Tijd voor het einde der dagen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Tijd voor het einde der dagen"

Transcriptie

1 21 Woensdag November 2007 GRATIS TATUNG 27 LCD TV + MOTOROLA F3 Tijdelijk slechts 12,95 per maand 200 Vodafone 27,50 belmin. of smsjes of Interview Rufus Wainwright Rufus Wainwright ging naar Berlijn om een kale plaat te maken, maar Brahms en Bach grepen hem naar de strot. Vertelt het 34-jarige muzikale wonderkind. En toen maakte hij zich ook nog kwaad over Bush en Enfin: de operaster van de popwereld is er weer. 19 Printen duur? per cartridge* Voordelig printen, hoge kwaliteit en individuele cartridges voor maar * Geldig voor de Epson Stylus D78, D120, R265, R360, R285 RX560, RX585, RX685 & DX4000, DX4400, DX5000, DX6000, DX7000F, DX7400, DX8400 en DX9400F serie. Tijd voor het einde der dagen Vandaag is het Wereld Televisiedag. Morgen is het de Dag van de Cateringmedewerker, vrijdag de Dag van de Belegger, zaterdag Niet- Winkeldag en zondag de Dag tegen geweld tegen vrouwen.. Interview Bestuursvoorzitter Bert Heemskerk van de Rabobank Ook Nederland krijgt een tik van de kredietcrisis Mathijs Rotteveel Door de internationale kredietcrisis krijgt de Nederlandse economie volgend jaar nog een flinke klap te verwerken. Internationale banken zullen nog een ronde afwaarderingen maken. Dat zegt bestuursvoorzitter Bert Heemskerk van de Rabobank in een interview met De Pers. Het afgelopen kwartaal groeide de economie met 4,1 procent, het hoogste percentage van de laatste zeven jaar. Heemskerk denkt dat we het economisch hoogtepunt nu wel achter de rug hebben. Ik verwacht een 0,3 à 0,4 procent lagere groei, ook in Nederland. Door de miljardenverliezen die topbanken als Citigroup, Merrill Lynch, Morgan Stanley en UBS hebben geleden op onbetrouwbare Amerikaanse hypotheekleningen, is hun MARTIJN DORRESTEIJN Floor van Dijck Oké een paar dagen zullen we nooit meer kwijtraken. Nieuwjaar, Koninginnedag, Bevrijdingsdag. Mag ook wel, een paar keer per jaar een dag waarop iedereen ongeveer hetzelfde doet. En vooruit, voor de gelovigen onder ons kunnen we Kerstmis, Pasen, Pinksteren, het Offerfeest en het Suikerfeest er ook nog wel bij hebben. En laten we niet overdreven zuinig zijn en er een Sint Maarten, Sinterklaas en Hemelvaartsdag aan toevoegen. Maar daarna begint het snel minder te worden. Vaderdag, Moederdag en Valentijnsdag zijn gekaapt door de commercie. En wat moeten we in hemelsnaam met de Nationale Dag van de Cateringmedewerker (22 november), de Vibratorinruildag (25 november), de Dag van de Rookmelder (15 oktober) of Wereldorgasmedag (22 december)? Beetje ranzig, vinden we. Naast beroepsgroepen, overheden, goedwillende malloten en de commercie zijn er tal van lokale, nationale en internationale lobbyclubs die een forse greep in onze agenda s doen moet nog beginnen, maar je zou je nieuwe agenda al vol kunnen schrijven met dagen. Dagen om aandacht te vragen voor een Groot Probleem: Wereld Toiletdag (19 november), Linkshandigendag (13 augustus) of de Dag van het Decolleté (30 oktober). Dagen voor een wereldprobleem: de Dag van de Rechten van het Kind (gisteren). Dagen om een bepaalde beroepsgroep in het zonnetje te zetten: de Dag van de Leraar (5 oktober) of Secretaressedag (derde donderdag van april), dagen die een bepaalde sector uitlichten, zoals de Dag van de Chemie (18 oktober). Dagen waarop je wordt opgeroepen om iets moois te doen: Nationale Boomplantdag (21 maart) en Uitdekast-dag (11 oktober) of juist iets niet te doen: Geen tv-dag (20 juli) Autovrije zondag (een zondag in september). Dan zijn er commerciële dagen: Dag van de Garnaal (18 augustus), Drie Dwaze Dagen (Bijenkorf, begin oktober), Valentijnsdag (14 februari) en dagen om iedereen bewust te maken van iets eigenlijk heel alledaags: Respectdag (15 november), Wereldlachdag (6 mei) en de Dag van het Park (laatste zondag in mei). Al met al is bijna elke dag van het jaar gekaapt. Wie er nog een wil claimen moet opschieten: 27 en 28 november zijn nog vrij. By the way: het wordt ook dringen om de weken (Boekenweek, Kinderboekenweek, week van de lingerie, diabetesweek), de maanden (april is maand van de spiritualiteit, juni de maand van het spannende boek, oktober is woonmaand en wijnmaand, en, last but not least: februari is serieus! de maand van de gebitscontrole voor honden ) en de jaren (2007: het Jaar van de Dolfijn, het Jaar van de Molens, het Europees Jaar voor Gelijke Kansen voor Iedereen, Michiel de Ruyterjaar, Internationaal Jaar voor de Noord- en Zuidpool; 2008: Wereld Sanitairjaar enz.). Nu de dagen, weken, maanden en jaren op dreigen te raken, wordt ook de nacht ons ontstolen: de Nacht van de Poëzie, de Nacht van de Duisternis, de Nacht van het Debat, de Nacht van de Geschiedenis, de Nacht van de Verenigde Naties. Lees meer op pagina 6 financiële positie flink verslechterd. Hierdoor kunnen ze nu minder geld uitlenen, zegt Heemskerk. De kredietverlening wordt minder en de kosten gaan omhoog. Die banken zijn overal actief, waardoor we dat in de hele wereld merken. Ondanks dat de Amerikaanse banken al miljarden hebben afgeschreven op hun wankele kredietportefeuilles, verwacht Heemskerk begin volgend jaar nog een ronde afwaarderingen. Ik denk dat er nog het een en ander komt, zegt hij. Maar het financiële systeem wankelt geenszins. Het levert alleen groeivertraging op. Volgens Heemskerk stijgen de kosten van bedrijfsfinanciering de komende tijd met ongeveer een half procent. Als bedrijven duurder moeten lenen, zullen ze minder snel investeren en dus een kleinere bijdrage leveren aan de economische groeicijfers. Tot voor kort hielden financiële instellingen, overheden en toezichthouders vol dat de kredietcrisis zich zou beperken tot de financiële wereld, en geen consequenties zou hebben voor de rest van de economie. Nu wordt langzaam duidelijk dat de problemen wél doorsijpelen naar de rest van het bedrijfsleven. Een week geleden verlaagde het IMF de verwachte Europese groei voor 2008 van 3,7 naar 3,2 procent. Lees meer op pagina 17

2 2 De Twee DE WERELD VOLGENS KOSTER + JOJANNEKE MET MEDEWERKING VAN MAARTEN BLOEM HET INTERVIEW De Amsterdamse seksexploitante Lotte Graanboom overleefde alle gemeentelijke controleacties. Club LV is de nieuwe hotspot voor de vermogende seksclubbezoeker. DE VETE Audax-eigenaar Jacques de Leeuw wil dat worstelend weekblad HP/De Tijd in de toekomst om de twee weken uitgegeven wordt, met een aanvullende wekelijkse interneteditie. Dat liet hij weten in een gesprek met Leo de Laat dat werd uitgezonden op interviewzender Het Gesprek. Bij het weekblad sloeg het nieuws in als een kleine bom. De Laat: Onze server liep vanochtend vast; allemaal redacteuren van HP. Iets waar De Leeuw stoïcijns onder blijft. Dat heb je altijd als je een nieuwtje Club LV Ook haar ouders en zus werken mee in de seksclub van Lotte Graanboom Ik zou Yab Yum wel willen overnemen Na een berg formulieren kreeg ze in zes weken een vergunning. BRAM BELLONI brengt. Ik heb inderdaad van CEO Carel Bikkers, met wie ik dit plan al besproken had, gehoord dat hij door enkele ongeruste redacteuren is gebeld. Ik zie gewoon dat er met mijn mening niet veel gedaan wordt bij de redactie. Maar ik heb er recht op deze dingen te zeggen en te doen. Er moet ook geld verdiend worden. De Leeuw denkt aan een dikkere versie, met nieuwe rubrieken. Dus niemand hoeft voor zijn baan te vrezen, er blijft genoeg te doen. Ze hebben waarschijnlijk geen zin in de online publicatie. Printjournalisten zijn gewend met inkt te schrijven. Dat zit in de genen, maar ze moeten met de tijd meegaan. HP/De Tijd-hoofdredacteur Henk Steenhuis denkt daar anders over. Ik ben al weken in gesprek met onze uitgever Yolanda Formanoy hoe we ons blad kunnen verstevigen. Dit is zeker niet het eerste waar wij aan denken. We komen 1 januari met een plan. Ik denk dat je meer geld kunt, als je wekelijks uitkomt. Dat willen we blijven doen. Dat gebeurt al sinds Een man met een bril met zilveren montuur zit aan de bar met een meisje te keuvelen. Een andere vaste klant is net met twee dames naar boven geslopen. Aan het begin van de nacht, als Nederland uitbuikt bij het weerbericht van Erwin Kroll, is het al druk in Club LV. Het luxebordeel aan de Amsterdamse Middenweg lijkt het nieuwe alternatief voor Yab Yum te worden nu het seksparadijs aan het Singel met sluiting wordt bedreigd. We sturen klanten naar elkaar door, maar het zal hier nu nog wel drukker worden, zegt Lotte Graanboom in de keuken van haar club. De 29-jarige eigenaresse is een van de weinige seksexploitanten die is ontsnapt aan het gemeentelijke opjaagbeleid. De Amsterdamse autoriteiten zijn al tijden bezig criminele uitwassen uit de Mokumse seksindustrie te drijven. Eerst met sluiting van enkele Wallenpanden, en vorige week met de aankondiging dat s lands bekendste nachtclub moet sluiten. Graanboom, een Amsterdamse ondernemersdochter die ooit als telefoniste begon bij een escortbureau, gniffelt bij al het nieuws. Ik heb nooit problemen gehad met de gemeente. Ik moest een boekwerk aan formulieren invullen, maar toen kreeg ik na zes weken een vergunning. De seksondernemer wordt af en toe gecontroleerd, maar de onverwachte invallen pareert ze met een zelfverzekerde glimlach. Dit heb ik met mijn eigen geld opgebouwd, samen met een lening van een grote bierbrouwerij. Of hier ooit verkeerd geld binnenkomt van klanten, kan ik natuurlijk niet nagaan. Ik ben clean, zegt ze. Bij haar werken geen illegalen, bij haar geen uitbuiting, bij haar geen potige portiers voor de deur. Ik ga relaxt om met mijn personeel. Ze kunnen altijd bij mij terecht. Als de meisjes een avond niet willen werken of iets niet willen, ben ik daar vrij schappelijk in. En haar aanpak is succesvol. Haar ouders en haar zus werken tegenwoordig mee in de zaak. Mijn vader en moeder hadden een zaak voor positiekleding aan het Gelderlandplein in Amsterdam, maar ze doen nu klussen voor mij. In het begin hadden ze wat moeite met deze business. Wordt Graanboom de Heidi Fleiss van Nederland? Haar ogen glinsteren: Ik heb nu zeven kamers, maar die zitten soms zo vol dat klanten anderhalf uur moeten wachten. Als er weer een artsencongres in de RAI is, dan kan ik de telefoon wel uitzetten. Dan, terwijl ze zich op de rand van het bubbelbad van kamer 2 nestelt: Ik zou Yab Yum wel willen overnemen. Wat Theo Heuft heeft neergezet is prachtig. Ja, dat ziet ze wel voor zich. Tot die tijd geniet ze van haar lucratieve werk. Ze kijkt in de badkuip: Een klant liet eens 22 flessen champagne in het bad leegschenken om even te badderen met een meisje. Hij was euro kwijt. 1 Zie ook het filmpje op Blad moet tweewekelijks uitkomen Eigenaar en hoofdredacteur oneens over toekomst HP/De Tijd Q&A XXX REUTERS Douane denkt vaak dat Emmy een trucje is Pierre Bokma vreest dat zijn Emmy voor zijn rol in tv-film De Uitverkorene blijft steken bij de Amerikaanse douane. Er zit zo n rare punt op. Joost de Wolf, hoofd drama VPRO, heeft u lekker gefeest met meneer Bokma vannacht? Super, de Emmy uitreiking was in het New Yorkse Hilton. het was echt een verrassing, want de Britse acteur Jim Broadbent kreeg de Emmy eerst. Toen zei de jury dat het a draw was. Dankzij voetbal wisten we gelukkig wat die uitdrukking betekende. Pierre was de tweede winnaar. Na het Hilton volgde nachtclub Pink Elefant. Een plek waar je het gevoel hebt dat het zo uit de hand kan lopen. Alleen mocht je er niet roken. Pierre moest nu elke keer naar buiten. Ook al moet hij de prijs delen, hij kreeg wel een eigen beeld. Gelukkig wel. We hopen alleen dat het door de douane komt. Er zit zo n rare punt op. De Amerikaanse douane schijnt sinds 9-11 heel moeilijk te doen over dergelijke uitbundige prijzen. Ze denken dan snel dat het een trucje is. U heeft voorzorgsmaatregelen genomen? We proberen iets te ritselen met de piloot. En we nemen een speciaal boekje mee, waarin staat dat het een echte prijs en acteur betreft. 1. MARGRIET VAN DER LINDEN. Maagd Britney was pr (1) Britney Spears was op 14-jarige leeftijd al seksueel actief. Dat onthult haar voormalige advocaat Eric Ervin. Commissie Met het aantreden van een kabinet met de Christen- Unie maakt Nederland kennis met wat in kleinere kring de tale Kanaans wordt genoemd. Een door de statenbijbel geïnspireerde taal die met name in orthodox-protestantse, bevindelijke kring wordt gebezigd. De taal kent woorden als deemoed, ootmoed en moet bij voorkeur gedragen worden uitgesproken. Het woord hellend vlak is inmiddels een topfavoriet. In een Netwerkreportage van de EO werd aandacht besteed aan de kwestie. Er werd gefilmd op de markt in Staphorst. Alsof je na een actie van het Israëlische leger tegen Palestijnen gaat peilen of er in Gazastad positiever over joden wordt gedacht. En inderdaad: vlezige boerinnen verklaarden met toegeknepen ogen dat het sekers afgeleup n mos sien met die viezigheid, het was een hellend vlak. En mannen die vergelijkingen en gezegdes door elkaar halen, verklaarden dat as de kristillikke partije nauw ok meedeje an het hellend vlak, natuurlik iedereen hiero weer op Maagd Britney was pr (2) Britney werd in het begin van haar carrière op mythische wijze neergezet als brave maagd, maar dat was allemaal een pr-stunt. de SGP gaat stemm n! Verder wilden ze er geen woorden meer aan vuil maken, want het kwam toch niet voor in het dorp. Ze stapten fier langs de kramen en gromden hier en daar dat de tillevisie er was. Op zichzelf al een hellend vlak. s Avonds onder het gele licht van d olielamp werd er in een enkel gezin misschien nog even over gesproken, maar verder dan retorische vragen: Och, moeten we stelen dan ook maar gewoon gaan vinden? En pedofielen met onschuldige mensenkinderen? Of een vader die bij z n dochter ligt, dat moet dan allemaal ook maar kunnen? Nee, toch vrouw? Dat vraagt de Heere der heirscharen, toch niet? moet het niet zijn gekomen. Voor de rest past zwijgen. Het lijkt in een wereld als deze toch geen zin te hebben uit te leggen hoe duidelijk het Woord in dezen is. We kunnen er lang of kort over praten, maar de Schrift is helder. En dat die helderheid nu moet komen uit de mond van een zwart negervrouwtje, die in al haar ellende ooit ook het licht zag, nadat ze zich jaren over had gegeven aan vleselijke lusten, dat is tekenend. Inmiddels poldert de Christen Unie. Een speciale commissie gaat de kwestie onderzoeken. Daar zal ook iemand met een homofiele geaardheid in komen te zitten. Je zal toch worden gebeld. Heb erbarmen. 1. Eddie Murphy hoeft dochter niet Eddie Murphy weigert de dochter die hij met Melanie Brown kreeg te ontmoeten. De Hollywoodster liet weten geen interesse te hebben in een kennismaking met het zeven maanden oude meisje Angel Iris.

3 Nieuws 3 Engeland Weer een seriemoordenaar gepakt Een moordhuis aan Irvine Drive nr 50 De Britse politie houdt verschillende onopgeloste moordzaken tegen het licht na de vondst van twee lijken in het Oost-Engelse Margate. Rechercheurs houden er rekening mee dat de vermoedelijke moordenaar meer slachtoffers op zijn geweten heeft. Arjen van der Horst LONDEN Zijn lange lijst van misdaden lijkt bijna eindeloos. Peter Tobin kwam in 1965 voor het eerst in aanraking met justitie toen hij veroordeeld werd voor een inbraak. Hij verkrachtte zijn eerste vrouw en stak haar neer. Ook zijn derde huwelijk eindigde in geweld. In 1991 kreeg hij veertien jaar gevangenisstraf voor de brute verkrachting van twee veertienjarigen. Peter Tobin, inmiddels 61 jaar oud, zal niet meer in staat zijn nieuwe misdaden te plegen. Vorig jaar kreeg hij levenslang voor de moord op een Poolse studente in Schotland. Maar uit het duistere verleden van Tobin blijven nog steeds nieuwe zaken opduiken. Na de moord op de Poolse studente onderzocht de Schotse politie op welke verschillende plekken Tobin in zijn leven had gewoond. Het was een routine-onderdeel van het moordonderzoek, niemand vermoedde op dat moment dat ze met een seriemoordenaar te maken hadden. Het viel Schotse rechercheurs op dat Tobin in 1991 in het Schotse West Lothian woonde, niet ver van de plek waar de toen achttienjarige Dinah McNicol spoorloos verdween. De speurtocht leidde vorige week naar een onbestemd rijtjeshuis in het Oost-Engelse Margate waar Tobin korte tijd gewoond had. Toen een forensisch team begon te graven, vonden ze tot hun verrassing niet één, maar twee lijken in de achtertuin. Eerst werd het lichaam van Vicky Hamilton naar boven gehaald, ook een meisje dat in 1991 spoorloos verdween. Een paar dagen later vonden de onderzoekers het lichaam van Dinah McNicol. De buren in Margate hebben nooit iets gemerkt van de lugubere praktijken van Peter Tobin. Behalve dan die ene dag in 1991 dat hij druk in zijn achtertuin aan het graven was. Dat was voor een zandbak voor zijn zoontje, zei Tobin toen tegen zijn buren. Lees verder op pagina 9 Onderwijs Oud-minister moet zich verantwoorden Gaat Van Kemenade over de knie? De 70-jarige PvdA-staatsman Jos van Kemenade moet vandaag verantwoording afleggen voor een paar van de misstappen uit zijn indrukwekkende carrière. Kustaw Bessems DEN HAAG Grote kans dat Van Kemenade vandaag onder vuur komt te liggen, als de Parlementaire Onderzoekscommissie Onderwijsvernieuwingen haar werk begint met zijn verhoor. Er bestaat vrij brede consensus dat onder de ministerschappen van Van Kemenade het doorgeslagen gelijkheidsdenken zijn intrede deed, waardoor het onderwijs nu met de brokken zit. En commissievoorzitter Dijsselbloem mag dan net als Van Kemenade PvdA er zijn, hij durft best tegen de gevestigde partijorde in te gaan. Maar onderschat Van Kemenade niet. De geslepen politicus begon vorige week al het gezag van de commissie te ondermijnen. Een slager die zijn eigen vlees keurt, noemde hij haar. Van Kemenade is de man van de pre-emptive strike. Als Commissaris van de Koningin in Noord-Holland dreigde hij in de problemen te komen door een rijksonderzoek naar de cafébrand in Volendam in De provincie had het slechte rampenplan van Volendam niet getoetst en verbeterd. Vóór hem dat kon worden aangerekend, gaf Van Kemenade in stilte opdracht tot een alternatief onderzoek, dat hij eerder liet verschijnen dan het officiele en waarin hij er goed vanaf kwam. De opdracht gaf hij aan zijn eigen oud-griffier. Van Kemenade is er al zo vaak van beschuldigd wanprestaties van de overheid te verdoezelen. In 1998 concludeerde hij dat de overheid geen informatie had achtergehouden over het Nederlandse falen in de Joegoslavische moslimenclave Srebrenica. Volgens het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie was Van Kemenade niet serieus bezig geweest met waarheidsvinding. In 2000 stelde hij dat niet meer was te becijferen hoeveel tegoeden nog bij de overheid berustten die in de Tweede Wereldoorlog van Joden waren geroofd. Hij werd gecorrigeerd. Misschien is Jeroen Dijsselbloem de oude vos Van Kemenade vandaag te slim af. Misschien trekt hij straks kritische conclusies over diens werk. Dan nog moet hij over zijn schouder blijven kijken. Want minister van Staat Van Kemenade schrikt niet terug voor een beetje natrappen. Het kritische rijksonderzoek naar de cafébrand deugde niet, zei hij. Het NIOD had geen bewijzen voor een Srebrenica-doofpot, meende Van Kemenade. En de kritiek op zijn integere onderzoek naar de oorlogstegoeden deed hij af als discussie en gedoe. Dijsselbloem is gewaarschuwd. 1 Lees meer op pagina 4 Peter Tobin na de rechtszaak over Vicky Hamilton, die in 1991 spoorloos verdween. REUTERS Energiemarkt Oxxio dreigt met kort geding tegen De Pers Redactie economie Energiebedrijf Oxxio eist rectificatie van een verhaal in De Pers van gisteren, waarin anonieme ex-werknemers melding maken van misstanden bij facturering en klachtenafhandeling door het bedrijf. Oxxio dreigt met een rechtszaak. Ondertussen wil energietoezichthouder DTe opheldering van de energieleverancier. Een meerderheid in de Tweede Kamer vindt ook dat de toezichthouder DTe nu echt in actie moet komen. CDA-Kamerlid Jos Hessels: Negen van de tien klachten die ik als Kamerlid ontvang over energiebedrijven gaan over Oxxio, het is echt het zwarte schaap van de energiefamilie. De DTe kan bedrijven hard aanpakken door bijvoorbeeld hoge boetes op te leggen, dat moet nu maar eens gebeuren. SP-Kamerlid Janssen die het afgelopen jaar ook tientallen mailtjes ontving van klanten die niet van Oxxio afkwamen gaat nog een stap verder. Als het waar is dat Oxxio mensen onterecht aansluit, dan hebben we het ook over strafrechtelijke feiten en is het een zaak voor de officier van justitie. De SP wil dat mensen voortaan alleen van leverancier kunnen wisselen via een schriftelijk ondertekende verklaring. De Kamer eist opheldering van minister Van der Hoeven (CDA) van Economische Zaken. Vorige week werd staatssecretaris Heemskerk (PvdA) al door de Kamer gedwongen met een oplossing te komen voor servicenummers die bellers tegen betaling in de wacht zetten. Een meerderheid van CDA, PvdA, SP, VVD en PVV wil dat wachttijden bij 0900-nummers gratis worden. Lees meer op pagina 15. Pathuis KORT Nederland trekt extra geld uit voor Bangladesh Het bedrag dat Nederland uittrekt voor noodhulp aan Bangladesh is verhoogd naar vijf miljoen euro. Dat heeft minister voor Ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders (PvdA) bekendgemaakt. Bangladesh is vorige week getroffen door een cycloon. De schade bedraagt een miljard euro. Koenders stelde eerder al een miljoen euro ter beschikking en zegt te verwachten dat de bijdrage nog verder zal stijgen. De minister spreekt van een enorme humanitaire noodsituatie.. Smith was overtuigd van bestaansrecht blanke regering BOEGBEELD VAN APARTHEID IAN SMITH (88) OVERLEDEN Ian Smith, de voormalige zelfuitgeroepen president van de Britse kolonie Rhodesië, is overleden. Hij werd 88 jaar. In 1965 verklaarde hij, illegaal, Rhodesië zelfstandig van Groot Brittanië. Met zijn blanke minderheidsregering voerde hij 14 jaar het bewind. Na een lange oorlog met nationalisten werd zijn regering omvergeworpen door Robert Mugabe. Dat leidde tot de stichting van het huidige Zimbabwe. HH. Stoute taxi s Negenduizend taxi s hebben nog geen nieuwe meter voor de nieuwe tarieven. Dat moet wel. Eigenlijk al sinds 1 november. Hè, wat jammer nou! Studenten van de Utrechtse faculteit diergeneeskunde mogen geen dode dieren meer gebruiken bij verenigingsrituelen.. Anne s boom blijft (nog even) De Anne Frankboom mag nog even blijven staan. De rechtbank in Amsterdam bepaalde dat de kap van de baan is. De rechter vond de situatie niet acuut genoeg: noodmaatregelen zijn mogelijk.

4 4 Achtergrond Binnenland Vernieuwingen Hoorzittingen van onderzoekscommissie gaan vandaag van start Het onderwijs lucht zijn hart Politici, maar ook leraren, ouders en leerlingen spuwen vanaf vandaag hun gal over de onderwijsvernieuwingen. Minder ideologie en meer zakelijkheid graag, dat geluid zal zeker te horen zijn. Peter Wierenga Jos van Kemenade, bij de naam alleen al moet menig docent zich bedwingen om niet luid eruit! te roepen. Vandaag slaat wellicht het uur der wrake, als de oervader aller onderwijsvernieuwingen de spits afbijt voor de parlementaire onderzoekscommissie. Waaarom deze PvdA er? Als minister van Onderwijs onder Joop den Uyl was Van Kemenade, van huis uit onderwijssocioloog, een warm pleitbezorger van de zogeheten middenschool. Dit houdt in dat alle kinderen tot hun zestiende op hetzelfde niveau les krijgen, in plaats van al op hun twaalfde te kiezen voor beroepsonderwijs, havo of vwo. De middenschool kwam er niet, maar onder PvdA-staatssecretaris Jacques Wallage werd wel de basisvorming ingevoerd, een soort middenschool light. Dezelfde vijftien vakken in de eerste twee jaar voor alle schooltypen, van beroepsonderwijs tot gymnasium. Vanaf de invoering protesteerden scholen tegen deze eenheidsworst, uiteindelijk met succes. In 2004 volgde een zo grote hervorming dat de basisvorming volgens toenmalig minister Maria van der Hoeven (CDA) afgeschaft is. Weer een PvdA er, staatssecretaris Tineke Netelenbos, voerde de Tweede Fase in: geen vrije vakkenkeus meer maar vier profielen in de bovenbouw van havo en vwo. Dit ging op veel scholen gepaard met het studiehuis, waarbij leerlingen zoveel mogelijk zelfstandig en in groepjes aan opdrachten werken. Intussen perkten hogescholen en universiteiten de academische vrijheid, waarin talrijke studenten verzuipen, juist in. Ze beklagen zich over het gebrek aan kennis onder studenten: aanstaande onderwijzers en verpleegkundigen kunnen niet eens meer rekenen. Het is dan ook niet zo gek dat er weinig draagvlak was. Scholieren die gek werden van het overvolle programma kegelden in 1999 met succes de ruiten van het Binnenhof in: het studiehuis werd leger. GRATIS TATUNG 27 LCD TV + MOTOROLA F3 Vodafone 27, belminuten of smsjes Tatung V27MMCX 26 inch lcd breedbeeldscherm 1360 x 768 pixels ingebouwde speakers TATUNG Woedende scholieren demonstreren in 1999 op het Malieveld tegen de Tweede Fase. HOLLANDSE HOOGTE Tijdelijk slechts 12,95 per maand Bestel direct telefonisch (van 10:00 tot 18:00 uur lokaal tarief) Afvoerputje Niet dat dit gebroken glas het einde betekende van de Haagse vernieuwdrift. In datzelfde jaar ontstond het vmbo, als fusie tussen verschillende vormen van beroepsonderwijs. De mavo werd niet wettelijk afgeschaft, maar ging verder onder de naam vmbo-t. Liefst 60 procent van alle middelbare scholieren krijgt hier dagelijks les: het vmbo heet al snel het afvoerputje van het onderwijs. De problematiek zit m in de vroegtijdige schoolverlaters en de gebrekkige doorstroming naar het hoger onderwijs. Betrokken docenten weten genoeg oorzaken aan te geven. Veel minder technische vakken dan in het oude beroepsonderwijs, Frans en Duits voor leerlingen die het liefst met hun handen werken en anonieme scholengemeenschappen door een vloedgolf aan fusies. Met name allochtone jongeren zouden moeite hebben met de taligheid en het gebrek aan structuur. Bovendien was de mavo vroeger nog een springplank naar de havo, voor laatbloeiers en te laag ingeschatte kinderen. Ook de andere opzet van havo en vwo, door de Tweede Fase, bemoeilijkt de overstap. Het leidt tot een volgens onderwijssocioloog Jaap Dronkers in Europa ongekende tweedeling. In andere landen stromen meer kinderen uit de lagere milieus door naar het.. DePers.nl Voor actualiteiten kijk je de hele dag op de allersnelste nieuwssite: hoger onderwijs. Ironisch genoeg heeft het streven van de sociaaldemocraten naar gelijke kansen het tegenovergestelde opgeleverd. En wie had ooit durven dromen dat leerlingen de straat op zouden gaan omdat ze te weínig les krijgen? Toch gebeurde dat dit jaar in Nederland, uit protest tegen de meest recente praktijk: het Nieuwe Leren. Dit is vooral in de mode op de regionale opleidingscentra, waarin de mbo s zijn opgegaan. Het Nieuwe Leren gaat uit van de belevingswereld van leerlingen, maar die hadden tabak van het gebrek aan roosters en het vage projectonderwijs. Net als veel leraren, die gewoon ouderwets hun vakkennis willen overdragen. Dit keer dragen de Haagse politici geen schuld. Het zijn met name de schoolmanagers die, in navolging van sommige onderwijskundigen, het klassikale onderwijs dood verklaren. Daarmee is het een strijd geworden met een principiële inzet: Bonden willen korter lopende cao en lagere werkdruk DREIGENDE ACTIES IN HET ONDERWIJS VAN DE BAAN De dreigende stakingen in het voortgezet onderwijs zijn van de baan. De onderwijsbonden riepen vorige week op tot stakingen wegens het vastlopen van cao-onderhandelingen. Gisteren kwam de werkgeversorganisatie VOraad de bonden kort voor het verstrijken van een deadline tegemoet. De onderwijsbonden AOb, CNV Onderwijs en CMHF noemen de veranderde opstelling van de VO-raad verbazingwekkend. Maandag noemde de voorzitter van de werkgevers het ultimatum van de bonden onredelijk, vandaag stemt de VO-Raad in, stelt onderhandelaar Ton Rolvink. De VO-raad bood volgens de bonden aanvankelijk een magere cao voor 26 maanden, zonder uitzicht op werkdrukvermindering. De bonden wilden een korter lopende cao, meer geld en een lagere werkdruk. De VO-raad zegt dat werknemers niet de dupe mogen worden van moeizame onderhandelingen. wie is de baas in het onderwijs? In ons verzuilde onderwijsstelsel hebben de schoolbesturen (openbare, christelijke, islamitische) veel macht. Dan krijg je toestanden als in Gemert, waar een leraar geschiedenis geschorst wordt omdat hij tegengas geeft aan de rector, die in een woest opiniestuk gehakt maakt van tegenstanders van innovatie. Dat soort praktijken vormt een grotere frustratie onder docenten dan het salaris. En dat kan desastreus zijn. Uit recent, internationaal onderzoek blijkt dat de kwaliteit van de docent(e) toch de bepalende factor is in het onderwijs. Gelijkheidsdenken Maar als de positie van de docent versterkt wordt, ligt het voor de hand om vernieuwingen over te laten aan het veld. Want er gaat ook veel goed. Dan kan de overheid zich concentreren op haar kerntaak: het bewaken van de kwaliteit. De onderzoekscommissie stelde al vast dat dit nu onvoldoende gebeurt. Kortom, graag wat meer zakelijkheid in plaats van ideologische bemoeizucht, zoals het gelijkheidsdenken dat het onderwijs veel schade heeft berokkend. Na Van Kemenade mogen de komende drie weken allerlei andere betrokkenen, zoals leerlingen, hoogleraren en gewone docenten, hun visie geven. De oud-bewindslieden Ritzen, Wallage en Netelenbos sluiten de reeks af. Het liefst wilde Tweede Kamerlid Jeroen Dijsselbloem (PvdA), voorzitter van de parlementaire onderzoekscommissie, dat alle hoorzittingen live op tv te volgen waren. Ik zie het als een kans om publiek verantwoording af te leggen, licht hij toe. Hopelijk doet Ronald Plasterk, de huidige PvdA-minister van Onderwijs, er zijn voordeel mee. 1 Vol programma De parlementaire onderzoekscommissie houdt de basisvorming, het studiehuis, het vmbo en het Nieuwe Leren tegen het licht. Tot vrijdag 9 december zullen tientallen betrokkenen gehoord worden door de commissie. Daaronder zijn ook de oud-minister Wim Deetman (CDA) en staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA). Alles is te volgen via Tweedekamer.nl. Het eindrapport komt op zijn vroegst half januari uit.. KORT Gelderland opent meldpunt wildschade Bewoners van de Veluwe kunnen vanaf nu schade veroorzaakt door wilde zwijnen melden bij de provincie Gelderland. De provincie stelt hiervoor een telefoonnummer open. Bewoners op de Veluwe hebben door de hoge zwijnenstand dit jaar veel last van schade. Het meldpunt is bedoeld voor particulieren en bijvoorbeeld camping- en golfbaanhouders. Boeren kunnen hun schade melden bij het Faunafonds. Er lopen ongeveer zesduizend zwijnen rond op de Veluwe.. Wij willen transparantie! De kosten van het koninklijke landgoed Het Loo op de Veluwe bedroegen vorig jaar ruim 1,6 miljoen euro. Dat wilden de SP en de Partij voor de Dieren graag weten van staatssecretaris De Jager.

5 Binnenland Nieuws Ontslagrecht CDA en PvdA stellen commissie in Coalitie schuift weer een probleem voor zich uit De modernisering van het ontslagrecht komt er voorlopig niet. Het gedram van minister Donner heeft veel kwaad bloed gezet bij de PvdA. Een commissie moet nu met nieuwe voorstellen komen. Dirk Jacob Nieuwboer DEN HAAG Wat doen politici als ze er echt niet meer uitkomen? Een commissie instellen. Nog geen negen maanden na zijn aantreden moet het kabinet-balkenende IV al aan die noodrem trekken. De ruzie over het ontslagrecht heeft de sfeer tussen het CDA en de PvdA in de coalitie flink bedorven. De ChristenUnie, de kleinste coalitiepartner, deed dit weekeinde nog een oproep aan de twee partijen om over hun schaduw heen te springen. Maar de PvdA heeft het zo erg gehad met het CDA en vooral met minister De Nuna4 rijdt een ererondje over de A10. De Nederlandse zonnecelwagen was de snelste bij de World Solar Challenge. In vier dagen werd heel Australië doorkruist, Piet Hein Donner van Sociale Zaken, dat ze geen stap meer wil verzetten. De coalitiepartijen kunnen daarom niets anders doen dan het probleem voor zich uitschuiven. Ze stellen een commissie van deskundigen in die vóór 1 juni met voorstellen moet komen over het ontslagrecht. Daarmee is het politieke probleem voorlopig even opgelost, maar het echte probleem blijft bestaan. Al minstens tien jaar proberen achtereenvolgende regeringen samen met de werkgevers en werknemers het ontslagrecht te moderniseren. Bijna alle partijen zijn het er over eens dat het Nederlandse stelsel erg ingewikkeld is, maar over een eenvoudiger systeem worden ze het maar niet eens. Ook Donner lijkt nu te falen. De minister van Sociale Zaken heeft die zware politieke nederlaag grotendeels aan zichzelf te danken, want zijn drammerige optreden heeft veel kwaad bloed gezet bij coalitiepartner PvdA. De partij stemde in september onder druk van het CDA al in met het afblazen van een referendum over de Europese Grondwet. Maar Donner gunde de coalitiepartner geen adempauze en bleef hameren op ontslagversoepeling. Voor de PvdA was echt onderhandelen over het onderwerp daarom nauwelijks een optie. De christen-democraten moeten zich eerst maar eens een goede coalitiepartner tonen, vinden veel PvdA ers. Het uitstel van de ontslagcrisis moet ervoor zorgen dat andere zaken wel snel worden geregeld. Zo heeft minister Plasterk (Onderwijs) 1 miljard euro nodig om de lerarensalarissen te verhogen. Nog gevoeliger is de verlenging van de militaire missie in Afghanistan. Om dat tot een goed einde te brengen, kan premier Balkenende geen crisissfeer gebruiken. 1 World Solar Challenge Nuna4 zoeft ook in grijs Nederland over de weg met snelheden tot 140 kilometer per uur. Op de ring bij Amsterdam, met minder zon, reed de Nuna4 op batterijen toch een stukje zachter. 1 HANS-PETER VAN VELTHOVEN/HH Vreemdeling in Den Haag N a afloop van het politiek café van D66 in een Nijmeegs restaurant zat ik met het Kamerlid Fatma Koser Kaya aan een tafel. Over een uur zou ik halfdronken stukjes biervilt naar haar gaan gooien, terwijl ik riep dat ze met al die Turkse kiezers die ze achter zich zou kunnen scharen eens iets goeds moest doen, de publieke omroep de nek omdraaien bijvoorbeeld. Nu ging het gesprek nog over mijn verhaal De Totale Ferry, over Ferry 5 Peter Middendorp is schrijver/journalist en doet voor De Pers dagelijks verslag van zijn belevenissen in Den Haag. Ferry en Fatma Novum Spoorbeheerder ProRail trekt enkele honderden miljoenen euro s uit om de Nederlandse treinstations sfeervoller en comfortabeler te maken. De komende jaren ondergaan alle stations een metamorfose van sober en doelmatig naar luxe en comfortabel. Op het Binnenhof is iedereen altijd zo lief en voorzichtig Mingelen als symbool van de zoete samenwerking tussen journalistiek en politiek. Vleiend was dat niet geweest, zei ze, al had ze er wel om kunnen lachen. Humor is ook een gave, zei ze, de nadruk op het woordje ook. Ferry had niet geweten dat ik een verhaal zou schrijven over onze ontmoeting. Dat maakte hem kwetsbaar, zei ze; vond ik dat geen bezwaar? Ik had ook niet geweten dat ik er een verhaal over zou schrijven, zei ik. Toen ik het eenmaal toch deed, zag ik niet in wat hij met mijn verhalen te maken had. Hij had er bovendien in willen schrappen. Dan was er evenveel van overgebleven als een aflevering Den Haag Vandaag waar ik in had mogen schrappen. Ik zei: Ik heb wel bewust iemand gekozen die groter en sterker is dan ik, van wie ik weet dat hij er geen schade van ondervindt. Op het Binnenhof is iedereen altijd zo lief en voorzichtig, maar een beetje schrijver schrijft zonder na te denken over de gevolgen; precies daar zoekt hij zijn eer. Bijna was Fatma overtuigd. Ik had iets kunnen zeggen wat haar over de streep zou trekken, maar ik zei: In de literatuur wordt een zeikstuk anders gewaardeerd. Het is een genre. Toen Carmiggelt vijfenzestig werd, vroeg zijn krant, Het Parool, Godfried Bomans om een feestelijk stuk. Het werd een afschuwelijk zeikstuk, keihard op de man gespeeld, na afloop stond er van Carmiggelt en zijn echtgenote niets meer overeind. Hele krant overstuur, maar Carmiggelt was ontroerd. Hij zei: Het mooiste cadeau dat je van een schrijver kunt krijgen is een verhaal. 1 (wordt vervolgd) Metamorfose ProRail wil sfeervolle stations De stations worden vanaf 2009 van onder tot boven gemoderniseerd. Meubilair, wanden, vloeren, verlichting, perronkappen en -beschutting, kiosken, groen en kunst worden allemaal in een nieuw jasje gestoken. Haarlem, Culemborg, Leiden en Duiven bijten in het najaar van 2008 het spits af als proefstation voor de nieuwe look. 1 Problemen met OXXIO?.. Pieter Winsemius. HH Zaterdag 1 december: brainstorm Tegenbinding DE PUBLIEKE ZAAK EN DE PERS ORGANISEREN DENKTANK Op zaterdag 1 december organiseert De Publieke Zaak samen met Dagblad De Pers in vervolg op het laatste 21minuten.nl-onderzoek een brainstormbijeenkomst met als titel: Tegenbinding. Schrijf mee aan hét advies aan Politiek Den Haag. Want: we blijken steeds meer te vragen van een overheid die we juist meer en meer wantrouwen. Is het niet tijd de tegenstellingen te omarmen? Gaat er niet juist heel veel goed? Hoe komen we uit de kramp en zorgen we er voor dat er weer een één-tweetje ontstaat tussen kiezer en politiek? Journalist Yoeri Albrecht zit de dag voor, in het forum neemt onder andere Pieter Winsemius plaats. Aanmelden via denktank@publiekezaak.nl. De toegang is gratis maar beperkt (maximaal 100 personen). Het event start om uur op INHOLLAND Wildenborch in Diemen. ONZE JURISTEN HELPEN U OP NO CURE, NO PAY BASIS! WINT U NIKS? BETAALT U NIKS!. Jarig Elfstedentocht-winnaar Evert van Benthem wordt vandaag 49. Proficiat,. Aforisme Er zijn niet overal kikkers, waar water is, doch waar zich kikkers bevinden, zal ook water zijn. Johann Wolfgang von Goethe surf naar onze site! OF BEL ook voor: arbeidsrecht letselschade - consumentenrecht

6 6 Nieuws Binnenland Agendadiefstal Iedereen zijn eigen dag Ik zie geen dagmoeheid, totaal niet De dagen, weken, maanden en jaren zijn bijna op en nog even dan hebben we ook geen nachten meer over. Is er dan niets meer heilig? Floor van Dijck Branchevereniging Veneca riep vier jaar geleden 22 november uit tot Nationale dag van de Cateringmedewerker. Met deze dag wilde Veneca duidelijk maken dat lunchen in een bedrijfsrestaurant een verwennerij is en cateringmedewerkers wel wat waardering verdienen. En vandaag is het dus wereldtelevisiedag. Waar is het misgegaan? De dagen worden letterlijk en figuurlijk steeds minder heilig. In 1930 was het op 4 oktober voor het eerst dierendag. Moeder- en vaderdag deden vanuit de VS hun intrede: moederdag wordt sinds ongeveer 1925 in Nederland gevierd, vaderdag sinds de jaren zeventig. In de Verenigde Staten gaan ze overigens verder met een schoonmoeder en grootouderdag, die ons voorlopig nog bespaard zijn gebleven. Themadagen zijn een handig middel om een bepaald maatschappelijk onderwerp extra aandacht te geven. De Verenigde Naties weten dat maar al te goed: zij zijn grootleverancier van dagen als Wereldvoedseldag (16 oktober), Wereldpostdag (9 oktober) en de Dag van de moedertaal (21 februari): samen met dochter Unesco riepen ze sinds de jaren vijftig maar liefst zestig themadagen en vele themamaanden en - jaren in het leven. Aandacht vragen VN-kenner Dick Leurdijk licht toe: Vanuit de VN is het een bewuste strategie. Een themadag is bij uitstek een methode om aandacht te vragen voor thema s die extra aandacht nodig hebben. Maar waarom kiest de VN voor een dag voor de vrede, terwijl het elke dag de dag van de vrede zou moeten zijn? Leurdijk: Zo werkt het helaas niet. Niemand kan elke dag stilstaan bij honderden issues, er moet toch een focus zijn. Je kunt je natuurlijk wel afvragen wat het effect van zulke dagen, maanden en jaren is, dat is heel moeilijk te meten. Je moet in elk geval niet verwachten dat het jaar van de aardappel alle problemen rondom aardappels oplost. Wat dat betreft is het een heel bescheiden methode van de kant van de VN. Het gevaar ligt er wel in, dat DANK U SINTERKLAASJE! Koninginnedag 2006 in Almere. MAARTEN HARTMAN/HOLLANDSE HOOGTE GA NAAR LOWCALL EN BESTEL LOWCALL GRATIS! overdaad schaadt, ook hier. Inderdaad; we verzuipen bijna in al deze dagen vol goede bedoelingen. Er is bijna geen datum meer vrij, die nog niet bestempeld is tot boomplantdag of nationale luierverversdag. Een nieuwe dag van is ook snel bedacht: iedereen kan zomaar een dag van uitroepen. Dat weet ook Hans Poortvliet, die vijf jaar geleden vond dat in Nederland de arbeidscultuur wel een positieve impuls kon gebruiken. De nationale complimentendag op 1 maart was geboren. De dag trok meteen veel publiciteit en begint al een beetje ingeburgerd te raken... Pakje sigaretten volgend jaar in totaal 35 cent duurder SIGARETTEN WORDEN IN JULI OPNIEUW DUURDER Roken wordt volgend jaar duurder dan was aangekondigd. In juli gaat een pakje met twintig sigaretten tien cent in prijs omhoog. De stijging komt boven op de eerder aangekondigde verhoging van 25 cent, die ingaat in januari. Dat heeft staatssecretaris van Financiën Jan Kees de Jager (CDA) besloten. Een roker betaalt daardoor in de tweede helft van het jaar 35 cent meer voor twintig sigaretten. Een pakje shag van vijftig gram wordt 43 cent duurder. Er komt twaalf cent bij de eerder voorgenomen verhoging van 31 cent. Ook wordt de minimumaccijns verhoogd. Door deze verhoging is de accijns altijd gelijk aan het bedrag dat als accijns wordt geheven op een verpakking uit de populairste prijsklasse. Fabrikanten kunnen daardoor geen kleinere verpakkingen op de markt brengen die veel goedkoper lijken. De maatregelen leveren volgens De Jager negentig miljoen euro op. Kapstokje Media weten wel raad met dagen van. Het zijn mooie kapstokjes om een verhaal aan op te hangen of om bepaalde onderwerpen uit de mottenballen te halen. Dag van de geestelijke gezondheidszorg? Mooie aanleiding voor een verhaal over de stand van zaken in een instelling voor psychisch zieken. Zo is de themadag ook aan vraag en aanbod onderhevig. De reclamebusiness heeft daarom de dag van als marketing-gereedschap ontdekt. Marketeer Ralph van Hessen van het succesvolle communicatiebureau Winkelman en Van Hessen is niet vies van themadagen: Wij zijn nu ook bezig met een nieuwe dag: de Big Improvement Day, voor het bedrijfsleven, over alles wat wél goed gaat in Nederland. Ik sta positief tegenover die dagen: ik vind ze heel interessant. Als er groepen zijn die zich geroepen voelen om een dag uit te roepen, wat let ze dan? Van mij mag het. De dag is voor hem een interessante marketingtool : Je kunt zo de schijnwerpers op iets richten en het benadrukken. Dat hoeft niet altijd op wereldniveau: dat kan ook lokaal zijn. Een dag is meer dan een evenement. Het is een belevenement en zorgt ervoor dat de boodschap langer dan alleen de dag zelf blijft hangen. Van Hessen denkt niet dat een overdaad aan themadagen schaadt: Ik zie geen dagmoeheid, totaal niet. Nachtrust Maatschappelijk draagvlak voor een dag van is snel gevonden. Vooral basisschoolleerlingen worden opgetrommeld om een dag meer cachet te geven: leraren zijn allang blij dat ze een dag geen les hoeven te geven en de leerlingen mogen leuk meedoen met boomplantdagen, zich laten sponsoren om 24 uur niet te eten, knutselwerkjes maken in een thema of ze krijgen een staatssecretaris op bezoek die een boekje komt voorlezen of een bekende Nederlander die een gastles geeft over respect. Er komen ook nog continu nieuwe dagen bij. De Europese Unie is het bij de besprekingen voor een nieuw grondwettelijk verdrag recent eens geworden over een Europese Dag tegen de Doodstraf en minister Plasterk pleitte onlangs voor een Homodag. Er zijn al bijna meer dagen van dan dat er dagen in een jaar zitten. Maar daar hebben de organisatoren natuurlijk al iets op gevonden: zelfs onze nachtrust is niet meer heilig: het organiseren van de nacht van is de laatste trend. 1.. KORT Zes jaar cel voor moord op tegenstander bij rapduel Een 23-jarige Rotterdammer heeft zes jaar gevangenisstraf gekregen voor doodslag en verboden wapenbezit. Hij schoot in maart een 22-jarige man uit Hoogvliet dood. Het OM had acht jaar geëist. De aanleiding voor de schietpartij was een rapduel. De verdachte en het slachtoffer zaten in verschillende rapgroepen. Bij de battle rapten de groepen kritische teksten over elkaar. De rechter legde een lagere straf op omdat de verdachte nog geen strafblad had. LowCall is: powered by debitel Proost (1) Uit het Nationale Bieronderzoek 2007: 67 procent van de Nederlanders wordt vrolijk van proosten. 37 procent proost op het weekend.. Proost (2) 22 procent proost op gezondheid. 82 procent kijkt elkaar bij het proosten in de ogen, 17 procent bevestigt er vriendschap mee.

7 Binnenland Nieuws 7 Brandstichtingen t Zandt in Groningen Nuchterheid wint het van pyromaan In een klein Gronings dorp is sinds deze zomer een pyromaan actief, ook maandagavond weer. De bewoners hebben het over niets anders, maar niemand slaapt er een minuut minder om. Annita Lageweg T ZANDT Er waait een gure wind door de hoofdstraat van t Zandt, als twee agenten in een surveillancewagen stappen voor hun zoveelste ronde door het dorp. Buiten is het 2,5 graden. De politiemannen zetten hun kragen er maar eens bij op. In het buurthuis, waar vijf weken geleden een crisiscentrum werd geopend door de Groningse politie, blijven drie collega s achter. Om de dorpsbewoners te woord te staan die iets willen weten over de branden. Maar veel van hen willen ook gewoon een praatje maken. Zes zilverkleurige blusflessen staan in de hoek van de ruimte: het stille bewijs van wat hier al een paar maanden gaande is. Het slaperige dorpje t Zandt werd in augustus van dit jaar onaangenaam verrast door een brand in een leegstaand pand. Het dorp telt ongeveer 350 woningen en 900 bewoners. Groot was de schrik toen bleek dat de brand was aangestoken. Die schrik werd nog groter na een tweede en een derde brandstichting. Inmiddels is de vijftiende brand een feit en heeft de pyromaan van t Zandt enige landelijke bekendheid verworven. Hoewel de dorpsbewoners zijn geschrokken zijn de meeste niet bang. Natuurlijk, de gebeurtenissen roepen spanningen op, maar het leven van alledag gaat door en daar hoort voortdurende angst niet bij. Zo doen ze dat in het hoge noorden. We krijgen tips van de politie. Waar je op moet letten bijvoorbeeld, als je een verdacht persoon ziet. Huisarts Joop Mulder, nu drie weken werkzaam in t Zandt, zegt dat zijn spreekuur niet wordt overspoeld door verontruste burgers. Ik ken iedereen nog niet goed, maar goed genoeg om te weten dat het hier echte Groningers zijn, zegt hij. Italiaanse toestanden heb ik nog niet meegemaakt. Mulder bespeurt wel een onderhuidse angst bij mensen. Bij alleenstaande ouderen bijvoorbeeld en bij sommige kinderen. En hij zelf? Ach, ik ben ook een nuchtere Groninger. De politie, die het dorp inmiddels dag en nacht bewaakt, maakte onlangs bekend dat de pyromaan zo goed als zeker uit t Zandt komt. Het is iemand die de infrastructuur van het dorp op zijn duimpje kent, meldt een woordvoerder. Bovendien heeft hij actuele lokale kennis, want hij weet exact welke panden leeg staan. Voor het onderzoeksteam staat het ook nagenoeg vast dat het om een manspersoon gaat. En meer dan één dader is niet uitgesloten. Het werkpatroon van de pyromaan is een belangrijk houvast. In een dorp, waar ons kent ons zo ongeveer is uitgevonden, is het een vreemde gewaarwording dat iemand uit de eigen gelederen de veroorzaker kan zijn van deze ellende. t Zandt, waar Zundapp-brommers nog een etalage vullen, waar de kerk en het café het centrum van de wereld zijn en waar oude gevelplaten met bakker en slager verwijzen naar vergane glorie. Overal zie je pamfletten met de tekst Help t Zandt uit de brand. Jan Wieringa (71) wil best iets vertellen over het gevoel onder de dorpsbewoners. Dat de saamhorigheid lijdt onder de mededelingen van de politie, merkt hij niet. We vinden het allemaal moeilijk voor te stellen dat iemand uit het dorp dit doet, zegt hij. Maar we praten er wel veel over. Het gaat hier in het dorp op t ogenblik echt niet over het weer. De voetbalkantine die Wieringa beheert wordt trouwens extra in de gaten gehouden. Spelende jeugd ontdekte een aantal weken geleden een brand in de kantine van de tennisvereniging. Dat gebouw is gelukkig gered, zegt hij. Maar de voetbalkantine staat daarnaast en natuurlijk ben ik er niet altijd. Ik heb destijds met de recherche gesproken en vorige week met de politie, toen die bij iedereen in het dorp op huisbezoek kwam. We hebben toen ook tips gekregen. Waar je op moet letten bijvoorbeeld als je een verdachte persoon ziet. En dat je s nachts de deur van je hok op slot moet doen. Want dat doet bijna niemand hier. De politie rondt deze week de huisbezoeken af en maakt dan de balans op. t Zandt wacht ondertussen af en leeft tussen de sporen van de branden. Deels afgebrande panden, een stuk verdwaald afzetlint van de politie: het werk van de pyromaan is een stille getuige. De bewoner van een recent doelwit, een schuurtje bij een woning in een van de zijstraatjes van het dorp, is niet thuis. Zijn buurvrouw wel. Vorige week maandag, rond half een s nachts, hoorden we een knappend geluid, vertelt ze. Ik zei nog tegen mijn man: hè, vuurwerk? Toen bleek dat het hiernaast brandde. Daar werden we niet echt vrolijk van. Maar bang? Nou, dat valt wel mee. We zijn alleen veel alerter. En we controleren elke avond of ons schuurtje op slot zit. 1 Misdrijven Politie: criminaliteit neemt af Novum De criminaliteit in Nederland blijft afnemen. Vorig jaar registreerde de politie opnieuw minder misdrijven, voor het vierde achtereenvolgende jaar. Ten opzichte van 2005 werd 7 procent minder criminaliteit geregistreerd. Toch steeg het aantal arrestaties voor het zesde jaar op rij. Dat blijkt uit de Landelijke criminaliteitskaart 200. De afname van de geregistreerde criminaliteit is onder meer een gevolg van de daling van het aantal misdrijven door veelplegers. Dat komt door de hardere aanpak van de politie. De groei van het aantal arrestaties in 2006 komt vooral voor rekening van jongeren, vrouwen en nieuwkomers. Vooral voor drugsdelicten en verkeersmisdrijven werden meer verdachten aangehouden. Het aantal allochtone verdachten bleef ongeveer gelijk, maar verschuift wel van de eerste naar de tweede generatie. 1 Verkeer Fietser mishandeld na weggooien koek Novum Een 16-jarige fietser is maandag in Haaksbergen mishandeld door een automobilist. De jongen gooide een koek weg die de auto raakte. Een 41- jarige man uit Rietmolen is aangehouden. De automobilist bedacht zich niet, keerde om en trok de jongen van zijn fiets. Getuigen meldden dat de man hem een klap gaf. 1.. Meer onderzoek en samenwerking met Museeaquarium ZEEHONDENCRÈCHE GAAT WEG UIT PIETERBUREN De Zeehondencrèche verhuist van Pieterburen naar Delfzijl. De crèche van Lenie t Hart en Delfzijl hebben daartoe een overeenkomst getekend. De nieuwe locatie moet naast het station verrijzen. Sinds de oprichting in 1971 vangt t Hart zieke en gewonde zeehonden op in Pieterburen. Dat de huidige behuizing te krap is, vormt de belangrijkste reden voor de verhuizing. Delfzijl is aantrekkelijk vanwege een samenwerking met. Vlotte proefrit (1) Een 51-jarige man is maandag zijn rijbewijs kwijtgeraakt omdat hij bij een proefrit 125 kilometer te hard reed. het eveneens daar gevestigde Museeaquarium. Het is de bedoeling dat de crèche op die locatie meer onderzoek doet. Ook moet er meer voorlichting over het milieu worden gegeven. Dinsdag wordt een subsidieaanvraag ingediend bij het Waddenfonds. Delfzijl is bereid tot twee miljoen euro bij te dragen. Mocht de subsidie van het Waddenfonds lager uitvallen dan gevraagd, dan wil de gemeente het bedrag met een half miljoen verhogen. HH Vlotte proefrit (2) De inwoner van Zeist reed aanvankelijk slechts 135 kilometer in De Bilt, waar maximaal tachtig kilometer is toegestaan... KORT Friese studenten dekken tafel van 1,3 kilometer Studenten van het Friesland College hebben in Wolvega het wereldrecord langst gedekte tafel ter wereld verbeterd. Honderd studenten waren twee uur bezig om een ruim 1,3 kilometer lange tafel van servies te voorzien. Het oude record werd gevestigd met een tafel van 1,1 kilometer, die eerder dit jaar in Wenen werd gedekt. Aan de tafels konden in theorie mensen plaatsnemen, maar het ging bij dit record alleen om het dekken van de tafel. Op de parkeerplaats van een winkel en in een deel van de Frisaxstraat werd in totaal meter aan tafels aan elkaar geschoven. Daarvan werd uiteindelijk 36 meter ongeldig verklaard, omdat er iets te veel ruimte tussen de tafels zat. Amsterdammer in Parijs gepakt voor steekpartij Een 25-jarige Amsterdammer is vrijdag in Parijs opgepakt voor het doodsteken van een plaatsgenoot. De verdachte was een bekende van het 23- jarige slachtoffer. De aanleiding van de steekpartij is niet bekendgemaakt. Volgens het Openbaar Ministerie in Amsterdam zit hij vast in de Franse hoofdstad. Wanneer hij wordt uitgeleverd aan Nederland is niet be-. Vlotte proefrit (3) Even later raasde dezelfde wagen, een Audi, voorbij met 205 kilometer per uur. De politie kon de bestuurder vervolgens wel laten stoppen. De man moest zijn rijbewijs inleveren.

8 8 Nieuws Buitenland Suriname Het was een roerige periode Omstreden rechter decembermoorden Een van de rechters die binnenkort moet gaan beslissen in de rechtszaak over de decembermoorden lijkt zelf betrokken te zijn geweest bij de executie van een dissident. Armand Snijders PARAMARBO Met het decembermoordenproces voor de deur, is in Suriname de discussie opgelaaid over de objectiviteit van de militaire leden van de Krijgsraad, die binnenkort moet oordelen over de betrokkenheid van oud-legerleider Desi Bouterse bij de Decembermoorden in Luitenant-kolonel Dhanoesdharie Nankoesing is aangetroffen op een macabere foto uit Op de foto staat een gewapende Nankoesing naast de brancard van de gewonde dissident Wilfred Hawker. Hawker werd niet veel later geëxecuteerd omdat hij een coup tegen het regime van Bouterse zou hebben willen plegen. Hoewel het onduidelijk is of Nankoesing ook echt iets met de moord op Hawker te maken had, is de foto voor veel mensen verdacht genoeg. Toen de foto opdook, ontkende Nankoesing dat hij het was die erop stond. Inmiddels geeft hij schoorvoetend toe. Zijn telefoon staat volgens eigen zeggen niet stil sinds de publicatie van de foto, maar de nu 46-jarige Nankoesing wuift alle kritiek weg. Ik was militair, er was net geprobeerd door opstandige militairen een tegencoup te plegen, dus logisch dat er om Hawker, de hoofdverdachte van de coup, heen andere militairen stonden. Ik was een van de velen. Dat men zeurt over het feit dat ik daar met een wapen was, is onzin. Een militair heeft een wapen, zoals een journalist een pen heeft. Nankoesing wil geen commentaar geven op de beweringen van collegamilitairen dat hij in eerste instantie behoorde tot de groep die de tegencoup pleegden, maar op het laatste moment overliep naar Bouterse en Hawker heeft verraden. Het was een roerige periode en er zijn ongetwijfeld dingen gebeurd waarvan je je later kunt afvragen of ze goed zijn geweest. Maar toen deden we allemaal wat we dachten dat juist was. Die periode ligt echter achter ons, het zijn andere tijden. En ik heb een andere functie, die ik naar eer en geweten en objectief probeer te vervullen. Veel Surinamers vinden dat de zaak te veel wordt opgeblazen. Zoals de gepensioneerde militair Suresh Ramkhelawan. De krijgsraad bestaat uit drie burgerrechters en twee militairen. Dat zijn ervaren mensen, die in de jaren tachtig actief waren binnen het leger. En dus ook opdrachten van hogerhand uitvoerden. Dat mag je ze nu niet meer verwijten. Rodney Pinas, destijds vriend van Hawker, deelt die mening. Het belangrijkste is dat het proces begint. Er zijn vijf rechters, dus ook al zou Nankoesing op de hand van Bouterse zijn, dan kan hij niet genoeg gewicht in de schaal leggen om het oordeel te beïnvloeden. Voor iedereen is het van belang dat er klaarheid komt in de zaak van de decembermoorden, laten we nu dus geen spijkers op laag water zoeken. 1 Het proces tegen Bouterse begint volgende week. HOLLANDSE HOOGTE Stephen Walt en John Mearsheimer worden beticht van piss-poor social science. CHRISTIAAN KROP Mearsheimer en Walt Boek ontlokt heftige reacties Irak heeft maar één oorzaak: de Israëllobby Iedereen is het erover eens dat de wereld na 9/11 is veranderd, maar niemand zoekt de oorzaak bij de Amerikaanse relatie met Israël. Mearsheimer en Walt wel. Gerben Segboer We hadden wel verwacht dat onze publicatie reacties zou oproepen, maar dit? Er speelt een glimlachje om de mond van Stephen Walt. Hij schreef samen met zijn collega John Mearsheimer een boek over de Israëllobby; het losse verband van organisaties en personen dat de relatie tussen Israël en de VS probeert te verstevigen. Het bleek een wespennest. De politieke wetenschappers zijn het afgelopen jaar beticht van anti-semitisme en piss-poor social science. Maar spijt hebben ze niet. Het werd hoog tijd voor een nieuw boek over de Israëllobby. Iedereen weet dat de wereld na 9/11 is veranderd, maar niemand zoekt de oorzaak bij de Amerikaanse relatie met Israël. In 2006 schreven Mearsheimer en Walt een kritisch artikel over de rol van de Israëllobby in het Amerikaanse buitenlandbeleid in de London Review of Books. De conclusie was keihard: de Israëllobby is verantwoordelijk voor de aanslag op het WTC en de oorlog tegen terrorisme. Onder druk van de lobby zetten de Amerikaanse leiders de Israëlische belangen in het Midden-Oosten op de eerste plaats. Zelfs als dat ten koste gaat van de Amerikaanse belangen, zeggen Mearsheimer en Walt. Niet alleen sturen de Amerikanen geld en wapens richting Israël, maar ze knijpen ook een oogje dicht wanneer het land acties onderneemt tegen omringende staten. Vorig jaar, toen Israël Libanon binnenviel, bleef het erg stil in Washington, zegt Walt. Iedereen wist dat het aanvalsplan van Israël faliekant zou mislukken. En toch bleven de VS het plan steunen. Ze stuurden zelfs wapens. Voor de auteurs was dit het zoveelste bewijs dat de Israëllobby de Amerikaanse politiek in zijn zak heeft. Je kunt nu zelfs zeggen dat de lobby is doorgedrongen tot het Witte Huis. De meeste neo-conservatieve adviseurs van president Bush zijn betrokken bij pro-israëlische organisaties. En het is bekend dat de neocons besloten Irak binnen te vallen. Het directe verband tussen de aanslagen van 9/11, de oorlog tegen het terrorisme en de Israëllobby wordt in het boek van Mearsheimer en Walt overtuigend gebracht. Maar volgens critici redeneren ze vanuit één oorzaak: alle problemen in het Midden- Oosten zijn te danken aan de lobby. Zonder die druk was Amerika nooit verdronken in dat Iraakse moeras. Maar stel nu dat de oorlog tegen terrorisme één grote triomftocht was geworden? Was hun kritiek op de Israëllobby dan ook zo groot geweest? Walt spreidt zijn armen: Stel dat ik vleugels had, dan kon ik vliegen. Serieuzer vervolgt hij: Feit is dat het nu een zooitje is in het Midden- Oosten. De enige manier om dat in de toekomst te voorkomen, is een brede discussie over de rol van de Israëllobby. Dat was het doel van ons boek. En daar zijn we aardig in geslaagd, geloof ik. 1. KORT Nomade krijgt acht jaar voor steun Dalai Lama Een Tibetaanse nomade die een menigte ertoe bracht trouw aan de Dalai Lama te betuigen, is door een Chinese rechtbank tot acht jaar celstraf veroordeeld. De 52-jarige man, Runggye Ada, was tijdens een paardenrenfestival in Lithang, een voornamelijk door Tibetanen bewoonde stad in de West-Chinese provincie Sichuan, op een podium gesprongen en had de menigte opgezweept door Lang Leve de Dalai Lama te roepen. Hij werd opgepakt door aanwezige gezagsdragers. Ook op deze dag De NAVO vraagt een aantal voormalige Sovjetstaten waaronder Bulgarije en Roemenië toe te treden tot het bondgenootschap... Huidcellen vervangen stamcellen van embryo s DOORBRAAK MAAKT GEBRUIK ONGEBOREN LEVEN OVERBODIG Japanse en Amerikaanse wetenschappers zijn erin geslaagd gewone huidcellen uit te rusten met de kameleonachtige vermogens van stamcellen van embryo s, een doorbraak die de medische belofte van klonen lijkt te kunnen inlossen zonder dat daar het gebruik van ongeboren leven aan te pas komt. Deskundigen waarschuwen wel dat er veel meer onderzoek moet worden gedaan en dat medische toepassing nog niet aan de orde is. Het is bijvoorbeeld nu nog niet mogelijk huidcellen te herprogrammeren zonder het DNA ervan te vernietigen, waardoor kans ontstaat op het ontwikkelen van kanker. Daarom zijn de cellen in deze vorm niet geschikt voor het aanmaken van transplantatieweefsel waarmee men ziekten hoopt te kunnen genezen. Deskundigen verwachten echter dat er in de toekomst een techniek te ontwikkelen moet zijn, waarbij het DNA gespaard blijft.. Piesen tegen de kerstboom In Engeland waren hondenkostuums tijdens Halloween ongekend populair. Daarom voor komende kerst: kerstmanoutfits voor de hond!

9 Buitenland Nieuws 9 Stakingen Sarkozy houdt vast aan hervormingen Zelfs het weerbericht staakt in Frankrijk Er wordt gestaakt in Frankrijk, en niet zo n beetje ook. De Fransen gaan tot het uiterste om van de regering te krijgen wat ze willen. De feiten op een rijtje. Godelief Swank Wat is er aan de hand in Frankrijk? Er heerst een staakvirus. De medewerkers van de spoorwegen rekten hun staking gisteren opzettelijk een dagje zodat deze overlapte met die van de ambtenaren. En inmiddels wil iedereen meedoen. Leraren, postbodes, weermannen, buschauffeurs, krantenbezorgers, studenten, vissers, luchthavenpersoneel, verplegers, zelfs medewerkers van een kerncentrale legden gisteren hun werk neer. Allemaal omdat ze vinden dat het anders moet. Wat willen ze dan? De vervoersbranche wil voorkomen dat president Nicolas Sarkozy de vervroegde pensioenprivileges schrapt. Ze wil nog steeds 2,5 jaar eerder dan de norm kunnen stoppen met werken. Maar de grootste groep stakers de ambtenaren legt om twee verschillende redenen hun werk neer. Een deel is boos op de overheid omdat hun koopkracht zou zijn afgenomen. Ze eisen nu hogere salarissen. Een ander deel protesteert omdat Sarkozy drastisch wil snijden in het ambtenarenapparaat. De Franse publieke sector is een van de grootste en duurste van Europa. Ruim vijf miljoen Fransen werken voor de overheid. Veel te veel, vindt Sarkozy, die volgend jaar banen wil schrappen, waarvan de helft in het onderwijs. Dat is tegen het zere been van de leraren, die nu al klagen over een te hoge werkdruk. Wat doen ze om hun woorden kracht bij te zetten? Geen post meer bezorgen, geen weer meer voorspellen, scholen sluiten, een groot deel van de trein-, bus- en metroregeling schrappen, de toegang tot campussen en universiteiten versperren, halve ziekenhuisdiensten draaien, en, in het geval van de energiemedewerkers, megawatt elektriciteit afsluiten (dat is ongeveer 9 procent van de capaciteit van de kerncentrales). Het land is, kortom, een zooitje. Wat kost dat? Tussen de 300 en 400 miljoen euro per dag, volgens minister van Financiën Christin Lagarde. En het kost een hoop stress. Forenzen moeten nu óf in de file staan, óf uren wandelen naar hun werk. En wat als je al niet meer op het weerbericht kunt vertrouwen? Fransen houden van staken. Wellicht een erfenis van de Franse Revolutie. AP Worden de Fransen daar zelf niet gek van? Sommigen wel. De steun voor de treinstakingen is drastisch afgenomen. Die duren nu al acht dagen, zijn onhandig, en bovendien laat het spoorwegpersoneel calculaties van hun verminderde koopkracht zien waar deskundigen hun vraagtekens bij zetten. Aan de andere kant houden Fransen van staken. Wellicht een erfenis van de Franse Revolutie. Wanneer eindigt dit? De Franse overheid heeft haar eerdere standpunt dat ze pas om de tafel gaat zitten als de stakers weer aan het werk gaan enigszins afgezwakt. Er moet nu eerst voorzichtig begonnen worden met werken. De stakingen zijn echter ook een collectief protest tegen de hervormingspolitiek van Sarkozy. De president, die zich profileerde als een hands-on-politicus, beloofde een flinke impuls voor de economie. De Fransen zien daar nog weinig van terug in hun portemonnee. En wat doen ongeduldige Fransen? Staken. 1 Verenigde Naties Aantal hiv-besmettingen lager na rekenfoutje Vervolg van pagina 3 Redactie buitenland Er zijn minder hiv-geïnfecteerden op de wereld dan eerst werd aangenomen. De Verenigde Naties hebben na uitgebreid onderzoek de cijfers bijgesteld van 40 miljoen naar 33 miljoen hiv besmette mensen. Vooral in India is de situatie minder erg dan gedacht. Ook het aantal nieuwe infecties en sterfgevallen is afgenomen. Het lijkt allemaal positief nieuws, maar helaas is de afname niet alleen te danken aan preventie, maar ook aan nieuwe en betere rekenmethodes. Onder deskundigen bestond al langer het vermoeden dat de cijfers. BORIS DITTRICH. Andrex (1) Het kleine biggetje Andrex heeft erg veel geluk gehad. Hij werd gevonden in een vrachtwagen vol toiletrollen, bestemd voor een supermarkt. niet klopten. Na een uitgebreid veldonderzoek, waarbij cijfers van veel meer bronnen werden onderzocht, is het aantal hiv-besmettingen naar beneden bijgesteld. Toch duiden de nieuwe gegevens er op dat het aidsvirus zich langzamer verspreidt dan een aantal jaar geleden. Voor het eerst zien we een terugval in het aantal doden door aids, zegt dr. Kevin de Cock van de Wereldgezondheidsorganisatie. Ook het aantal nieuwe infecties is fors afgenomen; van vijf miljoen een paar jaar geleden tot 2,5 miljoen in De daling is vooral te danken aan betere voorlichting en een grotere verspreiding van condooms. Abortus in Nicaragua Het was maar een klein berichtje in de Nederlandse kranten. In 2006 kozen vrouwen ervoor hun zwangerschap te laten afbreken. In Nederland is abortus goed geregeld in legale klinieken. Hoe anders is dat in Nicaragua. Aan het hoofd van het land staat president Daniel Ortega. In 1979 kwam hij aan de macht als leider van de Sandinistische revolutie. Hij was toen een voorstander van abortus. In 1990 verloor Ortega de verkiezingen. Vervolgens bekeerde Hoewel de overkoepelende aidscijfers een daling laten zien, zijn er duidelijke verschillen tussen de diverse regio s in de wereld. Zo is de Afrikaanse regio beneden de Sahara nog steeds het zwaarst getroffen gebied. 22,5 van de 37 miljoen hiv-geïnfecteerden leeft in Afrika. Het continent is ook verantwoordelijk voor driekwart van alle aidsdoden. Maar ook hier ziet de VN toch een lichte verbetering ten opzichte van eerdere jaren. De piek van de jaren negentig ligt nu wel achter ons. Het is bewijs dat de strategie van de VN wel werkt, zegt De Cock. Maar niet iedereen is het hiermee eens. Critici zeggen dat de VN de cijfers expres heeft overdreven, zodat ze nu kunnen pronken met een daling. Dr. Jim Chin, epidemoloog aan de universiteit Berkeley: Ze hadden de cijfers al veel eerder moeten corrigeren. Nu is het nog steeds niet duidelijk of de behandeling van aids echt werkt of dat de daling slechts een natuurlijke correctie is. 1 hij zich tot het rooms-katholieke geloof. En dat is slecht nieuws voor vrouwen in Nicaragua. Tijdens de verkiezingscampagne van 2006 wedijverden de presidentskandidaten om de steun van de kerk. Een beproefd recept in dit katholieke land om te winnen. Ortega beloofde de kiezers een totaal verbod op abortus. Dus ook geen onderbreking van de zwangerschap na verkrachting of bij een voor de vrouw levensbedreigende situatie. Hij won en is na een onderbreking van 16 jaar weer president. Andrex (2) Toen de werknemers van de supermarkt in de VS de toiletrollen uit de vrachtwagen haalden vonden ze het arme biggetje achter in de aanhangwagen. Engelse seriemoordenaar Tobin zwijgt over vijftien andere nog onopgeloste moorden Voor de vader van Dinah McNicol is een einde gekomen aan een zestien jaar durende kwelling. Maandag bezocht hij het huis waar zijn dochter begraven lag. Eindelijk kunnen we haar een laatste rustplaats geven en onze tijd nemen om te rouwen. AP In september 2007 bekrachtigde het parlement het totale verbod op abortus. Als een vrouw zwanger raakt en er treden medische complicaties op: pech gehad. De dokter en de vrouw kunnen na een abortus drie jaar in de gevangenis belanden. Human Rights Watch heeft een rapport uitgebracht over de schending van het recht op leven van de zwangere vrouw, een mensenrecht. De nieuwe wet boezemt angst in, men is verlamd. Dr. Francisco del Palacio van het Aleman ziekenhuis in Managua: Een zwangere vrouw kwam naar het ziekenhuis. Ze had hevige pijn. Niemand durfde een abortus uit te voeren, omdat de foetus nog levend was. De politie zocht tot gisteren naar andere lijken, maar denkt dat er niets meer ligt. Dat wil niet zeggen dat het werk gedaan is. Landelijk is de operatie met de codenaam Anagram begonnen. Korpsen in Schotland en Engeland houden nu verschillende onopgeloste moordzaken tegen het licht. Het is een omvangrijke en tijdrovende operatie, want Tobin verbleef zelden lang op een plek. Volgens de Britse media zou hij in verband kunnen worden gebracht met vijftien andere moorden, maar de politie wil dat niet bevestigen. Tobin zelf houdt zijn lippen stijf op elkaar. Elke vraag van rechercheurs heeft hij tot nu toe beantwoord met: Geen commentaar. 1 Na vijf dagen overleed ze. Onder de oude wet had ze recht op een therapeutische abortus. Vrouwen in Nicaragua zoeken nu hun toevlucht tot illegale en onveilige abortus. Naar schatting keer per jaar. Kwakzalvers met breinaalden brengen hun leven in gevaar. En zo is het pact tussen Ortega en de katholieke kerk de doodsteek voor zwangere vrouwen. En u betaalt daar indirect aan mee via de 5 miljoen per jaar waarmee Nederland de gezondheidszorg in Nicaragua ondersteunt. 1. Andrex (3) Het beestje zat redelijk zacht tussen alle rollen en heeft niets meer dan wat blauwe plekken en krassen op zijn snuit. Hij is nu ondergebracht bij een dierenkliniek en zal volledig herstellen.

10 10 Achtergrond Buitenland Ierse travellers In het noorden van Dublin, langs de snelweg, ligt een vies weggetje dat naar een bouwput lijkt te leiden. Aan weerszijden van de weg liggen grote stapels troep. Uitgebrande koelkasten, smoezelige matrassen, modderige vuilniszakken. Midden tussen het puin staan een paar woonwagens op een betonnen veldje. Hier wonen de McDonaghs, twee broers met hun gezinnen, de oudste zoons in een eigen trailer. Ze zijn travellers, Ierse zigeuners. De 72-jarige Molly Collins, zelf ook traveller, is bij ze op bezoek. Ze gaat de kampen af in de buurt van Dublin om voorlichting te geven over gezondheid. Molly kan niet lezen of schrijven, maar ze kan helder uitleggen hoe je kinderen schoonhoudt en wanneer je naar een dokter moet stappen. En dat zijn adviezen die veel travellers wel kunnen gebruiken. Ierse travellers begin vorige eeuw. MAGNUM Achtergebleven groep Ierland heeft de afgelopen decennia een enorme economische groei doorgemaakt, maar de travellers, met mensen circa een half procent van de bevolking, zijn achtergebleven. Uit een onderzoek van de Parish of the Travelling People bleek deze zomer dat de levensverwachting van een traveller op hetzelfde niveau ligt als die van andere Ieren in de jaren veertig. Een Ierse jongen heeft bij zijn geboorte een levensverwachting van ruim 75 jaar, een meisje een levensverwachting van bijna 81, net iets lager dan de Nederlandse cijfers. Bij Ierse travellers liggen die verwachtingen op 65 en 69 jaar. Bijna de helft van de travellers sterft voor zijn veertigste verjaardag. En traveller-kinderen hebben drie keer meer kans te overlijden voor het eerste jaar dan andere Ierse baby s. In omstandigheden als die van de McDonaghs snap je waarom de levensverwachting van travellers zo belabberd is. Er is geen stromend water, geen elektriciteit, de postbode komt niet, de vuilnis wordt niet opgehaald en s nachts wemelt het van de ratten. Anne-Marie McDonagh, midden veertig, somt haar problemen geroutineerd op en neemt boze trekjes van haar sigaret. Molly wil Anne-Marie klaarstomen voor het bezoek van een sociaal werkster later die week. De McDonaghs delen een toilet met 22 mensen. Je hebt recht op een chemisch toilet als tijdelijke oplossing. En op een generator voor elektriciteit. Tell them that. Anne-Marie maakt zich het drukst om de oliekachel. Het is de enige manier om de woonwagen warm te krijgen, maar de lucht wordt er zo droog en zwaar van. Mijn kinderen hebben rode ogen en longproblemen. En inderdaad, de vier kleine kinderen die in de trailer rondhobbelen, zien bleekjes en hoesten. Volgens Joe Murphy, de ambtenaar die verantwoordelijk is voor het veld waar de McDonaghs staan, is het allemaal hun eigen schuld. Die troep is van hen, ze laten mensen vuilnis dumpen tegen betaling. En de elektriciteit is afgesloten omdat ze er illegaal gebruik van maakten. Anne-Marie vindt dat onzin. Die puin komt van bouwprojecten in de buurt, niet van ons. En de vuilnis wordt gedumpt door travellers én andere Dublinners. Voor veel Ieren is het moeilijk te begrijpen waarom travellers zeuren ASEAN-top BIRMA DWARSLIGGER BIJ VORMING AZIATISCHE EU De leiders van de Associatie van Zuidoost-Aziatische Landen (ASEAN) hebben gisteren een handvest aangenomen dat vrije handel en respect voor de mensenrechten in hun regio moet bevorderen. Maar het gebrek aan democratie in Birma blijft hun streven in de weg staan een geïntegreerde gemeenschap te vormen naar het voorbeeld van de Europese Unie. De tien lidstaten van de ASEAN weigeren Birma uit de ASEAN te zetten vanwege het harde optreden van de junta tegen demonstraties voor democratie. Het handvest moet van de veertig jaar oude ASEAN een rechtspersoon maken, waardoor de organisatie aansprakelijk wordt voor de verdragen en overeenkomsten die zij sluit. Ook stelt het handvest regels op die moeten worden nageleefd op het gebied van financiën, handel en milieu. Belangrijk is daarnaast de oprichting van een mensenrechtenorgaan. Leven tussen de vuile ratten Travellers, Ierse woonwagenbewoners, maken al eeuwen deel uit van Ierland. Maar terwijl Ierland een van de rijkste landen ter wereld is geworden, blijven de travellers achter. Bijna de helft van de travellers sterft voor zijn veertigste verjaardag. over hun accommodatie. Ze willen toch zelf in campers wonen en niet in een huis? Martin Collins (geen directe familie van Molly), zelf ook traveller, is al meer dan twintig jaar actief in de traveller-beweging. Met zijn baardje, met fuck doorspekte taalgebruik en vurige ogen doet hij een beetje denken aan Brad Pitt in de film Snatch, over Ierse zigeuners in Engeland. Mensen willen een keuze hebben. Veel travellers willen inderdaad niet in een huis wonen, maar dat betekent niet dat ze aan de kant van de fucking weg willen staan. Ze moeten genoegen nemen met de plek waar hun camper terecht kan, en vaak zijn dat gribus locaties. Zelfgeschilderde Jezus Molly Collins groeide op on the road. Haar vader maakte tinnen ketels, waarmee hij de huizen langs ging. De familie Collins trok van dorp naar dorp, heel Ierland door. Maar die dagen zijn voorbij. Molly woont al jaren in een huisje in Noord-Dublin. Drie van haar tien kinderen wonen om de hoek. Ze werkt op haar oude dag als gezondheidscoördinator bij Pavee Point, een belangenorganisatie voor travellers in Dublin. Molly heeft een lichte huid, donker haar, zwartgeblokte jurk. Ze ziet er niet exotisch uit, niet donker, zoals Roma-zigeuners. Maar zodra ze begint te praten, hoor je dat haar Engels V.l.n.r. Michael, Molly, Missy en Martin. SR afwijkt van dat van andere Ieren, het sterke accent van de traveller is slordiger, soms bijna onverstaanbaar. Molly gaat de veldjes af waar travellers wonen. Ze vertelt er over hygiene, over huis- en tandartsbezoekjes, in de hoop de gezondheid en daarmee de levensverwachting van haar mede-travellers wat te verbeteren. Aan de randen van Noord-Dublin liggen overal kleine kampjes, sommige met een grote muur eromheen. Overal in de kampen hangen zelfgeschilderde beeltenissen van Jezus en heiligen. Travellers zijn mogelijk nog katholieker dan andere Ieren, bij het uitspreken van de naam van een overledene wordt steevast een kruis geslagen en aan de binnenspiegels van de auto s bungelen rozenkransen. Families wonen bij elkaar, soms in woonwagens, soms in caravans en soms in kleine huisjes. Iedereen kent en helpt elkaar, de basis van de travellers-identiteit volgens hen zelf. Maar de sociale controle is ook dwingend. Trouwen boven de 21 wordt niet geaccepteerd en buitenstaanders worden met enig wantrouwen bekeken. Liever geen familie Met een werkloosheidspercentage van 73 onder mannelijke travellers tegenover 9 voor heel Ierland, vinden veel Ieren dat de travellers zich een groot deel van hun problemen zelf op de hals halen. Ze vinden de groep luidruchtig, agressief, lui en crimineel. Volgens een enquête van het Citizen Traveller Project onder Ieren, wil 81 procent liever geen vriendschap met een traveller en wil 96 procent hen niet als familie. Het zijn niet alleen de slechte om- Mogelijk tienduizend doden BANGLADESH VRAAGT OM MEER HULP SLACHTOFFERS CYCLOON Bangladesh heeft gisteren om meer buitenlandse hulp gevraagd voor de slachtoffers van de cycloon die vorige week verwoestend toesloeg. Volgens gegevens van het ministerie van Rampenbestrijding zijn zeker doden gevallen. De duizenden overlevenden in het rampgebied hebben dringend hulp nodig. Velen hebben nog altijd geen beschikking over tijdelijk onderdak, voedsel en drinkwater. Volgens de regering is tot dusverre voor een bedrag van rond de 82 miljoen euro aan buitenlandse hulp toegezegd. Desondanks hebben veel mensen in het door de cycloon getroffen gebied geen tenten, geen rijst en geen drinkwater. Hulpverleners waarschuwen dat het aantal doden nog sterk kan stijgen, omdat sommige eilanden nog van de buitenwereld zijn afgesneden. De Bengalese Rode Halve Maan vreest dat er misschien wel tienduizend doden zijn gevallen. REUTERS. Ierland (1) Ierland is een eiland van km² groot, dat is 1,65 keer groter dan Nederland. Er wonen ongeveer 4,1 miljoen mensen. Het weer Dublin, 9 C/3 C, zonnig met wind Galway, 9 C/1 C, zware mist, Kilkenny, 8 C/3 C, zonnig met wind. Travellers en school Alle travellerkinderen gaan naar de basisschool, maar de uitval op de middelbare school is groot: 85 procent begint aan het eerste jaar, maar slechts 25 procent maakt de middelbare school af.

11 Buitenland Achtergrond 11 De Ieren vinden travellers luidruchtig, lui, agressief en crimineel Sanne Rooseboom Ierse Travellers Er bestaan twee theorieën over de geschiedenis van de Ierse traveller. Volgens sommigen ontstond de groep rondtrekkende Ieren ten tijde van de grote hongersnood, rond Noodgedwongen zouden arme Ieren op drift zijn geraakt, op zoek naar werk en voedsel. Maar volgens veel travellers zelf gaat hun geschiedenis eeuwen verder terug. In Groot Brittannië zijn de Ierse travellers, met hun eigen taaltje, gewoonten en waarden, een officiële minderheid, in Ierland niet. Dat proberen ze al jaren te veranderen. Minderheid zijn heeft zo zijn voordelen. De overheid moet zich actief inzetten om een minderheidscultuur te beschermen. Dat zou speciale woningen voor travellers, antidiscriminatie maatregelen en geld voor voorlichtingsprogramma s gemakkelijker maken. De traveller way of life zoals die in Molly s jeugd bestond, is inmiddels niet meer vol te houden. De moderne Ierse maatschappij is niet ingericht op het soort werk dat de travellers in de aanbieding hadden zoals scharensliep, ketellapper en dagloner. Rondtrekken met een woonwagen is sinds 1996 bovendien bij wet verboden. Maar ook als een traveller in een huis woont, blijft hij een traveller. Molly: We zijn een aparte groep Ieren. Born a traveller, always a traveller. De site van de McDonaghs. Volgens de gemeente is de troep hun eigen schuld. SANNE ROOSEBOOM standigheden in de kampementen waardoor travellers zoveel sneller doodgaan dan hun landgenoten. Door het leven aan de kant van de snelweg gebeuren veel verkeersongelukken. Bovendien gaan de Ierse travellers niet gemakkelijk naar de dokter. Wantrouwen, passiviteit en onbekendheid lijken daar aan de kant van de travellers aan ten grondslag te liggen. Onwetendheid en discriminatie aan de kant van medici. Molly. Veel travellers van onze leeftijd kunnen niet lezen of schrijven. De wereld van huisartsen en voorlichtingsfolders gaat aan hen voorbij. Onder de Ierse travellers is daarom een groeiende beweging ontstaan om de eigen omstandigheden te verbeteren. Pas toen Molly eind vijftig was, hoorde ze voor het eerst over de overgang en over borstonderzoek om kanker op te sporen. Samen met haar schoonzussen Nelly en Missy besloot ze een gezondheidsproject op te zetten, speciaal voor travellers. Inmiddels werken ze drie dagen per week betaald door Primary Healthcare, het gezondheidsproject van Pavee Point. Er zijn posters gedrukt over brandwonden en eetgewoontes, met veel plaatjes voor analfabeten, filmpjes gemaakt en bezoeken gepland. Dat laatste is het belangrijkste onderdeel van het werk. Als burgers langs gaan bij travellers, worden ze toch met wantrouwen bekeken. Als wij zelf langsgaan, nemen mensen onze informatie serieus. Koppige binnenvetters Michael (19) is een gespierde jongen met voetbalshirt en trainingsbroek, die trots is op zijn afkomst. Ik kan mijn accent wel aanpassen, maar ik wil het niet. Ik ben traveller, het is goed ergens bij te horen. Hij ging van school toen hij vijftien was, dacht er even over professioneel bokser te worden, maar wil nu graag de hulpverlening in. Hij wordt intern opgeleid bij het Primary Healthcare project om voorlichting aan travellermannen te geven over hulp bij psychische klachten. Michael: Onze mannen zijn koppige binnenvetters. Ze blijven rondlopen met hun problemen. Het zelfmoordpercentage onder travellermannen is schrikbarend hoog. Dat komt ook omdat er veel drugs worden gebruikt. Dat er hulp bestaat bij verslaving en depressie en dat het geen schande is daar naartoe te stappen, dat wil ik duidelijk maken. Toen Pavee Point begon met het Primary Healthcare project was de organisatie de enige in Ierland, nu lopen er 41 lokale projecten. Er is sinds kort ook een programma voor dokters. Missy en Molly hebben al een paar keer voorlichting gegeven bij artsenopleidingen. Missy: Het gaat er vooral om stereotypen te doorbreken. Artsen nemen klachten van travellers niet altijd serieus. Ze denken dat we het niet snappen, of expres in onhygienische omstandigheden leven. Missy, de oudste van twaalf kinderen en net als Molly opgegroeid zonder opleiding, overlegt inmiddels met directeuren en ministers om meer gezondheidsprojecten van de grond te krijgen. Ik heb geleerd dat je moet zeuren. Blijven aankloppen bij de hoge heren tot ze luisteren. Zo kunnen we zelf onze situatie verbeteren. 1 Veel plaatjes voor analfabeten. SR Musharraf versoepelt noodtoestand LEGER PAKISTAN DOODT 130 STRIJDERS IN SWATVALLEI Het Pakistaanse leger heeft in een week tijd 130 tot 140 opstandelingen gedood in de noordelijke Swatvallei. Dat heeft het gisteren bekendgemaakt. Het leger zet in het gebied helikopters en artillerie in tegen aanhangers van de radicale geestelijke Maulana Fazlullah. Het leger heeft man verzameld voor een offensief dat de vijfhonderd à duizend strijders voor eind december moet verjagen. Nadat Fazlullah in juli had opgeroepen tot een jihad tegen de regering is het onrustig in de vallei. Na de oproep werden troepen naar de regio gestuurd. President Pervez Musharraf heeft de verslechterende situatie in het gebied aangevoerd als een van de redenen om de noodtoestand uit te roepen. Gisteren werd deze echter onder druk van de Verenigde Staten versoepeld. Zo werden mensen vrijgelaten die als gevolg van de noodtoestand waren opgepakt.. Dublin In de Ierse hoofdstad Dublin wonen ongeveer een half miljoen mensen. Van de travellers woont circa eenderde in Dublin. Ierland (2) De voornaamste exportproducten van Ierland zijn chemicaliën en machines. Exportpartners zijn de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Russen passen reactoren aan AKKOORD RUSLAND EN VS OVER VERWERKING VAN PLUTONIUM De Verenigde Staten en Rusland hebben een akkoord bereikt over de veilige verwerking van 34 ton Russisch plutonium. Volgens de overeenkomst zal Rusland zijn snelle-neutronenreactoren aanpassen, zodat ze het gevaarlijke plutonium kunnen verbranden en niet juist meer plutonium produceren. De VS, die ook 34 ton overtollig plutonium uit hun wapenvoorraad zullen opruimen, blijven meebetalen aan een in Rusland op te zetten fabriek om plutonium om te zetten in een mengoxidebrandstof (MOX) voor de BN600-reactoren en een nog te bouwen, grotere BN800 reactor. Ook ondersteunen ze onderzoek naar een meer geavanceerde gas-turbinereactor om het plutonium sneller te kunnen verwerken. Rusland bezit ongeveer 140 ton plutonium. Het overtollige plutonium wordt als een risico beschouwd omdat het in verkeerde handen zou kunnen vallen.. Noord-Ierse en Amerikaanse travellers In Noord-Ierland wonen rond de Ierse travellers. Ook bij hen gaat t niet zo goed: slechts 10 procent is ouder dan 40 en 1 procent is ouder dan 65. In de VS wonen naar schatting Ierse travellers.

12 korting op je abonnement.* Toestel naar keuze. Incl. Bluetooth Stereo headset. Nokia N95 69,95 Incl. speaker stand. Sony Ericsson W910i 0,- 21,25* 14,75.* Nokia 6300 White 0,- Nokia N73 Black 0,- 9,75* 9,75.* Incl. 2 GB Micro SD-kaart. Sony Ericsson K850i 0,- Incl. 1 GB Micro SD-kaart. MDA Touch Black 0,- 14,75* 9,75* Simply Closer

13 Economie Nieuws 13 Beursgang Kledingmerk is weer terug bij af Hilfiger wil naar Euronextbeurs Tommy Hilfiger wil naar de Amsterdamse beurs. Het ooit immens populaire Amerikaanse kledingmerk mikt nu vooral op de welgestelde Europese consument. Annemieke van Dongen Apax Partners wil Tommy Hilfiger naar de Amsterdamse beurs brengen. Tot de investeringsmaatschappij het merk vorig jaar opkocht, werden aandelen van het oer-amerikaanse modebedrijf verhandeld in New York. Het merk zou nu tussen de twee en drie miljard dollar waard zijn. Met een beursgang in Amsterdam, waar zijn hoofdkwartier tegenwoordig gevestigd is, wil Tommy Hilfiger het belang van de Europese markt benadrukken. Zo wil het merk de komende drie jaar vijftig nieuwe winkels openen in Europa. Met een nieuwe lijn modern-klassieke kleding hoopt het vooral de mondaine Europese consument te behagen. Dat is weleens anders geweest. Tommy Hilfiger beleefde zijn hoogtijdagen in de jaren negentig, toen Amerikanen van de gangsterrapper tot de golfspelende heer van middelbare leeftijd het patriottische roodwit-blauwe logo van het kledingmerk massaal omarmden. Dat gebeurde niet omdat Tommy Hilfiger zo n innovatieve ontwerper was, maar vooral omdat hij zijn kleding heel slim wist te marketen. Tommy Hilfiger startte als vrijetijdskledingmerk voor welgestelde blanken; type zeiler of golfer. Al snel werd het ook geadopteerd door zwarte jongeren in de getto s van Amerikaanse steden die, op zoek naar status, wilden uitdragen dat zij op grote voet leefden. Als een van de eersten zag Hilfiger in dat hij niet moest voorkomen dat deze young urban blacks met zijn merk aan de haal gingen, maar dat juist kon uitbuiten. Zij zetten immers de trend voor andere jongeren. Niet alleen in de VS, maar ver daarbuiten. Hilfiger werd al snel geadopteerd door zwarte gettojongeren Dus voorzag Hilfiger rappers als Snoop Dogg van gratis outfits. Het verhaal gaat dat hij winkeliers in de getto s zelfs opdracht gaf de beveiliging van zijn kleding te verwijderen, om het de jongeren wat gemakkelijker te maken de kleren te bemachtigen. Na jaren van groot succes lieten jongeren zich echter weer inpalmen door andere bedrijven en raakte het merk langzaam in verval. Tommy zoekt nu zijn heil weer bij de welgestelde mondaine consument. Net als eind jaren tachtig, toen het allemaal begon. 1 Tommy zoekt nu zijn heil weer bij de mondaine consument. REUTERS Televisie Marktleiders zijn Hollands Nood voor Nederlands exportproduct belspelletje Alle belspelletjes zijn in Nederland van de buis verdwenen. En dat terwijl Nederland het land is dat deze vorm van televisie uitvond en er een succesvol internationaal exportproduct van maakte. Remco Tomesen Al direct na de eerste uitzending in 1995 van de moeder-der-belspelletjes, Veronica s Call TV, barstten de discussies los. Dit was de grootste bagger die ooit op televisie is uitgezonden en het afvoerputje van televisieland. Ondertussen zagen Veronica en producent Endemol dat de programma s een behoorlijke som.. Door natte Nederlandse zomer minder fietsen verkocht WINSTVERWACHTING ACCELL NAAR BENEDEN BIJGESTELD Accell heeft zijn winstverwachting voor dit jaar verlaagd. De producent van fietsen en fitnessapparatuur denkt in 2007 een winst te behalen die 25 tot 35 procent boven die van vorig jaar ligt. Eerder ging het bedrijf nog uit van een winststijging van 35 procent. Het jaarresultaat wordt volgens bestuursvoorzitter Rene Takens beïnvloed door sterk wisselende weersomstandigheden. Door het natte weer in met name Nederland. Beste webwinkel (1) Bol.com is door consumenten opnieuw gekozen tot beste Nederlandse webwinkel. Bol.com wordt gevolgd door Conrad.nl en Esprit.nl. geld opleverden. Sinds 1995 is het fenomeen belspelletje langzaam uitgegroeid tot een heuse bedrijfstak, waar drie Nederlandse partijen internationaal de boventoon voeren: 2Waytraffic, Rosegarden Studios en Endemol. De bedrijven maken niet alleen belspelletjes, maar ook andere vormen van zogenoemde interactieve televisie. Dat zijn televisieprogramma s waaraan kijkers via de telefoon, sms of internet mee kunnen doen. De belspelletjes zijn door tv-concerns RTL en SBS van de buis gehaald, nadat justitie een onderzoek heeft ingesteld naar de werkwijze van de spelletjes. De tv-bedrijven zouden de Wet op de Kansspelen overtreden en verkochten de dealers in de zomermaanden minder. Daarnaast heeft het bedrijf last van vertraagde leveringen door Shimano en een aantal grote frameleveranciers, waardoor de beschikbaarheid van fietsen van het nieuwe modeljaar beïnvloed wordt. Takens wil wel graag benadrukken dat de nieuwe collecties voor het komend seizoen goed zijn ontvangen. De orderportefeuille is eveneens goed, aldus de bestuursvoorzitter. zich evenmin houden aan een vorig jaar opgestelde gedragscode voor promotionele kansspelen. Zo worden bellers soms te lang aan de lijn gehouden, is de kans om te winnen onduidelijk en houden presentatoren zich niet aan de spelregels. De invallen van justitie volgden na politieke druk, die was opgejut door Kamerlid Jan de Wit van de SP. Na dit eerste politieke succes, wil hij nu ook het sms en bij tv-programma s aanpakken. Want ook het versturen van tekstberichten zou vaak illegaal zijn volgens hem. Als voorbeeld noemt De Wit de TMF Awards, waar volgens hem gegokt kon worden op de winnaars. Het lijken behoorlijke klappen voor Beste webwinkel (2) Het publiek kon stemmen op genomineerde webwinkels. De verkiezing maakte deel uit van de jaarlijkse uitreiking van Beste Winkelketen. de Nederlandse producenten van belspelletjes en interactieve tv-formats, die gisteren geen van allen bereid waren een reactie te geven op de commotie. RTL reageerde wel, en spreekt van een heksenjacht. De omroep zegt zich, wat de klachten over sms-berichten betreft, niet te herkennen in wat De Wit roept. Of de Nederlandse belspelletjesmakers écht in de problemen komen, is nog de vraag. Nederland is maar een van de landen waarvoor de belspelletjesmakers hun programma s produceren. Rosegarden is vooral actief in landen als België en Zweden, waar zij wel binnen de mazen van de wetten opereert. Ook 2Waytraffic is vooral in het buitenland actief.. Bedrijven bezig met veiligstellen concurrentiepositie EUROPESE BEDRIJVEN VOOR HOGERE PRIJS VERKOCHT Europese bedrijven verkopen hun huid steeds duurder. De gemiddelde overnameprijs, afgezet tegen de financiële prestaties van het overgenomen bedrijf, blijft stijgen. Dat blijkt uit onderzoek van Roland Berger Strategy Consultants, dat 625 overnames binnen Europa analyseerde vanaf Gemiddeld wordt er twaalf keer het bedrijfsresultaat betaald bij een overname, zegt Arnoud van der Slot, verantwoordelijk voor het onderzoek. De Onderzoek Bij fuseren ook management vervangen Redactie economie Als bedrijven bij een fusie of overname een belangrijk deel van de leden van het oude management vervangen, is de kans op succes drie maal zo groot. Dat zegt het internationale onderzoeks- en adviesbureau Hay Group op basis van Europees onderzoek naar fusies en overnames in samenwerking met de Parijse universiteit Sorbonne. Het is nog steeds droevig gesteld met de resultaten die fusies en overnames boeken. Van concrete waardevermeerdering of het realiseren van de vooraf gestelde doelen is nauwelijks sprake. In de meeste gevallen blijkt het zittende management onvoldoende geschikt om twee bedrijven tot één geolied geheel te smelten. Het ontbreekt aan kennis over de cultuur van de overname- of fusiepartner, het proces duurt te lang en er wordt niet stevig genoeg ingegrepen. Bovendien stralen leidinggevenden zelf vaak te weinig geloof en vertrouwen uit en ontstaat er onnodig veel weerstand in de organisaties. Hay Group berichtte eerder al dat slechts één op de tien fusies succesvol is. Fusies en overnames vragen vaak om een ander soort leiders. Dat moeten commissarissen en zittende managementteams onder ogen durven zien, aldus Jurgen van den Brink van Hay Group. 1 2WayTraffic is in 2004 opgericht door drie voormalige Endemol-topmannen: Kees Abrahams, Unico Glorie en Taco Ketelaar. Na een aanvankelijke droomstart twee jaar na de start van hun bedrijf beleefden de mannen in Londen een beursgang ziet het bedrijf nu meerdere beren op de weg. Want niet alleen in moederland Nederland liggen belspelletjes onder vuur. De waakhond voor de Britse tv sprak in een vernietigend rapport van misbruik van het vertrouwen van de kijker. De publicatie van het rapport leidde eind juli tot een flinke koersval. Het 2Waytraffic-aandeel daalde van 135 pond per aandeel begin dit jaar naar 100 pond ( 139 euro) nu. 1 prijs stijgt omdat er meer kopers zijn dan overnamedoelwitten, maar ook omdat de strategische kopers weer van zich laten horen. Zij hebben weinig last van de credit crunch, omdat ze minder leningen hoeven aan te gaan voor de transacties. De prijzen zijn als gevolg van de kredietcrisis wel even gedaald, maar ze hebben nu het niveau van voor die tijd. Er is dus sprake van een korte schrikreactie, maar niet van een trend.. Beste winkelketen De publieksprijs voor Beste Winkelketen ging voor de derde keer op rij naar IKEA. In totaal brachten bijna Nederlanders een stem uit.

14 14 Nieuws Economie De Chinese Peri, een kek autootje dat volgens Fiat wel heel erg op de Panda lijkt. d0,12 *per liter t.o.v. de gemiddelde referentieprijzen bij de grote oliemaatschappijen voor benzine inclusief ledenvoordeel. (60 ct. p.o.b.*) (60 ct. p.g.*) iedere beller of sms-er maakt VANDAAG kans op een fantastische prijs! * zie de actievoorwaarden op Kopieën Duizelingwekkende ambities Chinese auto-industrie wil de wereld veroveren China is sinds kort de derde grootste autoproducent ter wereld. Alleen in de VS en Duitsland worden meer auto s gemaakt en verkocht. Petra Quaedvlieg SHANGHAI Wie Grote Muur zegt, denkt aan de eeuwenoude muur die duizenden kilometers door het Chinese landschap kronkelt. Tegenwoordig kan de naam ook andere associaties oproepen: Great Wall is namelijk een grote autofabriek in China. Het bedrijf maakte tot voor kort vooral luxe terreinwagens en open bestelwagens, maar heeft nu ook kleinere auto s. Trots lanceerde het onlangs de Peri, een kek stadsautootje inclusief airbags en ABS-remmen, bedoeld voor de lokale en buitenlandse markt, waaronder de Europese. De Peri oogt bekend: het model vertoont erg veel overeenkomsten met de Italiaanse Fiat Panda. De Italianen overwegen naar de rechter te stappen. Great Wall Motors reageerde verbaasd. Het heeft ons drie jaar gekost om de Peri te ontwikkelen, aldus woordvoerder Shang Yugui. De Italiaanse marketingmanager van Great Wall, Marco De Bonis, gaf toe dat er gelijkenissen zijn tussen de Peri en de Panda, maar benadrukte vooral dat Easyjet heeft in het gebroken boekjaar 2006/07 een nettowinst geboekt van 152,3 miljoen pond (circa 213 miljoen euro), 62 procent meer dan de 94,1 miljoen pond in dezelfde periode een jaar eerder. Dat heeft de op een na grootste discount-luchtvaartmaatschappij van Europa gisteren bekendgemaakt. Analisten geraadpleegd door Bloomberg hadden gerekend op een nettowinst van 150,7 miljoen pond. De omzet nam toe met 11 procent tot 1,8 miljard pond. Bedrijf wil zich meer richten op zakelijke klant STEVIGE WINSTSTIJGING VOOR DISCOUNT AIRLINER EASYJET Het passagiersaantal steeg met 13 procent tot 37,2 miljoen, waarbij het aantal zakelijke passagiers in de laatste maand 20 procent bedroeg. Easyjet wil zich meer gaan richten op zakelijke klanten door te vliegen op de primaire luchthavens van grote steden. Ryanair, de grootste Europese discount-luchtvaartmaatschappij, vliegt voornamelijk op de secundaire luchthavens die meestal buiten de grote steden liggen. aan de details van de Peri nog de laatste hand moet worden gelegd. Het model is nog niet helemaal af, dus als Fiat naar de rechter stapt, verspilt men zijn tijd, aldus De Bonis. Het vooruitzicht van een slepende rechtszaak met ongewisse afloop Chinese rechters hebben een partijdige reputatie weerhoudt autofabrikanten vaak van juridische stappen, ook al is het jatwerk nog zo opvallend. Zo zag BMW een goedkope kloon van zijn luxe terreinwagen X5 ineens op de markt verschijnen als CEO product van Shuanghuan Automobile, een Chinees staatsbedrijf. De kwaliteit en afwerking zijn van een ander niveau, maar de prijs is er naar: vijftienduizend euro, in China. Opel werd geconfronteerd met een kopie van zijn Frontera: de Landwind van Jiangling Motors, die spectaculair faalde in Europese veiligheidstesten. De meest onbeschaamde kopieën waren de Smart van DaimlerChrysler, door de Shandong Huoyun fabriek omgedoopt tot City Spirit en de Daewoo Matiz van General Motors, die in de Chinese Cheryfabriek de QQ werd. De Italianen kunnen in de toekomst een nieuwe concurrent tegemoet zien in de Great Wall; een stuk of negentig Italiaanse dealers hebben zich inmiddels bij de Chinese automaker gemeld en de eerste Great Wall-terreinwagens zijn al in de Italiaanse showrooms gearriveerd. Chery de beste Chinese kandidaat om een autoproducent op wereldniveau te worden heeft zichzelf ten doel gesteld te groeien van nu tot 1 miljoen auto s per jaar in Op de langere termijn zullen wij fabrieken hebben in alle regio s in de wereld waar nu Toyota zit, aldus een woordvoerder van Chery, een staatsfabriek in de stad Wuhu. Het bedrijf heeft het succes van Toyota goed bestudeerd, van kwaliteitscontrole tot kostenbesparingen en verkooptechnieken. Ook de Chinese overheid ziet wel wat in het bedrijf. Chery kreeg een ontwikkelingskrediet van meer dan een miljard dollar van de regering. Chery droomt ervan het volgende Toyota te worden; experts zien in het bedrijf eerder het nieuwe Kia. Ook het merk Geely stelt zichzelf duizelingwekkende ambities. Het wil in 2015 twee miljoen auto s per jaar verkopen en daarvan tweederde in het buitenland verkopen. Deze doelstelling gaat zelfs de optimistische Chinese autojournalisten te ver. Maar, aldus een van hen, het Chinese spreekwoord luidt: op grote woorden wordt geen belasting geheven. 1 Dure euro De euro was gisteren korte tijd 1,4779 dollar waard. Een record!.. Bier of wijn De Britse bierverkopen zijn gedaald tot het laagste niveau sinds 1930, meldden de Britse bierbrouwers. De Engelsen kiezen daarentegen steeds massaler voor wijn en sterke drank.

15 Economie Nieuws 15 Energiemarkt Woningbouwhuurders zonder het te weten aan stroom van Oxxio Jan-Hein Strop Veel huurders van woningbouwverenigingen kregen afgelopen tijd een briefje in de bus: of ze willen besparen op hun energierekening door zich aan te sluiten bij Woonenergie. Dat is een initiatief van de gezamenlijke woningbouwverenigingen om goedkoper energie in te kopen voor haar klanten. Al mensen zijn op dat aanbod ingegaan, zegt Woonenergie in het wervende briefje. Op de website van Woonenergie staat wie de energie inkoopt. Het blijkt sinds 1 januari dit jaar te gaan om het Britse bedrijf Centrica, een naam die in Nederland weinig weerklank vindt. Veel bekender is energiebedrijf Oxxio, landelijk de vierde energieleverancier met naar eigen zeggen klanten, én dochterbedrijf van Centrica. Het is dan ook Oxxio dat operationeel verantwoordelijk is voor de stroomleverantie voor klanten van Woonenergie, bevestigt woordvoerder Rob Drukker van Woon energie. Oxxio staat nou niet bekend als keurige partij. Gisteren publiceerde De Pers over de wantoestanden bij dat bedrijf. Drie oud-medewerkers van de klantenservice vertelden hoe klanten onterecht en met opzet werden lastig gevallen met dubbele rekeningen en opzettelijk lange telefonische wachttijden. Een oud-medewerker die tot voor kort op de helpdesk van Woonenergie heeft gewerkt, voorspelt weinig goeds. Veel klanten die weggingen bij Woonenergie klaagden al over de eindafrekening. Ze kunnen straks ook nooit op tijd de jaarafrekeningen versturen. Woordvoerder Drukker zegt de geschetste problemen niet te herkennen. Wij hebben een contract met Centrica over de kwaliteit van dienstverlening. Tot nu toe zijn we tevreden. Onze klantenservice heeft bovendien een gratis nummer, dus het probleem van dure 0900-nummers hebben we niet. 1 Technologie irex Technologies wil keihard groeien en mikt daarom op meerdere markten De opmars van elektronisch papier Boeken lezen vanaf een scherm is de toekomst, zeggen fabrikanten van e-readers. Maar willen de lezers er ook aan? Voor irex uit Eindhoven wordt 2008 het jaar van de waarheid. Edward Deiters Gaat het papieren boek nu dan toch de langspeelplaat achterna? Als het aan het Eindhovense bedrijf irex Technologies ligt in ieder geval wel. In zijn kantoor op de High Tech campus van Philips tikt oprichter/directeur Hans Brons met zijn vingers op een gelikt zwart apparaat met vier knoppen. Dit is eigenlijk een nieuw medium, zegt hij. We hebben de afgelopen jaren elektronisch papier ontwikkeld dat je overal kunt lezen. Je kunt in het 390 gram zware apparaat honderden boeken, documenten, kranten en notities meenemen. Brons hoopt met zijn elektronische boekenlezer iliad een leesrevolutie te ontketenen. Echt heel hard ging dat tot nu toe niet. De omzet van het bedrijfje dat zich in de zomer van 2005 losmaakte van Philips bedroeg vorig jaar 1,4 miljoen euro en Brons verkocht exemplaren van de iliad. Toch is de ondernemer optimistisch over de toekomst. In het tweede kwartaal van 2006 werden in Amerika vier miljoen elektronische boeken verkocht en in het tweede kwartaal van dit jaar al acht miljoen. In absolute getallen stelt het misschien nog niet veel voor, maar het zijn wel groeicijfers die vele malen groter zijn dan die van het normale boek. Vorig jaar was er zelfs even sprake van een beursgang, maar irex heeft net weer een financieringsronde afgesloten en haalde bij venture capitalists 6 miljoen euro binnen. Het geld gaat naar de ambitieuze groeiplannen van het bedrijf. De omzet zal dit jaar zo n vier à vijfhonderd procent toenemen, zegt Brons. Voor 2008 verwachten we eenzelfde groei en denken we break even te raken. Brons hoopt volgend jaar zo n iliad s verkocht te hebben. Om een dergelijke steile groeicurve te realiseren moet het grote publiek bekend worden met ons apparaat, zegt hij. Daarom bieden we het nu onder meer via de boekhandels van Selexyz aan. Er zijn heel veel online retailers die elektronische boeken verkopen, maar ze weten de massa nog niet te bereiken. Brons is overigens zeker niet de enige die een dergelijk apparaat op de markt brengt. Internetboekgigant Amazon lanceerde gisteren in Amerika zijn eigen versie van de e-bookreader. Het ding is ipod-achtig wit, heet Kindle en kost 250 euro. En dat is heel wat goedkoper dan de 649 euro die de iliad moet kosten. Toch beweert Brons zich niet bedreigd te voelen door de nieuwkomer. Sterker nog, hij zegt zelfs blij te zijn met de concurrentie. Ze dragen Hans Brons wil een leesrevolutie ontketenen. VINCENT VAN DEN HOOGEN bij aan de verdere ontginning van de markt voor elektronisch lezen. Amazon maakt gebruik van onze 1e generatie Electronic Paper Display technologie. Je kunt met hun apparaat alleen maar lezen en niet schrijven en het formaat is de helft van ons scherm. Het overweldigende aanbod van Amazon is een van de redenen van Brons laconieke houding tegenover de nieuwkomer. De Amerikanen hebben meteen een e-bookstore met titels opgezet en de iliad kan ook omgaan met deze door Amazon aangeboden elektronische boeken. Naast boeken kijkt Brons ook met een begerig oog naar kranten en tijdschriften. NRC Handelsblad en de Volkskrant zijn volgens Brons van plan begin 2008 te starten met een elektronisch abonnement voor de iliad. Nieuwsverslaafden kunnen trouwens hun iliad nu al draadloos volproppen met rss-feeds, electronische nieuwslezers. Brons: Dat zijn nu al ruim bronnen, waaronder Nu.nl, Elsevier, NRC en BNR. Omdat irex zowel zuinig aan moest doen als meteen bronnen van omzet aanboren, zijn ze ook naar de zakelijke markt gaan kijken. En zo levert Brons zijn iliad nu via het Amerikaanse bedrijf Arinc onder meer aan privé-piloten. Zij kunnen ook hun aanvliegroutes op de iliad projecteren. Hij hoopt dat de commerciële luchtvaart het oppikt. De gemiddelde piloot sjouwt gemiddeld 70 pond het vliegtuig in, zegt Brons. Gewichtsreductie is daar natuurlijk doelstelling nummer 1. Een vloot als Cathay Pacific zou zomaar 50 miljoen dollar op jaarbasis kunnen besparen. Ook mikt Brons op China. Ze zijn daar dol op nieuwe technologie. We hadden er onze eerste vier kranten live. Verder heeft het nog jonge bedrijf contact met een Chinese softwareleverancier die voor de overheid de bergen dossiers wil stroomlijnen. Die test nu een beveiligd systeem om met de iliad digitale handtekeningen te zetten, waardoor het papieren proces overbodig wordt. 1 Oplevering wordt verwacht op 1 april 2010 BAM KRIJGT OPDRACHT VOOR VERBREDING A2 ZALTBOMMEL BAM Infra heeft van Rijkswaterstaat de opdracht verworven voor de verbreding van de rijksweg A2 tussen Zaltbommel en de brug over de Maas. De opdrachtsom van het design-and-construct-contract bedraagt ruim 40 miljoen euro. De werkzaamheden omvatten de verbreding van de A2 over een lengte van ruim zes kilometer tot tweemaal drie rijstroken. Ook de verzorgingsplaatsen De Lucht Oost en West, aan weerszijden van de snelweg, moeten worden vernieuwd. De uitvoering is in handen van BAM Wegen, BAM Civiel en Van den Berg Infrastructuren. Het ontwerp wordt verzorgd door BAM s eigen ingenieursbureau. Op 1 april 2010 zou het project gereed moeten zijn. In 2006 verwierf BAM Infra al de opdracht voor de verbreding van een ruim zes kilometer lang wegvak van de A2 bij knooppunt Everdingen. Dat project wordt 1 juli 2009 opgeleverd. KORT Aeroflot biedt niet op Italiaans Alitalia De Russische luchtvaartmaatschappij Aeroflot is niet van plan mee te bieden op het Italiaanse Alitalia. Het bestuur van Aeroflot heeft aangegeven niet te participeren in de privatisering van Alitalia. De Italiaanse luchtvaartmaatschappij staat al langere tijd in de etalage. Onlangs bevestigde Air France-KLM-bestuurder Jean-Ciryl Spinetta dat de Nederlands-Franse luchtvaartmaatschappij op de shortlist staat om het belang van de Italiaanse staat in Alitalia over te nemen. Lezingen worden verzorgd door Een huis in het buitenland? is dichterbij dan ooit! Kom naar de. Internetrecordhouders (1) Van alle Europeanen internetten Nederlanders het meest. 81 procent van onze landgenoten is wekelijks online te vinden. Internetrecordhouders (2) Veertig procent van de Nederlanders is op sociale netwerken zoals Hyves te vinden. Jongeren zijn door internet minder tv gaan kijken. Bestel uw kortingskaart op NOVEMBER 2007 RAI

16 16 Nieuws Economie Bieroorlog Schotse brouwer S&N zet zich hard af tegen Heineken Een escalerend kroeggevecht De Schotse oorlogstaal raakte Heineken gistermorgen op de beurs. Beurs Beurs Vandaag Analistenadviezen AEX, wie biedt? De taal waarmee de Schotse brouwer Scottish & Newcastle zich verzet tegen een overname door Heineken en Carlsberg, begint hilarische vormen aan te nemen. Zijn de Schotten wel te temmen? Jan-Hein Strop Mooi spektakel in bierland. Heineken en het Deense Carlsberg hebben een bod uitgebracht op het Schotse Scottish en Newscastle (S&N), en dat is niet iets waar de Schotten op zitten te wachten, zo valt op te maken uit de ongewoon harde taal van bestuursvoorzitter John Dunsmore. Gisteren liet hij aan analisten nog maar eens horen hoe een Schot op oorlogspad klinkt: In plaats van door de voordeur, is Carlsberg door het raampje van de wc gekomen. En even later zei hij over het uitgebrachte bod: Zelfs mijn moeder kan een bod samenstellen met die waardering. Dunsmore s boodschap is helder, maar niet heerlijk: Heineken en Carlsberg hebben niet netjes bij het bestuur aangeklopt met hun belangstelling voor het bedrijf, en de prijs die ze voor S&N willen betalen is belachelijk laag. Dat eerste spreekt het gelegenheidsduo tegen, want Heineken liet al meerdere malen weten het bestuur van S&N, maker van onder meer Fosters en Kronenbourg, te hebben uitgenodigd voor een gesprek. Toen dat verzoek niet werd ingewilligd deed het duo er een persbericht uit waarin de aandeelhouders van S&N, gisteren bijeen, werden opgeroepen het bestuur daarop aan te spreken. Vanzelfsprekend zei het bestuur dat de aandeelhouders er niet mee zijn gediend op het bod van Heineken en Carlsberg in te gaan. Voor het S&N-team is maximalisering van aandeelhouderswaarde van het grootste belang. Niets is heilig, zei de topman. Dat belooft dus nog wat voor de toekomst. Of de aandeelhouders ervan overtuigd zijn dat het bod te laag is, is afwachten, maar één doel heeft topman Dunsmore met zijn harde woorden al wel bereikt: Heineken had gistermorgen pijn op de beurs vanwege de Schotse oorlogstaal. Later in de middag herstelde het fonds zich. Grote vraag is nu of Heineken en Carlsberg bereid zijn een vijandig overnamebod te doen, dat wil zeggen een bod waar het bestuur van S&N niet achter staat. In eerste instantie zei de Nederlandse brouwer dat een vijandig bod was uitgesloten, maar zette later de deur toch op een kier. Het is overigens niet Heineken maar vooral Carlsberg waarmee de Schotten een probleem hebben. Zij vinden dat de Denen de werkelijke waarde van de joint venture die S&N heeft met Carlsberg de Baltische brouwer BBH met het bod verhullen. Wordt ongetwijfeld met meer spektakel vervolgd. 1 Verkoop de AEX zelf, maar koop de aandelen uit de index, is kort door de bocht het rare advies van de analisten van de zakenbanken. Beleggers hebben de onhebbelijkheid succes op eigen conto te schijven. Hun bloopers zijn de schuld van complotten, de analisten van zakenbanken of een combinatie van deze twee. Met name tijdens de internetbeursbubbel rond de millenniumwisseling kregen de analisten een slechte naam door hun koopadviezen voor overhypte aandelen. Sommige uitgeklede beleggers rekenen hen dat nu nóg aan. Of ze nu goed of slecht uitpakken, de analistenadviezen over aandelen, indices, sectoren en landen beïnvloeden de koersen van individuele aandelen sterk. Een advies een aandeel te houden, te kopen of te verkopen kan direct procenten koerswinst (of verlies) opleveren. Daarbij geldt dat hoe groter, bekender en internationaler de bank, hoe meer de koers reageert. Als Citigroup bijvoorbeeld een verkoopadvies voor Unilever afgeeft, heeft dat zeker internationaal meer impact dan een kooptip van Theodoor Gilissen. Raar maar waar Op het ogenblik is er met die analistenadviezen iets geks aan de hand. De opinie over de AEX is beduidend negatiever dan die over de individuele aandelen uit de index. Het gemiddelde koersdoel op basis van alle in het laatste half jaar gegeven adviezen ligt volgens analistenadviezensite Guruwatch.nl op 518. Dat is 6,5% hoger dan het slot van gisteren. Het gemiddelde van alle koersdoelen op de AEX-aandelen ligt zelfs 32% hoger dan de laatste slotkoers. TomTom is het enige aandeel waarvan op basis van adviezen uit het laatste half jaar minder wordt verwacht dan van de index. Voor de vooruitzichten geldt kennelijk dat de som der delen meer is dan het geheel. Top-5 Oorzaak is dat de analisten van de grote banken zich meestal niet bezighouden met adviezen op de AEX. Dat is het domein van de technisch (grafieken) analisten en enkele Bekende Beleggers. Zij hebben minder moeite met het afgeven van een verkoopadvies dan een aandelenanalist. Die moet eerst diverse superieuren bij zijn bank overtuigen voor er sell boven het rapport komt te staan. Gelet op het percentage positieve adviezen ziet de Top-5 er nu zo uit: SBM Offshore: 90% kopen Ahold: 86% kopen Philips: 80% kopen Unilever: 76% kopen Reed Elsevier: 75% kopen Dat wil niet zeggen dat van die aandelen ook het meeste rendement wordt verwacht. De Top-5 van hoogste gemiddelde koersdoelen ziet er namelijk heel anders uit: Fortis: 65% hoger dan nu Vedior: 65% hoger dan nu Randstad: 58% hoger dan nu Corporate Express: 50% hoger dan nu ING: 42% hoger dan nu Ja, dit zijn ook de tot dusverre hardst getroffen AEX-aandelen Ahold en de dollar Een nieuwe topman die voor het eerst kwartaalresultaten publiceert gooit soms de lijken uit de kast van zijn voorganger. Die kans lijkt klein bij John Rishton van Ahold, wat dan gooit hij zijn eigen glazen in: hij is nu interim-ceo. Ahold is vandaag het laatste AEX-fonds dat zijn derde kwartaalcijfers publiceert. Beleggers letten vooral op de marges in de VS, vanwege de gedaalde dollar. 1 Het Panel STELLING: HOERA/HELP, KOERSDALING! Vervelend die dalende AEX, maar dat hoort erbij, toch? Als t goed is heeft u al bedacht hoe te handelen als de markten kapseizen en daar houdt u zich nu aan. Wat doet u: kopen of verkopen? Of kijkt u alleen toe of weg? WAT VINDT U? GEEF UW MENING OP Beleg in dollars AD VAN TIGGELEN (AANDELENSTRATEEG ING) Door de kredietcrisis en de kans op een recessie in de VS regeert de angst. Beleggers trekken aan de noodrem en beginnen alvast een recessie in te prijzen. Dividenden van stabiele groeiaandelen zijn nu aantrekkelijk en de dollar is extreem goedkoop. Koop daarom stabiele groeiers in/en dollars, of boek een vakantie naar de VS! 1 Waarde is terug JOOP BRESSER (FONDSMANAGER DELTA LLOYD) Eindelijk weer eens een markt waarin waarde terugkomt! Dividendrendementen van 5% en meer en aantrekkelijke koers/winstverhoudingen van aandelen nodigen wat mij betreft uit tot het kopen van een positie in combinatie met een optieconstructie. 1.. Eén hoera, niet drie AREND JAN KAMP (SENIOR EDITOR IEX) Zelf beleg ik in aandelenbeleggingsfondsen en ik heb juist dit najaar veel bijgekocht. Pech. Ik kijk nu niet naar de puinhoop die mijn portfolio is, kan ik ook geen domme dingen doen. Wel koop ik direct goedkoop bij, als de markten aantrekken. Ik beleg op lange termijn. Deze daling is ondanks de pijn nu daarom toch een hoera. 1

17 Economie Nieuws 17 Rabobestuursvoorzitter Bert Heemskerk Fortis moet hetzelfde doen met ABN Amro als met MeesPierson Rabo en Fortis gaan vechten Rabobank denkt dit jaar bijna acht miljard euro bij opstappende ABN Amro-klanten op te halen. Maar de lol is van korte duur. Bestuursvoorzitter Bert Heemskerk: Het wordt een harde strijd met Fortis. Mathijs Rotteveel Bij de presentatie van de halfjaarcijfers in augustus meldde uw financiële man Bert Bruggink dat Rabobank vier miljard euro aan spaargeld en zakelijk vermogen had binnengehaald door de overnamestrijd om ABN Amro. Hoeveel is dat nu? Gedurende dit jaar wordt dat ongeveer zeven à acht miljard euro. Vooral particuliere klanten stappen over. Die vinden het belangrijk dat hun spaargeld staat bij een bank die zij als Nederlands beschouwen. Ze willen een bank die niet morgen in handen van een buitenlander is. Onze coöperatieve eigendomsstructuur speelt ons daarbij in de kaart. Fortis heeft de hoofdprijs betaald voor ABN Amro. Daar zullen ze niet blij zijn met dit bedrag. Nee, die blijven niet stilzitten. Ik had liever gezien dat ABN Amro door Barclays was overgenomen. Dan was op alle bankkantoren Barclays komen te staan, dat Nederlanders alleen kennen als sigarettenmerk. Nu wordt de bank in drieën gehakt door Fortis, Royal Bank of Scotland en Santander. Nu vrezen we we zijn niet bang, hoor maar we zien wel een sterkere concurrent opdoemen. Er ontstaat hier een harde concurrentiestrijd met Fortis. Fortis en ABN Amro zijn samen groter en dus sterker. Ze hebben een groter marktaandeel en kunnen dus snijden in de kosten. Als ze slim zijn, herinvesteren ze deze besparingen in de Nederlandse markt. Wat zijn de zwakke punten van de nieuwe combinatie? De profilering in ABN Amro en Fortis wordt onduidelijker. Fortis is in Nederland ontstaan uit de spaarbanken en Amev, de onderkant van de markt dus. ABN Amro richt zich op de bovenkant, waar de naam Fortis minder aanspreekt. Wat mij betreft doet Fortis hetzelfde met ABN Amro als het met het chique MeesPierson heeft gedaan: die naam is weg. Dat is goed voor ons. Ik vrees dat ze slim genoeg zijn om dat niet met ABN Amro te herhalen.. Bert Heemskerk (1) Ik wil een wereldwijde coöperatieve kring voor de bank. Maar we geven niets weg. Een coöperatief bedrijf is geen charitasbeweging. U zinspeelde begin dit jaar op een fusie met een andere Europese bank. Zijn deze plannen door het samengaan van Fortis en ABN Amro urgenter geworden? Nee. Ik zie nog geen enkele aanleiding om een grote fusie aan te gaan met een coöperatieve bank uit Frankrijk of Duitsland. De synergie daarvan is te klein. Rabobank heeft, voordat ik er begon, geprobeerd te fuseren met de Duitse DZ Bank. Achteraf ben ik blij dat dat niet is doorgegaan. Bij een fusie kunnen banken vooral kosten besparen in het buitenlandse bedrijf. Als beide banken een filiaal in New York hebben, kunnen ze er een sluiten. Maar wij zijn de enige coöperatieve bank met een groot buitenlands bedrijf. Effectenbedrijf start adviescomité DIRECTEUR RONDELTAP GAAT WEG BIJ VAN DER MOOLEN HH Uiteindelijk gaat Rabobank richting een wereldwijde coöperatie, waarbij bijvoorbeeld Australische leden medenzeggenschap krijgen. GERARD TIL Operationeel directeur Casper Rondeltap stapt op bij Van der Moolen. Beide partijen zijn het op vriendschappelijke wijze eens geworden over het aftreden van het bestuurslid. Er werd geen reden voor het vertrek gegeven. Verder maakte het bedrijf bekend dat het zijn Europese organisatie versterkt door de oprichting van een managementcomité. De groep moet de raad van bestuur adviseren, onder meer over de te volgen strategie. Dat inmiddels meer dan eenderde van de Rabowinst oplevert, maar geen inspraak heeft in de strategie van de bank, zoals jullie Nederlandse leden. Dat klopt. Rabobank is niet coöperatief in het buitenland. In Nederland hebben de leden van de bank vaak goede klanten inspraak tot op het hoogste niveau. Dat wil ik ook in bijvoorbeeld Australië en Californië. Leden in Nederland zijn mijns inziens niet bang voor enige erosie van hun eigen zeggenschap, als de eigendomsstructuur gehandhaafd blijft. Netwerken die alleen vanuit het centrum worden bestuurd vallen uiteen. Dat was een van de redenen waarom ABN Amro opgesplitst is. Uiteindelijk gaat Rabobank richting een wereldwijde coöperatie, waarbij bijvoorbeeld Australische leden medezeggenschap krijgen over de strategie die in het bestuurscentrum in Utrecht. wordt uitgestippeld. KORT Zwaar verlies voor Freddie Mac in het derde kwartaal Freddie Mac heeft in het derde kwartaal van 2007 een nettoverlies geleden van 2 miljard dollar, een ruime verdubbeling ten opzichte van het verlies van 715 miljoen dollar in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Dat heeft de op een na grootste hypotheekverstrekker in de Verenigde Staten gisteren bekendgemaakt. Het verlies werd vooral veroorzaakt door een voorziening voor slechte leningen van 1,2 miljard dollar, vanwege de aanhoudende zwakte op de Amerikaanse huizenmarkt. Freddie Mac verwacht dat de kredietverliezen Bert Heemskerk (2) Als je alle zeggenschap centraal in Nederland houdt, gaat het met ons net als met onze oude koloniën. En je weet wat daarmee is gebeurd. In die strategie komt geen buitenlandse fusie voor? Als uiteindelijk het Europese bankwezen gaat fuseren, volgen de coöperatieven een paar jaar later. Zo is dat in Nederland ook gegaan. In 1967 gingen de Amsterdamsche, de Rotterdamsche en de Twentsche Bank samen met HBU. Drie jaar later ontstond de Rabobank uit de Raffeissenbank en de Boerenleenbank. Zo moet u zich dat ook nu weer voorstellen. Naast ABN was de hypothekencrisis in bankenland de afgelopen tijd het gesprek van de dag. Wat merken we daar in Nederland van? Vooropgesteld: ik heb geen medelijden met die Amerikaanse banken die nu gestraft worden voor de grote risico s die ze hebben genomen. We hebben nog niet alles achter de rug, maar ik denk niet dat het financiële systeem verder zullen toenemen in de rest van 2007 en in Het bedrijf kondigde tevens aan Goldman Sachs en Lehman Brothers in de arm te hebben genomen om de mogelijkheden voor kapitaalvergroting te onderzoeken. Ook overweegt het bedrijf het dividend met 50 procent te verlagen. Bouwvergunningen in VS op laagste punt in 14 jaar In de Verenigde Staten is het aantal verstrekte bouwvergunningen op het laagste niveau uitgekomen in ruim veertien jaar. Dat blijkt uit cijfers van het Amerikaanse Commerce Department. Er werden in oktober 1,178 miljoen bouwvergunningen afgegeven. in gevaar komt. De Rabobank maakt er niet minder winst door. We hebben in augustus gezegd dat we dit jaar 12 à 14 procent winststijging boeken en daar blijven we bij. Wel zijn er gevolgen voor de kredietmarkt die ook consequenties hebben voor onze klanten. Veel grote banken, vooral de Amerikaanse, zitten door de grote verliezen wat krapper in hun kapitaal. Daardoor kunnen ze minder krediet verstrekken. Nu is al te zien dat lenen voor banken duurder is geworden en dat rekenen ze door aan hun klanten. Bedrijfsfinancieringen worden hierdoor ongeveer een half procent duurder. Dat is geen tijdelijk schokeffect, maar is ook volgend jaar nog het geval. Wij denken dat de groei in Nederland volgend jaar iets lager is. Niet dramatisch lager: zo n 0,3 à 0,4 procent. 1.. Economen waren uitgegaan van 1,2 miljoen. In september werden 1,261 miljoen vergunningen verleend. Kartelwaakhond beboet zeven boomkwekerijen Zeven Nederlandse boomkwekerijen zijn door de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) voor in totaal ruim een miljoen euro beboet wegens het maken van prijsafspraken. Dat heeft de kartelwaakhond gisteren bekendgemaakt. Er zou een landelijk dekkende overlegstructuur bestaan om opdrachten onderling te verdelen. Eén van de bedrijven zou een voortrekker zijn van het kartel en is daarom zwaarder gestraft.. Bert Heemskerk (3) Als ABN Amro een beslissingsstructuur had gehad, waarin ook de Amerikaanse, Italiaanse en Braziliaanse dochters een belangrijke rol hadden gespeeld, was die bank niet zo gemakkelijk opgesplitst.

18 gratis plaatsing NAAM Bun Thoeun LAND Cambodja LEEFTIJD 9 jaar HANDICAP verloor door ernstige verbranding zijn vingers BIJDRAGE prothese, fiets en schoolmaterialen RESULTAAT kan nu makkelijker eten en gaat op de fiets naar school T (gratis) 85,65 geef om dit kind giro s-hertogenbosch Hét speciale fonds voor kinderen met een handicap in ontwikkelingslanden WETEN WAT JOU BIJZONDER t op de Nobiles Carrièredagen 29 en 30 november in de Jaarbeurs Utrecht. Met inspirerende workshops en MAAKT?Ontdek 150 geïnteresseerde topbedrijven. Schrijf je nu in op

19 Cultuur 19 Popmuziek Rufus Wainwright blijft een nieuwsgierig katje Je moet mee blijven doen aan het drama Wainwright: Ik ervaar deze leeftijd als een tijd van desillusie. REUTERS Ik ben een stuk kritischer naar mezelf gaan kijken. Rufus Wainwright, de operaster van de popwereld, heeft zichzelf leren relativeren. En dat terwijl zijn laatste plaat, Release the Stars, ouderwets vol bombast staat. Arjan Terpstra Ik ben nu 34 jaar en ik ervaar deze leeftijd als een tijd van desillusie over dingen waar je in je jeugd enthousiast over was. Is dit alles? Daardoor ben ik een stuk kritischer naar de wereld gaan kijken, weg van mijzelf ook. Op naar andere onderwerpen, andere benaderingen. Wie Rufus Wainwright kent, ontkomt niet aan de indruk dat een nieuw persoon is opgestaan. De man die de wereld plaat na plaat verbaast met een mengvorm van pop, opera, vaudeville en filmmuziek lijkt zich af te keren van de dramatische persoonlijkheid die altijd met de muziek gepaard ging. Dramatische kant Is die dramatische kant verdwenen? Nee hoor, maak je niet druk. Ik ben altijd een zoeker geweest en zal dat ook wel blijven. Volgens mij ben ik gewoon wat volwassener geworden, kijk ik genuanceerder tegen de dingen aan dan tien, vijftien jaar geleden. Ik blijf dat jonge katje dat overal nieuwsgierig aan snuffelt, mensen bruuskeert en de verkeerde keuzes maakt. Ik maak ze alleen wat rationeler. Haha! Hoe rationeel dat (niet) gaat, blijkt uit zijn laatste plaat, Release the Stars, waarop Wainwright ouderwets barok van leer trekt tegen de wereld om hem heen. Om zich voor te bereiden, trok hij zich terug in Berlijn. Om een uitgeklede plaat te maken, meldde hij - wat het niet werd. Wat ik onderschatte was de impact die Duitsland had op mijn muzikale genen. Ik ging naar Berlijn met het idee allerlei coole plekken te bezoeken waar Bauhaus-architecten met hip haar nihilistische dingen aan het doen waren. Uiteindelijk greep een ander Duitsland mij naar de strot, het Duitsland van Brahms en Bach, van operaliefde en Pruissische barokarchitectuur. Het land van regeneratie ook, van opkrabbelen na twee wereldoorlogen. Achteraf gezien had ik beter naar Ant arctica kunnen gaan om een plaat te maken met alleen piano en zang. Harde aanval op VS Een ander voorbeeld van niet bepaald rationele keuzes is gevangen in het lied Going to a Town, een harde aanval op de VS. Dat lied heb ik niet geschreven, dat schreef zichzelf. Ik had ergens tien minuten niets te doen, ging aan een piano zitten en had ineens een lied waarin de desillusie over de VS gevat zat. Dat lied moest er gewoon zijn, in deze tijden van internationale malaise en onbegrip over het politieke gedrag van de VS. Zelfs als je Republikein bent, is het moeilijk enthousiast te zijn over de prestaties van de zogenaamde wereldmacht. Is dit nummer niet de logische opvolger van Gay Messiah, Rufus aanval op religieuze intolerantie jegens homoseksualiteit? Niet in directe zin. Dat was toen, dit is nu. Gay Messiah schreef ik als grap, maar het werd een soort volkslied voor een natie, een jubelzang op een homoseksuele wereld. Ik heb het veel gespeeld rond de laatste verkiezingen, om religieus rechts op de kast te krijgen. Going to a Town gaat daar ook over, maar niet meer zo bijtend omdat er grotere vragen in het spel zijn. Vragen waar hij de vingers graag aan brandt. Je moet deelnemen aan het drama dat leven is. Anders is er voor een artiest niet veel om voor te leven. 1. Toekomstmuziek. Oosterse hippievibes en meer op bijzonder debuut Naam: Yeasayer Wat: meerstemmige hippierock Uit: New York Sinds: 2005 Job de Wit Rond deze tijd van het jaar wordt begonnen met het opmaken van de balans van popjaar En dan debuteert schijnbaar vanuit het niets op de valreep een van de meest bijzondere nieuwe bands van de afgelopen twaalf maanden. De Amerikaanse band Yeasayer heeft een verbijsterend eclectisch en mysterieus album uitgebracht, All Hour Cymbals, en deze week zijn ze voor het eerst live in het land. Dat belooft wat, zelfs al zouden de bandleden hun meerstemmige, meeslepende debuutplaat maar voor de helft waarmaken. Het is nauwelijks voor te stellen dat Yeasayer ooit is opgericht als eenmansproject van zanger/toetsenist Chris Keating, zo overrompelend zijn de viervoudige harmonieën die hij met gitarist Anand Wilder, bassist Ira Wolf Tuton en drummer Luke Fasano zingt. Claim to fame: Keating volgde een filmopleiding aan de Rhode Island School of Design, waar Talking Heads ook ooit begon. Nadat jeugdvriend Wilder zich bij hem voegt, vindt Yeasayer in het New Yorkse stadsdeel Album van Yeasayer. Brooklyn zijn huidige vorm. De bandleden luisteren tijdens het opnemen van All Hour Cymbals naar Bollywood-soundtracks, Zimbabwaanse chimurengamuziek en 19eeeuwse kerkzang. Het is zeker mogelijk invloeden uit folkrock, gospel, bluegrass, jazz, soul, blues en Pink Floyd te ontwaren, plus nog wat vage Oosterse hippievibes. Claim to fail: onder de oppervlakte van de positieve teksten (die lang niet altijd even makkelijk zijn te verstaan) lijkt soms een apocalyptisch gevoel van naderend onheil te sluimeren. 1 Live: donderdag 22 november: Paradiso, Amsterdam; vrijdag 23 november: Crossing Borderfestival, Den Haag Popmuziek Whitney Houston terug Redactie cultuur Na jarenlange afwezigheid klimt Whitney Houston op 1 december weer op het podium. Op een muziekfestival bij Kuala Lumpur, Maleisië, zal zij een uur lang hits uit haar repertoire ten gehore brengen. Dat maakte Houston bekend op een clipje van het festival. Whitney gaat ook weer een nieuw album maken. CAMERA PRESS /HH Houstons zorgvuldig opgebouwde carrière kende de afgelopen jaren een diep dal. Problemen met drugsgebruik en anorexia gingen hand in hand met een slecht huwelijk met Bobby Brown. Het huwelijk, per 24 april door de rechter ontbonden, stond een comeback in de weg, net als de voogdijkwestie over de 14-jarige dochter van Brown en Houston, Bobbi Christina. De comeback volgt op een jaar van speculaties over het precieze moment van terugkeer. Houston verkeert regelmatig in het gezelschap van platenbons Clive Davis, dé man in de platenbusiness om een sterke comeback mogelijk te maken. Davis maakte al bekend een nieuw album met Houston aan het maken te zijn RECENSIE POP VIJFDE JEUGD DURAN DURAN Job de Wit De overlevingskracht van Duran Duran is meer dan opmerkelijk, en op Red Carpet Massacre (Epic/Sony BMG) vindt de Britse popband zich voor minstens de vijfde keer in zijn bijna dertigjarige bestaan opnieuw uit. Dat doen ze samen met de Amerikaanse r&b- en popproducer Danja, en twee mensen met wie hij de afgelopen jaren intensief samenwerkte: Timbaland en Justin Timberlake. Op de meest geslaagde nummers, die allemaal aan het begin van de cd staan, wordt het bandgeluid (de originele bezetting minus, opnieuw, gitarist Andy Taylor) knap gestroomlijnd door Danja s machinaal-funky studiowerk. Drummer Roger Taylor kwam er waarschijnlijk niet aan te pas. Justin Timberlake hij werd twee dagen voor de release van Duran Durans debuutsingle geboren zingt het refrein van Nite-Runner en drukt nadrukkelijk zijn stempel op huidige hit Falling Down. Het is een beetje een zeikerige song en het dreamteam krijgt de rest van de plaat vervolgens niet meer overeind. Een half geslaagde poging om bij de moderne tijd aan te haken. RECENSIE DVD POP ROEMRUCHTE UNPLUGGED- SHOW NIRVANA COMPLEET Gisèle Mambre Unplugged in New York Nirvana (Universal) Fans én recensenten kwalificeren het akoestisch optreden dat grungeband Nirvana in 1993 in New York opnam als legendarisch. Niet in de laatste plaats omdat het ook hun allerlaatste concert was; de band stopte er na het optreden mee en een half jaar later pleegde zanger Kurt Cobain zelfmoord. Veertien jaar na dato is er nu een dvd met nooit eerder uitgebrachte beelden van achter de schermen (de band legt vlak voor het optreden nog de laatste hand aan een paar songs) en interviews met de bandleden. Verplichte toevoeging aan de collectie van de overtuigde Nirvana-fan. Maar ook voor de niet diehard-fan een plezier om naar te kijken.. Breekbare Wainwright Do I disappoint you in just being human? Een voorbeeld van een breekbare Wainwrighttekst. Kenmerkend voor zijn muziek. Sting en Elton over Rufus Sting: Hij staat buiten de tijd, daarom is hij tijdloos. Elton John: De beste muziekschrijver ooit.. Meer Rufus Wainwright? Vanavond geeft Wainwright op het Crossing Border festival in Den Haag vanaf uur een interview. Zaterdagavond is Wainwright te gast in het tv-programma Mooi! weer de Leeuw.

20 20 Cultuur Rechtszaak Chili Peppers vervolgen netwerk VS Redactie cultuur De Red Hot Chili Peppers klagen het Amerikaanse Showtime Network aan wegens het gebruik van de titel Californication voor een show van de zender. In deze comedyserie, in Nederland uitgezonden door Comedy Central, worstelt schrijver Hank Moody (gespeeld door X-filesster Davis Duchovny) met een midlife-crisis en dompelt zich onder in seks, drugs en drank. Peppers-zanger Anthony Kiedis motiveerde de aanklacht door te wijzen op de onmiddelijke associatie die consumenten hebben met het Peppers-album en de hit met dezelfde titel uit Ook neemt de band aanstoot aan het karakter Dani California, omdat deze naam de titel is van een single uit De serie valt op door een grove uitstraling en taalgebruik. Programma steelt onze identiteit door Californication te gebruiken Het geeft geen pas dat een tv-station onze identiteit steelt, merkte Kiedis op, die Californication als de uitgesproken handtekening van deze band benoemde. Met de aanklacht wordt het netwerk gesommeerd de titel in te trekken en de Peppers te compenseren voor de financiële schade die uit de verwarring voortkomt. Ook zou een deel van de al gemaakte winst aan de Peppers toe moeten komen. De producent van de show, Tom Kapinos, gaf eerder in een interview aan dat hij de term kende uit de staat Oregon. In de jaren zeventig reden daar auto s rond met de bumpersticker Don t californicate Oregon. Ik vond dat gelijk een geweldige titel voor het programma. 1 Interview Nieuw solo-album UB40-zanger Ali Campbell Eindelijk verlost van zijn eigen band Ali Campbell: We zijn nog precies dezelfde gefrustreerde en boze gasten als toen we elkaar ontmoetten. AP Ali Campbell werd begin jaren tachtig wereldberoemd met zijn reggaeband UB40. Voor zijn nieuwe solo-album Running Free strikte hij vrienden als Smokey Robinson, Stevie Wonder en Simply Red. Femke van Wiggen Een popster? Kijk naar me, ik ben geen popster. Met een dikke gouden schakelketting om zijn ook al stevige nek en een te ruim zittend donker confectiepak aan zit Ali Campbell wijdbeens op het puntje van zijn fauteuil in een Amsterdamse hotellobby. Wereldberoemd werd hij als amper 20-jarig jochie. Voor wie het verhaal nog niet kent: de acht bandleden ontmoetten elkaar eind jaren zeventig, toen ze een ww-uitkering aanvroegen. De eerste instrumenten werden gekocht van een schadevergoeding die Campbell ontving omdat hij tijdens een kroeggevecht zijn linkeroog was kwijtgeraakt. Dat waren nog eens dagen, zegt Campbell die zichzelf inmiddels smalend real working class noemt. Daarmee doelt hij ook op zijn werklust. Hij nam zijn solo-album Running Free tegelijk op met het nieuwe UB40-album, dat eind dit jaar moet uitkomen. Ik ben doodop. Met UB40 staan we of in de studio of zijn we on the road, aan het toeren. Al 24 jaar, 24 albums lang. Er is geen tijd voor iets anders, dus moest het tegelijkertijd. De frontman kan niet zeggen: ik wil een time-out? Dat heb ik geprobeerd, maar ik kreeg de andere bandleden niet zover. Ik heb al belachelijk veel stampij moeten maken om tussendoor met mijn eigen plaat aan de slag te kunnen. Een paar dagen kon ik met de nodige moeite krijgen, nu, terwijl ik de demo s al drie jaar had liggen! Toen ik zes maanden geleden van tournee uit Argentinië kwam, was ik het zat en besloot ik niet naar huis te gaan. Ik ging tien dagen naar Jamaica, waar ik met mijn vrienden Sly & Robbie de backingtracks opnam. Veertien nummers in zes dagen, met de beste ritmesectie ter wereld. Ik hou van snel werken. Als je haast hebt, gebeuren er mooie dingen, als je eindeloos de tijd hebt, ga je interessant doen. Is het niet een schizofrene bezigheid, aan twee albums tegelijk werken? Ja, vooral omdat ik alle melodieën schrijf. Soms was ik wel bang dat het allemaal hetzelfde zou gaan klinken, maar ze zijn allebei af en allebei goed. Vind ik. Als UB40 een compromis is, is Running Free dan 100 procent Ali? UB40 bestaat uit acht socialisten met een grote bek die allemaal evenveel betaald krijgen en evenveel stem hebben. Dat levert heel wat, soms oeverloze, discussies op. Ruzie ook, zelfs wel eens een paar klappen. Really! Daarom is een solo-album maken geweldig: ik bepaal de liedjes, ik produceer, ik maak de teksten, it s all me. Ikke, ikke, ikke. Het was echt pure vrijheid om verlost te zijn van de band. Als de teksten maar rijmden, vond ik het best! Met UB40 moet het allemaal wat relevanter. Als dat zo heerlijk is, denk je dan niet: ik kap met UB40? Dat kan ik niet. Mijn hele leven met de band gaat zo, maar we zijn er nog steeds na 27 jaar, met dezelfde leden, dus we moeten toch iets goed doen. Dat is lang hoor, 27 jaar. Natuurlijk, je hebt bandjes als Duran Duran die dan vieren dat ze 25 jaar bestaan, maar kom op, die zijn daar nog niet eens zeventien van actief geweest. We re the real deal. Daarom zijn we nu ook dik en gerimpeld. Ooit begonnen als politiek geëngageerde band en inmiddels verworden tot popband die vooral lekker in het gehoor liggende liefdesliedjes maakt. Wat vind je daarvan? Niets. Mensen mogen denken wat ze willen. Maar we hebben 24 albums gemaakt, waarvan drie Labour of Loveplaten. Alle andere albums zijn pure reggae. Ik kan er ook niets aan doen dat we veel succes hebben gehad met covers als Red red wine. Verder zijn we nog precies dezelfde gefrustreerde en boze gasten als toen we elkaar ontmoetten. Een voorbeeld: vorig jaar schreven we Who are you fighting for, tegen de oorlog in Irak en Afghanistan. Dat werd genegeerd door alle Engelse radiostations en dan zijn wij niet meer geëngageerd? Engelse muzikanten hebben echt gefaald als het om de pro-amerikahouding gaat. U2 maakte het album How to dismantle an atomic bomb, maar noemde de oorlog in Irak niet eens. Wij waren de enige muzikanten die onze bek opentrokken, met nog steeds dezelfde principes als dertig jaar geleden. Ik leg me er niet bij neer dat Engeland al net zo n gesegregeerde samenleving wordt als de Amerikaanse. Maar goed, weet ik veel, ik zing alleen liefdesliedjes en doe wat reggae. Ha! Hoe blijf je 27 jaar lang gefascineerd door reggae? We hebben met de band nog geen enkel album gemaakt waar we allemaal tevreden mee zijn: echt goede reggae moeten we nog maken! Wat mijn solowerk betreft: op de Noord- Amerikaanse release van Running Free speel ik Halleluja Time met Stevie Wonder, Sly & Robbie en Smokey Robinson samen alleen dit nummer maakt 27 jaar keihard werken al goed. Dus je kunt met een gerust hart sterven? Ja hoor, met een dikke vette glimlach op mijn working class-bek. Maar ik ga door. Ik ben net Forrest Gump, ik blijf gewoon rennen. 1. RECENSIE DVD HET MONSTER MAAKT MINDER INDRUK DAN KRUISBOOGTANTE Dirk Koppes Slangen, krokodillen, spinnen: het horrorgenre heeft ze allemaal in reuzengedaante voorbij zien komen. De Koreaanse regisseur Bong Joon-Ho besloot zijn heil in The Host te zoeken bij een kruising tussen salamander, leguaan en kikker met de mond van een, tja, vagina. Dit wezen maakt een stadsstrand in de Koreaanse hoofdstad onveilig. De dochter van een familie die een voedselkiosk beheert wordt door het monster een riool ingesleept. Opa, vader, oom en kruisboog schietende tante gaan op jacht. Eigenlijk draait The Host vooral om het wel en wee van de familie, het monster verdwijnt steeds meer naar de achtergrond. Daardoor verandert de film van horror naar sociaal drama. Kopen, fascinerende genremix.. Queen-gitarist in bestuur universiteit Rockster Brian May is benoemd tot bestuurslid van de John Moores Universiteit in Liverpool. May studeerde Astrofysica aan het Imperial College en promoveerde afgelopen augustus.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14

Inhoud. Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14 Inhoud Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14 Inleiding Je hoort of leest vaak over mensenrechten. Maar kun je ook een paar mensenrechten opnoemen?

Nadere informatie

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad. Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt

Nadere informatie

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel Veertien leesteksten Leesvaardigheid A1 Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek Ad Appel Uitgave: Appel, Aerdenhout 2011-2016 Verkoopprijs: 1,95 Ad Appel Te bestellen via www.adappelshop.nl

Nadere informatie

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over

Nadere informatie

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost.

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost. Sherlock Holmes was een beroemde Engelse privédetective. Hij heeft niet echt bestaan. Maar de schrijver Arthur Conan Doyle kon zo goed schrijven, dat veel mensen dachten dat hij wél echt bestond. Sherlock

Nadere informatie

De tijd die ik nooit meer

De tijd die ik nooit meer De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

V Vergadering van de Eerste Kamer op dinsdag 5 maart 2013. Toespraak van de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. G.J. de Graaf

V Vergadering van de Eerste Kamer op dinsdag 5 maart 2013. Toespraak van de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. G.J. de Graaf V Vergadering van de Eerste Kamer op dinsdag 5 maart 2013 Toespraak van de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. G.J. de Graaf Herdenking Dr. P.H. (Pieter) Kooijmans (1933-2013) Op 13 februari jongstleden

Nadere informatie

Nederland dient financiële steun te geven aan landen van de Europese Unie met een hoge staatsschuld die anders in grote problemen zullen komen.

Nederland dient financiële steun te geven aan landen van de Europese Unie met een hoge staatsschuld die anders in grote problemen zullen komen. Aankondiging Op 12 september dit jaar worden verkiezingen gehouden voor de Tweede Kamer. Politieke partijen hebben hun verkiezingsprogramma voor de komende jaren vastgesteld. De lijsttrekkers van de partijen

Nadere informatie

Het onderzoek van de burgemeester 5/6

Het onderzoek van de burgemeester 5/6 Het onderzoek van de burgemeester De burgemeester hoorde dat kinderen ongerust zijn. Nee, ze zijn niet bang voor onweer of harde geluiden. Ze maken zich zorgen over de natuur. Dieren krijgen steeds minder

Nadere informatie

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd. Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik

Nadere informatie

Herhalingsoefeningen. Thema 3 Familie en relaties. 1 Woorden. Familie

Herhalingsoefeningen. Thema 3 Familie en relaties. 1 Woorden. Familie Herhalingsoefeningen Thema 3 Familie en relaties 1 Woorden Familie Lees de zinnen over de familie van Simon en Els. Schrijf de volgende namen in de stamboom: Hans, Helena, Hester, Joke, Mark, Michiel,

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

explore the big questions of life Een introductie

explore the big questions of life Een introductie explore the big questions of life Een introductie www.youthalpha.nl Youth Alpha is een programma van Youth for Christ Nederland en stichting Alpha-cursus Nederland. 2 Youth for Christ Nederland www.yfc.nl

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014

Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014 Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014 Geachte heer de Wit, beste Jan, Een paar weken geleden kwam je mijn kamer in lopen met een mooie bos bloemen. Voor mij! Je kwam me vertellen

Nadere informatie

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk.

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk. Toespraak staatssecretaris Van der Knaap ter gelegenheid van de Opening van de veteranententoonstelling Veteranen. Ingezet in dienst van de vrede. Maandag 7 mei 2007, Stadskantoor Eindhoven. U weet ongetwijfeld

Nadere informatie

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, opening vmbo-schooljaar, Hogeland College, Uithuizen, 20 september 2012

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, opening vmbo-schooljaar, Hogeland College, Uithuizen, 20 september 2012 Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, opening vmbo-schooljaar, Hogeland College, Uithuizen, 20 september 2012 Beste leerlingen, dames en heren, Er is een filmpje op YouTube dat begint

Nadere informatie

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag.

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Onze vragen: 1. Wanneer bent u met uw schrijfcarrière begonnen? 8 jaar geleden ben ik begonnen met het schrijven.

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12

Inhoud. Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12 Inhoud Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12 Onderwerp 1 Gelijkheid...13 De rechten van Tim... 14 Onderwerp 2 Toegankelijkheid...17 De rechten

Nadere informatie

Majesteit, Koninklijke Hoogheid, excellenties, dames en heren,

Majesteit, Koninklijke Hoogheid, excellenties, dames en heren, Toespraak van de minister-president, mr. dr. Jan Peter Balkenende, bijeenkomst ter ere van de 50 ste verjaardag van de Verdragen van Rome, Ridderzaal, Den Haag, 22 maart 2007 Majesteit, Koninklijke Hoogheid,

Nadere informatie

Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8

Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s

Nadere informatie

1. Hoeveel uur per week zaten jongeren op internet in 2009?

1. Hoeveel uur per week zaten jongeren op internet in 2009? Hoofdstuk 1 - Oefening 17 Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt de leeskaart: zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Wat doen jongeren op internet? Onder 13-

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco. 1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.

Nadere informatie

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat 7.1 Onze democratie Tekst 1: Wie is de baas in Nederland? Nederland is een democratie. Dat betekent: de bevolking is de baas. Maar je kunt niet 16,7 miljoen bazen

Nadere informatie

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

Vogelgriep. Auteur: Chris Vegter Illustraties: Dirk van der Maat. Boekverslag van:... Klas:...

Vogelgriep. Auteur: Chris Vegter Illustraties: Dirk van der Maat. Boekverslag van:... Klas:... Vogelgriep Auteur: Chris Vegter Illustraties: Dirk van der Maat Boekverslag van:... Klas:... 2 Lees dit boek lekker rustig door. Beantwoord iedere keer als je een hoofdstuk uitgelezen hebt de vragen die

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.

Nadere informatie

Dit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar!

Dit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar! Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 12 september Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.

Nadere informatie

Speech Gerbrandy-debat

Speech Gerbrandy-debat Speech Gerbrandy-debat Goedemiddag allemaal, Woorden doen ertoe. Vandaag en toen. De woorden van premier Gerbrandy hebben een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse geschiedenis. Via de radio sprak

Nadere informatie

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen. Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest

Nadere informatie

Speech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt)

Speech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt) Speech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt) Beste mensen, wat geweldig dat we hier vandaag allemaal staan! We begonnen met een fantastische mars en een goede debatten. 1 mei is weer van ons! En

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Kinderen zonder papieren

Kinderen zonder papieren VPM VPM Kinderen zonder papieren Je ziet het bijna elke dag op de tv of in de krant: beelden van landen in oorlog, mensen in armoede. Op zoek naar een betere plaats om te leven, slaan ze op de vlucht.

Nadere informatie

Help, mijn papa en mama gaan scheiden!

Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken

Nadere informatie

Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus

Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus Zondag 27 september Markus 9, 30-37 Overdenking Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus 1) Ongemakkelijk gevoel Ik kreeg een beetje een ongemakkelijk gevoel toen ik dat gedeelte

Nadere informatie

SPREEKBEURT POLITIE. Ga een dagje op stap met politieagent Arjan en leer meer over de politie

SPREEKBEURT POLITIE. Ga een dagje op stap met politieagent Arjan en leer meer over de politie SPREEKBEURT POLITIE Ga een dagje op stap met politieagent Arjan en leer meer over de politie Wat doet een politieagent? WELKOM DE POLITIEPRAKTIJK helpen bij een ongeluk pak de winkeldief! bekeuren en aanhouden

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

Maria, de moeder van Jezus

Maria, de moeder van Jezus Maria, de moeder van Jezus Kerstoverdenking Rotary 2014 1. Maria in de kerkgeschiedenis 2. Maria in de Bijbel 3. Boodschap 1. Wees gegroet Wees gegroet Maria, vol van genade. De Heer is met u. Gij zijt

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan

Nadere informatie

Uitzicht op de heuvels 10 km van Kabaya Uitzicht op de heuvels ten noorden van Kabaya. Ongeveer 7 km van het dorp.

Uitzicht op de heuvels 10 km van Kabaya Uitzicht op de heuvels ten noorden van Kabaya. Ongeveer 7 km van het dorp. Verblijf van Tautvydas Rindzevicius in Kabaya/RWANDA in het kader van het bezoek aan wezen en kwetsbare kinderen gesponsord door de Jyambere stichting. Inleiding Tijdens de periode van juli-augustus 2015,

Nadere informatie

Mijn mond zat vol aarde

Mijn mond zat vol aarde Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,

Nadere informatie

Interview met de Nederlandse studenten in de werkgroepen.

Interview met de Nederlandse studenten in de werkgroepen. Wie zijn wij: Daag! Mijn naam is Jorrit en ik ben 23 jaar jong. Ik ben geboren en getogen in Leeuwarden. Ik zit nu in het 2e jaar van de lerarenopleiding Economie. Bij deze wil ik jullie veel plezier en

Nadere informatie

sarie, mijn vriend kaspar en ik

sarie, mijn vriend kaspar en ik sarie, mijn vriend kaspar en ik Leen Verheyen sarie, mijn vriend kaspar en ik is een theatertekst voor kinderen vanaf 4 jaar en ging in première op 12 september 2009 bij HETPALEIS in Antwerpen 1 ik: het

Nadere informatie

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang Thema Kinderen en school. Demet TV Lesbrief 9. De kinderopvang zoekt opvang voor haar kind. belt naar een kinderdagverblijf. Is er plaats? Is de peuterspeelzaal misschien een oplossing? Gaat inschrijven

Nadere informatie

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.

Nadere informatie

Reality Reeks Verwerkingsopdrachten. Mooi meisje Verliefd op een loverboy

Reality Reeks Verwerkingsopdrachten. Mooi meisje Verliefd op een loverboy Reality Reeks Verwerkingsopdrachten Mooi meisje Verliefd op een loverboy Lees blz. 3. Woont Laura in de stad of op het platteland? Hoe weet je dat? Lees blz. 5 en 7. Woont Laura s oma al lang op de boerderij?

Nadere informatie

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard

Nadere informatie

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo? Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Inhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop.

Inhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop. Inhoud. Blz. 1. Blz. 2. Blz. 3. Blz. 4. Blz. 5. Blz. 6. Blz. 7. Blz. 8. Blz. 9. Blz. 10. Blz. 11. Kaft Inhoud Het leven van Escher. Moeilijke jaren. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Klein Kontakt. Jarigen. in april zijn:

Klein Kontakt. Jarigen. in april zijn: A Klein Kontakt Het is alweer eind maart wanneer dit Kontakt uitkomt, het voorjaar lijkt begonnen, veel kinderen hebben kweekbakjes met groentes in de vensterbank staan, die straks de tuin in gaan. Over

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

André Rouvoet ChristenUnie. Foto: Marie Cecile Thijs

André Rouvoet ChristenUnie. Foto: Marie Cecile Thijs Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 9 juni. Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks ook

Nadere informatie

Inleiding regeerakkoord Vertrouwen in de toekomst

Inleiding regeerakkoord Vertrouwen in de toekomst Inleiding regeerakkoord 2017-2021 Vertrouwen in de toekomst Inleiding Mensen in Nederland hebben veel vrijheid. Nederlanders vormen een sterke groep. Iedereen kan proberen om verder te komen in zijn leven.

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Lotte is er erg blij mee. Ik wilde altijd al een huisdier voor mezelf, zegt ze tegen opa. En nu heb ik er opeens een heleboel.

Lotte is er erg blij mee. Ik wilde altijd al een huisdier voor mezelf, zegt ze tegen opa. En nu heb ik er opeens een heleboel. Lotte heeft Luizen Buiten is het koud. Er vallen dikke druppels uit de bomen en de wind blaast hard door de straat. Lotte loopt hand in hand met opa Generaal over het schoolplein. Ze moest eerder van school

Nadere informatie

Naam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking

Naam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking Naam: JODENVERVOLGING Kristallnacht en Februaristaking Jodenvervolging in Duitsland De reden dat de joden vervolgd en vermoord werden tijdens de Tweede Wereldoorlog was, dat de joden rijk en succesvol

Nadere informatie

De vorm van het verhaal

De vorm van het verhaal Over dit boek Het verhaal van Reinaart de vos is een van de oudste verhalen in het Nederlands. Het is geschreven in de 13 de eeuw door Willem. Wie die Willem precies was, weten we niet. Willem heeft het

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Wat doen jongeren op internet?

Wat doen jongeren op internet? Hoofdstuk 1 - Oefening 17 - Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt op de leeskaart Zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Leeskaart Zoekend lezen Wat doen jongeren

Nadere informatie

Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde.

Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde. Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde. Dames en heren, Het is een mooie gewoonte om een boom te planten om een ingrijpende

Nadere informatie

Opdracht Geschiedenis Algemene beschouwing

Opdracht Geschiedenis Algemene beschouwing Opdracht Geschiedenis Algemene beschouwing Opdracht door een scholier 1621 woorden 25 november 4,9 13 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave Inleiding Onderwijs Milieu Gezondheidszorg Conclusie

Nadere informatie

Germa de Vos. Kletsboek. Een vrolijk voorleesboek

Germa de Vos. Kletsboek. Een vrolijk voorleesboek Germa de Vos Kletsboek Een vrolijk voorleesboek 1 Het huis van de tien kinderen 1., daar kun je haast niet lopen. Overal zitten kleintjes hun vetertjes te knopen. 2., daar is het altijd feest, omdat er

Nadere informatie

MARIAN HOEFNAGEL. Met alle geweld. in één klap alleen. Uitgeverij Eenvoudig Communiceren

MARIAN HOEFNAGEL. Met alle geweld. in één klap alleen. Uitgeverij Eenvoudig Communiceren MARIAN HOEFNAGEL Met alle geweld in één klap alleen Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 1 Stoer Yung loopt de school uit. Zijn rugtas hangt over zijn rechterschouder. Zo ziet hij er stoer uit. Yung draagt

Nadere informatie

Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden

Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden zijn ouders hem, maar alle andere konijntjes noemden

Nadere informatie

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua Spreekbeurt Dag Oglaya Doua Ik werd wakker voordat m n wekker afging. Het was de dag van mijn spreekbeurt. Met m n ogen wijd open lag ik in bed, mezelf afvragend waarom ik in hemelsnaam bananen als onderwerp

Nadere informatie

R O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl

R O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl R O S A D E D I E F Arco Struik Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl In de winkel 3 Bart 5 Een lieve dief 7 De telefoon 9 Bij de dokter 11 De blinde vrouw 13 Een baantje 15 Bijna betrapt

Nadere informatie

Canonvensters Michiel de Ruyter

Canonvensters Michiel de Ruyter ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout

Nadere informatie

H E T V E R L O R E N G E L D

H E T V E R L O R E N G E L D H E T V E R L O R E N G E L D Personen Evangelieschrijver Vrouw (ze heet Marie) Haar buurvrouwen en vriendinnen; o Willemien o Janny o Sjaan o Sophie (Als het stuk begint, zit de evangelieschrijver op

Nadere informatie

TONEELSTUK Marama en de krokodillenrivier.

TONEELSTUK Marama en de krokodillenrivier. TONEELSTUK Marama en de krokodillenrivier. AKTE I Scène 1 In een Afrikaans dorpje staan wat hutjes en zijn de mensen bezig met alledaagse dingen: er wordt water gehaald, eten gemaakt, kinderen spelen buiten...

Nadere informatie

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief

Nadere informatie

Wat gaan we doen? Kies uit: bijzondere dagelijks gratis aanstaande praktisch. 1 Dick en Anna gaan vrijdag trouwen. Dat is over twee dagen.

Wat gaan we doen? Kies uit: bijzondere dagelijks gratis aanstaande praktisch. 1 Dick en Anna gaan vrijdag trouwen. Dat is over twee dagen. 103 103 HOOFDSTUK 7 Wat gaan we doen? WOORDEN 1 Kies uit: bijzondere dagelijks gratis aanstaande praktisch 1 Dick en Anna gaan vrijdag trouwen. Dat is over twee dagen. 2 Op 22 november zijn we 25 jaar

Nadere informatie

Nieuw Nederlands 4 e editie 4 vwo. Cursus Argumenteren. Hoofdstuk 1 Meningen en argumenten. 1 Meningen

Nieuw Nederlands 4 e editie 4 vwo. Cursus Argumenteren. Hoofdstuk 1 Meningen en argumenten. 1 Meningen Cursus Argumenteren Hoofdstuk 1 Meningen en argumenten 1 Meningen Opdracht 1 1 Dat concert van die Chinese pianist lijkt me echt iets voor jou. (positief standpunt) 2 Ik weet nog niet of ik meedoe met

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A Wat doe je in deze les? Bij Nieuwsbegrip lees je altijd een tekst met het stappenplan. Je gaat vaak op zoek naar verbanden in een tekst. Wat

Nadere informatie

werkt voor en met bewoners in wijken en buurten

werkt voor en met bewoners in wijken en buurten werkt voor en met bewoners in wijken en buurten Oma Geertje vertelt. 2 Welbions: we werken er allemaal. Wij zijn dé woningcorporatie van Hengelo en verhuren meer dan 13.000 woningen aan in totaal 25.000

Nadere informatie

Gebedsboek. voor dagelijks gebruik. Dinsdag

Gebedsboek. voor dagelijks gebruik. Dinsdag Gebedsboek voor dagelijks gebruik Gemaakt door club 12-14 Marije Hoekstra Indra de Vries Delia Postma Ekyoci Amisi Shabani Jentje Hansma Johan Gjaltema Mendé Bosma Femke Veenhuizen Elzerd Elzinga Gert

Nadere informatie

Charles den Tex VERDWIJNING

Charles den Tex VERDWIJNING Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken

Nadere informatie

Almelo, 8 juli 2015. En dat is niet zo makkelijk voor iedereen want de meeste kinderen zijn gewend aan school, vrienden, azc, enz, enz.

Almelo, 8 juli 2015. En dat is niet zo makkelijk voor iedereen want de meeste kinderen zijn gewend aan school, vrienden, azc, enz, enz. Almelo, 8 juli 2015 Onderwerp: Moeilijk verhuizen! Beste heer/mevrouw Ik ben (...) Ik ben 14 jaar oud. Ik woon met mijn ouders en mijn 2 kleine broertjes in azc Almelo. In deze vakantie moeten er ongeveer

Nadere informatie

Kinderen in Nederland hebben het goed. Maar.., dat geldt nog niet voor alle kinderen.

Kinderen in Nederland hebben het goed. Maar.., dat geldt nog niet voor alle kinderen. Intro Geachte staatssecretaris, Kamerleden, leden van de debatteams, vrienden, familie en andere aanwezigen. Welkom op deze vroege, HELE vroege vrijdagochtend. Kinderen in Nederland hebben het goed. Maar..,

Nadere informatie

Ontmoeting. gezondnu.nl

Ontmoeting. gezondnu.nl Ger van der Gaast (64) weet sinds 2010 dat hij de ziekte van Alzheimer heeft. Inmiddels woont hij in een verpleeghuis in Utrecht. Als voormalig docent verpleegkunde volgt Ger zijn eigen zorg kritisch.

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij

Nadere informatie

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST

VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST - LEERLING SuccesformulesVoorkant_Opmaak 1 06-10-14 10:08 Pagina 1 VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST 1 anigap 80:01 41-01-60 1 kaampo_tnakroovselumrofseccus

Nadere informatie