Boeren, burgers en. buitenlui. za zo9 10september. gemeente Aalten. Thema Open Monumentendag 2017

Transcriptie

1 Boeren, burgers en buitenlui Thema Open Monumentendag 2017 za zo9 10september 2017 gemeente Aalten

2 Boeren, burgers en buitenlui Open Monumentendag gemeente Aalten 9 10 september 2017 In de gemeente Aalten worden in het kader van Open Monumentendag 2017 diverse activiteiten georganiseerd rond het thema Boeren, burgers en buitenlui. Daarmee ligt bij deze 31ste editie van het landelijke evenement de nadruk op mensen en op hun onderlinge economische en culturele relaties. Het thema verbindt stadsbewoners, plattelandsbewoners en mensen met een rondtrekkend bestaan, en het verbindt uiteenlopende historische perioden met het heden. Boeren, burgers en buitenlui, dat was van oudsher de uitroep waarmee de stadsomroeper de aandacht van het publiek trok. Met die drie begrippen was in feite iedereen genoemd: de bewoners van stad en land plus rondtrekkende mensen zonder vaste woonplaats. Het thema wijst op hun onderlinge relaties, en dus op voedsel, grondstoffen, handel, vervoer, communicatie, markten, kermissen en volksvermaak. Het is verbonden met talloze gebouwen, monumenten en andere objecten. De gemeente Aalten heeft een rijke plattelandscultuur. Er is nog veel terug te zien van het boerenleven: oude scholtengoederen, boerderijen en molens. Oude tradities worden in ere gehouden, zoals brood bakken in traditionele bakovens. Maar ook de taal, het Achterhoeks dialect is goed bewaard gebleven. Tijdens de opening van Open Monumentendag op kunt u een tiental zelfgeschreven gedichten in het dialect bewonderen. Een tiental monumentale panden in Aalten, Bredevoort, Dinxperlo en de omringende buurt schappen is geopend voor bezoekers. Veel eigenaren haken in op het thema. Zij tonen oude gebruiken of boeren gebruiksvoorwerpen in hun pand of op hun erf. Kijk voor meer informatie over de activiteiten op Meer informatie en filmmateriaal over monumentale panden in de gemeente Aalten vindt u op en via de QR-codes bij de monumentale panden in deze folder. Tenzij anders vermeld zijn de monumenten en activiteiten in deze folder op 9 en/of 10 september 2017 van tot uur gratis te bezoeken.

3 1 AALTENSE MUSEA Markt 14, Aalten Voormalig woonhuis/boerderij, uit de 16e eeuw. Het Aaltense museumcomplex omvat twee musea, het Aaltens Industrie Museum en Markt 12 Onderduikmuseum. Museum Markt 12 is een woonhuis anno 1944, met de kamer van de Ortskommandant, onderduikersruimte en kamer van Scheveningse evacuees. Foto expositie Aaltense boerderijen Bekijk een fotocollectie van Aaltense boerderijen. Tevens kunt u tussen de boeren gebruiks voorwerpen de oorsprong terugvinden van vele spreekwoorden. Op zondag is er van tot uur informatie te verkrijgen over de Aaltense boerderijgeschiedenis van Karel Aversteeg. Expositie Linnengoed Linnengoed, we gebruiken het dagelijks. Maar dat linnengoed niet alledaags hoeft te zijn, kunt u tijdens de expositie LinnenGoed ervaren. Bekijk ook de verschillen tussen het linnengoed van burgers en boeren. 3 AALTENSE SYNAGOGE Stationsstraat 7, Aalten De Aaltense Synagoge is volledig ingericht voor het houden van erediensten. Bezienswaardig zijn de Torarollen, perkamentrollen gehuld in prachtig geborduurde mantels, de Heilige Ark en het Mikwe. Expositie De wereld van Sebanjah Schilderijen over joodse thema s van Sijbrand Smit De tekeningen en schilderijen die Sijbrand Smit maakt hebben veelal een Joodse identiteit, die wortelt in zijn joodse afkomst: Kunst betekent voor hem emotie en die probeert hij uit te drukken in zijn beeldend werk. 4 CHR. COLLEGE SCHAERSVOORDE Stationsplein, Landbouwstraat 1, Aalten Openstelling van de ruimten waarin een glas-in-lood kunstwerk van Jan Ooms te zien is. Tevens is er uitleg over de restauratie van het raam. Toegankelijke ruimten zijn de entree, eerste verdieping, hal en plateau. 2 OUDE SINT-HELENAKERK Landstraat 22, Aalten De Oude Sint-Helenakerk is een laatgotische pseudobasiliek met een laat-romaanse toren. Hij is gewijd aan de moeder van de Romeinse keizer Constantijn de Grote die zich tot het Christendom had bekeerd. Het gebouw is geheel opgebouwd van tufsteen en wordt voor het eerst vermeld in 1152.

4 5 VOORMALIGE BURGEMEESTERS WONING AALTEN Haartsestraat 10, Aalten De voormalige burgermeesterwoning is in 1860 gebouwd als woonhuis. Bewoners waren in 1861 tot 1896 mr. L. Roelvink (burgemeester van 1861 tot 1886) daarna mr. W.C. Tack, burgemeester van 1896 tot 1909 van Aalten. Van 1916 tot 1918 was in het pand de christelijke school voor mulo gevestigd. Ook heeft het dienst gedaan als postkantoor. Er is een klompenmaker aanwezig die zijn ambacht zal uitoefenen. 6 BOERDERIJ EPPINK Romienendiek 4, Aalten Al in de 15e eeuw was sprake van een boerenhoeve op de plek waar zich nu de schitterend gelegen karakteristieke Achterhoekse boerderij Eppink bevindt, omringd door hoog op gaande statige eikenbomen en een prachtig aangelegde tuin met gazon, bloemenperken en een moestuin. De deel is sfeervol ingericht als een zogenaamde los hoes, een woon- en boerderijgedeelte. Tevens kunt u hier oude voer- en landbouwwerktuigen bekijken. Expositie gedichten over Aalten in het dialect Bewonder op de deel van Boerderij Eppink zelfgeschreven gedichten afkomstig van de gedichtenwedstrijd, waarbij eenieder zijn zelfgeschreven gedicht over Aalten, haar kernen en/of buitengebied in Achterhoeks dialect kon insturen. Tijdens de opening op worden de winnaars van deze wedstrijd bekend gemaakt. 7 DE BLEEKE MET THEEHUISJE Elshoekweg 20, Aalten Heinrich Driessen behoorde tot de grootste bombazijnfabrikeurs van Oost-Nederland. In 1832 richt hij een stoomblekerij in Dale op, de eerste in Oost- Gelderland. Die bouwplaats staat nu nog bekend als de Bleeke. Na de dood van Heinrich ging het bedrijf over op zoon Eduard. Eduard en zijn nazaten koesterden de bleek als een buitenplaats. Enkele onderdelen van de bebouwing zijn nog aanwezig zoals het theehuisje. De Bleek is nog een van de laatste getuigen van de katoennijverheid in Aalten. 8 HUIZE NIJHOF 10 september, uur Nijhofsweg 6, Aalten (Barlo) Herenboerderij Nijhof is in 1923 als vrijstaande villa gebouwd in neorenaissancestijl. De grote deel, de daele, is er in 1927 achter aan vast gebouwd. Heel het pand ademt de sfeer van de jaren 20 uit en bezit nog veel authentieke details. In dit monumentale pand is een royaal gastenverblijf ingericht. Gastenverblijf Huize Nijhof in Barlo is uitgeroepen tot Beste Bed & Breakfast van Nederland in 2010.

5 9 THEETUIN T LERINKSHOF Pasdijk 3, Lintelo (Aalten) Verscholen tussen het coulisselandschap vindt u theetuin t Lerinkshof. Slenter door de biologische bloemen- en siertuin langs houtwallen naar de weilanden met de Galloway runderen. Theetuin t Lerinkshof is genomineerd voor de Erfgoedprijs 2017 voor de combinatie van cultuurhistorie, landschapsbeheer en toerisme. 10 WENNINKMOLEN Gendringseweg 27, Lintelo (Aalten) De Wenninkmolen is een korenmolen in Lintelo. De molen werd in 1860 gebouwd door de familie Wennink. De maalstoel bevindt zich op de begane grond. Demonstraties en pannenkoeken Een dorsmolen demonstreert hoe vroeger het graan werd gedorst. Er zal ook een aantal stationair motoren te zien zijn. Vroeger werd de Wennink molen ook aangedreven door een motor. Er worden heerlijke pannenkoeken gebakken (en gegeten!) Tip! Fietsroutes langs de scholtengoederen Deze statige boerderijen en herenhuizen uit de vroege Middeleeuwen zijn karakteristiek voor het Nationaal Landschap en hebben een interessante historie. De routes (22 en 40 km) leiden u langs historische locaties, waaronder 12 scholtengoederen in de gemeenten Aalten en Winterswijk. De fietsbundel is voor 1,95 verkrijgbaar bij de VVV Aalten, Bredevoort, Dinxperlo en Winterswijk. 11 BOERDERIJ ESKES Walfortlaan 3, Aalten De boerenhoeve Eskes hoorde van oudsher bij havezate t Walfort en dateert uit tweede helft 18e eeuw (steen in gevel met inscriptie jaartal 1776). Het heeft nog zijn oorspronkelijke uiterlijk en de bijbehorende schuurtjes en waterput maken de erfinrichting compleet. Boerderij Eskes is het decor van een expositie over het werk van de WBE (WildBeheerEenheid). De expositie gaat over de jacht in deze regio. Daarnaast kunt u ter plekke deelnemen aan een winactie van Geldersch Landschap en Kasteelen. U maakt kans op een verblijf in een vakantiehuisje van het GLK. 12 KOPPELKERK BREDEVOORT Koppelkerk 35, Bredevoort Voormalige gereformeerde kerk. Tegenwoordig in gebruik als vrijplaats voor kunst en cultuur. Het pand biedt een podium voor beeldende kunst, muziek, literatuur en intellectuele verdieping. Expositie Breekijzer Breekt Uit Kunstenaarscollectief Breekijzer van de DRU Cultuurfabriek (Ulft) exposeert in kerken bovenzaal. Entree vrij. Op zaterdagavond, is er tevens een Jazzconcert van KAPOK om uur. Entree 10,-. 13 T BOERDEREJKEN 10 september, uur Kerkstraat 6, Bredevoort t Boerderijken is een stadsboerderij uit de 18e eeuw. Dit Rijksmonument, beter bekend als het Jansenhuusken, is voorzien van een originele bedstee en oude keuken.

6 14 MOLEN PRINS VAN ORANJE Landstraat 32-34, Bredevoort Gelegen op het enige overgebleven bastion van Bredevoort. Op dit bastion kwam in 1644 de eerste molen. Deze standerdmolen verbrandde in 1869, waarna in 1870 de huidige ronde stenen beltmolen werd gebouwd. De graanmolen draait en de molenaar vertelt u graag over het molenaarsberoep. Bijzondere houten molenconstructie aanwezig. Uitleg over zeilvoering. Handmaalmachientje aanwezig. 17 KERKJE DE RIETSTAP, uur Meniststraat 14, Dinxperlo De Rietstap is het kleinste kerkje van Nederland. Elke maand zijn hier wisselende exposities van kunstenaars uit de omgeving te zien. 15 VESTINGPARK ST. BERNARDUS Landstraat, Bredevoort Het Vestingpark in Bredevoort is sinds 2016 de naam voor een monumentale 19e-eeuwse tuin, oorspronkelijk behorend tot het sanatorium Sint Bernardus. De tuin ligt op de restanten van twee bolwerken en de stadswallen. Het zwevende pad volgt de contouren van de voormalige vestingwerken. In de tuin zijn een 19e-eeuws theehuisje, een Lourdesgrot en tbc-kuurhuisjes uit het begin van de 20e eeuw aanwezig. Vereniging Bredevoorts Belang is genomineerd voor de erfgoedprijs 2017 voor de realisatie van het Vestingpark in Bredevoort. 16 TEUNISMOLEN Teunismolenweg 4, De Heurne De Teunismolen is een achtkantige houten bovenkruier met belt (1820), gerestaureerd De inrichting bestaat uit één koppel maalstenen en diverse andere apparatuur. De molen wordt regelmatig door vrijwillige molenaars in bedrijf gesteld. Expositie Erich Schroër De in Bocholt (D) geboren kunstenaar Erich Schröer, is autodidact en precies dat geeft de charme aan zijn werk. Het niet ingepast zijn in een strak schema inspireert zijn creativiteit, maakt zijn kunst voor de kijker onmiddellijk toegankelijk en tastbaar. 18 GRENSLANDMUSEUM Markt 1b, Dinxperlo De vaste tentoonstelling in het museum is gewijd aan het wonen en werken in de grensstreek. Er wordt een beeld geschetst van de grens tussen Dinxperlo en Suderwick. De collectie bestaat uit authentiek materiaal zoals uniformen, documenten, foto s en in beslag genomen wapens en smokkelwaar. Expositie boeren, burgers, buitenlui Boeren, burgers en buitenlui. Hiermee werd iedereen aangesproken, niemand uitgezonderd. De gebruikelijke aanhef om hen te bereiken die op het land hun brood moesten verdienen, die binnen de grenzen van het dorp of stad woonden en dan nog al die anderen, niet genoemden. Met deze aanhef werden belangrijke berichten, door de dorpsomroeper, vocaal of op papier in de krant aangekondigd. Het Grenslandmuseum bootst de nostalgische sfeer van toen na in een vertrek van het voorhuis.

7 Extra activiteiten 19 PARELROUTE 10 september, uur Markt 14, Aalten Tijdens de parelroute laat gids Tonnie Stoltenburg u de bijzondere parels van Aalten zien. Hij neemt u mee naar plekken waar bekende boeren, burgers en buitenlui in Aalten hebben gewoond en geleefd. Start van de route is bij de Aaltense Musea, Markt 14, Aalten. De rondleiding duurt 1,5 tot 2 uur. 20 FIETSTOCHT LANGS BAKOVENS EN TEKSTPANELEN VAN KRISTINA LEKO Grenslandmuseum, Martk1b, Dinxperlo Bij het Grenslandmuseum aan de Markt 1 in Dinxperlo kunt u gratis een routebeschrijving halen. Dit is tevens het startpunt van de route. De fietsroute leidt u langs 9 tekstpanelen die herinneren aan het leven aan de grens. Bij een backoven onderweg (Surkse Backhüs of Bakoven Klompenhouwer) wordt er nog op de traditionele manier brood gebakken. U bent welkom om te komen proeven! BROODBAKKEN OP GROOTMOEDERS WIJZE Er is vrijwel geen boerengezin dat nog zelf brood bakt, maar vroeger was dit de normale gang van zaken. Bij veel boerderijen stond een bakoven waarmee het hele gezin of zelfs de buurt van brood werd voorzien. Stichting Bewaar t Olde zet zich in voor de restauratie en het weer in gebruik nemen van historische bakovens. Broodbakken op grootmoeders wijze kan in één van de gerestaureerde takkenbosof houtovens. Tijdens open Monumentendag kunt u bij een drietal van deze bakovens deze bakactiviteit van begin tot eind bijwonen: 21 SURKSE BACKHÜS, uur (opstoken), uur (brood met koffie) Lange Fohre 2, Suderwick (D) Vanaf uur speelt bij het Backhüs de trekzakgroep De Spölluu uit Dinxperlo en omgeving Nederlandse en Duitse volksmuziekliederen. 22 BAKOVEN KLOMPENHOUWER HAHNENHUUS 10 september, uur (deeg kneden), uur (opstoken), uur (brood met koffie) Aaltenseweg 76, Dinxperlo Vanaf uur spelen bij de bakoven de Pluckermuzikanten uit Dinxperlo Nederlandse en Duitse volksmuziekliederen. 23 BAKOVEN BOERDERIJ T BOKKEL Lichtenvoordsestraatweg 72, Aalten De geschiedenis van Landgoed Het Bokkel, vroeger Buckloo genoemd, gaat terug tot het jaar Meerdere boerderijen werden toen bewoond door families Te Bokkel. Sinds 1782 wordt deze boerderij bewoond door de familie Te Paske. Op 26 maart 1943 ging als gevolg van brandbommen de monumentale boerderij en alle bijgebouwen verloren. Met uitzondering van de bakoven die een eind verderop stond. De bakoven en de bijenstal zijn in oude luister hersteld. Bakker ten Barge bakt van uur brood. Tevens verkoop van brood en koekjes. Kijk voor meer informatie over de activiteiten op en Tenzij anders vermeld zijn de monumenten en activiteiten in deze folder op 9 en/of 10 september 2017 van tot uur gratis te bezoeken.

8 Erfgoedprijs gemeente Aalten 2017 Het college van B&W van de gemeente Aalten reikt jaarlijks de Erfgoedprijs uit. In 2017 zijn 3 kandidaten genomineerd voor de prijs: Vereniging Bredevoorts Belang voor de realisatie van het Vestingpark in Bredevoort Familie Te Kloeze, theetuin t Lerinkshof in Lintelo voor de combinatie van cultuurhistorie, landschapsbeheer en toerisme. 17 Verhalenvangers van het Onderduikmuseum Markt 12 voor het vangen van verhalen over het verleden. De winnaar van de Erfgoedprijs 2017 wordt bekend gemaakt tijdens de opening van de Open Monumentendag op zaterdag Fotografie Annet Piek