contacten. Volgorde van de letters: A: , B: , C: , D: , E: 82.3, F: , G: , H: , I: 83.6, J: , K: 84.1, L: Briefwisseling met o.a. August De Block, secretaris van de Algemene Raad van de BWP, betreffende lokale correspondenten, verkoop Vooruit en Almanak, installatie benzinepomp omslag Briefwisseling met o.a. Ferdinand De Smedt, voorzitter van de Bond der Belgische Drukpers, De Arbeiderspers en de Arbeiders Jeugd Centrale, betreffende vrijkaarten NMBS voor redacteurs, aankoop boeken, machinepark, samenwerking tussen Vooruit s Reisbureau en ATO, verkoop Vooruit omslag Lijsten en briefwisseling met partijfederaties en Max Braun, betreffende verkoop in Eeklo, Kortrijk, Menen, Ieper, Oostende, Temse, en Brussel; promotie van Freiheit-Korrespondenz en lancering van Voor Allen in Brussel omslag Briefwisseling met o.a. Tony Breitscheid, betreffende buitenlandse correspondenten, infrastructuur en verkoop van Vooruit in Heusden omslag Briefwisseling met Max Buset en verkopers betreffende de verkoop in Brugge, Bredene, Ingelmunster, Zottegem en stationskiosken; drukken van Marianne, infrastructuur en publiciteit omslag Briefwisseling met de verkopers betreffende de verkoop in Moeskroen, Couillet, Oostende en Adinkerke en de infrastructuur omslag 33