Poolse immigranten in Gent: beweegredenen en ervaringen

Transcriptie

1 Poolse immigranten in Gent: beweegredenen en ervaringen Masterscriptie voorgelegd aan de examencommissie voor het behalen van de graad van master in de Oost-Europese talen en culturen Felicia Vandecasteele Promotor: Prof. Dr. D. Stern Studentennummer: Master in de Oost-Europese talen en culturen Academiejaar Universiteit Gent

2

3

4

5 Inhoudstafel Woord vooraf Inleiding Probleemstelling Doelstelling Gebruikte methode Opbouw van deze scriptie Hoofdstuk 1: Immigranten in West-Europa Migranten versus asielzoekers Migranten in West-Europa in de twintigste en eenentwintigste eeuw Poolse immigranten: een lange geschiedenis Huidige Poolse immigranten in België Polen in Gent Kort besluit Hoofdstuk 2: De interviews Methodologie De respondenten Kort besluit Hoofdstuk 3: Wat vooraf ging in Polen Waarom emigreren? Waarom België? Alleen of met familie? Studie en werk in Polen Verwachtingen Kort besluit Hoofdstuk 4: De realiteit in België Hoe lang al in België? De familie in Polen Opleiding, werk en loon in België Pluspunten en minpunten Blijven of niet? Kort besluit

6 Hoofdstuk 5: Een stukje Polen in België In stand houden van tradities Sklep Polski De Poolse kerk Kort besluit Hoofdstuk 6: De taal, een barrière? Nederlands, een moeilijke taal? Vormt de taal een barrière? Kort besluit Hoofdstuk 7: België en de Belgen Op voorhand een beeld van België/Belgen? Verschil tussen Polen en Belgen Het karakter van Belgen Belgen en geld? Kort besluit Conclusie Bibliografie Bijlage I: Basis voor de interviews Bijlage II: Vergelijking Vlaanderen/Gent Bijlage III: Centraal-Europese immigratie Gent : Bijlage IV: Werkloosheidsdruk Gent 12/ Bijlage V: Statuut Bijlage VI: Opleiding NWWZ Gent 12/ Bijlage VII: Leefloners Gent

7 Woord vooraf Vorig jaar ging ik naar een lezing over stereotypen van volkeren, hoe verschillende nationaliteiten elkaar zien, wat ze denken over elkaar. Ik was toen nog op zoek naar een onderwerp voor mijn thesis en mijn oren waren steeds gespitst of ik niet iets opving waar ik onderzoek naar kon doen. Deze lezing over stereotypen maakte mij warm. Niet lang daarna was ik met iemand in gesprek over migranten, waarom zij naar België komen, wat hun motivatie is, wat ze verwachten van een leven hier. Ook dit gesprek bleef lang hangen, ik wilde hier meer over weten. In september begon de tijd te dringen, ik moest een onderwerp vinden voor mijn masterscriptie. Na wat te hebben rondgeneusd in bibliotheken, ontdekte ik dat er nog nauwelijks geschreven is over de beweegredenen en ervaringen van Centraal- en Oost- Europese migranten die naar België komen. Ik besloot dat mijn thesis hierover zou gaan. Als student Slavistiek moest mijn onderzoek uiteraard iets te maken hebben met de Slavische wereld. Daarom nam ik me voor Poolse immigranten in Gent te interviewen in verband met hun migratie-ervaringen. Omdat ook de lezing over stereotypen nog steeds af en toe weer bovenkwam, besloot ik de twee te combineren. Ik zou de Polen enerzijds vragen naar de beweegredenen, anderzijds naar hun bevindingen over België en het Belgische volk. Eerst en vooral wil ik voor deze scriptie de elf respondenten bedanken die ik voor dit onderzoek mocht interviewen. Met sommigen ging ik iets drinken, anderen ontvingen mij bij hen thuis. En allemaal gaven ze uitgebreid antwoord op mijn af en toe toch wel persoonlijke vragen. Daarnaast wil ik mijn vriend Louis bedanken om mij steeds opnieuw te motiveren en moed in te spreken voor deze thesis, en voor het nalezen van het eindresultaat. Ten derde wil ik mijn ouders en broer bedanken voor het helpen bij het opstellen van de basis van mijn interview, het nalezen en het geven van tips en aanwijzingen en het verbeteren van eventuele fouten of onduidelijkheden. Als laatste wil ik ook mijn promotor, professor Dieter Stern bedanken. Steeds opnieuw kon hij mij op weg helpen met interessante literatuur of aanvullingen die ik zeker nog moest verwerken in mijn onderzoek. Met zijn tussentijdse evaluaties hield hij de moed er in bij mij en kreeg ik steeds nieuwe energie om verder te werken

8 Inleiding Probleemstelling De laatste decennia vinden we in West-Europa steeds meer etnische diversiteit, doordat steeds meer immigranten naar onze contreien komen. Aanvankelijk waren de vreemdelingen vooral gastarbeiders uit Turkije, Zuid-Europa en Noord-Afrika, die bij ons kwamen werken. Later gingen ook mensen uit Afrika en Azië emigreren, vaak naar een Westers land. Sommige immigranten vluchten voor burgeroorlogen of dictatuur in eigen land, anderen gaan eenvoudigweg op zoek naar een beter leven en een hoopvollere toekomst. Sinds het einde van het communisme in de jaren 90 van de twintigste eeuw komen ook veel mensen uit Centraal-Europa en ex-joegoslavië naar het Westen. Het wonen in een ander land van de Europese Unie is nog eenvoudiger geworden in 2004 voor inwoners van landen zoals de Baltische Staten, Polen en Tsjechië, in 2007 voor Roemenen en Bulgaren. Inwoners van de EU hebben namelijk het recht overal binnen de EU voor drie maand te wonen zonder een verblijfsvergunning. Wie na die drie maand werk heeft of studeert op de plaats waar hij of zij woont, mag er blijven. Al deze mensen moeten een plaats vinden in onze samenleving en zich integreren, wat hier en daar tot hevige discussies leidt. Hoe moeten we deze mensen opvangen en begeleiden in het integratieproces? Hoever moeten we daarin gaan? Moeten we het emigrantenaantal een halt toeroepen, en hebben sommigen meer of sneller recht op een verblijfsvergunning dan anderen? In België vinden we allerlei nationaliteiten, onder andere ook Polen. Iedereen is bekend met het feit dat poetsvrouwen in België vaak van Poolse afkomst zijn, net zoals veel bouwvakkers en vrachtwagenchauffeurs. Nochtans is Polen al tien jaar lid van de EU, en zou de levensstandaard daar over het algemeen toch stilaan moeten verbeteren. Toch blijven er Polen immigreren, ons land blijft voor velen een land van belofte. Doelstelling In deze scriptie wil ik op zoek gaan naar een antwoord op de vraag waarom Polen de laatste jaren nog steeds beslissen om te emigreren, en waarom dan naar België. Om mijn onderzoek niet te uitgebreid te maken, zal ik me beperken tot Polen in Gent. Ik zal me toespitsen op elf Polen die er voor kozen te emigreren omdat ze verwachtten dat het leven hier beter zou zijn, ze meer zouden verdienen of een betere job zouden vinden. Ik stel hen vragen over hun verwachtingen van het leven in België, wat ze verwachtten toen ze - 8 -

9 besloten te verhuizen, en of ze nu nog steeds blij zijn met hun keuze om te emigreren. Ik wil te weten komen of ze hebben gevonden wat ze zochten. Want is het eigenlijk echt een positieve stap om te emigreren? Of zouden ze uiteindelijk gelukkiger zijn als ze in Polen blijven, waar ze minder verdienen, maar waar ze tenminste bij hun familie zijn en het leven dat ze gewend zijn kunnen leiden? Aansluitend bij dit onderzoek naar beweegredenen wil ik algemeen onderzoek doen naar de emigratiegeschiedenis van de Polen aan de hand van literatuuronderzoek, en naar het aantal Polen dat vandaag nog emigreert naar België, en dan specifiek naar Gent. Het is namelijk zo dat sinds de toetreding van Polen tot de EU in 2004 bijna niets meer over immigratie vanuit Polen werd geschreven, hoewel dit toch een interessant onderwerp blijft. Ik nam contact op met de integratiedienst van Stad Gent die mij een heleboel nuttige informatie kon verstrekken. Deze zal ik verder in mijn onderzoek gebruiken. Volgens mij speelt de taal een belangrijke rol in het integratieproces van elke immigrant, en hangt daar ook zijn mentale toestand van af, of de immigrant gelukkig is in het land waar hij terecht gekomen is en of hij een positief dan wel een negatief beeld heeft van zijn nieuwe landgenoten. Daarom heb ik een aantal vragen hieromtrent toegevoegd aan mijn interview met de Polen, en zal ik er een hoofdstuk aan wijden. Als laatste onderdeel wil ik, zoals ik in mijn woord vooraf al vermeldde, een klein bijonderzoek doen omdat ik me afvraag wat Polen van Belgen denken. Hoe worden we gezien door buitenlanders? Wie naar een ander land verhuist, zal meestal wel een beeld hebben van de mensen waarmee hij of zij zal gaan samenleven. Ik wil te weten komen hoe dit beeld van Belgen er uit ziet, of Polen überhaupt een beeld hebben van Belgen en België, en of de Polen, als ze hier een tijd verbleven hebben, vinden dat dit stereotiepe beeld klopt, dan wel positiever/negatiever blijkt te zijn. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat ze, door hun visie op Belgen, in meer of mindere mate het gevoel hebben dat hun dromen waar geworden zijn. Waarom kies ik voor Polen? Ik ben student Slavistiek en de tweede taal die ik studeer, naast Russisch, is Pools. Indien de personen die ik interview niet goed Nederlands spreken, kan ik hen interviewen in het Pools. Toen ik vier jaar geleden een tweede taal moest kiezen voor mijn studie, had ik geen speciale voorkeur. Omdat ik al verschillende keren op reis was geweest in Polen en het land daardoor enigszins kende, en omdat Polen toch ook geen onbelangrijk land is in Europa, koos ik voor Pools. Ondertussen ben ik nog enkele keren in Polen geweest, heb ik vier maanden in Lublin gestudeerd in het kader van Erasmus en ik ben Polen een heel boeiend land gaan vinden, dat schommelt tussen oude tradities en nieuwe Westerse gewoonten. Tijdens mijn verblijf in Polen heb ik gemerkt dat de oudere mensen zich vastklampen aan oude gewoonten, terwijl de jongeren reikhalzend uitkijken naar het Westen, de nieuwste technologieën op de voet volgen, hun kleding- en levensstijl aanpassen

10 Het feit dat ik in Gent woon, was ook belangrijk bij mijn keuze voor een thesisonderwerp. Sinds de uitbreiding van de EU in 2004, toen ook Polen lid werd, is het aantal Centraal-Europese migranten in Gent sterk gestegen, en Polen vormen hierbij de derde grootste groep, na Bulgaren en Slovaken, wat mijn onderzoek relevanter maakt. In Gent merkte ik dat het vooral jonge, Engelssprekende Polen zijn die naar het Westen trekken, precies dat soort jonge mensen waarvan ik in Polen zag dat ze reikhalzend uitkeken naar het Westen. Dat is op zich logisch, ze zijn jong en staan open voor nieuwe dingen. Maar toch blijf ik me de vraag stellen die ik hierboven al neerschreef. Is emigreren voor hen een positieve stap geweest? Worden ze hier echt gelukkig of blijven ze verlangen om op een dag terug te kunnen keren naar hun thuisland? Gebruikte methode Er bestaan veel verschillende manieren om onderzoek uit te voeren. Eén manier is de methode kwalitatief versus kwantitatief. Bij het kwantitatieve onderzoek komt men door tellen en meten tot conclusies over de wereld rondom ons. Een groot aantal mensen of dingen wordt ondervraagd of onderzocht, met behulp van steekproeven en representatieve groepen. Doordat het aantal zo groot is, krijgt de onderzoeker veel de zelfde antwoorden of uitkomsten. Hij kan met deze gegevens dan statistische tabellen of grafieken opstellen. Bij het kwalitatieve onderzoek gaat het meer om persoonlijke ervaringen, observaties, gesprekken, die niet meteen kunnen gemeten of geteld worden en waarbij men niet of in veel mindere mate kan veralgemenen. Het gaat meestal om personen die via een interview ondervraagd worden over een bepaald onderwerp. Slechts een klein deel van de populatie wordt ondervraagd, maar de bevraging is veel intenser en uitgebreider, de onderzoeker komt veel meer details te weten over de verschillende personen (Scott & Garner 2013: 9-10). In de 19 de eeuw werd voor het eerst van deze systematische methodes gebruik gemaakt om onderzoek te doen in de sociale wetenschap. Emile Durkheim en Max Weber waren hierbij pioniers. Durkheim spitste zich vooral toe op kwantitatief onderzoek, Max Weber echter schonk daar slechts weinig aandacht aan. Zijn voorkeur ging uit naar kwalitatief onderzoek. Drie concepten waren hierbij belangrijk voor hem en deze worden nog steeds gebruikt bij kwalitatief onderzoek: - Verstehen: de onderzoeker moet de gedachten en ideeën van de ondervraagde volledig begrijpen, hij moet als het ware in het hoofd van de ondervraagde kunnen kruipen. - The Historical-Comparative Method : Weber ging hierbij niet de individuen ondervragen, maar de aspecten uit een cultuur of samenleving onderzoeken die ervoor

11 zorgen dat een individu zich zus of zo gedraagt. Hij stelde zich de vraag hoe het komt dat de vele beschavingen die naast elkaar bestaan zo veel van elkaar kunnen verschillen. - Het construeren van het ideale type : hierbij ging het voor Weber niet per se om iets positiefs of juists. Hij wilde abstracte constructies van een instelling of situatie maken die de belangrijkste kenmerken van die instelling of situatie in zijn pure vorm weergaven, ook al was die eventueel negatief (geciteerd in: Scott & Garner 2013: 14-15). Ikzelf ga in deze scriptie Max Weber achterna en kies voor de kwalitatieve methode, gebruik makend van interviews en literatuur, omdat dit de meest gepaste methode is om mijn onderzoeksvraag te beantwoorden. Binnen mijn kwalitatief onderzoek ga ik me vooral concentreren op het eerste concept van Weber: get into the head van de ondervraagden. Ik ga aan de slag met primaire gegevens, die ik zal verkrijgen door middel van interviews. Ik zal enkele Polen, hierna respondenten genoemd, interviewen over hun migratie-ervaringen zonder hieruit een statistische conclusie te trekken. De respondenten zijn op willekeurige basis gekozen. Ik heb aan vrienden en kennissen rondgevraagd of zij misschien Polen kenden hier in Gent. Op die manier heb ik elf personen gevonden die bereid waren mij te helpen met mijn onderzoek. Gregory, Camille, Yvonne en Violette heb ik samen geïnterviewd. Zij kenden elkaar uit de Nederlandse les, en vonden het aangenamer het interview in groep te doen. Ik heb de geïnterviewden een fictieve naam gegeven, omdat hun echte naam niet van belang is voor mijn onderzoek, en ik op die manier hun privacy niet schend. In het eerste hoofdstuk zal ik geregeld de Polen die in Gent wonen vergelijken met de Bulgaren en Slovaken die zich hier gevestigd hebben, aan de hand van de informatie die ik verkreeg via de migratiedienst van Stad Gent. Deze drie nationaliteiten uit Centraal- Europa zijn de grootste groepen nieuwkomers van de laatste jaren, en de verschillen tussen de drie groepen zijn heel interessant. Opbouw van deze scriptie In het eerste hoofdstuk bespreek ik de migratie in West-Europa. Eerst en vooral maak ik het verschil tussen migranten en asielzoekers duidelijk. Omdat het belangrijk is om het verhaal van Poolse immigranten tegen een achtergrond te kunnen plaatsen, geef ik achtereenvolgens een kort overzicht van immigranten in West-Europa in de twintigste en begin eenentwintigste eeuw en een overzicht van Poolse emigratie doorheen de geschiedenis. Als laatste wijd ik in hoofdstuk één enige aandacht aan de geschiedenis van de Polen in België en de huidige situatie van de Polen in Gent

12 In het tweede hoofdstuk ga ik dieper in op de door mij gebruikte methode, ik geef een verantwoording voor mijn werkwijze. In datzelfde hoofdstuk geef ik ook een kort overzicht van de personen die ik interviewde, onder fictieve namen. De vragen die ik stelde in mijn interviews heb ik opgedeeld in verschillende categorieën, die ik in de hoofdstukken drie tot en met zes zal bespreken. Als eerste ga ik dieper in op wat voorafging aan de migratie van de respondenten. Wat was hun thuissituatie? Welke job oefenden ze uit, en waren ze daar tevreden mee? Wat verwachtten ze van hun toekomstige leven in een Westers land? Dit bespreek ik in hoofdstuk drie. Vervolgens geef ik in hoofdstuk vier weer hoe de realiteit nu is voor de respondenten. Ik bespreek hoe ze het leven hier nu aanvaarden, of ze tevreden zijn met het werk dat ze hier vonden, of de familie in Polen wordt gemist, of ze achteraf bekeken gelukkig zijn met hun keuze om te emigreren. In hoofdstuk vijf ga ik wat dieper in op wat ze al dan niet doen om hun Poolse tradities en gewoonten in stand te houden. In het zesde hoofdstuk besteed ik dan aandacht aan de ervaringen die de respondenten hebben met de Nederlandse taal. Volgen ze les? Is het een barrière op sociaal vlak? Vinden ze het moeilijk contacten te leggen in België? In het zevende en laatste hoofdstuk geef ik weer wat de respondenten hebben als beeld van Belgen. Hier zal ik bekijken of er een stereotiep beeld is van de gemiddelde Belg, en hoe dat er dan wel uitziet. Of misschien is er helemaal geen stereotiep beeld, misschien weten buitenlanders eigenlijk nauwelijks iets over België en Belgen? In de conclusie geef ik nog eens een duidelijk antwoord op alle vragen die ik mezelf stelde tijdens het onderzoek, en vat ik de grote lijnen van de verhalen van de verschillende immigranten samen in één groot verhaal

13 Hoofdstuk 1: Immigranten in West-Europa In dit hoofdstuk zal ik het hebben over de geschiedenis van migranten in West-Europa in de twintigste eeuw en over Poolse immigranten doorheen de geschiedenis in de wereld en in België. 1.1 Migranten versus asielzoekers Tussen migranten en asielzoekers bestaat een belangrijk verschil. Migranten zijn mensen die van één land naar een ander verhuizen, omdat ze in dat andere land bijvoorbeeld een betere job kunnen vinden. Migranten kunnen we opdelen in verschillende groepen: emigranten verlaten het land, immigranten komen een land binnen, remigranten keren terug naar het land van herkomst. Asielzoekers zijn meestal vluchtelingen die naar Europa komen en politiek asiel aanvragen in een Europees land omdat een terugkeer naar eigen land gevaarlijk is. Bij terugkeer zouden de rechten van de vluchteling volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens geschonden worden. In deze scriptie wil ik het niet hebben over politieke vluchtelingen of asielzoekers uit Polen. Voor zover ik weet is de categorie politieke vluchtelingen of asielzoekers zelfs niet meer relevant voor Polen in België, omdat ze er heden ten dage niet zijn. Ik wil het in deze scriptie hebben over immigranten uit Polen die kozen voor emigratie om economische redenen, om op zoek te gaan naar een betere toekomst. 1.2 Migranten in West-Europa in de twintigste en eenentwintigste eeuw Vóór de Tweede Wereldoorlog was er vooral veel emigratie vanuit Europa. De Europese landen hadden kolonies in Afrika en Azië. In de gekoloniseerde landen woonden dan ook veel Europeanen. Na de Tweede Wereldoorlog startte de dekolonisatie, de Europeanen keerden terug naar eigen land, en iets later begonnen de West-Europese landen vanaf de jaren 60 ook gastarbeiders aan te trekken, eerst uit Zuid-Europa en daarna ook uit Noord- Afrika en Turkije (Fassmann & Münz et al. 1994: 5; 7). Volgens Fassmann & Münz (1994: 6) waren er in de jaren 50 van de twintigste eeuw ongeveer vijf miljoen immigranten in West-Europa. In de jaren 80 waren er dat al vijftien miljoen, in 1992 achttien à negentien miljoen. In een betrekkelijk korte periode groeide het aantal immigranten dus enorm. In 1970 waren in België immigranten, waarvan gastarbeiders. Aanvankelijk waren de meeste immigranten mannen tussen de twintig en de vijftig jaar. Maar steeds vaker waren er ook

14 gezinsherenigingen, niet alleen het gezin maar hele families kwamen mee naar het Westen, en veel kinderen van immigranten werden in de gastlanden geboren. Ook dit zorgde uiteraard voor de groei van het aantal immigranten. Vanaf midden jaren 70 werden hier en daar echter wetten goedgekeurd om de immigratiestroom van gastarbeiders te doen stoppen. Vooral in Zwitserland en Zweden sloeg dit aan, her en der werden xenofobe organisaties opgericht, waarvan leden in Zwitserland zelfs werden verkozen in het parlement. De eerste rassenconflicten ontstonden. Toch konden de nieuwe wetten de immigratie enkel vertragen en nooit helemaal stoppen (Fassmann & Münz 1994: 6-8). Ook in België werden de grenzen gesloten voor immigranten. Arbeidsvergunningen werden vanaf dan enkel nog gegeven aan geschoolde buitenlandse arbeidskrachten (Eggerickx et al. (eds.) 1999: 18). Toch bleven er immigranten ons land binnenkomen. De buitenlanders die hier woonden, gingen nog steeds hun partner in het thuisland halen, of brachten het hele gezin mee in het kader van gezinshereniging. Naast gastarbeiders is er ook een andere groep immigranten, die bestaat uit vluchtelingen en asielzoekers. Velen van hen kwamen tussen 1945 en de jaren 90 van de twintigste eeuw naar West-Europa vanuit Centraal-Europese landen die onder communistisch bewind waren. Meteen na de Tweede Wereldoorlog trokken al veel Centraal-Europeanen naar het Westen. Midden jaren 50 verminderde de stroom omdat het IJzeren Gordijn Europa in twee deelde. Piekmomenten in de Oost-West migratie vonden dan vooral nog plaats in 1956, 1968 en , na de politieke crisis in respectievelijk Hongarije, Tsjechië en Polen (Fassmann & Münz 1994: 9-10). Het onderscheid tussen asielzoekers en migranten is moeilijk te maken bij de Centraal- Europanen die hun land achter zich lieten in de jaren 1945 tot Ze lieten enerzijds hun land achter zich in de hoop op een beter leven in economisch opzicht, maar anderzijds vluchtten ze ook voor de nieuwe socialistische regimes. Men zou ze dus ook politieke emigranten kunnen noemen. Toch waren het geen asielzoekers, want er was nauwelijks iemand van hen die een asielaanvraag indiende in een Westers land. België kan sinds 1984 een immigratieland worden genoemd: er komen meer immigranten binnen dan dat er mensen emigreren vanuit België. Uit de omringende buurlanden kwamen in het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw wel immigranten naar België, maar ongeveer het zelfde aantal Belgen emigreerde ook naar de buurlanden. De in- en uitstroom was min of meer gelijk. Uit landen als Polen, Roemenië, Marokko en Turkije komen echter veel immigranten, maar omgekeerd is er geen migratiestroom, behalve een heel klein beetje remigratie van Turken en Marokkanen. Bijna geen enkele Belg beslist naar een van deze landen te trekken. Er is dus bijna uitsluitend een instroom vanuit die landen. Volgens Martiniello et al. (2010: 45) zien we

15 in België vanaf 2003 een toename van Poolse immigranten, terwijl het aantal Marokkaanse immigranten vermindert (Martiniello et al. 2010: 42-45). Wat Polen betreft zijn er nog steeds weinig in België. In januari 2011 was 10 procent van de Belgische bevolking buitenlander (hierbij zijn geen buitenlanders gerekend die illegaal in België verblijven en ook geen Belgen van buitenlandse afkomst die de Belgische nationaliteit hebben aangenomen). 4,1 procent daarvan is van Poolse afkomst (Martiniello & Rea 2012: 51-52). 1.3 Poolse immigranten: een lange geschiedenis Poolse immigranten kennen een lange geschiedenis. Volgens Goddeeris (2005: 7) behoort Polen samen met Ierland en Zuid-Italië tot de top drie van Europese migrantenleveranciers, althans vóór 2007, toen ook Roemenië en Bulgarije lid werden van de Europese Unie en veel migranten uit deze landen naar het Westen trokken. De oorsprong van het groot aantal Poolse immigranten ligt meestal bij de politieke ontwikkelingen in Polen doorheen de jaren. Ook Davies (2005: 202) beschrijft in zijn boek het onderscheid tussen Polen die enerzijds om politieke en anderzijds om economische redenen emigreren. Tussen 1772, toen voor het eerst delen van Polen werden ingepalmd door de buurlanden Pruisen, Oostenrijk-Hongarije en Rusland, en 1944, zorgden diverse (mislukte) opstanden steeds voor golven van politieke vluchtelingen, patriottische rebellen die naar het westen van Europa en naar de VS trokken. De meesten van hen keerden nooit terug naar hun thuisland. De Delingen van Polen 1 zorgden niet alleen voor golven van politieke vluchtelingen, maar ook voor veel economische vluchtelingen die naar het Westen vertrokken, vooral vanaf 1840, omdat de Poolse gebieden economisch achtergesteld werden door de overheersers. Velen gingen naar het geïndustrialiseerde westen van Pruisen of vanaf 1860 ook naar de Verenigde Staten. Volgens Fassmann & Münz (1994: 171) waren voor de Eerste Wereldoorlog al 3,5 miljoen Polen geëmigreerd naar het Westen. Doordat de Tweede Poolse Republiek in het interbellum er nauwelijks in slaagde economisch van de grond te komen, leidde dit tot een piek van emigratie om economische redenen, een golf van 1,5 miljoen Polen volgens Fassmann & Münz (1994: 171), ditmaal minder naar de VS maar eerder naar Latijns Amerika en het westen van Europa, zo ook naar België. Velen van deze economische emigranten waren seizoensarbeiders, die voor enkele weken of maanden naar een ander land trokken om geld te verdienen, maar steeds 1 In 1772, 1792 en 1795 werd Polen in drie fases verdeeld onder zijn buurlanden. Na de derde Deling had het land opgehouden te bestaan, en het zou pas terug een onafhankelijk land worden in

16 het contact met thuis onderhielden en hun verdiende geld spaarden om het naar huis te kunnen sturen (Davies 2005: 203). Tijdens en net na de Tweede Wereldoorlog was er weer een golf van emigranten vanuit Polen, schrijven Iglicka & Sword (1999: 17). Opnieuw zouden in die periode van zes jaar vijf miljoen Polen geëmigreerd zijn, of elke zesde Poolse inwoner. Deze emigranten waren voornamelijk vluchtelingen en krijgsgevangenen. Ook van deze golf emigranten bleven de meesten uiteindelijk in de emigratie omdat ze niet terug wilden naar het Polen van na de Tweede Wereldoorlog dat in de greep van het communisme verkeerde (Goddeeris 2005: 7-8). Vanaf de beginjaren 50 was het bijna onmogelijk om nog vanuit Polen te emigreren naar het Westen, vanwege het IJzeren Gordijn. Tot eind jaren 80 waren er slechts à Poolse emigranten per jaar, volgens Fassmann & Münz (1994: 172), voornamelijk naar de VS, Duitsland, Israël en Zweden. Omdat het tijdens het communisme zo moeilijk was vanuit Polen te emigreren, gingen velen voorlopig naar het buitenland, voor een familiebezoek of een zakenreis, waarbij ze dan langer of zelfs definitief in het buitenland bleven. Eind jaren 80 kwam er weer een piek van immigranten, wegens de langzame versoepeling van het communistische systeem. Tussen 1980 en 1990 zouden opnieuw een miljoen Polen hun thuisland hebben verlaten. De meesten daarvan hadden West-Duitsland en de Verenigde Staten als eindbestemming, maar ook Canada, Australië, Zuid-Afrika, Frankrijk en Zweden waren belangrijke bestemmingslanden voor emigrerende Polen (Fassmann & Münz 1994: 172; 181). Vanaf de jaren 1950, met als piek eind jaren 80, kreeg vooral Duitsland veel nieuwe Poolse immigranten. De meesten van hen waren Aussiedler, Duitsers die door de verandering van de grenzen na de Tweede Wereldoorlog op Pools grondgebied woonden, maar zich nog steeds Duitser voelden. Er waren verschillende golven van Aussiedler, in ongeveer , tussen 1976 en 82 ongeveer en tussen 1987 en 1990 ongeveer (Wallace & Stola 2001: 188; Fassmann & Münz 1995: 476). Na de val van de Berlijnse Muur in 1989 was men aanvankelijk blij dat het communisme eindelijk voorbij was, en daarna kwam de angst voor een massale, wanordelijke stroom immigranten die van oost naar west zouden komen. Men was bang dat er enorm veel werkloosheid zou ontstaan in de ex-communistische landen van Centraal-Europa door het ontmantelen van staatsbedrijven en het privatiseren ervan. Deze angst bleek niet nodig, de meeste inwoners van voormalige communistische landen bleven in de vroegere omgeving wonen, en ook de economische transformatie zorgde voor weinig problemen. Een omgekeerde trend werd zelfs zichtbaar, veel Polen die destijds waren geëmigreerd, keerden nu terug naar hun thuisland (van der Meulen J.W. 1999: 7-8; 11)

17 De meesten bleven wonen waar ze woonden, maar uiteraard verkozen toch een aantal Polen om te emigreren. Het populairste bestemmingsland was Duitsland, daar zouden in Polen komen wonen zijn, en na Duitsland bleek ook Frankrijk zeer aantrekkelijk, daar gingen in dat jaar Polen wonen (Ardittis 1994: 11). Negen jaar later, in 1998, waren Duitsland en Frankrijk nog steeds het populairst, met respectievelijk en Polen die er dat jaar aankwamen (Okólski 2004: 38). Emigration seems to be a permanent part of the Polish condition. (Davies 2005: 214). Hoewel Polen nu sinds de val van het communisme een vrij land is, blijven er elk jaar enkele tienduizenden Polen emigreren. Dat de meesten daarvan, ook vandaag nog, naar Duitsland trekken, kunnen we zien in het artikel van De Morgen op 7 mei In 2012 kwamen volgens het artikel nog Polen naar Duitsland, waardoor ze de grootste groep nieuwkomers vormen, gevolgd door Roemenen. Vandaag de dag zijn er geen politieke vluchtelingen meer uit Polen. Wie nu nog beslist om te emigreren, doet dit omdat in het Westen meer geld te verdienen valt. De meeste Polen die nu naar hier komen, zijn seizoensarbeiders of blijven slechts voor enkele jaren, tot ze wat hebben kunnen sparen. Voor de toetreding van Polen tot de EU waren er elk jaar een tal Polen die in het buitenland seizoensarbeid gingen verrichten (Kaczmarczyk 2004: 69). Weinig Poolse immigranten blijven definitief in het buitenland (Wallace & Stola 2001: 189): Polish migration seems to have returned to the prewar pattern of numerous short-term movements inside the continent of Europe and less numerous long-term emigration overseas. 1.4 Huidige Poolse immigranten in België Sinds 2004, toen tien Europese landen toetraden tot de Europese Unie, is het aantal migranten dat naar België komt sterk toegenomen. 3 Een van de landen die zorgen voor grote groepen immigranten is Polen. Veel Polen die bij ons verblijven, blijven slechts voor enkele jaren, tot ze wat geld verdiend hebben, en keren dan terug naar hun thuisland. Daarover schreef De Standaard op 26 april De krant vermeldde dat de Poolse overheid campagnes zou opstarten om Polen die in het buitenland werkten terug naar eigen land te lokken. In het Verenigd Koninkrijk en Ierland ging men reclame maken in de Poolstalige media, bij ons werden brochures uitgedeeld. De Poolse regering bood goedkope leningen aan Polen aan die terugkeerden. Toch had men er zijn twijfels bij of Polen die hier vast werk hadden ervoor zouden kiezen dat werk op te zeggen en terug te keren. 2 Zuid--en-Oost--Europa-in-Duitsland.dhtml

18 De Redactie schreef op 26 april 2008 min of meer het zelfde bericht, dat, terwijl in Gent een jobbeurs voor Polen werd georganiseerd, de Poolse overheid campagne voerde om haar arbeidskrachten terug te lokken. Daar was immers een tekort aan arbeidskrachten in de bouw, als poetsvrouw en als verpleegkundige. 5 Dat nog steeds erg veel immigranten die vandaag in België aankomen uit Centraal- Europa komen, namelijk bijna een derde van alle immigranten, schreef De Redactie op 4 februari 2013 en De Standaard op 5 februari. 6 Dat bleek na een onderzoek van de Studiedienst van de Vlaamse regering, die cijfers uit 2003 vergeleek met de cijfers uit Binnen deze grote groep Centraal-Europese immigranten vormden de Polen, net als in Duitsland, de grootste groep, gevolgd door Roemenen. Dit heeft zeer waarschijnlijk alles te maken met het openstellen van de grenzen voor Europese arbeidsmigratie, schreef De Standaard. De meeste van die Poolse immigranten trekken naar Antwerpen of Brussel, in Gent zijn andere nationaliteiten meer vertegenwoordigd. 1.5 Polen in Gent Sinds de jaren 60 zijn er migranten in Gent aanwezig. Zij kwamen eerst voornamelijk uit Turkije en Noord-Afrika. Van Centraal-Europeanen was nog maar heel weinig sprake. Eind 2001 waren in Gent 582 Centraal-Europeanen geregistreerd, met daarnaast nog een paar duizend asielzoekers, vooral Roma die meestal uit Slovakije of Bulgarije kwamen. Het laatste decennium nam het aantal Centraal-Europese Gentenaars fors toe, eind 2011 woonden al rond de 9450 nieuwe EU-burgers in Gent, waarvan ongeveer 5650 Bulgaren en rond de 1100 Polen (Verhaeghe et al. 2012: 20). Het percentage Polen in Gent is dus niet zo hoog. Toch publiceerde de Gazet van Antwerpen op 16 en 17 juni 2011 twee artikels 7 over het feit dat Polen nu in de top 3 stond van instroomlanden van vreemdelingen in Gent, en dat burgemeester Daniël Termont een oproep deed om de migratie uit Oost-Europa te stoppen. Hij vroeg hierbij hulp aan de Vlaamse en federale overheid en aan Europa. Hij deed dit omdat er de voorbije jaren Centraal-Europeanen waren aangekomen in Gent. "Het spreiden van de instroom is één van de suggesties die we aan de Vlaamse overheid doen. We willen zo de vele families die in Gent geen goede huisvesting hebben een goed huis bieden, eventueel in een andere gemeente of stad", zei Termont. De Gazet van Antwerpen had hier echter volgens mij moeten opmerken dat het Termont voornamelijk ging om en en

19 Roma, die hier in Gent armzalig gaan wonen, of met heel veel samen in een veel te klein huis wonen. Het gaat hem veel minder om de Polen die naar Gent emigreren. Ook is het zo, dat in 2012 slechts een klein deel van de totale Centraal-Europese bevolking die de laatste jaren naar Vlaanderen kwam in de stad Gent woonde, namelijk 6,8 procent. 8 In Antwerpen en Brussel zijn veel meer Centraal-Europeanen te vinden. Volgens mij heeft Gent het dus niet zo zwaar te verduren als het aankomt op Centraal- Europese migranten, deze stad wordt niet overspoeld. Sinds 2003 komen steeds meer Centraal-Europese immigranten in Gent aan. Drie landen zijn hierbij opvallend meer vertegenwoordigd dan de andere landen. Op de eerste plaats komen de Bulgaren, daarna de Slovaken en als laatste de Polen. 9 Van deze drie groepen zijn het de Polen die het beste scoren op de economische markt. Slechts 6,6 procent van de volwassen Polen die in Gent verblijven zijn werkloos, in tegenstelling tot meer dan 30 procent van de Bulgaren en Slovaken. Daarmee zitten de Polen zelfs onder het gemiddelde van alle inwoners van Gent. 10 Het statuut van de immigranten uit deze drie grote groepen is heel verschillend. Zo komt bijna de helft van de Polen als loontrekker voor het gezin naar hier, terwijl dat bij de Bulgaren en Slovaken veel minder is. Bulgaren en Slovaken komen veel vaker in het kader van gezinshereniging, of het zijn Roma, die sowieso volgens mij minder geïntegreerd zijn in de Westerse maatschappij Kort besluit De immigratiegeschiedenis van West-Europa is betrekkelijk kort. Pas vanaf de dekolonisatie van Afrika en Azië in de jaren 60 van de twintigste eeuw is de instroom van migranten massaal geworden. De Polen daarentegen kennen een langere geschiedenis van migratie, met door de jaren heen verschillende motieven en golven van migratie of periodes van stilte. Bij de Polen gaat het vooral om emigratie, er is zo goed als geen sprake van immigratie in Polen. De Poolse emigratiegeschiedenis begon met de Poolse delingen in de achttiende eeuw en is nog steeds niet geëindigd. Waar het vroeger zowel om politieke vluchtelingen als om economische vluchtelingen ging, gaat het nu echter enkel nog om migranten die om economische redenen vertrekken. België kent een zeer korte geschiedenis wat betreft migranten uit Centraal-Europa die naar hier immigreren op zoek naar een beter leven of een hoopvollere toekomst. Die geschiedenis begon vooral vanaf de val van het communisme in de jaren 90, en de 8 Zie bijlage II 9 Zie bijlage III 10 Zie bijlage IV 11 Zie bijlage V

20 instroom is pas echt groot geworden vanaf 2004 met de toetreding van acht Centraal- Europese landen tot de Europese unie. In Gent vormen de Polen een relatief kleine groep, die het op economisch vlak erg goed doet en ons weinig moeilijkheden bezorgt, een contrast met sommige andere immigrantengroepen. We moeten Centraal- en Oost-Europeanen die naar hier komen dus niet allemaal over de zelfde kam scheren. Alle verschillende groepen en nationaliteiten zouden zo goed mogelijk moeten begeleid worden bij hun integratie in het Westen, op een manier die bij hun groep past. Zo zou de focus bij bijvoorbeeld Polen en Roma op heel andere aspecten van de integratie moeten liggen, en zouden we daar meer aandacht aan kunnen besteden, alvorens de algemene immigratie een halt toe te roepen, zoals Termont voorstelde

21 Hoofdstuk 2: De interviews 2.1 Methodologie Zoals ik in de inleiding al vermeldde, kies ik als onderzoeksmethode voor deze scriptie voor de kwalitatieve methode en niet voor de kwantitatieve. Ik wilde geen honderden Polen bevragen, maar van een kleine groep het verhaal horen. Ik heb elf Polen geïnterviewd die in Gent wonen of er een tijd gewoond hebben en hen vragen gesteld over hun migratie-ervaringen. Ik koos hierbij niet voor een enquête waarbij de respondent enkel ja of nee kan antwoorden of moet kiezen tussen enkele antwoorden. Mijn interview was in geen geval een multiple-choice bevraging. Ik koos voor een open gesprek, waarbij mijn vragenlijst kan gezien worden als een leidraad hiervoor. 12 De bedoeling van mijn interviews was dat ik het verhaal van de respondenten begreep en een beeld kon vormen van hoe hun leven er uitzag voor en na de emigratie. De thema s van mijn vragen zijn niet per se typisch voor een migratieonderzoek. Ik heb die thema s gekozen, waarvan ik dacht dat ik er de meest interessante verhalen mee zou horen. Met deze scriptie is het niet mijn bedoeling een statistische basis te geven voor alle Poolse immigranten in Gent of België. Dat is onmogelijk met zo een kleine groep respondenten, en was dan ook van in het begin niet waar ik op uit was. Wat ik uit de interviews kan afleiden, is in geen geval representatief voor alle Polen die naar België of Gent emigreerden. Hoewel er absoluut niets statistisch is aan dit onderzoek, kan ik er na mijn verschillende gesprekken met Polen toch wel enkele algemene zaken uit concluderen. Zo is bijvoorbeeld de beweegreden om te emigreren bij de meesten min of meer gelijk, alsook de sociale situatie in België en de dingen uit Polen die ze missen. Op deze zaken ga ik verder in mijn scriptie in. Hoewel elf personen slechts een kleine groep vormen voor een onderzoek, acht ik het toch waardevol. Daar ik een kwalitatief onderzoek voer en ik op zoek ging naar verhalen, kon ik door te kiezen voor een kleine groep Polen meer tijd besteden aan de individuele gesprekken en op die manier veel details te weten komen en deze duidelijker weergeven. Bij het begin van mijn onderzoek ben ik op zoek gegaan naar boeken die mij daarbij konden helpen, die richtlijnen gaven over hoe men het beste een kwalitatief onderzoek voert. Ik vond verschillende boeken, waarvan er één voor mij speciaal nuttig is gebleken. In navolging van de auteurs van dit boek, Saunders et al. (2011; ), stelde ik een basis op voor het interview dat ik zou gaan gebruiken bij mijn respondenten. In de onderzoekswereld noemt men dit een semigestructureerd interview: ik had een lijst met vragen en thema s die ik met de respondenten wilde bespreken, maar bij sommigen heb ik eens een vraag weggelaten of extra vragen gesteld naargelang het verloop van het 12 Zie bijlage I

22 gesprek. Tijdens het afnemen van de interviews heb ik ook een audio-opname gemaakt, zodat ik achteraf de gegevens gemakkelijk kon uitschrijven en er geen nuances verloren zouden gaan. Na de interviews was de volgende stap het analyseren van de antwoorden. Om dat makkelijker te kunnen doen, deelde ik de verschillende vragen uit mijn onderzoek op in kleinere categorieën. Vervolgens heb ik per categorie een hoofdstuk gemaakt waarin ik de antwoorden van de respondenten weergaf en met elkaar vergeleek, telkens gevolgd door een kort besluit. 2.2 De respondenten Hier beschrijf ik het profiel van de elf respondenten. Ik wil kort weergeven hoe hun leven in Polen er uitzag voor ze naar België emigreerden, en daarmee ook de lezer van deze scriptie een beeld geven van de mensen van wie ik later in deze scriptie gedachten en levensgebeurtenissen zal bespreken. Elisabeth, 27 jaar. Elisabeth is geboren en getogen in Tarnów, niet ver van Kraków in het zuiden van Polen. Ze studeerde administratie in haar geboortestad, maar het was moeilijk om in die sector werk te vinden. Daarom besliste ze twee jaar geleden te verhuizen naar België. Haar zus woonde hier al en hier zou ze zeker een goedbetaalde job vinden. Ze werkt nu als huishoudhulp in Gent. Ze vindt het leven hier goed, het valt beter mee dan ze verwacht had, maar toch hoopt ze over enkele jaren terug te kunnen keren naar Polen, als ze wat heeft gespaard. Dave, 27 jaar. Dave werd geboren nabij Rzeszów in oostelijk Polen. Toen hij twee jaar geleden werd ontslagen en geen nieuw werk vond in Polen, besliste hij naar België te komen en hier werk te zoeken. Hier vond hij een job als bouwvakker, waarmee hij tevreden is. Behalve het weer is hij tevreden over zijn leven hier, maar toch hoopt hij over een vijftal jaren terug te keren naar Polen. Katrien, 27 jaar. Katrien komt uit Lublin, niet ver van de Pools-Oekraïense grens. Ze studeerde Germanistiek en Pools voor anderstaligen aan de universiteit van Lublin. Ze wilde altijd al naar het buitenland, en toen ze begin vorig academiejaar de mogelijkheid kreeg om in België les te komen geven, greep ze die kans. Ze is blij dat ze hier woont, wil eventueel wel verhuizen als haar contract afloopt, maar ze wil niet terug naar Polen. Kamiel, 26 jaar. Kamiel komt uit Poznań in het westen van Polen. Hij is nogal avontuurlijk en nonchalant en kwam anderhalf jaar geleden in België wonen, in de hoop

23 op een goede job. Die heeft hij voorlopig nog niet gevonden, maar hij studeert wel Nederlands om sneller iets te vinden. Hij is best tevreden hier, vindt het leven in België aangenaam, maar wil toch graag na een tijdje terug naar Polen. Hij zal zien wat de toekomst hem brengt. Sylvie, 26 jaar. Sylvie komt uit een klein stadje in de buurt van Warszawa. Daar studeerde ze boekhoudkunde, en toen ze een half jaar in Noorwegen ging studeren leerde ze daar haar vriend kennen, die uit België kwam. Voor hem kwam ze een half jaar geleden naar Gent, en is hier nu op zoek naar een job als boekhouder. Over het algemeen is ze blij met haar keuze om naar België te komen, maar soms is ze wel eenzaam, ze heeft nog niet zo veel vrienden hier in Gent, en ze mist ook haar familie en vrienden in Polen. Omwille van haar vriend is ze van plan om in België te blijven, hoewel ze vaak naar Polen wil blijven gaan zodat ze haar familie niet te veel mist. An, 38 jaar. An woonde in Polen in de buurt van Warszawa. Toen ze een job aangeboden kreeg als lerares in Gent, besliste ze om met haar zoon naar België te verhuizen. Ze werkte twee jaar aan de universiteit en is ondertussen naar Nederland verhuisd. Oorspronkelijk wist ze niet of ze hier zou blijven of terug zou keren naar Polen, maar ondertussen is alles duidelijk geworden op dat vlak: ze blijft in het Westen met haar Belgische man. Ze mist haar familie wel, maar die komen veel op bezoek, ze gaat zelf in elk geval niet terug in Polen wonen. Dianne, 50 jaar. Dianne komt uit een dorpje dat tussen Szczecin en Poznań ligt, in het westen van Polen. Ze was verpleegster in een ziekenhuis op de neurologische afdeling. Twee jaar geleden besliste ze om naar België te komen voor een betere toekomst en meer zekerheid als ze op pensioen gaat. Ze werkt nu als verpleegster in een rusthuis. Voorlopig wil ze hier blijven want emigreren was een grote stap, waar ze niet zomaar op wil terugkomen. Violette, 43 jaar. Violette is afkomstig uit Ełk, een kleine stad in Mazurië. Daar was ze verpleegster, eerst in een ziekenhuis, daarna in een medisch centrum. Enkele jaren geleden is ze gescheiden, waarna ze emigreerde naar België met de hoop op een betere toekomst. Ze wilde meer verdienen zodat haar kinderen zouden kunnen studeren. Ze is nu verpleegster in Gent. Haar oudste zoon woont nu ook hier, haar jongste is nog in Polen. Waarschijnlijk zal ze hier blijven, want de jobkansen voor verpleegkundigen in Polen zijn heel slecht. Toch heeft ze vaak heimwee naar haar jongste zoon en moeder

24 Yvonne, 39 jaar. Yvonne komt net als haar vriendin Violette uit de buurt van Ełk, waar ze als verpleegster werkte in een ziekenhuis. Bijna twee jaar geleden kwam ze naar België, enkele maanden later volgden ook haar man en zoon. Nu werkt ze als verpleegster in een rusthuis in het centrum van Gent. Ze is hier heel tevreden, want hier wordt ze tenminste behoorlijk betaald voor haar job. Dit was in Polen niet het geval. Ze wil wel hier blijven, hoewel ze haar familie en vrienden uit Polen toch wel mist. Gregory, 26 jaar. Gregory komt uit een gemeente vlak bij de stad Wrocław. Daar werkte hij bij een bedrijf dat autobanden maakt. Hij besliste vier jaar geleden om naar België te komen omdat hij hier meer kans had op een goede en vooral beter betaalde job. Hij werkt nu als chauffeur en metser. Een jaar na hem kwam zijn vriendin ook naar hier. Hij wil hier graag blijven, want de jobperspectieven zijn hier veel beter dan in Polen, hier kan hij zeker geld verdienen. Camille, 23 jaar. Camille woonde in Polen in een klein stadje tussen Wrocław en Opole en studeerde economie aan de universiteit van Wrocław. Toen haar studie af was drie jaar geleden, kwam ze naar België, haar vriend achterna, omdat ze hier meer kans heeft op een betere job. Die heeft ze voorlopig nog niet gevonden, ze werkt nu als poetsvrouw. Maar ze hoopt een job te vinden die meer met haar studie te maken heeft als ze beter Nederlands spreekt. Zij wil wel graag terug naar Polen, over een paar jaar misschien, of misschien pas over tien jaar. Het is hier goed, maar in Polen is het beter volgens haar. 2.3 Kort besluit Zoals ik eerder in deze scriptie al zei, is het onmogelijk om uit de verhalen die ik te horen kreeg in mijn interviews een statistische conclusie trekken, en dat is ook niet mijn bedoeling. Toch is het opvallend dat er enkel al uit deze korte beschrijving van de respondenten zo weinig verschillen naar voor komen. De beweegreden om te emigreren is bij allemaal min of meer het zelfde en er was slechts één van hen die de stap helemaal alleen durfde te zetten. Alle anderen brachten hun partner of kind(eren) mee. Ook lijken ze allemaal wel tevreden te zijn met hun leven in België, met hun job en hun woning, en toch willen ze bijna allemaal terug naar hun thuisland. Ze weten dat het waarschijnlijk niet voor direct zal zijn, de verpleegsters gaan er bijvoorbeeld van uit dat ze hier wel zullen zijn tot hun pensioen, maar daarna willen ze zeker terug. Het waren echter vooral de jongeren die tijdens het interview specifiek spraken over een terugkeer naar Polen. Daar kom ik later op terug

25 Hoofdstuk 3: Wat vooraf ging in Polen In dit derde hoofdstuk beschrijf ik wat er vooraf ging aan het emigreren van mijn elf respondenten. Zij hadden allemaal een leven in hun geboorteland, familie en vrienden, al dan niet een job, een woning. Waarom kwamen ze dan tot de beslissing om te vertrekken? Wat moesten ze achterlaten? En wat verwachtten ze dan wel dat hier anders en beter zou zijn dan in eigen land? Uit de meeste van mijn interviews is gebleken dat de idee van migratie in fasen groeit. Eerst woont men in een stad of dorp waar de economische of politieke situatie niet echt positief is. Men begint na te denken over hoe het beter zou kunnen worden, en langzaam groeit het idee dat migratie misschien wel zou kunnen leiden tot gelukkiger zijn. Na alle interviews afgenomen te hebben, had ik het gevoel dat het bij negen van de elf personen inderdaad zo gegaan is. Het belangrijkste onderdeel van dit derde hoofdstuk bespreek ik in 3.3. Daar ga ik dieper in op de verwachtingen die de immigranten waarmee ik sprak koesterden vóór hun vertrek naar België. Ik blik hierbij meteen al af en toe kort vooruit op waar ze nu staan in het leven in België, voor de duidelijkheid van mijn scriptie. 3.1 Waarom emigreren? Waarom België? Ik heb zowel mannen als vrouwen geïnterviewd en zowel jongeren als mensen van middelbare leeftijd. Sommigen waren net afgestudeerd in Polen, anderen waren daar al jaren aan het werk. Ik had gehoopt dat de redenen voor hun komst naar België een beetje verschillend zou zijn. Ik dacht dat ik heel veel verschillende verhalen en emigratiemotieven zou te horen krijgen, maar dit was helemaal niet zo. Negen van de elf respondenten kwamen naar hier omdat ze hoopten dat ze hier een betere job of hoger loon zouden krijgen, omdat ze zicht wilden hebben op een betere toekomst. De ouderen wilden meer kans hebben op een hoger pensioen, of kwamen naar België om hun kinderen een betere toekomst te kunnen geven. De jongeren wilden vooral een paar jaar hier komen werken om wat te kunnen sparen, en dan na enkele jaren terugkeren naar hun geboorteland. Dianne: Ik ben 50 jaar en mijn beslissing was deze, omdat ik denk om mijn toekomst en mijn pensioen. In Polen ik had 26 jaar gewerkt en op dit moment als ik daar was mijn pensioen was