Beheersing van elektrocutiegevaar van hulpverleners bij 1500 V en 25 kv bovenleiding. Versie: 001

Transcriptie

1 Inframanagement Richtlijn Beheersing van elektrocutiegevaar van hulpverleners bij 1500 V en 25 kv bovenleiding Deel 1 Algemeen Beherende instantie: IM Infra Configuratie Beheer Inhoudverantwoordelijke instantie: IM Railsystemen Status: Definitief Uitgavedatum: Versie: 001 Documentnummer: RLN Behoudens de in of krachtens de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur Apart from the exceptions in or by virtue of the 1912 copyright law no part of this document may be reproduced or published by print, photocopying, microfilm or any other means without written permission from the author.

2 INHOUD 1 Inleiding Algemeen Doel Toepassingsgebied Uitgangpunten Wetgeving en normering Doelgroep Werkwijze Algemeen Afloopschema Alarmering Ruim uitschakelen 1500 V Complete Lijn Uitschakelen 25 kv Onderscheid 1500 V, 25 kv en de zone gebieden Blussen nabij bovenleiding Herstel infra en aarden Tunnels Uitschakelen bij tunnels Revisiegegevens...12 Richtlijn versie001 pag. 2 / 14

3 1 Inleiding 1.1 Algemeen Dit deel van de richtlijn vormt een onlosmakelijk geheel met de overige delen van deze richtlijn en worden functioneel als één geheel beschouwd. Deze richtlijn bestaat uit 4 delen Deel 1: Algemeen Deel 2: Uitschakelprocedures 1500 V en 25 kv Deel 3: Brandblussen nabij bovenleiding Deel 4: Herstel infra 1.2 Doel De procedure, beheersing van elektrocutiegevaar van hulpverleners bij 1500 V en 25 kv bovenleiding, is een procedure om in geval van een calamiteit zo snel mogelijk een voor de overheidshulpdiensten ter plaatse veilige werksituatie te creëren. Met veilig wordt in dit kader verstaan: het voorkomen van elektrocutie van personeel van de overheidshulpdiensten door de bovenleidingspanning. Nadat een melding is ontvangen van een calamiteit op of nabij het spoor, worden de betreffende overheidshulpdiensten gealarmeerd, en geldt deze richtlijn voor het veiligstellen van de bovenleidingspanning. 1.3 Toepassingsgebied De richtlijn geldt voor alle bij ProRail in beheer zijnde sporen, met uitzondering van spoortunnels, waarvan de algemene werkwijze beschreven is in deel 1 van deze richtlijn. 1.4 Uitgangpunten Veiligheid van de medewerkers van overheidshulpdiensten heeft de hoogste prioriteit en dat is een reden om in de procedure tot het veiligstellen van de bovenleiding voldoende zekerheden in te bouwen om een hoge betrouwbaarheid van veiligstellen van de bovenleidingspanning te creëren. Bij het opzetten van de procedures is rekening gehouden met de noodzaak voor hoge betrouwbaarheid en het belang dat verbonden is aan de redding van slachtoffers en het voorkomen van escalatie van de calamiteit. 1.5 Wetgeving en normering Elektrotechnische werkzaamheden dienen te worden uitgevoerd in overeenstemming met de geldende normen voor veilig werken aan elektrotechnische installaties. Hiertoe behoort ten eerste het Arbobesluit, de bijbehorende Arbo-beleidsregels en de verwijzingen hierin naar de elektrotechnische veiligheidsnormen. Het betreft hier de volgende NEN-EN normen: NEN-EN Operation of electrical installations NEN 3840 Bedrijfsvoering van elektrische installaties. Op deze richtlijn is eveneens van toepassing de ProRail richtlijn RLN00128, Veiligheidsvoorschrift voor werkzaamheden aan (of in de nabijheid van) elektrische hoogspanningsinstallaties van ProRail, die gebaseerd is op de normen EN en NEN Richtlijn versie001 pag. 3 / 14

4 De normen schrijven een werkwijze voor bij het veiligstelling ten behoeve van werkzaamheden die gebaseerd is op de volgende handelingen: 1. Volledig scheiden 2. Beveiligen tegen wederinschakelen 3. Controleren spanningsloosheid 4. Zorgen voor aarding en kortsluiting op de werkplek, en 5. Zorgen voor bescherming t.o.v. naastgelegen actieve delen. Bij het uitvoeren van de genoemde werkzaamheden volgens de bovengenoemde normen worden eisen gesteld aan het opleidingsniveau van de uitvoerenden. Daarbij is voorzien dat, in geval van calamiteit, opgeleide uitvoerenden niet tijdig op de locatie aanwezig kunnen zijn en dat tegelijkertijd de calamiteit een snelle inzet vereist om slachtoffers en/of escalatie van de calamiteit te voorkomen. Om tot een effectieve werkwijze te komen zijn procedures ontwikkeld die niet geheel verlopen volgens de werkwijze van de genoemde normen, maar wel een hoog niveau van veiligheid. garanderen. De veiligheid van de beschreven procedures is getoetst door middel van een onafhankelijke risicoanalyse. De procedures zijn bij spoorlijnen Ruim Uitschakelen (RU) en bij 25 kv spoorlijnen Complete Lijn Uitschakeling (CLU). Met deze procedures voldoet Prorail aan de geldende Arbo-beleidregels. De invulling van deze procedures is beschreven in hoofdstuk 2. Richtlijn versie001 pag. 4 / 14

5 1.6 Doelgroep Organisatie ProRail Verkeersleiding ProRail Inframanagement Procesaannemer Brandweer Functionaris Treindienstleider Medewerker Backoffice Algemeen Leider Bediendeskundige Schakel en Meldcentrum Installatieverantwoordelijken A + B Werkverantwoordelijke Energievoorziening Ploegleider Energievoorziening Vakbekwaam persoon Energievoorziening Bevelvoerende Officier van Dienst Centralist Regionale Alarm Centrale Richtlijn versie001 pag. 5 / 14

6 2 Werkwijze 2.1 Algemeen Om blus- of reddingswerkzaamheden aan en/of in de nabijheid van de bovenleiding te kunnen uitvoeren, moet deze elektrisch veiliggesteld zijn. Dat wil zeggen dat de spanning is afgeschakeld en dat bovendien zeker is gesteld dat de spanning niet terug kan komen. Evenmin mogen er gevaarlijke aanraakspanningen kunnen voorkomen. Hiervoor wordt een aantal stappen genomen die hierna omschreven worden. Het veiligstellen begint met het uitschakelen van de bovenleidingspanning. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de conventionele lijnen met een bovenleidingspanning van en de HSL en de Betuweroute met 25 kv bovenleidingspanning. Bij bovenleidingen wordt Ruim Uitgeschakeld en wordt door de brandweer de veiligheidstester toegepast, bij 25 kv bovenleiding wordt de complete lijn uitgeschakeld, en wordt door de brandweer de spanningloosheid gecontroleerd met een 25kV spanningtester. Het proces van Ruim Uitschakelen en Complete Lijn Uitschakeling wordt beschreven in deel 2 van deze richtlijn. In gebieden waar en 25 kv elkaar zo dicht naderen dat beide spanningsniveaus mogelijk bij de calamiteit en/of de bestrijding van de calamiteit betrokken worden, wordt een werkwijze gevolgd die voor beide spanningsniveaus veilig is: Indien een calamiteit in een overgangszone plaats vindt, wordt ter hoogte van de calamiteitenplek zowel het betreffende systeem als het aangrenzende systeem uitgeschakeld. Deze gebieden worden overgangzones genoemd, en zijn in deze richtlijn gedefinieerd als 1500 V zone en 25kV zone. De bovenleiding wordt pas in een later stadium, door een Werkverantwoordelijke Energievoorziening van de infraorganisatie kortsluitvast geaard. (De Werkverantwoordelijke kan het aanbrengen van de aarding delegeren aan een Vakbekwaam persoon.) Dit kortsluitvast aarden gebeurt ter plaatse. Het doel hiervan is voorwaarden scheppen voor het herstel van de infrastructuur. Na het kortsluitvast aarden is het mogelijk om het uitgeschakelde gebied te verkleinen. Ten gevolge van het feit dat Ruim Uitschakelen en Complete Lijn Uitschakeling een grote invloed op de beschikbaarheid van de spoorweg infra hebben en elders tot ongewenste situaties leiden, is het van belang de werkwijze te richten op het zo spoedig mogelijk weer geheel/gedeeltelijk beschikbaar krijgen van de spoorinfra. 2.2 Afloopschema Om een overzicht te geven van activiteiten en de onderlinge samenhang is het volgende afloopschema gegeven. De verschillende onderdelen hiervan worden verderop uitgewerkt. Richtlijn versie001 pag. 6 / 14

7 Procedure Calamiteiten Uitschakeling bovenleiding op verzoek van de brandweer Uitschakeling bovenleiding nodig volgens Trein Incident Scenario's Melding TIS of melding kV Zone 25kV Volgens Deel 2 Procedure RU en CLU Start Ruim Uitschakelen Start RU en CLU Start RU en CLU Start CLU Volgens Deel 3 Blussen nabij Bovenleiding Hulpwerkzaamheden met beperkende condities mogelijk Bevestiging RU gereed Bevestiging RU en CLU gereed Bevestiging RU en CLU gereed Bevestiging CLU gereed Plaatsen veiligheids -tester Plaatsen veiligheids -tester Toepassen 25 kv spanningtester Toepassen 25 kv spanningtester Hulpwerkzaamheden zonder beperkende condities mogelijk Volgens Deel 4 Procedure Aarden en Herstel Kortsluitvast aarden Verkleinen uitgeschakeld gebied ten behoeve van herstel infra Figuur 1: afloopschema. De afloop wordt in dit deel globaal omschreven, verdere detaillering volgt in de vigerende delen. In grote lijnen is de afloop als volgt: Richtlijn versie001 pag. 7 / 14

8 2.3 Alarmering Na een incident volgt een alarmering. Hierop worden behalve de verschillende ProRail onderdelen de brandweer en de Werkverantwoordelijke Energievoorziening gealarmeerd. Bij een aantal gedefinieerde Trein Incident Scenario s wordt voorgeschreven dat de bovenleiding spanningsloos gemaakt dient te worden. Door ProRail wordt daarop de procedure voor het Ruim Uitschakelen en of Complete Lijn Uitschakelen gestart. De brandweer kan wanneer de bevestiging Uitgeschakeld en geaard gereed ontvangen is de spanningsloosheid van de bovenleiding testen en daarna starten met de reddings- en bluswerkzaamheden. Zolang deze bevestiging niet ontvangen is, kunnen onder beperkende condities, conform deel 3 reddings- en bluswerkzaamheden uitgevoerd worden. 2.4 Ruim uitschakelen 1500 V De werkwijze om een veilige werkplek voor de hulpdiensten te creëren bij 1500 V bovenleidingsystemen, is de procedure Ruim Uitschakelen. De relatie van de procedure met de in de veiligheidsnormen is hier weergeven. De procedure Ruim uitschakelen voorziet in het uitschakelen van de bovenleiding van de calamiteiten plek en van de aangrenzende bovenleidinggroepen. Op die manier ontstaan minimaal twee elektrische scheidingen tussen spanningvoerende delen en de werkplek. Hiermee wordt voldaan aan de volgende punten uit de veiligheidsnormen: Volledig scheiden Beveiligen tegen wederinschakelen Controleren spanningsloosheid Zorgen voor aarding en kortsluiting op de werkplek, en Zorgen voor bescherming t.o.v. naastgelegen actieve delen. Ook de parallellopende bovenleidingen en de belendende groepen op een emplacement worden uitgeschakeld. Hiermee wordt het volgende punt afgedekt: Zorgen voor bescherming t.o.v. naastgelegen actieve delen. De brandweer plaatst de veiligheidstester bij, nadat de bevestiging is ontvangen dat ruim uitschakelen (RU) is voltooid, en voert daarmee de volgende functies uit: Beveiligen tegen wederinschakelen Controleren spanningsloosheid Zorgen voor een voldoende mate van aarding en kortsluiting van de bovenleiding. Op dat moment kan de bovenleiding veilig worden beschouwd. In de fase daarna wordt door een Werkverantwoordelijke Energievoorziening een kortsluitvaste aarding aangebracht, met als doel de uitgeschakelde gebieden te kunnen verkleinen. 2.5 Complete Lijn Uitschakelen 25 kv Bij 25kV systemen wordt door middel van de Complete Lijn Uitschakeling een compleet tracé van de Betuweroute of HSL uitgeschakeld. Hierbij worden alle voedingspunten afgeschakeld en wordt de wederinschakeling geblokkeerd. Daarmee wordt voldaan aan de volgende eisen uit de regelgeving: Volledig scheiden Beveiligen tegen wederinschakelen Controleren spanningsloosheid Zorgen voor bescherming t.o.v. naastgelegen actieve delen. Richtlijn versie001 pag. 8 / 14

9 Vervolgens worden aardingschakelaars op afstand ingeschakeld en de uitschakeling daarvan wordt geblokkeerd. De posities van de aardingschakelaars zijn zodanig gekozen dat terugkeer van de spanning vanuit de voedingsstations, aangrenzende internationale baanvakken en de door de invloed van hoogspanningslijnen geen gevaarlijke spanningen kunnen opleveren. Daarmee wordt voldaan aan de volgende punten: Beveiligen tegen wederinschakelen Controleren spanningsloosheid Zorgen voor aarding en kortsluiting De afwijking ten opzichte van de norm is: er wordt op afstand geaard en niet op de werkplek. De gevolgde methode om af te schakelen en te aarden is dermate robuust en onderbouwd met een risicoanalyse, dat van een zelfde veiligheidsniveau op de werkplek kan worden uitgegaan in vergelijking tot uitvoering volgens de norm. Nadat de bevelvoerende de bevestiging heeft ontvangen dat Complete Lijn Uitschakeling (CLU) is voltooid, wordt het controleren op spanningsloosheid nogmaals ter plaatse uitgevoerd door de brandweer, met behulp van een 25 kv spanningtester. Om er voor te zorgen dat er in het meest kritische deel van de communicatie van RAC naar bevelvoerende ter plaatse geen fout optreedt, wordt deze bevestiging zowel telefonisch als met een tekstbericht overgedragen. 2.6 Onderscheid 1500 V, 25 kv en de zone gebieden Voor de werkwijze van het veiligstellen is het nodig om onderscheid te maken tussen de 1500 V en 25 kv systemen. De verschillende spanningen vragen om werken met specifieke apparatuur en specifieke handelingen die gebonden zijn aan het spanningsniveau. Daarnaast is nog een speciaal regime in de zones waar beide systemen dicht bij elkaar liggen, de zone gebieden. Omdat in een dergelijk geval dat beide spanningen bij de calamiteit betrokken kunnen zijn of omdat de brandweer zich bij de benadering kan vergissen, worden bij calamiteiten in deze gebieden beide spanningen uitgeschakeld. Hiermee wordt ook voldaan aan de eis: Zorgen voor bescherming t.o.v. naastgelegen actieve delen. De twee verschillende spanningsniveaus zijn op de volgende wijze te onderscheiden. In eerste plaats wordt op het kaartmateriaal dat gebruikt wordt door de overheidshulpdiensten en de infra-organisatie het spanningsniveau aangegeven. De algemene informatie hierbij is dat de doorgaande baan van Betuweroute en HSL: een systeemspanning van 25kV hebben. De raakvlakken van 25 kv en die gevormd worden door parallelloop of spanningsluizen, worden aangeduid als 25kV-zone respectievelijk -zone. Spanningsluizen zijn overgangen van verschillende spanningsniveaus in de bovenleiding. Ter plaatse van deze spanningsluizen kan het voorkomen dat het spanningsniveau niet duidelijk vast te stellen is, of dat er niet correct getest kan worden, bijvoorbeeld omdat de aanwezige rijdraden altijd geaard zijn. In deze zone kan door OHD derhalve niet getest worden. Deze zone wordt aangeduid als BRW NIET TESTEN. Bij een calamiteit in deze zone wordt de test van spanningloosheid door OHD uitgevoerd aan weerszijden van deze zone: bij portalen waar de indicatie zone en 25 kv zone is aangebracht. De principes voor het onderscheid van de zones zijn weergegeven in bijlage A. De zones zijn herkenbaar in het veld doordat op iedere bovenleidingpaal en iedere toegangsdeur van de geluidsschermen in de overgangszones een zoneaanduiding wordt aangebracht. De tekst daarvan is: 1500 V respectievelijk 25 kv respectievelijk BRW NIET TESTEN. Richtlijn versie001 pag. 9 / 14

10 2.7 Blussen nabij bovenleiding Omdat er altijd een tijdverschil kan bestaan tussen het moment dat hulpwerkzaamheden gestart moeten/kunnen worden en het moment waarop de bovenleiding gegarandeerd is veiliggesteld, kunnen de hulpwerkzaamheden gestart worden met beperkende condities. De beperkingen zijn er om elektrocutiegevaar te voorkomen. Onderscheid wordt gemaakt tussen blussen onder spanning en overige werkzaamheden. Bluswerkzaamheden zijn gebonden aan deel 3 Blussen nabij bovenleiding. Bij overige hulpwerkzaamheden moet de afstand tot spanningvoerende delen groter zijn dan 1,5 meter. 2.8 Herstel infra en aarden Wanneer het bij een calamiteit noodzakelijk is gebleken de bovenleidingspanning uit te schakelen, gebeurt dit door middel van de procedure Ruim Uitschakelen en/of Complete Lijn Uitschakeling. Hierbij wordt een groot gebied van het tractievoedingsysteem uitgeschakeld. Omdat dit elders tot sterk verstorende effecten leidt, is het van belang de voorziening zo snel mogelijk te herstellen. Wanneer ter plaatste van de calamiteit een kortsluitvaste aarding is aangebracht kan overgegaan worden tot het verkleinen van het uitgeschakelde gebied. De procedure hiervoor is beschreven in Deel 4 van deze richtlijn: Herstel Infra. Richtlijn versie001 pag. 10 / 14

11 3 Tunnels 3.1 Uitschakelen bij tunnels Bij calamiteit in een tunnel geldt altijd een specifiek calamiteitenplan voor de betreffende tunnel. De algemene regel voor tunnels is dat de aanval vanuit de commandoruimte van de tunnel geleid wordt. Van hieruit is er direct overleg tussen bevelvoerende en het SMC over het uitschakelen van de tractievoeding. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is dat er bij tunnels voor reizigerstreinen gebruik gemaakt wordt van de naastgelegen tunnelbuis voor evacuatie en gewondentransport, het zogenaamde langstransport. Om die reden is een complete lijn uitschakeling hier niet gewenst, maar wordt per tunnelbuis uitgeschakeld. Als extra zekerstelling zijn bij tunnels aardingschakelaars ten behoeve van de brandweer aangebracht. Het proces van het veiligstellen is nader omschreven in deel 2 van deze richtlijn en het proces van weerinschakeling in deel 4. Richtlijn versie001 pag. 11 / 14

12 4 Revisiegegevens Datum Versie Hoofdstuk/ paragraaf Wijziging Richtlijn versie001 pag. 12 / 14

13 Bijlage A Definitie en toelichting van de raakvlakken tussen 1500 V en 25 kv spoor : de zogenaamde zonegebieden. Verschillende vormen van zonegebieden zoals parallelloop, kruisingen en spanningssluizen dienen per project in het kaartmateriaal opgenomen en gemarkeerd te worden. Voor de definitie van de zonegebieden gelden de onderstaande richtlijnen. Parallelloop 25 kv 25kV 25kV 25kV spoor spoor Zone gebied is van toepassing indien de afstand zo gering is dat verwisseling van sporen op kan treden, en er geen fysieke scheiding tussen de spoorlijnen aanwezig is, zoals hekwerken of wegen. In de onderstaande tekeningen zijn de afmetingen opgenomen voor de zonegebieden. De maat van 750 meter is gebaseerd op de maximale treinlengte voor de Betuweroute: 750 meter. Voor HSL is de maximale treinlengte 400 meter en kunnen de zonegebieden dienovereenkomstig korter uitgevoerd worden 25 kv Spanningsluis 25kV BRW NIET TESTEN 750 m 750 m 25kV spoor Geaard tussenstuk spoor Richtlijn versie001 pag. 13 / 14

14 25 kv Kruising < 750m spoor 25kV < 750m 25kV spoor 750m Kruising met intakking 25 kv spoor 750m 25 kv 750m 750m 25kV BRW NIET TESTEN 30m 25kV spoor Voorbeeld: wanneer in de aftakking bij Geldermalsen in de zone een calamiteit optreedt: dan dient het betreffende deel van de lijn Utrecht-Den Bosch Ruim Uitgeschakeld te worden en dient Betuweroute A15 van Sophia Zevenaar Compleet Uitgeschakeld te worden. Richtlijn versie001 pag. 14 / 14