Heathkit sloot (andermaal) voorgoed

Transcriptie

1 Heathkit sloot (andermaal) voorgoed Door/par: ON4VJ De eerste 2 paragrafen zijn een bewerking van een artikel van 24 juli 2012 op arrl.org. Inlassen a.u.b. fig01.bmp, zonder bijschrift Heathkit vraagt faillissement aan, sluit (andermaal) voorgoed. Op 9 juli 2012 meldt een regionale krant in Michigan, USA dat de Heathkit Education Company het faillissement heeft aangevraagd en haar deuren alweer officieel heeft gesloten na het in gebreke blijven bij het betalen van het huurcontract voor de bedrijfsruimte waarin Heathkit was gevestigd. Volgens de krant werkten er in haar hoogtijdagen in de periode na de Tweede Wereldoorlog meer dan 1800 werknemers voor Heathkit. Bij de recente sluiting bedroeg het totale personeelsbestand minder dan zes personen. Dit is de tweede keer sinds 1992 dat Heathkit Educational Services haar deuren heeft moeten sluiten. In augustus 2011 kondigde Heathkit aan dat het terugkeerde naar de kitbouw waar het oorspronkelijk ook actief was, en in september vorig jaar, dat het ook weer kits voor de amateurmarkt zou gaan produceren. Om de betekenis die Heathkit indertijd had voor zendamateurs te kunnen schetsen, moeten we even de geschiedenis van het zendamateurisme vanaf de Tweede Wereldoorlog belichten. Tijdens die oorlog was in bezet West-Europa het zendamateurisme sowieso ten strengste verboden. Op het bezit en het gebruik van zenders stond voor de burger de (echte) doodstraf. De Tweede Wereldoorlog gaf een boost aan de ontwikkeling van zend- en ontvangtechniek. Zenders en ontvangers waren voor de militairen immers een uiterst belangrijk strategisch middel en werden volop benut in de oorlogsvoering. Na de oorlog kwam er een hoop dumpmateriaal (oorlogsschroot en afgedankte toestellen) via legerstocks ter beschikking van Jan Modaal. Daarmee kwam het zendamateurisme in West-Europa pas goed op gang. Veel zendamateurs hebben tot diep in de jaren 60 legermateriaal (ondermeer de Set 18) gebruikt, hetzij als afgewerkt toestel, hetzij als een rijke bron van kwaliteitsonderdelen. Om de kosten van de hobby te beperken was het noodzakelijk om ontvangers en zenders zoveel mogelijk zelf te bouwen. Sinds de jaren 30 waren er weliswaar kant-en-klare zenders en ontvangers van hoge kwaliteit op de markt. Het betreft hier de Amerikaanse dure merken zoals Hallicrafters en Collins. De doorsnee zendamateur van toen, ook de Amerikaanse, kon of wou echter niet zoveel betalen voor de hobby. De meeste zendamateurs beschikten bovendien noch over voldoende gereedschap en middelen, noch over de tijd en de bekwaamheid om alles zelf te bouwen. De Amerikaan Heath had daar een oplossing voor. Hij produceerde bouwdozen, kits van allerlei elektronicatoestellen, zoals radio s, geluidsversterkers, meetapparatuur, alarminstallaties en later zelfs kleuren-tv s, orgels, enz. maar ook kits van zend- en ontvangstapparatuur voor de radioamateur. In die bouwdozen zaten werkelijk alle noodzakelijke onderdelen, van het kleinste moertje en boutje tot een afgewerkt frontpaneel en alles wat daar tussenin zat, en, héél belangrijk, een zéér duidelijke bouwbeschrijving. Mister Heath gaf deze halfafgewerkte producten de toepasselijke merknaam Heathkit. Belangrijk: zo n bouwdoos was aanmerkelijk goedkoper dan een gelijkaardig afgewerkt toestel en leidde, wanneer de bouwbeschrijving minutieus gevolgd werd, gegarandeerd tot een fraai en werkend eindproduct, waarvan de bouwer fier kon zeggen dat hij het zelf in elkaar had gezet. Wanneer hij alles zelf bij elkaar moest zoeken en aluminium moest zagen, vijlen en lakken bekwam hij beslist nooit hetzelfde resultaat. Heathkit had met die bouwdoosformule dus een gat in de zendamateurmarkt gevonden en veroverde met zijn producten en goede service na verkoop snel de hele wereld. Zenders en ontvangers waren aanvankelijk afzonderlijke toestellen: kleine voor beginners en voor de gevorderde zendamateur de beroemde SB-serie. Spoedig produceerde Heathkit eveneens transceiverkits, de combinatie van een zender en een ontvanger in één toestel (transceiver = samenvoeging van trans-mitter en re-ceiver): de SB-101. Dat was goedkoper dan afzonderlijke toestellen. Kort nadien is de eenvoudigere en goedkopere transceiver HW-100 geboren, die snel werd opgevolgd door de HW-101. Inlassen a.u.b. fig02.bmp, bijschrift: Een geopende HW-100

2 Inlassen a.u.b. fig03.bmp, bijschrift: De HW-101 In België werd Heathkit in de beginfase vertegenwoordigd door Inelco in de Hospitaalstraat in Brussel, maar spoedig was er Heathkit Belgium in de Globelaan aan de andere kant van Brussel. In de jaren 60 werden overigens veel kits aangeschaft via Amerikaanse militairen, die in België gekazerneerd waren. Terug naar de de HW-101, de bekendste kit. Alleen in de VFO waren er 2 halfgeleiders, alle andere actieve componenten waren radiobuizen: 18 stuks en warmte dat die buizen produceerden! In die tijd bestonden de kleine, handige computerventilatoren van nu niet. Bij gewoon gebruik werd de bovenkant van het toestel erg heet. Het woord heat in de merknaam had daar wel niets mee te maken, want dat kwam, zoals reeds vermeld, van de familienaam Heath. Ook bijvoorbeeld de FT-200 van Yaesu en eigenlijk alle compacte buizentoestellen van die tijd hadden dat euvel. De eenvoudigste oplossing om de temperatuur van het toestel binnen de perken te houden was de bovenkant van de transceiver onder een hoek van 45 open zetten, zodat de warmte en de bijhorende typische geur vlot konden ontsnappen. Op de website frrl.wordpress.com/2008/08/07/collecting-heathkit-models-sb hw vind je info over deze transceivers van weleer, evenals een origineel te downloaden HW-101 construction manual. Inlassen a.u.b. fig04.bmp, zonder bijschrift

3 Inlassen a.u.b. fig05.bmp, zonder bijschrift De HW-101 kwam op kerstdag 1970 op de markt. De Belgische prijslijst van 15 februari 1972 van Heathkit geeft als prijs voor de HW-101: Bef incl. BTW. Opgelet: de voedingseenheid en de luidspreker waren niet inbegrepen en kostten respectievelijk Bef en Bef Fr was in die tijd een gemiddeld bruto maandinkomen. De SB102, opvolger van de SB-101 kostte in 1972 een pak meer: Bef zonder voeding, zonder LS en zonder tweede VFO. De HW-101 was verkrijgbaar tot de winter van Heathkit beweerde stuks van deze kit verkocht te hebben. De verbeteringen ten opzichte van de HW-100 waren: toegenomen gevoeligheid, verbetering van het schaalaandrijvingsmechanisme en een SSB/CW filter-schakelaar, toegevoegd aan het frontpaneel. De HW-101 is de laatste buizentransceiver die Heathkit maakte en de meest populaire transceiver die ooit verkocht werd. Inlassen a.u.b. fig06.bmp, zonder bijschrift

4 Vanaf de jaren 70 maakten de Japanners (meer bepaald de merken Kenwood, Yaesu en Icom) voor de zendamateur kant-enklare en relatief goedkope producten met zeer moderne, innoverende techniek. Heathkit bleef actief tot het begin van de jaren 80 en produceerde in die periode zelfs de eerste zelf te bouwen huiscomputer. Op de zendamateurmarkt konden Heathkit, maar ook Hallicrafters en Collins uiteindelijk de concurrentie van de Japanners niet meer aan en zij verdwenen in de jaren 80. Alles veranderde. Voor de zendamateur werd en is het ofwel niet meer lonend, ofwel niet meer mogelijk om met zelfbouwtoestellen de stand en de evolutie van de zend- en ontvangtechniek te (blijven) volgen. De stopcontactzendamateur werd geboren en het zendamateurisme is sindsdien op de eerste plaats een communicatiehobby geworden en de transceiver figuurlijk, en in vele gevallen letterlijk, een black box, waarin je elektriciteit stopt en waar hoogfrequentenergie uitkomt. Alleen kleine toestellen zoals ARDF-apparatuur worden nog zelf gebouwd, alhoewel dat heden ten dage ook snel aan het veranderen is. Experimenteren met radio is echter nog altijd volop mogelijk. Enerzijds is dat experimenteren met de (eigenschappen van de) radiogolven/-frequenties en anderzijds met (de keuze van) antennes, die in vele gevallen nog zelf gemaakt worden. In de jaren 80 had de kit als formule om kosten te besparen afgedaan. Heathkit hield zich vanaf dan alleen bezig met educatieve producten voor het onderwijs. Op hun thuismarkt, de USA, werden zij daardoor afhankelijk van federale en van nationale financiering voor scholen. De overheidsuitgaven in het onderwijs gingen steeds verder naar beneden. Uiteindelijk was het economisch gewoon niet meer haalbaar om te blijven doorgaan en in 1992 stopte Heathkit ook met die toestellen. In 2011 was er dan een nieuwe start, die snel leidde naar het faillissement. Slotwoord De geschiedenis herhaalt zich voordurend, weliswaar onder andere vormen. Er zijn opnieuw kwaliteitskits verkrijgbaar en dan denken we op de eerste plaats aan Elecraft, maar ook Small Wonder Labs levert interessante producten aan hen, die zelf willen solderen. De Chinezen zijn ondertussen op de markt gekomen. Verhoudingsgewijs gezien is de elektronica in feite nooit zo goedkoop geweest als nu. Door de steeds verdergaande ontwikkeling en globalisering van de elektronicaproducten en door de wereldwijde versnelde modernisering van infrastructuur (communicatienetwerken en dergelijke) van de overheid en van het leger wordt er een massa (dump)materiaal aan relatief lage prijzen aangeboden. De knutselende zendamateur koopt nu complete, hyperprofessionele modules, die gemodifieerd en samengevoegd worden tot een groter geheel. Communicatieshelters, uitschuifbare masten, grote paraboolantennes en bijbehorende trackingsystemen enz., het is allemaal te koop en het is, nogmaals, nooit zo goedkoop geweest als nu. Is de beoefening van onze hobby nu minder waardevol geworden? Het antwoord is neen. Zij is geëvolueerd. Het heeft overigens geen zin om steeds opnieuw het warm water uit te vinden. Bovendien, wat zelfbouw betreft: nu worden, om het scherp te stellen, machines door machines gemaakt en de weinige mensen die er in dat productieproces zijn, kijken toe. Het vroeger monopolie van onze hobby om in de vrije tijd met de hele wereld te kunnen communiceren is er door het internet niet meer. Wat is er wel: met onze hobby kunnen wij, ieder naar best vermogen, onszelf (blijven) ontwikkelen, technische vaardigheden en kennis verwerven, talen leren en door goede samenwerking en verstandhouding in de hobby meebouwen aan een betere wereld. Johny, ON4VJ Inlassen a.u.b. fig07.bmp, zonder bijschrift

5 P.S. Zelf heb ik de HD-1250 dipmeter en een wereldontvanger van Heathkit gebouwd. Die dipmeter gebruik ik nog steeds.