RESTAURATIES VAN KLASSE II CAVITEITEN IN HET MELKGEBIT MET COMPOMEREN: REVIEW VAN DE LITERATUUR.

Transcriptie

1 Academiejaar RESTAURATIES VAN KLASSE II CAVITEITEN IN HET MELKGEBIT MET COMPOMEREN: REVIEW VAN DE LITERATUUR. Nele FAICT Promotor: Prof. dr. Luc Marks Masterproef voorgedragen in de Tweede Master in het kader van de opleiding tot TANDARTS

2

3 Academiejaar RESTAURATIES VAN KLASSE II CAVITEITEN IN HET MELKGEBIT MET COMPOMEREN: REVIEW VAN DE LITERATUUR. Nele FAICT Promotor: Prof. dr. Luc Marks Masterproef voorgedragen in de Tweede Master in het kader van de opleiding tot TANDARTS

4 De auteur(s) en de promotor geven de toelating deze Masterproef voor consultatie beschikbaar te stellen en delen ervan te kopiëren voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik valt onder de beperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder met betrekking tot de verplichting uitdrukkelijk de bron te vermelden bij het aanhalen van resultaten uit deze Masterproef. 24 april 2010 (handtekening promotor) Nele Faict Prof. dr. Luc Marks

5 Abstract... 1 Inleiding... 2 Methodologie... 5 Zoektermen... 5 Databanken... 5 Inclusie- en exclusiecriteria... 5 Criteria... 6 Resultaten... 9 Artikel 15 (16/22) Kavvadia et al. (2004)... 9 Artikel 2323 (16/22) Marks et al. (1999) Artikel 26 (16/22) Pascon et al. (2006) Artikel 31 (16/22) Turgut et al. (2004) Artikel 10 (15/22) Duggal et al. (2002) Artikel 25 (15/22) Papagiannoulis et al. (1999) Artikel 1 (14/22) Andersson-Wenckert et al. (1997) Artikel 6 (14/22) Cehreli et al. (2006) Artikel 20 (14/22) Louw et al. (1999) Artikel 29 (14/22) Soncini et al. (2007) Artikel 22 (14/22) Marks et al. (1999) Artikel 33 (14/22) Welbury et al. (2000) Artikel 2 (12/22) Attin et al. (2001) Artikel 4 (12/22) Attin et al. (2000) Artikel 9 (12/22) Daou et al. (2008) Artikel 13 (12/22) Gross et al. (2001) Artikel 14 (12/22) Hse en Wei (1997) Artikel 21 (12/22) Marks et al. (2000) Artikel 35 (12/22) Zulfikaroglu et al. (2008) Artikel 3 (10/22) Attin et al. (1998)... 28

6 Artikel 5 (10/22) Aylin Akbay et al. (2009) Artikel 27 (9/22) Qvist et al. (2004) Artikel 28 (8/22) Roeters et al. (1998) Artikel 24 (10/22) Mass et al. (1999) retrospectief onderzoek Artikel 18 en 19 Krämer et al. (2007) review Artikel 34 Yengopal et al. (2009) review Conclusies PAM-C PAM-C en amalgaam PAM-C en GIC PAM-C en composiet PAM-C en voorbehandeling Discussie Besluit Referentielijst BIJLAGE 1: criteria getoetst aan de artikels BIJLAGE 2: Engelstalig abstract BIJLAGE 3: Engelstalig artikel

7 Abstract ACHTERGROND Er bestaan een groot aantal studies omtrent het gebruik van compomeren (PAM-C of polyzuurgemodificeerde composieten) in klasse II caviteiten in het melkgebit. Deze onderzoeken worden gekenmerkt door een diversiteit in onder andere de onderzochte materialen en onderzoekstermijnen. DOEL Het doel van deze masterproef bestaat erin de bestaande artikels te bespreken en te evalueren door middel van een systematische review. METHODEN Om relevante artikels te verzamelen werd een uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd. De gevonden artikels werden vervolgens geëvalueerd aan de hand van de criteria opgegeven in het artikel van Kilpatrick and Neumann (16). RESULTATEN Afhankelijk van het onderwerp van het onderzoek, werden de artikels verdeeld in volgende groepen: PAM-C, PAM-C en amalgaam, PAM-C en GIC (glasionomeercementen), PAM-C en hybride composieten, PAM-C en voorbehandeling. CONCLUSIES De bevindingen leiden tot de conclusie dat PAM-C een alternatief kan zijn voor andere restauratieve materialen gebruikt in het melkgebit, behalve bij elementen met een pulpotomie of pulpectomie. De plaatsing van compomeren duurt langer dan de plaatsing van amalgaam, maar de procedure heeft minder behandelstappen en bijgevolg een kortere behandelduur dan composieten. Echter, enige therapietrouw blijft essentieel. 1

8 Inleiding In de kindertandheelkunde worden compomeren doorgaans als de hedendaagse restauratiematerialen naar voor geschoven voor restauraties in het melkgebit. Wordt deze keuze echter, in de literatuur, ondersteund door langetermijnevaluaties? In volgende literatuurstudie wordt het gebruik van compomeren bij kinderen met klasse II caviteiten op de lange termijn onderzocht. Polyzuur-gemodificeerde composieten (PAM-C) ook benoemd als compomeren zijn een direct restauratief materiaal, die onder invloed van licht uitharden. Dit restauratiemateriaal wordt frequent gebruikt, voornamelijk in de kindertandheelkunde. Compomeren, geëvolueerd uit composieten, zijn sinds 1993 op de markt gebracht uit nood aan nieuwe materialen, ter vervanging van het in onbruik rakende amalgaam. Amalgaam is lange tijd hét standaard restauratiemateriaal geweest in de tandheelkunde en heeft zich gedurende deze periode ook bewezen. Amalgaam is relatief techniekongevoelig en kan gebruikt worden in grote occlusiedragende caviteiten (14) toch worden de nadelen ervan steeds sterker benadrukt in de huidige maatschappij. Vooral op het gebruik bij restauraties in het melkgebit komt er groeiende kritiek. In diverse landen zijn er aanbevelingen om dit materiaal niet langer te gebruiken bij kinderen (26). Amalgaam bestaat uit een legering van hoofdzakelijk zilverpoeder en kwik. Vooral kwik heeft een negatieve impact op het milieu en een al dan niet nefaste invloed op de gezondheid van de patiënt. In onze maatschappij behoort de grijze amalgaamrestauraties ook niet meer tot de milieubewuste, esthetische en andere wensen van de patiënt. De fysische en mechanische eigenschappen van compomeren zijn inferieur aan composieten maar toch beter dan een aantal versterkte glasionomeercementen (GIC). Dit is analoog voor de slijtageweerstand (24). Enkele van de eigenschappen worden overgenomen van composieten (bv. lichtuithardend), andere van de GIC (bv. potentieel om fluoride vrij te stellen). Hechting aan glazuur en dentine is mogelijk door het gebruik van een bondingssysteem. 2

9 Als indicaties en contra-indicaties voor het melkgebit werd door Garcia-Godoy (2000) het volgende vooropgesteld: Indicaties: - Kleine initiële laesies - Verzwakte knobbels van posterieure tanden - Voor esthetiek nodige tandkleurige restauraties - Klasse III en V restauraties en restauraties bij early childhood caries - Conservatieve klasse I en II restauraties - Patiënten met kwik-gevoeligheid of die zich bekommeren om het gebruik van kwik Potentiële contra-indicaties: - Niet mogelijk om een droog werkveld te behouden - Zware belasting van het element en slijtage van de natuurlijke dentitie - Patiënten met beperkte manuele vaardigheid of onvoldoende mondhygiëne - Patiënten met hoge cariësactiviteit en hoog cariësrisico - Uitermate grote restauraties met centrische stop op composiet oppervlak In de literatuur verschenen eerder twee review-artikels van Krämer et al. (18,19). Het eerste artikel handelt over compomeren als restauratief materiaal bij kinderen, het tweede artikel bespreekt de restauratieve materialen in het melkgebit bij poly-cariëspatiënten, zonder hierbij op compomeren te focussen. In Compomers in restorative therapy of children: a literature review concludeert Krämer dat compomeren kunnen gebruikt worden als alternatief voor amalgaam. De patiënt dient hierbij wel enkele ogenblikken therapietrouw te zijn, zodat behandeling kan gebeuren zonder dat de caviteit gecontamineerd wordt. Hierbij merkt Krämer ook op dat indien dit niet gebeurt de GIC beter aangewezen zijn. Sterk vervallen kronen vormen een contra-indicatie, deze worden best met stalen kronen behandeld. In de andere review uit 2007 (19) analyseert Krämer de sterktes en zwaktes van elke techniek. Voor compomeren stelden de auteurs dat deze in melkelementen de beste uitkomst op lange termijn toonden. Composiet kan hetzelfde langetermijnresultaat geven, maar is meer techniekgevoelig en eist meer van de patiënt. 3

10 In Dental fillings for the treatment of caries in the primary dentition besluiten de onderzoekers van de Cochrane Collaboration dat er geen verschil kan worden aangetoond tussen de verschillende restauratiematerialen. Opmerkelijk hierbij is dat slechts drie artikels opgenomen werden. De onderzoekers motiveerden hierbij dat dit beperkte aantal geselecteerde artikels te wijten is aan het feit dat veel studies niet voldeden aan de inclusiecriteria of dat de artikels onvoldoende bruikbare informatie bevatten om geanalyseerd te worden volgens hun gekozen methodologie. Het doel van dit onderzoek is na te gaan of er voldoende onderbouwing in de literatuur terug te vinden is op de vraag of compomeren een goed alternatief vormen voor amalgaam of andere materialen bij restauraties in het melkgebit. Er zijn een aantal langetermijnstudies verschenen over compomeren. Deze studies belichten elk een ander aspect van dit restauratiemateriaal. In de literatuur is er een grote diversiteit te merken, ofwel wordt er tussen compomeren onderling een vergelijking gemaakt, ofwel maakt met een vergelijking met andere restauratieve materialen (bv. amalgaam, GIC of composiet). Om tegemoet te komen aan de grote diversiteit, is het de bedoeling op basis van deze literatuurgegevens een algemene conclusie te trekken over het gebruik van compomeren in het melkgebit in klasse II caviteiten. Over compomeren bestaan immers verschillende langetermijnstudies die elk een ander aspect van compomeren belichten zodat een grote diversiteit aan literatuur compomeren onderling vergelijkt met andere materialen (o.a. amalgaam, GIC en composiet). Op basis van deze literatuurgegevens is het de bedoeling een algemene conclusie te trekken betreffende het langetermijngebruik van compomeren in melktanden in klasse II caviteiten. Kunnen compomeren een waardig alternatief zijn voor andere restauratieve materialen, in gecarieerde melkmolaren op lange termijn? 4

11 Methodologie Zoektermen De zoektermen werden opgesteld op basis van drie artikels (Kilpatrick and Neumann, 2007; Chadwick and Evans, 2007; Koupis et al., 2007). Deze zoektermen zijn: compomers primary teeth class II; compomers primary teeth class II; compomers primary teeth; Dyract primary teeth; Dyract [Substance Name] primary teeth class II; Compoglass [Substance Name] primary teeth class II; compomers primary teeth; compomers class II child; compomers class II child; compomers class II + limits (all child); compomers primary teeth class II restorations; Dyract primary teeth class II; Tooth, deciduous [MeSH] AND compomers [MeSH]; Tooth, deciduous [MeSH] AND compomers [MeSH] class II; Elan (compomer) [Substance Name]; Compoglass [Substance Name] primary teeth; Magic Fil [Substance Name]; F2000 [Substance Name] primary teeth ; "Polyacid-Modified Composite Resins" "primary-teeth" "class II"; "Polyacid-Modified Composite Resins" "deciduous teeth" "class II". De resultaten van deze zoekacties resulteerden echter vaak tot dezelfde artikels. Aan de hand van de inclusie- en exclusiecriteria (zie verder) werden vierentwintig artikels (1-6,9,10,13-15,20-29,31,33,35) bij de zoekactie gevonden. Ook werden drie reviews gevonden (18,19,34). Databanken De bovengenoemde zoektermen werden in Pubmed, Google Scholar, Cochrane Libary en Sumsearch ingevoerd. Alle artikels waren terug te vinden in de resultaten van de eerste twee databanken, Pubmed en Google Scholar. De zoekresultaten bekomen via Sumsearch en Cochrane verwezen telkens naar de reeds gevonden artikels in Pubmed. Inclusie- en exclusiecriteria Een selectie van de artikels werd gemaakt op basis van: - in-vitro of dierstudies: werden uitgesloten uit het onderzoek; - de tijdsduur: er werd een minimale tijdsduur van twaalf maanden opgelegd, om tegemoet te komen aan de grote variatie aan duur van het onderzoek in de verschillende artikels; 5

12 - het juiste type caviteit in het melkgebit: enkel artikels waarbij klasse II caviteiten in het melkgebit werden onderzocht worden in deze masterproef opgenomen; - de datum van publicatie: de publicatie van het artikel moet van na 1996 zijn. Voor 1996 zijn er geen langetermijnonderzoeken (minimaal twaalf maanden) met compomeren verschenen in de literatuur. Criteria Deze criteria werden opgesteld aan de hand van de artikels van Killpatrick en Neumann (2007) (16). Het opzet bij dit artikel is analoog aan deze van de masterproef, maar focust op het gebruik van amalgaam in plaats van compomeer. Daarom werden modificaties doorgevoerd om deze criteria bruikbaar te maken voor compomeren. Deze criteria zijn: 1. publicatie in een peer-reviewed tijdschrift; 2. prospectieve studie; 3. powerberekening gegeven; 4. inclusiecriteria weergegeven; 5. exclusiecriteria weergegeven; 6. tandenselectie gegeven; 7. vastgestelde cariësstatus (dmfs/dmft) gerapporteerd; 8. groepscriteria gegeven (leeftijd, geslacht, ras); 9. classificatie of gemaksgewijze vastlegging van caviteit/restauratiemateriaal; 10. details gegeven over behandelaar (aantal, ervaring, omstandigheden); 11. training en kalibrering van de behandelaars gerapporteerd; 12. details over de techniek gegeven (lokale anesthesie, isolatie, polijsten, enz.); 13. toewijzing van personen door een acceptabel systeem, randomisatie uitgelegd; 14. pre- en postoperatieve röntgenfoto s genomen; 15. criteria van postoperatieve beoordeling gegeven; 16. postoperatieve beoordeling was geblindeerd; 17. gekalibreerde onderzoekers bij postoperatieve beoordeling; 18. kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve onderzoekers; 19. tijd tot mislukking/vervanging was minimum 24 maand; 6

13 20. geschikte statistische test gebruikt; 21. fluoride-achtergrond gemeld; 22. conclusie is gebaseerd op resultaten. Alle gevonden literatuur met uitzondering van de reviews werden aan deze criteria getoetst. De aanwezigheid van elk criteria in het artikel staat voor één punt, wat tot een globale score voor elk artikel leidde. De maximaal te behalen score is dus tweeëntwintig. De toewijzing van de punten wordt in de tabel weergegeven. 7

14 ARTIKELNUMMER: Publicatie in een peer-reviewed tijdschrift Prospectieve studie Powerberekening 1 1 Inclusiecriteria Exclusiecriteria Tandenselectie Vastgestelde cariësstatus (dmfs/dmft) Groepscriteria (leeftijd, geslacht, ras) Classificatie of gemaksgewijze vastlegging van caviteit / restauratiemateriaal Details over behandelaar (aantal, ervaring, omstandigheden) Training en kalibrering van behandelaars Details over de techniek (LA, isolatie, polijsten, enz) Toewijzing van personen door een acceptabel systeem, randomisatie uitgelegd 0 Gestandaardiseerde pre- en postoperatieve röntgenfoto s Criteria van postoperatieve beoordeling Postoperatieve beoordeling geblindeerd Gekalibreerde onderzoeker(s) bij postoperatieve beoordeling Kappascores of gelijkaardig voor postoperatieve onderzoekers Tijd tot mislukking / vervanging minimum 24 maand Geschikte statistische test Fluoride-achtergrond Conclusie gebaseerd op resultaten Sponsoring x x x x x x OP EEN TOTAAL VAN 22: Tabel. Toewijzing van punten volgens criteria van Killpatrick en Neumann (2007).

15 Resultaten In dit onderdeel worden de verschillende artikels afzonderlijk besproken. Eerst worden de prospectieve studies besproken, gevolgd door de retrospectieve studie en de reviews. Alle gegevens zijn ook terug te vinden in bijlage 1. De artikels worden besproken volgens de behaalde score. De maximale te behalen score was 22 punten, er werd één punt gegeven voor elk criterium. De hoogste score die werd behaald was 16 punten. Vier artikels behaalden deze score, namelijk artikel 15, 23, 26 en 31. De laagste score was 8, deze score werd toegekend aan artikel 28. Artikel 15 (16/22) Kavvadia et al. (2004) In dit onderzoek wordt een vergelijking gemaakt tussen PAM-C (F2000) en amalgaam (Dispersalloy). Hierbij werden volgens een split-mouth design 75 compomeer en 75 amalgaam restauraties geplaatst. Zoals ook uit de bijlage 1 kan worden afgeleid, voldoet dit artikel aan de meeste criteria, met uitzondering van het vermelden van: - powerberekening; - exclusiecriteria; - vastgestelde cariësstatus (dmfs/dmft); - toewijzing van personen door een acceptabel systeem, randomnisatie uitgelegd; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - kappa scores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve onderzoekers. Voor alle andere criteria werd er voldoende informatie gegeven om de punten toe te kennen. De voornaamste conclusies van dit onderzoek zijn: - Door de minimaal invasieve preparaties waren de restauraties onvoldoende groot om breuk in de bulk van het materiaal te veroorzaken. - Eén amalgaamrestauratie ging verloren en één compomeervulling had secundaire cariës. - Zowel voor amalgaam als voor PAM-C komen er meer slechtere scores voor na 24 maand in vergelijking met het begin van het onderzoek, maar geen enkele vulling faalde. 9

16 - Oppervlaktetextuur: er worden significant meer vullingen minder goed (bravo) gescoord voor amalgaam na 6 en 12 maanden, er is geen significant verschil meer na 18 en 24 maanden. - Marginale adaptatie: significant meer PAM-C vullingen worden als bravo gescoord op 12, 18 en 24 maand. - Proximaal contactpunt: er is geen verschil gevonden tussen beide materialen over een periode van 24 maand. - Anatomische vorm: bij de controles op 18 en 24 maand worden er significant meer vullingen als bravo gescoord voor PAM-C. - Marginale verkleuring: dit werd enkel voor F2000 gescoord, er is een significant verschil tussen 18 en 24 maand. Bij deze laatste worden er meer bravo vullingen gevonden. - Falingspercentage: er zijn geen falingen tot 18 maanden, daarna voor beide materialen 2%. - Röntgenfoto s: bij baseline zijn er 5 amalgaam en 4 compomeer vullingen met respectievelijk overgang en porositeiten, dit verandert niet na 24 maand. Er is één PAM-C vulling met secundaire cariës. - SEM: voor amalgaam worden microfracturen gevonden, deze leiden tot marginale gleufvorming en verlies van anatomische vorm. Bij compomeren wordt slijtage aangetroffen, hierdoor is er verlies van anatomie en komen occlusale caviteitswanden bloot te liggen. In deze vergelijking tussen PAM-C en amalgaam kan als algemene conclusie worden gesteld dat het risico op secundaire cariës en breuk niet groter is, hoewel er bij PAM-C een groter aantal vullingen bravo scoorden voor verkleuring en anatomische vorm na een periode van twee jaar. Artikel 23 (16/22) Marks et al. (1999) Dit onderzoek maakt gebruik van een split-mouth design om PAM-C (Dyract) en amalgaam (Tytin) te vergelijken. Hiervoor werden 30 Dyract en 30 Tytin restauraties geplaatst. Evaluatie gebeurde na 24 en 36 maanden. Ook hier kunnen voor 16 van de 22 criteria voldoende aanwijzingen worden gevonden in de tekst. 10

17 Er zijn geen aanwijzingen voor: - powerberekening; - inclusie- en exclusiecriteria; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - fluoride-achtergrond. Er is een vermelding van ondersteuning door Dentsply/De Trey. Voor de verschillende criteria van postoperatieve beoordeling kunnen volgende conclusies worden gemaakt: - Bij de Dyract vullingen ging er één vulling verloren door recurrente cariës. Ten gevolge van pulpale problemen en recurrente cariës ging na respectievelijk 6 en 36 maanden telkens één Tytin vulling verloren. - Marginale adaptatie: na 6, 24 en 36 maanden werden er geen verschillen gevonden voor elk van de groepen afzonderlijk. Tussen de verschillende materialen kan er wel een significant verschil worden gevonden, hierbij toont Dyract een superieure marginale adaptatie. - Oppervlaktetextuur: gedurende een periode van 36 maanden veranderde het oppervlak van de Dyract-restauraties significant, terwijl dit verschil niet significant was voor Tytin. Uit de vergelijking blijkt dat het oppervlak van Dyract minder ruw is dan dat van Tytin. - Kleur: voor Dyract werd een kleurverschil gevonden tussen baseline en 36 maanden. - Röntgenopnames: Bij vergelijking van beide materialen, kon er na 36 maanden geen radiografisch verschil gevonden worden. Volgens het artikel kan er geconcludeerd worden dat Dyract een alternatief kan zijn voor Tytin bij kinderen met een hoog cariësrisico voor een periode van 36 maanden. Artikel 26 (16/22) Pascon et al. (2006) In deze studie werd composiet en PAM-C na 24 maanden vergeleken. Net zoals de vorige artikels is ook in dit artikel gebruik gemaakt van een split-mouth design, met als gebruikte materialen: Dyract AP, F2000 and Heliomolar. Er is zowel onderzoek gedaan naar klasse I als naar klasse II caviteiten. 11

18 De ontbrekende criteria zijn: - powerberekening; - exclusiecriteria; - vastgestelde cariësstatus (dmfs/dmft); - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - pre- en postoperatieve röntgenfoto s; - kappascores of gelijkaardig voor postoperatieve onderzoekers. De andere 16 criteria zijn wel vermeld in het onderzoek. De conclusies voor dit onderzoek: - Kleurovereenkomst: er zijn geen statistisch significante verschillen gevonden tussen de groepen op elk van de controletijdstippen. F2000 was wel significant meer stabiel dan Dyract of Heliomolar. - Randaanpassing: er is een graduele stijging te merken in minder goede scores voor Dyract en F2000. Er is ook een significant verschil tussen F2000 en Heliomolar. Voor elk van de drie materialen afzonderlijk is er geen significant verschil gevonden. - Randverkleuring: er worden significante verschillen gevonden tussen F2000 en Heliomolar na 18 maanden, anderzijds waren de Dyract en F2000 groepen statistisch verschillend van de Heliomolar groepen. - Anatomische vorm: op de verschillende tijdstippen en tussen de verschillende groepen wordt er geen significant verschil gevonden. - Secundaire cariës: de Dyract groep verschilt significant van F2000 en Heliomolar. Als algemene conclusie kan worden gesteld dat Dyract en F2000 betere klinische prestaties leverden ten opzichte van Heliomolar. Dyract kwam uit de studie als het beste materiaal voor randverkleuring en secundaire cariës. Daarentegen is voor kleurovereenkomst en randaanpassing F2000 het materiaal met de beste resultaten. Het gebruik van Heliomolar moet goed overwogen worden bij gebruik voor klasse I en II caviteiten. 12

19 Artikel 31 (16/22) Turgut et al. (2004) In dit onderzoek werden bij 27 patiënten 81 vullingen geplaatst. Ofwel werden de caviteitspreparaties niet voorbehandeld, ofwel met een 36% fosforzuur of NRC behandeld. Daarna werd de tand gerestaureerd met Prime en Bond NT en Dyract AP. De duur van dit onderzoek bedraagt 18 maanden, waardoor het korter is dan beide voorgaande onderzoeken en het dus ook aan het criteria van tijd tot faling minimaal 24 maanden niet kan voldoen. De andere criteria waaraan dit artikel niet voldoet zijn - powerberekening; - vastgestelde cariësstatus (dmfs/dmft); - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - pre- en postoperatieve röntgenfoto s; - fluoride-achtergrond. Door de afwezigheid van deze criteria wordt een globale score van 16 punten bekomen. Hierdoor bezit dit artikel samen met de drie voorgaande artikels de hoogste score. De conclusie van dit onderzoek is dat er geen significante verschillen werden gevonden tussen de groepen tijdens alle recalls en voor alle criteria van postoperatieve beoordeling (retentie, kleurovereenkomst, randverkleuring, secondaire cariës, randaanpassing, oppervlaktetextuur en anatomische vorm). Artikel 10 (15/22) Duggal et al. (2002) In deze prospectieve studie wordt een vergelijking gemaakt tussen amalgaam en PAM-C in proximale laesies. Ook hier wordt weerom een split-mouth design gebruikt. 75 paar vullingen werden geplaatst in een algemene tandartspraktijk en een tandheelkundige kliniek. In het artikel wordt melding gemaakt van 15 criteria. Volgende criteria ontbreken: - powerberekening; - exclusiecriteria; - vastgestelde cariësstatus (dmfs/dfmt); - details over de behandelaar (aantal, ervaring, omstandigheden); - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; 13

20 - fluoride-achtergrond. Voor alle andere criteria werd voldoende informatie voorzien om de punten toe te kennen. Uit dit artikel kan worden geconcludeerd: - De retentie is iets lager voor PAM-C in vergelijking met amalgaam maar dit verschil is niet statistisch significant. - Recurrente cariës: zowel na 18 als na 24 maanden een verhoogde prevalentie voor amalgaam, maar dit verschil is niet significant. - Slijtage: er kunnen kleine verschillen teruggevonden worden tussen beide materialen, waarbij amalgaam iets hoger scoort, maar de verschillen zijn niet statistisch significant. - Marginale integriteit: na 6 maanden kan er voor amalgaam ten opzichte van Dyract een significant groter aantal zichtbare barsten (85 ten opzichte van 95% geen zichtbare barst) en significant minder goede aansluiting (15 ten opzichte van 3,3% geen goede aansluiting) worden gevonden. - Oppervlaktetextuur: geen significant verschil. Volgens dit onderzoek is Dyract een geschikt alternatief voor amalgaam in proximale laesies. Artikel 25 (15/22) Papagiannoulis et al. (1999) In dit onderzoek wordt er een klinische evaluatie gemaakt van PAM-C. Hiervoor werden bij 25 patiënten 68 restauraties geplaatst. De evaluatie gebeurde klinisch, radiografisch en bij middel van observatie van replicamodellen onder SEM. Ook deze studie haalde een score van 15 op 22, volgende criteria ontbraken: - powerberekening; - tandenselectie; - vastgestelde cariësstatus (dmfs/dmft); - vastlegging van de onderzoekspopulatie; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve beoordeling. 14

21 Uit dit onderzoek kunnen volgende conclusies afgeleid worden: - Falingen: zowel bij 6 als bij 12 maanden 0%, dit steeg tot 10% na 24 maanden. Deze falingen komen gelijk verdeeld voor over de behandelaars en de 1 ste of 2 de molaren. Alle restauraties waren behouden en in functie na 24 maanden. - Anatomische vorm: er is een lichte verandering in 38% van de gevallen tussen 6 en 12 maanden. Er is een significante reductie in marginale integriteit na 24 maanden, met bij 44% fissuurvorming. - Proximaal contact: verloren in 6% van de restauraties, 8% toonde marginale verkleuring en 6% toonde secundaire cariës op 24 maanden (telkens naast de cervicale rand). - SEM (Scanning Elektron Microscope): na 12 en 24 maanden is er occlusale slijtage en oppervlakkige microfracturen zonder bewijs voor porositeit. In enkele restauraties werden na 6 maanden ook gelokaliseerde slijtages vastgesteld bij occlusale contactpunten maar dit werd niet teruggevonden na 12 of 24 maanden. Er werden geen marginale openingen gevonden. De klinische prestatie is goed, de langetermijnoverleving (24 maanden) is vergelijkbaar met andere materialen voor de restauratie van melkmolaren. Artikel 1 (14/22) Andersson-Wenckert et al. (1997) In dit onderzoek werden 159 PAM-C restauraties geplaatst, na een periode van één jaar konden 151 vullingen worden geëvalueerd, na twee jaar nog 104 vullingen. Bij de analyse van deze studie, kan worden geconcludeerd dat volgende criteria niet vermeld worden: - powerberekening; - tandenselectie; - vastgestelde cariësstatus (dmfs/dmft); - classificatie onderzoekspopulatie; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve beoordeling; - de fluoride-achtergrond. 15

22 De conclusies die volgens de onderzoekers kunnen worden gemaakt zijn: - de cumulatieve falingen tussen de verschillende behandelaars varieert tussen de 12 en de 35%. Hieruit is af te leiden dat het materiaal zeer techniekgevoelig is. Het aantal falingen is dus deels afhankelijk van de behandelaar. - De correlatie tussen cariësactiviteit en secundaire cariës kon statistisch niet hard worden gemaakt. De algemene conclusie voor dit onderzoek is dat PAM-C een zeer techniekgevoelig materiaal is. Het hoge falingscijfer is vergelijkbaar met andere restauratieve materialen gebruikt bij melkmolaren. Artikel 6 (14/22) Cehreli et al. (2006) In dit onderzoek worden gepulpotomizeerde melkmolaren gerestaureerd met resin-gebaseerde materialen. Er wordt een opdeling gemaakt tussen twee groepen, de ene PAM-C, de andere zijn hybride composieten. In het artikel ontbreken 8 criteria namelijk: - powerberekening; - tandenselectie; - vastgestelde cariësstatus; - details over de behandelaar (aantal, ervaring, omstandigheden); - training en kalibrering van de behandelaars; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve beoordeling; - fluoride-achtergrond. De conclusies die uit dit onderzoek kunnen worden getrokken zijn: - Randverkleuring, randaanpassing: significant meer minder goede scores (bravo) voor PAM-C in vergelijking met composiet. - Slijtage, anatomische vorm: bij compomeren worden significant meer afvlakkingen van de occlusale contouren gevonden na 6 maanden. In beide groepen wordt er een significante stijging gevonden van bravo vanaf de evaluatie na 6 maanden. 16

23 - Glazuurverlies: er wordt bij PAM-C meer verlies vastgesteld dan bij composieten, dit verschil is significant. - Cariës: bij composiet wordt er bij geen enkele vulling cariës gevonden. Dit in tegenstelling tot compomeer, waarbij in 2,8% van de restauraties cariës en drie tanden met glazuurcariës werd gevonden. - Röntgenopnames: in 2% composietrestauraties en bij 17% van de compomeerrestauraties werden tanden geëxtraheerd na radiografische aanwijzingen van faling. Als algemene conclusie kan worden gesteld dat PAM-C volgens de onderzoekers niet aan te raden is in combinatie met single-bottle adhesieven in pulpotomiserende molaren. Composieten zijn wel succesvol maar er is kans op natuurlijk verlies na twee jaar. Artikel 20 (14/22) Louw et al. (1999) Dit onderzoek focust zich hoofdzakelijk op het gebruik van ART en MIT-technieken, maar er worden tegelijkertijd twee verschillende restauratiematerialen onderzocht. Deze materialen zijn: GIC (Fuji IX) en compomeer (Dyract AP). De kinderen uit de onderzochte populatie hebben een hoge cariësprevalatie. Ook hier zijn er 8 criteria die niet vermeld worden in het artikel: - powerberekening; - vastgestelde cariësstatus (dmfs/dmft), deze informatie werd tijdens het onderzoek verzameld maar werd niet in het artikel vermeld; - vastlegging van de onderzoekspopulatie, de randomisatie is wel duidelijk verwoord voor ART en MIT-technieken maar niet voor de restauratiematerialen; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - pre- en postoperatieve röntgenfoto s; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve beoordeling; - tijd tot mislukking is geen 24 maanden, maar 12 maanden. Finish Foundation en de Medical Research Counsil van Zuid-Afrika ondersteunen dit onderzoek. 17

24 Uit het onderzoek, dat deel uit maakt van een 3-jarig onderzoek, kunnen volgende conclusies worden getrokken: - 19,9% van de vullingen zijn verloren na één jaar, hierbij zijn 11% van de elementen uitgevallen en bij 8,8% was geen verdere follow-up mogelijk. - Oppervlakken: het aantal vullingen met twee vlakken is statistisch groter dan deze van 1-, 3- en 4-vlakken. - Falingen: er werd secundaire cariës gevonden in 2 tanden. Vaak werd primaire cariës gevonden op een andere plaats op de tand. Cariëslaesies aanwezig bij 35 tanden gevuld met Fuji en bij 27 tanden gevuld met Dyract. Er kan geen statistisch verschil worden gevonden na één jaar tussen ART en MIT-technieken en tussen Fuji en Dyract restauratiematerialen. Artikel 29 (14/22) Soncini et al. (2007) Er wordt in dit onderzoek een vergelijking gemaakt tussen het gebruik van enerzijds amalgaam en anderzijds het gebruik van compomeren of composieten. Deze twee laatste materialen worden respectievelijk gebruikt bij melktanden of definitieve elementen. In dit onderzoek wordt ook de neuropsychologische en renale effecten van amalgaam getest. Er werden bij telkens 267 kinderen of amalgaam of PAM-C of composietvullingen geplaatst. Er werden in melkelementen 954 vullingen met amalgaam en 1088 vullingen met PAM-C geplaatst. Ook in dit onderzoek zijn er 8 ontbrekende criteria, deze zijn: - powerberekening; - details over de behandelaar (aantal, ervaring, omstandigheden); - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - pre- en postoperatieve röntgenfoto s; - criteria bij postoperatieve beoordeling: enkel de criteria voor faling worden gegeven; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve beoordeling; - de fluoride-achtergrond. 18

25 Uit dit onderzoek kunnen een aantal conclusies worden getrokken. Hier worden enkel de conclusies met betrekking tot melkelementen verwoord. - Er worden meer PAM-C vullingen vervangen in vergelijking met amalgaam, maar dit verschil is niet significant. Het aantal te vervangen vullingen steeg met het aantal vullingen die aanwezig waren in de mond. Voor eerste melkmolaren kon er geen verschil worden aangetoond tussen amalgaam en compomeer restauraties, dit verschil is er wel voor tweede melkmolaren maar niet statistisch significant. - De reden waarom de vulling moest worden vervangen, hangt af van het gebruikte restauratiemateriaal. Amalgaam werd voornamelijk vervangen omwille van de aanwezigheid van nieuwe cariës, voor PAM-C was dit voornamelijk door recurrente cariës. Het aantal vervangingen voor compomeer stijgt substantieel vanaf het eerste jaar. - De nood aan vervanging is onafhankelijk van de grootte van de geplaatste restauratie. - Melkelementen die gevuld zijn met compomeren, worden gemiddeld later geëxtraheerd dan tanden met amalgaam gevuld. Dit verschil heeft zijn oorzaak bij mandibulaire tweede molaren. PAM-C hebben nood aan een hoger aantal vervangingen door secundaire cariës, maar het verschil met amalgaam is niet significant. Artikel 22 (14/22) Marks et al. (1999) In dit 1-jarig onderzoek worden box-only caviteiten geëvalueerd in melkmolaren. Er werden bij 52 kinderen met een hoog risico op cariës een totaal van 114 vullingen geplaatst. Hiervan waren er 53 PAM-C (Dyract) restauraties. Deze restauraties werden gebruikt in combinatie met een sealer (Delton). De andere 61 caviteiten werden met amalgaam gevuld. Voor dit onderzoek kregen de onderzoekers gedeeltelijke steun van Dentsply/De Trey. Er kunnen geen punten worden gegeven voor volgende criteria: - powerberekening; - inclusie- en exclusiecriteria; - vastgestelde cariësstatus, er wordt enkel melding gemaakt van high risk children ; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; 19

26 - tijd tot mislukking was maar 12 maanden; - fluoride-achtergrond. Deze criteria worden ofwel niet vermeld ofwel zijn ze onvolledig. De onderzoekers concluderen het volgende: - De preparatietijd is gelijk maar de behandeltijd is significant korter voor Tytin. - Randadaptatie: voor Dyract er is een daling tussen 0 en 6 maanden, maar een verbetering tussen 6 en 12 maanden. Tytin heeft significant minder goede resultaten voor de marginale vestibulaire en orale oppervlakken in vergelijking met baseline. Er is geen verschil tussen de gesealde oppervlaktetextuur van Dyract na 0 en 12 maanden. - Kleur: er is een significant kleurverschil vastgesteld bij Dyract in de periode tussen 0 en 12 maanden. - Röntgenopnames: zowel voor radiolucenties als voor openingen kan er geen verschil worden vastgesteld tussen het begin van de studie en na 12 maanden. Maar bij het begin van het onderzoek is er wel een statistisch significant verschil voor het aantal radiolucenties tussen Dyract en Tytin, op 12 maanden kunnen er geen nieuwe radiolucenties worden vastgesteld. - Er is geen verschil tussen de split-mouth populatie en de niet-split-mouth populatie. De conclusie is dat Dyract een alternatief kan zijn voor Tytin. Wel kan er wat kleurverandering optreden bij Dyract en de totale behandeltijd is langer dan deze voor amalgaam. Artikel 33 (14/22) Welbury et al. (2000) Deze studie heeft tot doel het vergelijken van PAM-C en GIC in de bestrijding van cariës bij melkmolaren. Hiervoor werden bij 29 kinderen 56 paren restauraties geplaatst. Deze vullingen werden gedurende een periode van 42 maanden opgevolgd. Als compomeer werd Dyract gebruikt, als GIC Chemfil Superior. Volgende criteria werden in het artikel niet vermeld: - vastgestelde cariësstatus; - training en kalibrering van behandelaars; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; 20

27 - pre- en postoperatieve röntgenfoto s; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - kalibrering bij postoperatieve beoordeling; - kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve beoordeling; - fluoride-achtergrond. De voornaamste conclusies van dit onderzoek zijn als volgt samengevat: - Anatomische vorm: de vorm is voor Dyract significant beter dan voor Chemfil Superior en dit in beide statistische methoden. - Marginale integriteit: er is een significant verschil tussen beide materialen, waarbij Dyract superieur presteerde ten opzichte van Chemfil. - Gemiddelde overlevingstijd: Dyract heeft een gemiddelde overlevingstijd van 42 maanden, voor Chemfil is dit maar 37 maanden, dit verschil is statistisch significant. Er kon voor elk materiaal afzonderlijk tussen de occlusale en aproximale restauraties geen significant verschil worden gevonden. - Dyract presteerde ook significant beter voor cariës, oppervlakkige randverkleuring, behoud van interproximaal contact in aproximale vullingen en oppervlaktetextuur. - Bij beide materialen is er geen postoperatieve gevoeligheid. Dat PAM-C significant beter is voor de onderzochte criteria dan het GIC, is de voornaamste conclusie uit dit onderzoek. Artikel 2 (12/22) Attin et al. (2001) Het opzet van dit onderzoek is een vergelijking te maken tussen een PAM-C, Compoglass, en een hybride composiet, THP Spectrum. Deze materialen werden geplaatst bij 52 kinderen. Na drie jaar onderzoek konden nog 35 kinderen opgevolgd worden en 46 Compoglass en 46 THPrestauraties worden beoordeeld. Dit artikel bevat slechts 12 van de 22 criteria. De afwezige criteria zijn dezelfde als in het vorige artikel, maar ook de powerberekening en de exclusiecriteria zijn niet opgegeven. 21

28 De verschillende conclusies voor dit onderzoek zijn: - Er is geen statistisch significante impact van de tandarts, het geslacht van het kind of de locatie van de vulling, dit heeft tot gevolgd dat de gegevens gepoold werden. - De twee materialen toonden ook geen statistisch significant verschil voor de geëvalueerde criteria en ook niet over een periode van 3 jaar. Deze criteria zijn: kleurovereenkomst, cavosurface verkleuring, cariës, postoperatieve hypersensibiliteit, sensitiviteit, anatomische vorm en randaanpassing. - Tanden die niet met een pulpa-amputatie behandeld werden, toonden volgens de Kaplan Meier schatting een significant hoger succescijfer. Bij de gefaalde elementen waren geen tweede melkmolaren. Dit onderlijnt de correlatie tussen pulpa-amputatie en eerste melkmolaren. Er wordt geconcludeerd dat beide geteste materialen een gelijkaardig succescijfer hebben. Maar Compoglass is geschikter als restauratiemateriaal bij het non-compliant kind omdat er minder behandelstappen nodig zijn voor een goede plaatsing van het materiaal. Artikel 4 (12/22) Attin et al. (2000) Dit artikel is gebaseerd op hetzelfde onderzoek als het vorige artikel (2). Het voldoet aan dezelfde criteria. Er wordt voor kleurovereenkomst, oppervlakkige randverkleuring, anatomische vorm, marginale integriteit en cariës geen statistisch significant verschil gevonden tussen het gebruikte PAM-C en hybride composiet. De algemene conclusie van dit onderzoek is dezelfde als deze die na 3 jaar onderzoek en evaluatie wordt getrokken, namelijk dat beide materialen een gelijkaardig succescijfer hebben maar dat Compoglass minder behandelstappen heeft en dus wordt aangeraden bij het non-compliant kind. 22

29 Artikel 9 (12/22) Daou et al. (2008) Dit onderzoek gaat in op vier verschillende restauratiematerialen namelijk amalgaam, PAM-C, resin-modified GIC (RMGIC) en een hoog viskeus GIC (HVGIC). De gebruikte merken zijn Dyract, Fuji II LC en Fuji IX respectievelijk voor PAM-C, RMGIC en HVGIC. Er worden 149 caviteiten, zowel klasse I als II, geëvalueerd bij 45 kinderen. Dit artikel geeft de resultaten na één jaar weer. De criteria waaraan dit onderzoek niet voldoet zijn: - powerberekening; - vastgestelde cariësstatus; - vastlegging van de onderzoekspopulatie; - training en kallibrering van behandelaars; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - pre- en postoperatieve röntgenfoto s; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - kallibrering bij postoperatieve beoordeling; - kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve beoordeling; - minimaal 24 maanden voor mislukking, studie loopt maar over één jaar. De conclusies die uit dit 1-jarig onderzoek kunnen worden gemaakt zijn: - Geen enkele restauratie werd uitgesloten door retentieverlies. - Er werd geen postoperatieve pijn vastgesteld. - Randaanpassing: hiervoor presteert Fuji IX het slechts, gevolgd door amalgaam en Dyract, het beste materiaal voor dit criterium is Fuji II. - Randverkleuring: er is een kleurverschil op te merken tussen Dyract en amalgaam, dit verschil is statistisch significant. Er treedt geen verkleuring op met Fuji II. - Secundaire cariës: het voorkomen van secundaire cariës bedraagt 3%, 8,3% en 12% voor respectievelijk Fuji II, Dyract en Fuji IX. Het verschil tussen amalgaam en Fuji IX is statistisch significant. Er werden geen tanden avitaal. - Er is geen statistisch significant verschil op te merken voor anatomie, kleurovereenkomst en oppervlaktetextuur tussen de verschillende materialen. 23

30 Uit bovenstaande gegevens kan worden geconcludeerd dat Fuji II beter is dan Dyract, het eerste materiaal kan dan een alternatief zijn voor amalgaam. Er treedt meer randverkleuring op bij Dyract, hier moet rekening mee worden gehouden bij het plaatsen van dit type restauratiemateriaal. Artikel 13 (12/22) Gross et al. (2001) Twee verschillende compomeren worden in dit onderzoek met elkaar vergeleken, namelijk Hytac en Dyract. Deze worden op hun beurt met andere restauratieve materialen vergeleken. Na twee jaar onderzoek konden 58 restauraties worden geëvalueerd. De terug te vinden criteria in het artikel zijn dezelfde als deze uit artikel 2 en 4. De onderzoekers geven kennis van sponsering door ESPE America. De conclusies zijn: - Het verschil tussen de compomeren was insignificant voor de onderzochte criteria. Deze criteria waren randaanpassing, randverkleuring, breuk, kleur en falingscijfer. - Het algemene falingscijfer is 10,3%, het aantal falingen voor Dyract ligt iets lager maar dit verschil is insignificant. De compomeren leveren in dit onderzoek een goede prestatie. Het materiaal kan dienen als alternatief voor amalgaam en andere tandkleurige materialen in een klasse II caviteiten. Artikel 14 (12/22) Hse en Wei (1997) Bij 36 kinderen werden 60 bilateraal overeenkomstige restauraties, zowel klasse I, II als V, geplaatst en gedurende één jaar onderzocht. Dentsply Asia leverde de te gebruiken materialen, zijnde Dyract (PAM-C) en Prisma THP (hybride composiet). De criteria die ontbreken zijn: - powerberekening; - exclusiecriteria; - tandenselectie; - vastgestelde cariësstatus; - details over de behandelaar (aantal, ervaring, omstandigheden); 24

31 - training en kalibrering van behandelaars; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - pre- en postoperatieve röntgenfoto s; - minimaal 24 maanden voor mislukking, studie loopt maar over één jaar; - fluoride-achtergrond. De voornaamste conclusies voor dit onderzoek zijn: - Falingscijfer: 1,7% waaronder geen enkele veroorzaakt door recurrente cariës. - Kleurovereenkomst: de initiële mismatch na plaatsing van Dyract, is verdwenen na 10 dagen, het verschil is statistisch significant. Later is de kleur stabiel en er is geen statistisch verschil tussen Dyract en TPH. - Randverkleuring: tussen 0, 6 en 12 maand en tussen Dyract en TPH is er een statistisch verschil, maar de verkleuring is klinisch acceptabel. - Marginale integriteit: het verval van de Dyract is laag, er is een statistisch significant verschil in vergelijking met het begin. Er is geen statistisch significant verschil tussen Dyract en TPH. - Anatomische vorm: er kunnen enkele putjes worden waargenomen, maar een statistisch verschil tussen Dyract en TPH is er niet. - Slijtage: Dyract en TPH zijn statistisch verschillend, hierbij toont Dyract driemaal meer slijtage dan TPH. De klinische prestaties zijn gelijk aan de laatste generatie hybride composieten voor recurrente cariës, kleurovereenkomst, marginale integriteit en anatomische vorm. De prestaties zijn minder goed dan voor hybride composieten inzake randverkleuring en slijtage. PAM-C kan als alternatief dienen voor amalgaam. Er kan enkel een significant verschil worden vastgesteld voor slijtage en randverkleuring. 25

32 Artikel 21 (12/22) Marks et al. (2000) 105 vullingen werden geplaatst bij 43 kinderen waarbij dentinecariës was vastgesteld. De restauratiematerialen voor dit onderzoek bestaan uit enerzijds Ketac Molar (GIC) en anderzijds uit Dyract (PAM-C). Over een periode van één jaar werd onderzoek gedaan naar behandelingsduur, postoperatieve pijn, recurrente cariës, breuk van het materiaal, randadaptatie, oppervlaktetextuur en slijtage. 12 criteria zijn terug te vinden in het artikel; volgende criteria horen hier niet bij: - powerberekening; - inclusie- en exclusiecriteria; - vastgestelde cariësstatus; - details gegeven over de behandelaar (aantal, ervaring, omstandigheden); - training en kalibrering van behandelaars; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - minimaal 24 maanden voor mislukking, studie loopt maar over één jaar; - fluoride-achtergrond. Conclusies van dit onderzoek: - De preparatietijd voor beide groepen is gelijk, maar de totale behandelingsduur is langer voor KetacMolar dan voor Dyract. Dit significant verschil is te wijten aan een langere applicatie- en polijsttijd. - Na 12 maanden waren alle vullingen nog aanwezig voor beide materialen. - Er werd geen postoperatieve pijn vastgesteld. - Recurrente cariës: werd geconstateerd bij één KetacMolar en bij twee Dyract restauraties. - Breuk in de bulk van het materiaal: kwam voor in twee KetacMolar en één Dyract vulling. - Randaanpassing: vergelijkbaar met het begin voor beide materialen. - Oppervlaktetextuur: er was geen verandering op te merken tussen het begin en het evaluatiemoment. - Slijtage: geen 26

33 Beide materialen kunnen gebruikt worden voor de restauraties van het melkgebit. Omdat KetacMolar chemisch uithardend is, heeft deze een langere totale behandeltijd. Artikel 35 (12/22) Zulfikaroglu et al. (2008) Voor deze studie werden 75 restauraties geplaatst met 5 groepen restauratiematerialen bij melkmolaren met pulpectomie. Deze groepen zijn: 1. amalgaam; 2. hybride composiet (TPH) met etsen en bonding (Prime&Bond NT); 3. PAM-C (Dyract) met Prime&Bond NT bonding; 4. PAM-C (Dyract) met vooraf niet afgespoelde conditioner behandeling en Prime&Bond NT bonding; 5. PAM-C (F2000) met zelfetsend adhesief (Prompt L-Pop). Uit het artikel kunnen volgende criteria niet worden gehaald: - powerberekening; - tandenselectie; - vastgestelde cariësstatus; - vastlegging van de onderzoekspopulatie; - training en kalibrering van behandelaars; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - kalibrering bij postoperatieve beoordeling; - kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve beoordeling; - minimaal 24 maanden voor mislukking, studie loopt maar over één jaar; - fluoride-achtergrond. De conclusies die uit deze studie kunnen worden getrokken: - Na 12 maanden onderzoek gaven TPH met ets en bonding (groep 2) en F2000 met zelfetsend adhesief (groep 5) de beste resultaten. - Met uitzondering van de randverkleuring (na 9 maanden amalgaam en Dyract (groep 3)) waren er geen significante verschillen te bemerken tussen de geteste groepen. Na 12 maanden was het verschil tussen amalgaam en TPH significant, groep 3 had hogere scores dan groepen 2 en 5. In de periode tussen 6 en 12 maanden was er een significante stijging van de randverkleuring binnen in groep 1, 3 en 5. Voor groep 4 was dit tussen 6 12 maanden en tussen 9 12 maanden telkens significant verschillend. 27

34 - Pas bij de controle na 12 maanden waren er radiografische tekenen van faling op te merken, voornamelijk voor groep 1 (interradiculair) en 3 (periradiculair). - De eerste mandibulaire molaren hadden de slechtste uitkomst. - Groep 2, groep 5, groep 4, groep1 en 3: dit is de volgorde van meest naar minst succesvolle restauraties. Algemeen kan men concluderen dat amalgaam en Dyract niet aan te raden zijn voor melkmolaren met pulpectomie. Dit in tegenstelling tot hybride composiet en F2000, die het hoogste klinisch en radiografisch succes halen. Artikel 3 (10/22) Attin et al. (1998) Dit artikel geeft de evaluatie van de PAM-C en hybride composieten na één jaar, het onderzoek is hetzelfde als dat van artikel 2 en 4 die respectievelijk over drie en twee jaar onderzoek berichten. Deze criteria zijn niet terug te vinden: - powerberekening; - exclusiecriteria; - tandenselectie; - vastgestelde cariësstatus; - training en kalibrering van behandelaars; - toewijzing van personen door een acceptabel systeem; - pre- en postoperatieve röntgenfoto s; - geblindeerde postoperatieve beoordeling; - kalibrering bij postoperatieve beoordeling; - kappascores of gelijkaardig gegeven voor postoperatieve beoordeling; - minimaal 24 maanden voor mislukking, de studie loopt maar over één jaar; - fluoride-achtergrond. Uit dit onderzoek blijkt na 12 maanden dat: - Zowel hybride composieten als compomeren zijn geschikt als restauratief materiaal maar doordat er voor de behandeling met PAM-C minder stappen nodig zijn, draagt dit materiaal de voorkeur weg. 28