2 Het doel, de lezers en hun gebruik van het pv

Transcriptie

1 2 Het doel, de lezers en hun gebruik van het pv Met een pv moeten verschillende lezers hun werk kunnen doen. Daarom stem je je tekst af op het doel dat het pv moet dienen, op de lezers en op de manier waarop zij het pv gaan gebruiken. Hieronder staan doel, lezers en hun gebruik van het pv beschreven. Deze informatie gebruik je om het pv effectief te maken. De volgende hoofdstukken grijpen hierop terug. 2.1 Welke doelen dient het pv? Het proces-verbaal functioneert in het rechtssysteem als bewijsmiddel en als onderzoeksverslag. Het rechtssysteem is uit op het vinden van de waarheid. Zo kan de rechter eerlijk beoordelen of de verdachte schuldig is, of de gepleegde feiten wel of niet strafbaar zijn en kan hij of zij de eventuele strafmaat bepalen. Aan deze functie van een pv zijn drie doelen te koppelen, namelijk: 1 Bewijzen aanleveren voor de strafbaarheid van de verdachte, de strafbaarheid van gepleegde feiten en voor een eventuele strafmaat Je moet antwoord geven op de vragen: Welk strafbaar feit is gepleegd? Wat zijn de gevolgen van dat gepleegde strafbare feit? Welke feiten en omstandigheden zijn voor de verdachte belastend? Welke feiten en omstandigheden zijn voor de verdachte ontlastend? Zowel belastende als ontlastende informatie is van belang, omdat het in het strafproces draait om waarheidsvinding. 2 De handelingen van jou en je opsporingsdienst beschrijven en verantwoorden Je moet antwoord geven op de vragen: Hoe heb je gehandeld? Hoe heb je je bevoegdheden gebruikt? Welke procedure heb je gevolgd? Op basis van welke wettelijke voorschriften heb je opsporingshandelingen uitgevoerd? 3 Naslag mogelijk maken Een pv wordt regelmatig geraadpleegd gedurende een langdurig onderzoek. Ook moet je verhaal jaren later, bijvoorbeeld als een zaak wordt heropend, duidelijk zijn voor lezers. 2 HET DOEL, DE LEZERS EN HUN GEBRUIK VAN HET PV 15

2 2.2 Aan welke wettelijke en formele eisen moet het pv voldoen? De wet stelt summiere eisen aan hoe je een pv moet opstellen. In het Wetboek van Strafvordering (WvSv) staat een aantal minimumeisen, vooral gericht op de inhoud van het pv en de manier van opmaken (WvSv art. 29, lid 3; art. 152; art. 153, art. 174 en 175). Voor een buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) gelden naast deze eisen enkele aanvullende eisen, die worden genoemd in het Besluit boa, art. 27. Daarnaast stellen arrondissementen van het Openbaar Ministerie (OM) hun eigen eisen aan pv s. Vaak zijn deze gericht op de manier waarop je een dossier van pv s samenstelt. Ten slotte kan de opsporingsdienst waar je voor werkt eigen eisen hebben. Die eisen ontvang je meestal via het opleidingsinstituut van die dienst. In de praktijk kunnen er bij de verschillende onderdelen van de dienst verschillende gewoontes heersen. Zo zijn er in Nederland verschillende pv-stijlen en -gewoontes ontstaan. Hieronder zie je welke eisen er in Nederland aan pv s worden gesteld. Eisen van de wet aan de inhoud Geef precies alle waarnemingen, bevindingen en verrichtingen die je hebt gedaan bij de opsporing van een strafbaar feit. Geef duidelijk aan hoe je iets te weten bent gekomen (redenen van wetenschap). Geef bekennende verklaringen van verdachten zo mogelijk weer in hun eigen woorden. Laat een verdachte of getuige de tekst van zijn of haar verklaring lezen of lees de verklaring voor. Laat de verdachte of getuige daarna de verklaring ondertekenen. Weigert deze te ondertekenen, noteer dan welke redenen hij of zij hiervoor aangaf. Neem op je ambtseed of je ambtsbelofte een verklaring op dat dit pv de waarheid bevat. Vermeld de datum waarop je het pv hebt geschreven. Zet je handtekening. Eisen van de wet aan de manier van opmaken zo snel mogelijk ( ten spoedigste ); schriftelijk; door een bevoegde opsporingsambtenaar; persoonlijk; op ambtseed of -belofte. Aanvullende eisen van de wet voor buitengewoon opsporingsambtenaren Algemeen opsporingsambtenaren zijn bevoegd tot opsporing van alle strafbare feiten. Buitengewoon opsporingsambtenaren zijn alleen bevoegd tot opsporing van feiten die direct samenhangen met hun taakuitoefening. Daarom stelt 16 GEEF MIJ DE FEITEN

3 het Besluit buitengewoon opsporingsambtenaar, naast de al genoemde eisen, ook als eis dat je als boa opneemt: je standplaats; het nummer van je akte van beëdiging. Eisen van het Openbaar Ministerie De arrondissementen van het OM hebben eigen richtlijnen voor het opstellen van een pv. Daarom is het van belang om uit te zoeken wat de richtlijnen zijn van het arrondissement waarvoor je werkt. Het afstemmen op die eisen bevordert een soepele rechtsgang: je stemt de tekst er immers mee af op de wensen van de lezer. Voorbeeld OM-eisen Soms stelt een arrondissement van het OM specifieke eisen aan pv s over een bepaald delict. Hieronder een fragment van een lijstje eisen dat een OM-arrondissement aan een opsporingsinstantie zond voor pv s over bepaalde milieudelicten waar veel op gecontroleerd zou gaan worden. Indiening van de processen-verbaal dient te geschieden: - Bij het OM te Den Haag als het feit in dit arrondissement is gepleegd; - Uiterlijk drie maanden na de pleegdatum van het strafbare feit; - Met doornummering van de pagina s van het proces-verbaal; - Minimaal in drievoud (geniet) bij één verdachte waarvan één origineel. Bij elke volgende verdachte één exemplaar extra. - Met een geleidelijst met het juiste geleidingsvolgnummer; - Voorzien van datum van sluiting en ondertekening en voorzien van een handtekening van elke BOA; - Zo zijn er vele varianten van lijstjes mogelijk; dit is slechts een voorbeeld van een lijstje van één OM voor een specifiek soort pv. Eisen van de opsporingsdienst of het opleidingsinstituut Vaak hebben ook opsporingsdiensten eigen eisen aan wat er in een pv moet en hoe je het schrijft. Die eisen zijn vaak inhoudelijk van aard en hangen samen met het opsporingsproces. Ook kunnen ze samenhangen met de huisstijl van de opsporingsdienst. Het is van belang om op de hoogte te zijn van deze richtlijnen. Kortom, als opsporingsambtenaar heb je dus ten eerste te maken met zeer algemene wettelijke eisen, die veel ruimte, maar ook weinig houvast bieden. Ten tweede zijn er de eisen van het OM, die per arrondissement en per delict kunnen verschillen. Ten derde moet je je houden aan de eisen van jouw opsporingsdienst, die kunnen verschillen van andere diensten. 2 HET DOEL, DE LEZERS EN HUN GEBRUIK VAN HET PV 17

4 2.3 Wat gebeurt er met het pv in de rechtsgang? Een pv kan een hele route doorlopen. Een voorbeeld van een gebruikelijke route: eerst langs een leidinggevende binnen de opsporingsorganisatie; dan naar het arrondissementsparket waar een parketsecretaris het bekijkt en beoordeelt; dan met een advies van de parketsecretaris naar een officier van justitie; en ten slotte naar de rechter, de advocaat en andere betrokkenen. De route kent soms meer tussenstations, bijvoorbeeld een rechter-commissaris of een griffier. Je pv is de eerste schriftelijke stap op weg naar een mogelijk vonnis. In de telastlegging en het vonnis zijn vaak letterlijke passages uit je pv opgenomen. 2.4 Wie lezen het pv en hoe gebruiken zij het? Veel schrijvers hebben slechts enkele lezers voor ogen als ze een pv schrijven: hun leidinggevende, de officier van justitie of de rechter. Er zijn echter meer mogelijke lezers. Hieronder volgt een overzicht van de verschillende soorten lezers. Iedere lezer kijkt vanuit zijn of haar vak en positie in de rechtsgang naar het proces-verbaal. Lezers bij de opsporingsdienst Jijzelf of je collega-opsporingsambtenaren. Als opsporingsambtenaar schrijf je niet alleen pv s, maar je leest ze ook. Ten eerste lees je je eigen pv na, bijvoorbeeld als naslagwerk bij een vervolgonderzoek of als je als getuige wordt opgeroepen door de rechtbank. Ten tweede lees je de pv s van collega s van je eigen dienst of van andere opsporingseenheden, bijvoorbeeld bij een onderzoek waaraan meer mensen werken of bij een onderzoek van andere diensten dat samenhangt met jouw onderzoek. Je leidinggevende. Soms controleert je leidinggevende of je je werk goed hebt gedaan voor het pv doorgaat naar de (hulp)officier van justitie. De leidinggevende controleert op procedure, correcte weergave, volledigheid en juistheid. De hulpofficier van justitie/van parket. De hulpofficier van justitie (hovj) heeft meer bevoegdheden dan de gewone opsporingsambtenaar en vormt de schakel tussen de opsporingsambtenaar en de officier van justitie. De hovj toetst het pv voor het doorgaat naar het OM. Hij of zij toetst rechtmatigheid en doelmatigheid: is er sprake van een strafbaar feit? Zijn er voldoende aanwijzingen tegen de verdachte? Is de verdachte op de juiste manier aangehouden? Had aanhouden zin? Voor een hulpofficier van parket geldt hetzelfde. Dit is vaak een inhoudelijk specialist die het pv bekijkt voor het doorgaat naar de officier van justitie. 18 GEEF MIJ DE FEITEN

5 Lezers bij het Openbaar Ministerie De parketsecretaris. De parketsecretaris selecteert de binnenkomende pv s met de vraag: kan dit afgedaan worden met een standaardboete of brief, of moet dit door naar de officier van justitie? De eerste categorie handelt de parketsecretaris af; de rest stuurt hij of zij door naar de officier van justitie. De parketsecretaris assisteert vervolgens de officier van justitie bij het selecteren van informatie uit het pv voor de telastlegging. De officier van justitie. De officier van justitie stelt zichzelf een aantal vragen bij het lezen van een pv: Is er een strafbaar feit? Is er genoeg bewijs? Hoe hoog moet de strafmaat zijn? Vervolgens kijkt hij of zij welke passages te gebruiken zijn voor de telastlegging. Voorbeeld leesstrategie Een drukbezette officier van justitie vertelde kernachtig welke leesstrategie hij toepast bij pv s: Ik kijk eerst of ik strafbare feiten heb. Heb ik die niet? Prullenbak. Heb ik wel strafbare feiten, dan ga ik op zoek naar bewijs. Heb ik onvoldoende bewijs? Prullenbak! Heb ik voldoende bewijs, dan ga ik zoeken naar argumenten om de strafmaat te kunnen bepalen. Hij leest dus zeer efficiënt om zijn doelen te bereiken. Hoe beter je pv is geschreven, hoe beter hij in staat is zijn werk te doen. Lezers van de verdediging De advocaat. Bij eenvoudige zaken heeft de advocaat inzage in dezelfde stukken als het openbaar ministerie. De advocaat bekijkt de telastlegging van de officier van justitie om te zien wat de aard van de verdenking is en leest vervolgens een dossier van pv s in de strafrechtelijke volgorde, dat wil zeggen in de volgorde waarin het onderzoek is verricht en de verdenking tot stand is gekomen. Hij of zij leest met in het achterhoofd de wet en de jurisprudentie. In sommige onderzoeken leest de advocaat mee via de rechter-commissaris (rc). De rc beslist dan welke stukken de advocaat eventueel niet krijgt. De advocaat denkt al lezend na over het verweer dat mogelijk is en zoekt naar gaten in het verhaal: Waar kan ik gaan wrikken? Is alle ontlastende informatie meegenomen? Zijn de procedures juist gevolgd? Welk verweer is mogelijk om het ten laste gelegde te verminderen of te ondergraven? Daarvoor kijkt de advocaat of wat als waarheid wordt gepresenteerd, ook standhoudt als je anders tegen de feiten aankijkt of als je de bewijsvoering kritisch beschouwt. Als het pv aanleiding geeft tot vragen, bijvoorbeeld doordat ontlastende informatie lijkt te ontbreken, dan kan de advocaat ertoe overgaan om de verbalisant 2 HET DOEL, DE LEZERS EN HUN GEBRUIK VAN HET PV 19

6 op te roepen als getuige bij de rechter-commissaris. Anticipeer dus bij het schrijven van het proces-verbaal op mogelijke verweren (zie ook schrijffase 1 en 4 in hoofdstuk 10). Lezers bij rechtbanken of gerechtshoven De rechter-commissaris. Bij een gerechtelijk vooronderzoek (door een rechtbank) beoordeelt een rechter-commissaris (rc) of vergaande opsporingsmaatregelen genomen moeten of mogen worden. Eventueel neemt de rc in dat verband ook verhoren af. Hij of zij zal je pv bijvoorbeeld lezen om te beoordelen of er voldoende aanleiding is om bepaalde dwangmiddelen toe te passen of om iemand in bewaring te nemen. De zittingsgriffier. Taken van de griffier zijn onder andere het voorbereiden van een zitting en het maken van het pv van de zitting. De griffier maakt meestal de concepttekst van het vonnis. Het vonnis bevat dan een samenvatting van het bewijs dat bestaat uit fragmenten uit het pv. A- en B-verklaringen Belastende en ontlastende informatie wordt door de griffier en de rechter in het vonnis omgezet in zogeheten A- en B-verklaringen. A staat voor de informatie die in de richting van schuldig of strafverzwarend wijst, B staat voor de informatie die wijst in de richting van onschuldig of strafverminderend. Op deze wijze bereiden zij het vonnis voor. De griffier kijkt hiertoe eerst naar de telastlegging. Vervolgens scant hij of zij de pv s op zoek naar fragmenten waarin de elementen van de telastlegging worden bewezen. Hij of zij zoekt naar informatie die het vonnis (straf of vrijspraak) ondersteunen. Fragmenten uit het pv komen zo in de tekst van het vonnis. Op die manier construeert de griffier het bewijs. Bijvoorbeeld, wanneer er in de telastlegging staat dat hij een blauwe jas bij V&D aan de Oostsingel heeft gestolen, dan gaat de griffier in het dossier op zoek naar de elementen blauwe jas, V&D, Oostsingel. De griffier zoekt om de feiten te vinden, kopieert fragmenten uit de pv s en plakt ze achter elkaar. Digitaal zoeken Bij het zoeken en vinden in een pv helpt een digitale versie van de tekst, naast het papieren exemplaar, enorm. Als je een digitale versie aanlevert, moet de veiligheid van de informatieoverdracht uiteraard wel gewaarborgd zijn. De zittingsrechter. De rechter leest de telastlegging en de samenvatting van de zaak, het overzicht-pv (zie hoofdstuk 7). Daarna zijn de brondocumenten, de gewone pv s, aan de beurt. De rechter stelt zich tijdens het lezen de volgende vragen: 20 GEEF MIJ DE FEITEN

7 Is aan formele eisen voldaan (zoals ontvankelijkheid, wettelijke termijn, ondertekening)? Wat is het strafbare feit? Wat zijn de feiten waarmee het strafbare feit wordt aangetoond? Zijn alle bestanddelen van de delictsomschrijving te bewijzen? Wat is eventueel relevant voor de strafmaat? Waar wil ik ter zitting naar informeren? Lezers die verklaringen afleggen De verdachte of getuige. Als een verdachte of getuige is verhoord, dan krijgt deze, zoals de wet voorschrijft, de gelegenheid om te controleren of het pv correct weergeeft wat hij of zij heeft verklaard. Verdachten en getuigen krijgen daarom de gelegenheid om het pv te lezen of jij leest het pv voor. Als de weergave correct is, dan tekenen ze daarvoor. Verdachten en getuigen moeten het pv van verhoor dus kunnen begrijpen en moeten zich in de verklaring kunnen herkennen. Tolk. Als er een tolk bij een verhoor aanwezig was, dan zal deze vóór het pv wordt getekend de tekst doorlezen of voorgelezen krijgen om te zien of alles correct is weergegeven. Lezers die inzage kunnen krijgen Er is nog een categorie lezers van het pv: slachtoffers, schade-experts, journalisten, onderzoekers enzovoort. Of deze partijen ook daadwerkelijk inzage krijgen, hangt af van de situatie en de bereidheid van de opsporingsdienst of het OM. Slachtoffer. Slachtoffers en mensen in hun omgeving kunnen van een pv vinden dat zaken rond het slachtoffer hard en koud staan beschreven. Daar mag je je tekst echter niet op aanpassen. Je moet nu eenmaal alles wat je waarneemt, zo feitelijk en neutraal mogelijk opschrijven. Reclasseringsambtenaar, (forensisch) onderzoeker, hulpverlener, journalist, schade-expert etc. Om uiteenlopende redenen kunnen andere partijen geïnteresseerd zijn in je pv. Een reclasseringsambtenaar leest het pv bijvoorbeeld in verband met een taakstraf of de reïntegratie van een veroordeelde in de maatschappij. (Forensisch) onderzoekers gebruiken soms informatie uit een pv voor hun onderzoek. Hulpverleners van slachtoffers of verdachten vormen zich soms met een pv een beeld van wat er gebeurd is om een cliënt van dienst te kunnen zijn. Journalisten en andere onderzoekers kunnen om publieke of journalistieke redenen geïnteresseerd zijn in de toedracht rondom een bepaalde gebeurtenis waar jouw pv verslag van doet. Schade-experts kunnen inzage vragen in 2 HET DOEL, DE LEZERS EN HUN GEBRUIK VAN HET PV 21

8 een dossier om informatie te verzamelen voor de omvang van een eventueel uit te keren schadeclaim. Toedrachtsonderzoekers zijn in dienst van een verzekeringsmaatschappij en kunnen om vergelijkbare redenen inzage vragen in een dossier. Tijdens het schrijven neem je veel beslissingen. Bij die beslissingen zijn het doel, de lezers en hun gebruik van het pv steeds weer je criterium. Daar heb je nu een overzicht van. In hoofdstuk drie staat hoe je nu vervolgens het pv doelgericht maakt. In de hoofdstukken vier tot en met zes is dat uitgewerkt voor verschillende soorten of delen van pv s (bevindingen, verhoor, voorstellen doen voor opsporingshandelingen). Niet alleen door doelgericht te zijn stem je je tekst af op de lezers; je kunt meer doen. In hoofdstuk zeven staat waar je op moet letten bij het maken van een overzicht-pv, waarmee je de lezer helpt de weg te vinden in een dossier. Ook maak je het pv toegankelijk door het voor- en nawerk (voorblad, bijlagen en dergelijke) goed te verzorgen; zie hiervoor hoofdstuk acht. Verder kun je de tekst op de lezer afstemmen door leesbaar, begrijpelijk en verzorgd te schrijven; daarover lees je in hoofdstuk negen. 22 GEEF MIJ DE FEITEN

9 3 Hoe maak je een pv doelgericht? Een effectief geschreven pv is doelgericht. Dat betekent dat het bijdraagt aan de waarheidsvinding en dat het een goede rechtspraak mogelijk maakt (zie ook 2.1). Een doelgericht pv maakt het bijvoorbeeld voor de officier van justitie, de advocaat en uiteindelijk voor de rechter mogelijk om te concluderen of een verdachte van een bepaald strafbaar feit schuldig is of niet; indien de verdachte schuldig is, wat de strafmaat moet zijn en of de opsporing rechtmatig is verlopen. In dit hoofdstuk vind je adviezen voor het doelgericht maken van een procesverbaal. Eerst is aangegeven binnen welke redeneergrenzen je in een pv moet blijven (3.1). Vervolgens lees je hoe je het pv doelgericht kunt maken: door relevant en volledig te zijn (3.2); door redenen van wetenschap helder weer te geven (3.3); en door je opsporingshandelingen te verklaren (3.4). 3.1 Maak conclusies trekken mogelijk Een goed pv maakt het voor de lezer mogelijk om conclusies te trekken, maar bevat die conclusies zelf niet. Dit kenmerk van het pv is essentieel en veel vragen over hoe je een pv moet schrijven zijn hierop terug te voeren. Hieronder lees je eerst hoe concluderende teksten zijn opgezet. Vervolgens lees je waar de grenzen liggen in het pv. Het is schrijvers van gewone teksten vaak toegestaan in hun tekst zelf conclusies te trekken. Zij doen dat in het ideale geval als volgt: Ze geven aan van welke feiten ze uitgaan. Ze analyseren vervolgens die feiten. Op basis van die feiten trekken ze een conclusie. Bijvoorbeeld een ambtenaar die vergunningen verleent, kan een brief schrijven naar iemand die een vergunning heeft aangevraagd, met daarin een conclusie (ik verleen de vergunning wel/niet) en de CONCLUSIE ik verleen de vergunning wel/niet ANALYSE analyse van feiten met behulp van wet/regels FEITEN feiten voor vergunningaanvraag Afb. 1 Piramide voor algemene redeneringen 3 HOE MAAK JE EEN PV DOELGERICHT? 23

10 argumenten voor die conclusie. Je kunt dat zien als het maken van een piramide, zie afbeelding 1. Als opsporingsambtenaar kun je in je pv niet zo te werk gaan. In het pv moet je de informatie aanleveren op basis waarvan ánderen, de officier van justitie, de advocaat en uiteindelijk de rechter, bepaalde conclusies kunnen trekken. Het gaat dan om conclusies op de volgende punten: Is de opsporing correct verlopen? Is de verdachte schuldig aan een of meer strafbare feiten? Om welke strafbare feiten gaat het? Zo ja, wat is een passende strafmaat? Het pv moet het trekken van die conclusies dus mogelijk maken, zonder in een bepaalde richting te sturen. Zélf die conclusies definitief trekken is voor jou als pv-schrijver verboden. In de piramide zie je de laag met de conclusie dan ook in rood afgebeeld (afb. 2). CONCLUSIE opsporing (on)rechtmatig (on)schuldig eventueel strafmaat ANALYSE FEITEN Afb. 2 Verboden piramidelaag in het proces-verbaal Dat je zelf in het pv geen conclusie mag trekken, is lastig. Uiteraard heb je er vaak wel een idee over of iemand schuldig is of niet, maar daarover mag je in het pv niet oordelen. Je mag ook niet suggereren dat iemand schuldig of onschuldig is. Je moet dus aan de ene kant vooruit denken richting conclusies en relevante feiten aanleveren voor een strafbaar feit, aan de andere kant mag je die feiten niet definitief juridisch kwalificeren, laat staan strafbaar noemen. Je beschrijft wat jou aanleiding geeft tot verdenking en houdt dus altijd een slag om de arm. In de titel van dit boek komt de rolverdeling tussen opspoorder en rechter terug: geef mij de feiten, ik geef u het recht, zo zegt de rechter. In de piramide gezien: geef mij de onderste laag, dan trek ik de juridische conclusies. De officier van justitie en de advocaat zullen op basis van je pv naar de rechter wél standpunten (voorlopige conclusies) innemen over schuld en een eventuele 24 GEEF MIJ DE FEITEN

11 strafmaat. Het oordeel (definitieve conclusie) wordt uiteindelijk geveld door de rechter. De feitenlaag is dus het fundament voor de conclusie; de basis voor waarheidsvinding. Het goed aanleveren van deze feitenlaag is jouw taak. De relevante feiten, zowel belastend als ontlastend, moet je volledig weergegeven. Ook moet de lezer op basis van de feitenlaag kunnen vaststellen of je integer te werk bent gegaan en bijvoorbeeld geen ontlastende informatie buiten beschouwing hebt gelaten of onwettige procedures hebt gevolgd. Omdat deze laag de basis is van het strafproces is de laag in de piramide in groen afgebeeld (zie afb. 3). Tussen feiten en conclusie zit een stap van analyse: hoe hangen de feiten samen? Deze laag van analyse betreed je in het pv uitsluitend in twee situaties. Ten eerste als je uitlegt waarom je hebt gehandeld zoals je hebt gehandeld. Bijvoorbeeld, waarom rende je achter de man aan of waarom merkte je de vrouw aan als verdachte? Ten tweede als je toewerkt naar een volgende stap in het opsporingsproces. Bijvoorbeeld, hoe kom je tot een redelijk vermoeden van schuld en waarom zou je bepaalde dwangmiddelen willen inzetten? Met andere woorden, in het pv stap je naar de analyselaag wanneer je opsporingshandelingen van jou of je opsporingsdienst toelicht. Omdat je deze laag niet overal in het pv betreedt en je er ook zeer zorgvuldig moet zijn om definitieve conclusies te vermijden, is deze laag oranje (zie afb. 3 hieronder). ANALYSE FEITEN Afb. 3 Toegestane piramidelagen in het proces-verbaal Hieronder zie je een tekst met feiten en een analyse daarvan, zonder conclusie over schuld en strafmaat (voorbeeld feitenlaag en analyselaag). Voorbeeld feitenlaag en analyselaag < > Hierop gaf ik Gusta opnieuw geur van het controlevoorwerp en liet ik haar vrij zoeken op rij twee. Ik zag dat Gusta de geurdrager op positie vier wilde apporteren. Ik meldde dit aan de helper. Nadat de helper mij een teken had gegeven dat Gusta een goede keus had gemaakt, liet ik haar de geurdrager apporteren. 3 HOE MAAK JE EEN PV DOELGERICHT? 25