Winnaars en verliezers van het ruimtegebruik

Transcriptie

1 Winnaars en verliezers van het ruimtegebruik uur Trefdag 12 oktober 2017 ICC Gent

2

3 Dr. Karolien Vermeiren R&D Professional, VITO Dr. Roel Helgers Market Economist, Matexi Drs. Geert Goeyvaerts Doctoraal onderzoeker, KU Leuven

4 Groeien met minder ruimte. Waar ruimtelijk rendement realiseren Karolien Vermeiren Unit Ruimtelijke Milieuaspecten (RMA) VITO, Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek

5 Groeien met minder ruimte

6 Groeien met minder ruimte Beleidskader Ruimtelijk Rendement in werktekst Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen Rendementskansen optimaal benutten

7 Hoeveel ruimte nemen we in? Wat zijn Settlement areas (EU), wat is Ruimtebeslag?» Dat deel van de ruimte waarin de bio-fysische functie niet langer de belangrijkste is ( landgebonden landbouw en natuur);» Ruimte die ingenomen wordt om te wonen (woonruimte inclusief tuinen), te werken (uitgezonderd landgebonden landbouw), te recreëren (parken en sportfaciliteiten), zich te verplaatsen (infrastructuur).

8 Hoeveel ruimte nemen we in? Kadaster = 56,80% v. Ruimtebeslag Bron Ruimtebeslag in ha (in %) Definitie Referentie jaar Kadasterregister ha (18,69%) Bodembezetting op basis van het Kadasterregister 2013 FOD Economie ha (26,59%) Bebouwde gronden en aanverwante terreinen 2011 Europees Milieuagentschap ha (26,89%) Artificiële oppervlakken, op basis van CORINE Land cover 2006 RuimteModel Vlaanderen ha (32,70%) Nulmeting Ruimtebeslag met en voor Ruimte Vlanderen 2013

9 Nulmeting Ruimtebeslag: 32,70% ( ha) Landgebruik op 10 meter Ruimtebeslag Leuven Bodemafdekking 14,4% (AGIV)

10 Nulmeting Ruimtebeslag: 32,70% ( ha) Overig 17,37% Braakliggend terrein 0,85% Bos 1,60% Open natuur 0,60% Landbouw 7,24% Water 1,51% Gebouw 17,27% Wegen en spoorwegen 18,06% Overig groen 35,49%

11 Bebouwingsgraad in vergelijking met Europa? In vergelijking met Europa?» Artificiële oppervlakken in EU: 2,95%» Koplopers = Malta 25,9% & België 20,6%» Malta met 1425 inw./km²» België met 369 inw./km² (Vlaanderen met 460 inw./km²)» In landen als Spanje: 2,00%» Nederland 13,7%» Duitsland 8,4%» Frankrijk 5,2%

12 Hoe evolueerde de Vlaamse ruimte bebouwing? Op basis van Kadasterregister ( ; van tot ha):» 48 mogelijk verklarende factoren geanalyseerd;» Géén causale relaties wél correlaties aangetoond. 1997: goedkeuring RSV en omzendbrief Een RO97/03 dalende met trend, verstrenging maar toch aansnijden nog 6 ha/ van dag ofschoon woonuitbreidingsgebieden dit maar gaat over 56,80% van het Ruimtebeslag. Dus zo snel mogelijk wel 10,6 2002: versoepeling omzendbrief RO/2002/03 Groei per dag (ha)

13 Hoe evolueerde de Vlaamse ruimte bebouwing? Lokale verschillen in ruimte huidige toestand

14 Hoe evolueerde de Vlaamse ruimte bebouwing? Lokale verschillen in ruimte

15 Hoe evolueerde de Vlaamse ruimte bebouwing? Lokale verschillen in tijd

16 Lost de dalende trend het probleem vanzelf op? Evolutie bebouwde percelen in ha/dag Inwoners per ha bebouwde oppervlakte Groei per dag (ha)

17 Lost de dalende trend het probleem vanzelf op? Bevolking Bevolking RuimteModel (trend volgens Federaal Planbureau) Bevolking (Bron: FOD Economie) Ruimtebeslag ha/dag BAU - scenario Ruimteneutraal

18 Waar het ruimtelijk rendement verhogen? Op plekken met een hoge knooppuntwaarde (collectief vervoer per trein, tram, sneltram en A-buslijnen) SNAMUTS composite-indicator Spatial Network Analysis for Multimodal Urban Transport Systems

19 Waar het ruimtelijk rendement verhogen? Op plekken die via wandel- en fietspaden goed bereikbaar zijn vanaf knopen collectief vervoer

20 Waar het ruimtelijk rendement verhogen?

21 Waar het ruimtelijk rendement verhogen? Op plekken met goede voorzieningen voor: Zorg, Onderwijs, Cultuur en Sport, Woonondersteunend Regionale Metropolitane Basisvoorzieningen voorzieningen

22 Waar moeten we naartoe betreffende ruimtelijke ordening en ontwikkelingskansen?

23 Waar moeten we naartoe betreffende ruimtelijke ordening en ontwikkelingskansen? In alle wooncellen dichtheid van 25 gezinnen/ ha (2,28): extra inwoners 14,70% van oppervlakte 52,2% van inwoners 14,70% van oppervlakte 52,2% van inwoners Bijkomend in alle wooncellen dichtheid van 10 gezinnen/ha: extra inwoners Voorzieningenniveau Zeer goed 23,57 23,63 33,26 66,50 Goed 15,73 14,72 16,68 22,49 Matig 9,58 9,07 11,21 / Beperkt 4,75 5,31 7,24 / Gemiddeld aantal inwoners/ha Beperkt Matig Goed Zeer goed Knooppuntwaarde 2,2% van oppervlakte 1,6% van inwoners

24 Conclusies» Ruimtebeslag in Vlaanderen is bij de hoogste in EU.» Het ruimtebeslag groeit nog, vooral omwille van residentiële bebouwing.» Het Ruimtebeslag is gekenmerkt door een lage dichtheid.» Kansen op ontwikkeling doen zich nog voor in gebieden met zowel goede voorzieningen als collectief vervoer.» Potentie voor transformatie, verdichting, tijdelijk landgebruik, in meer detail te onderzoeken: Onbebouwd en onbewoond ruimtebeslag heeft een maatschappelijke functie!!

25 Winnaars en verliezers van het ruimtegebruik Dr. Roel Helgers - Matexi

26 Inleiding +/ bijkomende huishoudens tegen 2050 in Vlaanderen Ruimtebeslag Vlaanderen 2013: 33% Strategische doelstellingen Witboek BRV Verminderen van het bijkomend ruimtebeslag in Vlaanderen tot 0 ha/ dag in 2040 Versterken stedelijk weefsel Wonen en werken nabij collectieve vervoersknopen en voorzieningen Kernversterking

27 Wat weten we over ons gebouwenpark? Gemiddelde bewoonbare oppervlakte: 124m² Vlaming neemt 33% ruimte in, waarvan wonen: 12,9% Woningen gebouwd voor 1982: 82% Bron figuur: Uglybelgianhouses.com

28 Het BRV is conceptueel niet nieuw Transitie naar kleiner wonen in Vlaanderen is ingezet Gemiddelde bewoonbare oppervlakte Jaar

29 (Bijna) overal wordt kleiner gebouwd dan vroeger : gemiddelde bewoonbare oppervlakte per uitgereikte bouwvergunning

30 (Bijna) overal wordt kleiner gebouwd dan vroeger : gemiddelde bewoonbare oppervlakte per uitgereikte bouwvergunning

31 Waar groeit Vlaanderen? Huishoudensprognoses SVR: +/ bijkomende huishoudens tegen Vlaamse centrumsteden: huishoudens Andere Vlaamse gemeentes: huishoudens Witboek BRV: versterken stedelijk weefsel Vlaanderen Hoe zit het momenteel met de stadsvlucht?

32 Hoe zit het met de stadsvlucht? In 2016 kennen de 13 Vlaamse centrumsteden nog steeds een beperkte stadsvlucht Grote verschillen tussen centrumsteden Antwerpen Turnhout Brugge Kortrijk Sint-Niklaas Gent Leuven Genk Roeselare Aalst Hasselt Mechelen Oostende -,6-,4 -,2 0,2,4 Intern migratiesaldo/ bevolking x 100%

33 Hoe zit het met de stadsvlucht? 0,50 0,45 0,40 0,35 Stadvlucht neemt af doorheen de tijd (door binnenstedelijke herontwikkelingen?) -1 x migratiesaldo/ bevolking 0,30 0,25 0,20 0,15 0,

34 Stadvlucht: verschillende leeftijdscategorieën Relatief migratiesaldo bij jarigen (groen = toestroom, rood = uitstroom)

35 Stadvlucht: verschillende leeftijdscategorieën Relatief migratiesaldo bij jarigen (groen = toestroom, rood = uitstroom)

36 Antwerpen t Groen Kwartier

37 Antwerpen t Groen Kwartier 400 woongelegenheden Nieuwbouwappartementen Lofts Nieuwbouwstadswoningen Sociale woningen Vroegere Militair Hospitaal Antwerpen Ruimte voor socio-culturele activiteiten en horeca Autovrij +/- 8 ha in centrum Antwerpen PPS: Matexi, Vanhaerents Development & AG Vespa

38 Antwerpen t Groen Kwartier

39 Vastgoedontwikkeling professionaliseert Binnenstedelijk = kapitaalintensief, complex en risicovol % Woningen vergund Jaar Particulier Professioneel

40 Hindernissen & uitdagingen Afbraak en heropbouw binnenstedelijk project in Aalst = 21% BTW Hindernis 1: BTW op afbraak en heropbouw in centrumsteden Afbraak en heropbouw van hoeve in de buurt van Aalst = 6% BTW

41 Hindernissen & uitdagingen Hindernis 2: Onvoldoende lokale ondersteuning voor vastgoedprojecten met afbraak & heropbouw/ zware renovatie (74%)

42 Moeten we dan allemaal in de stad gaan wonen? Enquête Het Laatste Nieuws & Livios.be 55% landelijk, 14 % stad 53% verkiest nieuwbouw Onderzoek Matexi uitgevoerd door Profacts 51% landelijk, 19% stad 82% (!) hecht ook veel belang aan de buurt

43 Wonen en werken nabij knooppunten en voorzieningen statistische sectoren: oppervlakte & aantal woongelegenheden Afstand tot dichtstbijzijnde station Statistische sectoren < 1km met score goed/ zeer goed woongelegenheden, ha: 9,59 woongelegenheden/ ha Verdichten met 50%: bijkomende woongelegenheden Er is nog veel potentieel!

44 Aalst Pier Kornel

45 Aalst Pier Kornel Wandelafstand van het station +/- 450 woongelegenheden Terrein van m² langs de Dender Zorgvuldige integratie van buurtversterkende functies Winkels Horeca Dokterspraktijk Voormalige Tupperware-site: reconversie/ hergebruik Matexi & Re-Vive

46 Hindernissen & uitdagingen Hindernis 3: NIMBY & BANANA We zijn voor transparantie en participatie van de betrokkenen, maar we moeten opletten voor de valkuilen. Die kunnen leiden tot aanmerkelijke vertragingen en rechtsonzekerheid. Hindernis 4: Bestaande stedenbouwkundige voorschriften Corresponderen niet met doelstellingen uit het BRV

47 Hindernissen & uitdagingen Hindernis 5: Geen toelating om compacter te bouwen (81%) Hindernis 6: Geen toelating om vastgoedprojecten te ontwikkelen met meer bouwlagen (88%)

48 Compacter bouwen met meer bouwlagen 12 Hoogte gebouw vs. Afstand tot station (knooppuntwaarde goed/ zeer goed) Gemiddelde hoogte gebouwen 3D GRB Afstand tot station in meter

49 Kernversterking statistische sectoren: naam, oppervlakte & aantal woongelegenheden Kern: Aantal woongelegenheden/ ha Kern: 8,36 Niet-kern: 1,78 Niet-kern: Verdichting in de kern met 50% levert ongeveer ( ) additionele woongelegenheden op Kernversterking is noodzakelijk (!) om de toekomstige huishoudensgroei op te vangen

50 Transitie is in gang gezet en het potentieel is aanwezig Transitie naar kleiner wonen en minder ruimtebeslag Van 140m² in 1998 naar 90m² in 2016 Stadsvlucht is de laatste jaren afgenomen Binnenstedelijke herontwikkelingen kunnen de steden verder versterken Verdichting rond knooppunten is mogelijk/ wenselijk Mogelijkheden tot verdichting in kernen/ dorpen/ centra Verdichting 50%: > bijkomende woongelegenheden

51 Moeilijkheden NIMBY & BANANA Afbraak en heropbouw in centrumsteden, Klanten ontwikkelaars 21% vs. particulieren 6% Bestaande stedenbouwkundige voorschriften Geen toelating om compacter te bouwen Geen toelating om projecten te ontwikkelen met meer bouwlagen

52 Er hoeven geen winnaars of verliezers te zijn. De vooropgestelde beleidsdoelstellingen kunnen behaald worden, maar dan zullen we allen moeten samenwerken!

53 Hoe krijgen we mensen en hun woningen op de juiste plaats? Geert Goeyvaerts Department of Economics KU Leuven

54 Doel

55 Doel 1) Zoveel mogelijk inwoners naar gebieden met goede voorzieningen en transportmogelijkheden? 2) Inwoners woningen ontwikkeling? Oppervlakte Inwoners Goede knooppuntwaarde en voorzieningen Goede knooppuntwaarde, beperkt voorzieningenniveau Beperkte knooppuntwaarde, goed voorzieningenniveau Beperkte knooppuntwaarde en voorzieningen

56 Economisch instrumentarium 1) Zoveel mogelijk inwoners naar gebieden met goede voorzieningen en transportmogelijkheden? Onroerende voorheffing 2) Inwoners woningen ontwikkeling? Plan-baten/ schade

57 Onroerende voorheffing Onroerende voorheffing Jaarlijkse belasting op het kadastraal inkomen van onroerende goederen. Problemen: Kadastraal inkomen niet meer representatief Onrechtvaardige verdeling van belastingdruk Verstoring economisch gedrag

58 Onroerende voorheffing Onderschatting effectief huurinkomen Kadastraal inkomen Huurinkomen

59 Onroerende voorheffing Grote spreiding in de huurinkomens voor eenzelfde KI Kadastraal inkomen Huurinkomen

60 Onroerende voorheffing Onroerende voorheffing Jaarlijkse belasting op het kadastraal inkomen van onroerende goederen. Problemen: Kadastraal inkomen niet meer representatief Onrechtvaardige verdeling van belastingdruk Verstoring economisch gedrag Kadastraal inkomen optimale belastbare basis? Economische efficiëntie Instrument lange-termijn beleidsdoelstellingen: energie efficiëntie en duurzaam landgebruik

61 Onroerende voorheffing Oplossing? Perequatie van bestaand kadastraal inkomen Woningschouwingen: duur en omslachtig Problematiek van controle en opvolging

62 Plan-schade/ -baten Planbaten Belasting meerwaarde perceel o.w.v. bestemmingswijziging Progressief tarief op geschatte meerwaarde Planschade Compensatie van 80% originele aankoopprijs Problemen: Budgettair evenwicht? Arbeidsintensief overheid?

63 Plan-schade/ baten Oplossing? Verhandelbare ontwikkelingsrechten? Complex systeem met veel ongekende parameters en onzekerheden: Aantal ontwikkelingsrechten? Prijszetting: marktwerking of vaste prijs? Arbeidsintensief voor overheid: regelgeving, monitoring, registratie,

64 Waardebepaling van land Waardebepaling van land Onroerende voorheffing: huurwaarde van land Economische efficiëntie Duurzaam landgebruik Aanpassingen voor knooppuntwaarde & energiegebruik Plan-baten/ schade: verkoopwaarde van land Eenzelfde compensatie voor schade als baten Budgettair evenwicht

65 Waardebepaling van land Hoe? Modellen Econometrische prijsmodellen Data Algemene administratieve patrimoniumdocumentatie Vlaams Energieagentschap Geopunt Vlaanderen

66 Bedankt om te luisteren!