Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

Transcriptie

1 Naam + Achternaam: Klas: Werhboehboeb MEMO Geschiedenis bias 3 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

2 Oriëntatie Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog 1 Hieronder staan vier zinnen over de tijd van 1914 tot Zet de zinnen in de juiste chronologische volgorde. A Begin van de Tweede Wereldoorlog. B Hitler wordt de leider van Duitsland. 5 Bekijk in je handboek de foto en de kaart in de oriëntatie. Op de kaart van Europa tijdens de Koude Oorlog zie je een zwaar bewaakte grens. a Vind je het Ijzeren Gordijn een goede naam voor die grens? Leg je antwoord uit. C Einde van de Eerste Wereldoorlog. D In de Verenigde Staten ontstaat een grote economische crisis. De juiste volgorde is: 2 Onderstreep de juiste landen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vochten b Welk land werd door deze grens in tweeën gedeeld? Oostenrijlc-Hongarije en Duitsland / Rusland tegen Frankrijk, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Nederland / Rusland. 6 a Wat waren na de Tweede Wereldoorlog de twee machtigste landen van de wereld? 3 a In welk jaar brak de Russische Revolutie uit? b Onderstreep de juiste woorden. De Russische Revolutie had twee belangrijke b Welk land bij vraag a had als eerste een atoomwapen? gevolgen. Ten eerste werd Rusland een communistisch / kapitalistisch land. Ten tweede kreeg Rusland ook een nieuwe naam. Vanaf 1922 heette Rusland de Sovjet-Unie / Verenigde Russische Republiek. 4 a Welk land begon de Tweede Wereldoorlog? b Tijdens de Tweede Wereldoorlog vocht Engeland tegen Duitsland. Welke twee landen hielpen Engeland? Japan. 7 Welke drie uitspraken over de Koude Oorlog zijn juist? G De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie waren eikaars vijanden. G Duitsland stond aan de kant van de Sovjet- Unie. G De Koude Oorlog vond plaats van 1955 tot G Er dreigde steeds een oorlog met atoombommen. G Nederland was een bondgenoot van de Verenigde Staten. D De Verenigde Staten. G De Sovjet-Unie. G Oostenrijk. Oriëntatie 101

3 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog 11 De Koude Oorlog begint 1 a Bekijk HB bron 1. Om welke reden vierden Amerikaanse en Russische soldaten samen feest? A De Eerste Wereldoorlog was afgelopen. B Ze vierden samen kerst en oud en nieuw. C Ze hadden samen Duitsland verslagen Samen tegen Hitler 4 Tijdens de Tweede Wereldoorlog vochten de geallieerden samen tegen Duitsland. a Wat waren de drie belangrijkste geallieerde landen? D In Azië had Japan zich net overgegeven. b Onderstreep de juiste woorden. Tijdens de oorlog had de Sovjet-Unie / hadden de Verenigde Staten de meeste verliezen geleden. Daarom hadden de Amerikaanse / Russische b Tegen welk land vochten de geallieerden nog meer? soldaten de meeste reden tot feestvieren. 2 Lees de intro en bekijk HB bron 2. a Welke twee landen waren in 1961 eikaars vijanden? A De Verenigde Staten en Japan. B De Sovjet-Unie en Duitsland. C De Verenigde Staten en Duitsland. D De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten, b Welke tanks waren het verst van huis? 3 Vergelijk HB bron 1 en HB bron 2. Wat zie je op deze twee bronnen? Noem één overkomst en één verschil. 5 Lees WB bron 1. a Welke meningen heeft de generaal? Twee antwoorden zijn goed. Het Duitse leger kan niet verslagen worden zonder Russische hulp. D Zonder de Verenigde Staten wordt Hitler nooit verslagen. De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten worden vijanden. D Na de Tweede Wereldoorlog krijgt de Sovjet- Unie veel invloed in Europa. b In vraag a staan twee uitspraken die tijdens de Koude Oorlog feiten werden. Welke twee uitspraken zijn dat? 6 Gebruik HB bron 3. a Wie was leider van welk land? Verenigde Staten: Sovjet-Unie: Engeland: 102 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

4 b Leg uit waarom zij de grote drie werden genoemd. 9 Welke twee zinnen passen bij het kapitalisme? O Ondernemers bepalen de prijs van het product. G De regering vertelt bedrijven wat zij moeten maken. G_^, HJ Een Amerikaanse generaal geeft goede raad aan president Roosevelt. Advies aan de Amerikaanse president De Sovjet-Unie kan met zijn miljoenen soldaten de oorlog tegen Duitsland beslissen. Zonder de Sovjet-Unie zal Hitler nooit verslagen worden. De Sovjet-Unie zal na de overwinning veel invloed krijgen in Europa. De Verenigde Staten moeten daarom blijven samenwerken met de Sovjet-Unie. Vrij naar een memorandum van generaal J.H. Burns. Uit: L.C. Gardner, Spheres of influence (1993). D Arbeiders krijgen een vast loon. D Bedrijven kijken naar wat klanten willen. 10 Lees WB bron 2. a Wat is volgens Novikov een eigenschap van het kapitalisme? b Waar geloofde Novikov zelf in? 7 In februari 1945 maakten de geallieerde leiders afspraken over de verdeling van Europa. Noem twee afspraken die ze maakten. 1 De Russische ambassadeur Novikov stuurt een telegram naar Moskou. Een telegram naar Moskou Washington, 27 september 1946 Het willen hebben van steeds meer macht is een kenmerk van het Amerikaans kapitalisme. De Verenigde Staten willen de wereld overheersen. Ze geven daarom heel veel geld uit aan het leger. Vrij naar: The Novikov. Uit: Jensen, Origins of the Cold War (1993)- 1.2 Het einde van de samenwerking 8 a Maak de zin af. Twee antwoorden zijn goed. Vlak na de oorlog hadden de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten allebei weinig grondgebied. een grote bevolking. G een dalende economie. een sterk leger. 11 Onderstreep de juiste woorden. In Nederland kun je op meerdere politieke partijen stemmen. Nederland is daarom een communistisch / democratisch land. Burgers mogen in Nederland een eigen bedrijf hebben. Dat past bij een communistisch / kapitalistisch land. b In 1946 hadden de Verenigde Staten op het gebied van wapens een voorsprong op de Sovjet- Unie. Leg dat uit. 1 De Koude Oorlog begint 103

5 1.3 Oost tegenover West 12 Na de Tweede Wereldoorlog waren de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie de belangrijkste landen in de wereld. Welke twee zinnen passen bij deze grootmachten? b In 1949 werd China communistisch. Om welke reden waren de Amerikanen niet blij met deze verandering? Ze hadden veel kolonies. D Ze waren dichtbevolkt. Ze hadden een sterk leger. D Hun economie groeide sterk. 13 Vul de juiste woorden in. In 1945 werden de Verenigde Naties opgericht. Dat is geen land, maar een organisatie waarbij bijna alle landen zijn aangesloten. Het doel van de VN is om te zorgen voor en veiligheid. 14 a De Sovjet-Unie wilde een buffer van communistische landen in Oost-Europa. Wat wilden de Russen daarmee voorkomen? b De Verenigde Staten steunden Europese landen die voor het kapitalisme kozen. Om welke belangrijke reden deden de Amerikanen dat? A De VS waren tegen de democratie. B De VS wilden hun eigen handel steunen. 16 Vul de juiste woorden in. Zowel Oost als West kende een militair bondgenootschap. De westerse landen hadden de. De Oostbloklanden zaten in het. 17 Zet de zinnen in de juiste chronologische volgorde. A Oprichting van de NAVO. B Stalin en Hitler sluiten een verbond. C Oprichting van het Warschaupact. D De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten vechten samen tegen Duitsland. E Oprichting van de Verenigde Naties. De juiste volgorde is: C De VS wilden het communisme helpen. D De VS wilden een nieuwe oorlog voeren. 15 Bekijk HB bron 6. Na 1945 ontstonden twee machtsblokken: een Oostblok en een Westblolc. a Vul het schema in. Grootmacht Oostblok Westblok Belangrijkste kenmerk 104 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

6 18 Tussen 1917 en 1989 waren de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie soms vrienden, soms vertrouwden ze elkaar niet en soms waren ze zelfs vijanden van elkaar. Zet de volgende woorden op de juiste plek in het schema: vijanden vrienden wantrouwen. Relatie tussen Verenigde Staten en Sovjet-Unie I Toepassingsopdracht Tussen 1945 en 1989 was de wereld verdeeld in een communistisch Oostblok en een kapitalistisch Westblok. Nu ziet de wereld er anders uit. De Sovjet-Unie bestaat sinds 1991 niet meer en er is een nieuwe grootmacht in opkomst: China. Hoe communistisch is dat land? En hoe zit het met de democratie in Rusland en China? 19 a De Sovjet-Unie was een communistisch land. Welke zin past bij het communisme? A Bedrijven beslissen zelf wat ze produceren. B De regering bepaalt de hoogte van de lonen. C De staat helpt mensen met een eigen bedrijf. D Oliebedrijven bepalen de prijs van benzine. b De Sovjet-Unie heet nu weer Rusland. In Rusland zitten tegenwoordig grote bedrijven als Apple en Nike. Zouden die bedrijven ook gepast hebben bij de Sovjet-Unie? Leg je antwoord uit. 20 In het schema hieronder staat een aantal kenmerken van de Russische samenleving. Welk kenmerk past het beste bij de oude Sovjet-Unie en welk bij een democratie? Vul de juiste woorden in. Kenmerk Mensen kunnen op meerdere partijen stemmen. Kritiek op de leiders wordt bestraft en onderdrukt. Burgers kiezen de president. De president en zijn partij hebben heel veel macht. Past bij China is nu het grootste communistische land ter wereld. Maar het is niet helemaal communistisch. In het schema staat een aantal kenmerken van de Chinese samenleving. Welk kenmerk past het beste bij het communisme en welk bij het kapitalisme? Vul de juiste woorden in. Kenmerk In China bestaat slechts één politieke partij. Op de beurs van Shanghai worden bedrijfsaandelen verhandeld. Chinese burgers verkopen spullen op het internet. Energiemaatschappijen zijn eigendom van de staat. Kritiek op de leiders wordt bestraft en onderdrukt. Past bij... De partij heeft heel veel macht. 1 De Koude Oorlog begint 105

7 Historisch denken Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog 2 Veranderingen De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie traden niet altijd op dezelfde manier op. Soms gebruikten ze geweld, soms juist niet. In deze paragraaf oefen je met opdrachten over veranderingen. 1 Gebruik HB bron 1 en het stappenplan van WB bron ï. a stap ï: Vergelijk de houding van de Verenigde Staten tegenover Korea in deze bron met de houding van enkele jaren daarvoor. Welke verandering in houding zie je in de bron? 2 Gebruik het stappenplan en HB bron 2. a Om welke reden kwam de Sovjet-Unie in actie in Hongarije? A De Sovjet-Unie wilde de Hongaren straffen voor de Tweede Wereldoorlog. B De Russen waren bang dat de Hongaren de Sovjet-Unie zouden aanvallen. C De Sovjet-Unie wilde een opstand tegen het communisme tegenhouden. D De Sovjet-Unie wilde in Hongarije het communisme invoeren. b stap 2: Was dat een politieke, economische of sociale verandering? b Reageerden de Russen snel of langzaam? Leg je antwoord uit. (stap 4) A Een politieke verandering. B Een economische verandering. C Een sociale verandering. D Geen van de drie. c stap 3: Was dat een grote of kleine verandering? Onderstreep het juiste woord. Deze verandering was groot / klein. d stap 4: Was de verandering plotseling of geleidelijk? I11 Stappenplan. Veranderingen Er zijn verschillende soorten veranderingen. De volgende stappen en vragen helpen je bij het onderzoeken van veranderingen. Zo kun je ontdekken met wat voor soort verandering je te maken hebt. stap 1: Wat is er veranderd?» stap 2: Was dat een politieke, een economische of een sociale verandering? o stap 3: Was dat een grote of een kleine verandering?» stap 4: Was de verandering plotseling (snel/ onverwachts) of geleidelijk (langzaam/stapje voor stapje)? 3 Gebruik het stappenplan en HB bron 3. a Onderstreep de juiste woorden, (stap 3) De jongeren op de foto vallen een Russische tank aan. Ze deden dat voordat / nadat de Sovjet- Unie in actie was gekomen. Dit ingrijpen van de Sovjet-Unie was een kleine / grote verandering. b Vergelijk HB bron 3 met HB bron 2. Welke twee overeenkomsten zie je? (stap 2 en stap 4) Beide bronnen gaan over een economische verandering. G Beide bronnen gaan over een politieke verandering. G De verandering op beide bronnen is klein. G De verandering op beide bronnen is plotseling. 106 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

8 4 Gebruik het stappenplan en HB bron 4. a Gebruik HB bron 6 van paragraaf 1. Toen de Amerikanen Russische raketten op Cuba ontdekten, schrokken ze erg. Leg met behulp van HB bron 6 uit waarom de Verenigde Staten zo bang waren voor de raketten op Cuba. 5 a Vergelijk HB bron 1 tot en met 5. Welk conflict duurde het langst? (stap 4) b Bij welk conflict stonden de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie rechtstreeks tegenover elkaar? A Bij het conflict van HB bron 1. B Bij het conflict van HB bron 3. C Bij het conflict van HB bron 4. D Bij het conflict van HB bron 5. c Onderstreep de juiste woorden, (stap 1) b Hoe reageerden de Verenigde Staten op de plaatsing van Russische raketten op Cuba? Twee antwoorden zijn goed. (stap 1) De Amerikanen vroegen de Russen om de raketten weg te halen. De Verenigde Staten stuurden soldaten en tanks naar Cuba. De Verenigde Staten blokkeerden Cuba met marineschepen. De Amerikanen stopten met het kopen van Russische producten. c Vergelijk HB bron 4 met HB bron 5. Bij welk conflict grepen de Verenigde Staten hard in met militaire middelen? (stap 3) d Vergelijk je antwoord bij vraag a met je antwoord bij vraag c. Wat valt je op? (stap 1) De Verenigde Staten traden vooral op in Azië / Europa. Ze deden dat om opstandelingen / communisten tegen te houden. De Sovjet-Unie was vooral actief in Azië / Europa. Ze greep daar in om opstandelingen / communisten tegen te houden. d Welk woord hoort op de lege plek? (stap 2) De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie grepen vaak in. Hun ingrijpen had altijd een bepaald doel. Vaak was dit een... doel. A politiek B cultureel C sociaal D militair 6 Vergelijk HB bron 1 tot en met 5 nog eens. Welk conflict was volgens jou het gevaarlijkst? Leg je antwoord uit. 2 Veranderingen 107

9 Basis Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog 3 Duitsland verdeeld Intro Verwerking 1 a Bekijk HB bron 1 goed. Waaruit blijkt dat de Berlijnse Muur dwars door Berlijn liep? Noem twee zaken die je op de bron kunt zien Duitsland in geallieerde handen 4 Na de oorlog werd Duitsland in vier zones verdeeld. Welke vier landen bestuurden deze zones? b Gebruik HB bron 1 en de intro. Wat deden de soldaten op de afbeelding? Twee antwoorden zijn goed. Ze hielden vluchtelingen uit West-Berlijn tegen. O Ze bewaakten de bouw van de Berlijnse Muur. Ze hielpen mee met de bouw van de muur. 5 Bekijk HB bron 3. a Welke zones lagen in het westen van Duitsland? Ze verdedigden Oost-Berlijn tegen een aanval. 2 a Bekijk HB bron 2. De soldaat op de bron kijkt niet naar de jongen. Waar zal hij wel naar kijken? Leg je antwoord uit. b Welke zone lag in het oosten van Duitsland? b Om welke reden werd de soldaat weggestuurd? A De soldaat was op een verboden plek. B De ldnderen mochten niet bij de muur spelen. C De soldaat was de muur aan het afbreken. D De soldaat luisterde niet naar een bevel. 3 a Hoeveel jaar was de Koude Oorlog al aan de gang toen de Berlijnse Muur werd gebouwd? c Wat was bijzonder aan de positie van Berlijn na de oorlog? Twee antwoorden zijn goed. De stad werd bestuurd door de Engelsen. O De stad was verdeeld in vier zones. G De stad lag in de Franse zone van Duitsland G De stad lag in de Sovjetzone van Duitsland. 6 a Onderstreep de juiste woorden. Na de verdeling van Duitsland kregen de geallieerden ruzie. De Amerikanen / Russen wilden Duitsland hard straffen. De Amerikanen b Wat was de belangrijkste reden voor mensen om uit Oost-Duitsland te vluchten? A Ze wilden meer vrijheid hebben. / Russen wilden de Duitsers eerder helpen hun land weer op te bouwen. B Ze wilden in een communistisch land wonen. C Ze wilden bij de Sovjet-Unie horen. D Ze wilden werken in een staatsbedrijf. 108 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

10 b Vul het schema in. Duitsland na de Tweede Wereldoorlog Bestuurd door Economisch systeem Westen Oosten 7 a Wat wilde de Amerikaanse regering met het Marshallplan? b Welk land werd door deze grens in tweeën gedeeld? A Duitsland in vieren delen. B Duitsland verenigen. C Steun geven aan Europese landen. D De Sovjet-Unie aanvallen. b Lees WB bron 1. Maak de zin af. Volgens Marshall was het doel van zijn plan: het bestrijden van c Onderstreep de juiste woorden. De Sovjetzone van Duitsland hoorde bij het Oostblok / Westblok en was communistisch / democratisch. De Amerikaanse zone hoorde bij het Oostblok / Westblok en was communistisch / democratisch en kapitalistisch. c Welke twee redenen hadden de Verenigde Staten om Europa weer welvarend te maken? 9 a Zet de gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. A Westerse landen sturen vliegtuigen met goederen naar West-Berlijn. B Stalin stopt met de Blokkade van Berlijn. :W'ohi!i j Marshall heeft een plan. Dollars voor Europa De Amerikaanse minister Marshall zei: Onze politiek is niet tegen een land of leer gericht, maar tegen honger, armoede, wanhoop en chaos. Toespraak van Marshall (1947). 3.2 Twee Duitse landen 8 Kijk nog eens naar de foto en de kaart in de oriëntatie van je handboek. a Om welke reden heette de grens tussen Oosten West-Europa het Ijzeren Gordijn? C Stalin blokkeert alle wegen naar West- Berlijn. D De Amerikanen voeren een nieuwe Duitse munt in. De juiste volgorde is: b Om welke reden kon Stalin Berlijn blokkeren? A Omdat de wegen naar Berlijn in de Sovjetzone lagen. B Omdat Stalin tanks had en de westerse leiders niet. C Omdat Berlijn alleen met de trein bereikbaar was. D Omdat er geen westerse troepen in Berlijn waren. 3 Duitsland verdeeld 109

11 c Wat hoopte Stalin uiteindelijk met de Blokkade van Berlijn te bereiken? c Had Gisela vrijheid van meningsuiting? Leg je antwoord uit. 10 In 1949 ontstonden er twee nieuwe Duitse landen. Hoe heetten deze twee landen? Bron 2 Onderwijs in Oost-Duitsland. West-Duitsland: Oost-Duitsland: 3.3 De Berlijnse Muur 11 Vanaf 1949 bestonden er twee aparte Duitse staten, die erg van elkaar verschilden. Vul in het schema telkens ja of nee in. Communisme Democratie Kapitalisme 12 Lees WB bron 2. BRD DDR a Wat leerde Gisela op school? Drie antwoorden zijn goed. G Arbeiders worden uitgebuit door fabrikanten. G Het kapitalisme maakt iedereen rijker. G Landeigenaren moeten hun grond afgeven aan gewone mensen. G Het communisme is beter dan het kapitalisme. b Was Gisela het eens met de veranderingen? Leg je antwoord uit. Van school gestuurd Gisela Mroncz ging naar school in de Duitse Oostzone. Daar werd het communisme ingevoerd. Gisela leerde dat fabrikanten uitbuiters waren en dat gewone mensen meer recht hadden op een stuk land dan rijke grootgrondbezitters. Elke dag leerde ze hoe goed het communisme was. De kinderen moesten de leraar nazeggen. Wie zijn eigen mening zei, kreeg voor straf een onvoldoende. Toen Gisela op een dag de Russen uitbuiters noemde, werd ze meteen voor een paar dagen van school gestuurd. Vrij naar: DJ. Elzinga, Een kleine flat in Leipzig (1991). 13 a Wat was het doel van de Berlijnse Muur? A Vluchtelingen uit West-Duitsland tegenhouden. B Vluchtelingen uit Oost-Duitsland tegenhouden. C Oost- en West-Berlijn scheiden. D Berlijn scheiden van de rest van Duitsland, b Bekijk HB bron 6. Vul het juiste getal in. % van het totale aantal vluchtelingen uit Oost-Duitsland vluchtte in 1960 via Berlijn naar het Westen. c Bekijk je antwoord bij vraag b. Leg uit dat voor de Oost-Duitse leiders de bouw van de Berlijnse Muur een logische keus was. 110 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

12 Samonsevat 14 Veranderingen en gebeurtenissen vinden niet zomaar plaats. Elke gebeurtenis is het gevolg van een bepaalde oorzaak. Hieronder staat een aantal gebeurtenissen. Combineer elke gebeurtenis (A-D) met de juiste oorzaak (1-4). A Stalin besluit tot de Blokkade van Berlijn. B De Berlijnse Muur wordt gebouwd. C De Verenigde Staten komen met het Marshallplan. D Er ontstaan verschillen tussen de oostelijke en westelijke zones van Duitsland. 1 De Russen en de Amerikanen denken anders over de aanpak van Duitsland. 2 De Amerikanen willen het communisme tegenhouden. 3 De Amerikanen voeren een nieuwe Duitse munt in. 4 Miljoenen Oost-Duitsers vluchten via Berlijn naar het Westen. De juiste combinaties zijn: 15 a Wat waren twee belangrijke oorzaken van de Duitse deling in twee aparte landen? G De oprichting van de Verenigde Naties. G De grote ruzie tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. De Marshallhulp voor West-Duitsland. Toepassinesopdiacht Vluchten of blijven? In deze opdracht kruip je in de huid van een leerling van jouw leeftijd uit Oost- Duitsland in de jaren 50. Zou jij uit Oost-Duitsland willen vluchten of zou je juist willen blijven? 16 a stap 1: introductie. Wat kies je: vluchten of blijven? Pak een apart blad en schrijf daarop: Als ik een leerling uit Oost-Duitsland was, zou ik willen... (vul je keuze in). b stap 2: redenen. Bedenk redenen voor je keuze. Maak daarbij gebruik van de leertekst, de bronnen bij de intro in je handboek en WB bron 2 en 3. Schrijf op: Ik zou dit willen om de volgende redenen:... (vul minstens twee redenen in en verwijs daarbij naar de leertekst of een bron). c stap 3: conclusie. Rond je verhaal af. Schrijf op: Om deze redenen zou ik dus... (vul nogmaals je keuze in). Bron 3 Dagboek van een Oost-Duitse leerling. Berlijn, 2 mei 1957 Het schooljaar zit er bijna op. Nog twee maanden leren en dan ben ik klaar met mijn middelbare school. Maar wat dan? Ga ik verder leren of meteen aan het werk? Gelukkig hoef ik straks niet zelf voor mijn nieuwe studie te betalen. Dat doet de regering. En als ik ervoor kies om te gaan werken, weet ik zeker dat ik ergens een baan krijg. Ook daar zorgt de regering voor. De vraag is dus: wat wil ik? CU De economische groei in Oost-Duitsland. b Wat waren twee belangrijke gevolgen van de Duitse deling? G Het ontstaan van twee nieuwe Duitse staten. G Veel Oost-Duitsers vluchtten naar het Westen. G West-Duitsland werd een communistisch land. G Oostbloklanden richtten samen de NAVO op. 3 Duitsland verdeeld 111

13 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog ^!fi 4 I Het einde van de Koude Oorlog 1 Bekijk HB brom. a Wat zie je op deze bron? 4.11 De Koude Oorlog wordt te duur 4 Lees WB bron 1. a In welk jaar vond deze gebeurtenis plaats? b Was deze gebeurtenis bijzonder? A Nee, want er vonden altijd demonstraties in Oost-Duitsland plaats. B Nee, want in Oost-Duitsland hadden mensen het recht om te demonstreren. C Ja, want normaal steunden veel mensen in Oost-Duitsland de regering. D Ja, want in Oost-Duitsland waren demonstraties eigenlijk niet toegestaan. 2 Bekijk HB bron 2 en lees de intro. a Maak de tekst kloppend. De mensen in de kleine autootjes worden begroet door Oost-Duitsers / West-Duitsers. Ze zijn blij b Welk begrip past het beste bij deze bron? A Glasnost. B Ontwapening. C Perestrojka. D Wapenwedloop. [ilfeïw 'i)j De Sovjet-atoombom. Een cadeautje voor Stalin Boven de steppen van Kazachstan ontplofte op 29 augustus 1949 de eerste Russische atoombom. Op 15 kilometer afstand bekeek Beria, de belangrijkste minister van Stalin, de felle lichtflits en de oranje-rode paddestoel in de lucht. Toen kuste hij onderzoeker Koerchatov en belde Stalin om het nieuws te melden. Vrij naar: D. Holloway, Stalin and the bomb (1996). omdat de open is. Hierdoor konden Oost-Duitsers ] West-Duitsers weer vrij. b Wie waren die dag het meest blij denk je: de Oost-Duitsers of de West-Duitsers? Leg je antwoord uit. 5 Wat waren twee belangrijke besluiten van Gorbatsjov? Hij gaf meer geld uit aan onderwijs. Hij gaf burgers meer vrijheid. D Hij begon met ontwapening. Hij schafte de dienstplicht af. 6 a Gorbatsjov voerde de perestrojka door. Welke 3 Om welke reden bleven de grenzen van Oost- veranderingen waren politiek en welke waren Duitsland tot 1989 gesloten? economisch? Verandering Meer eigen bedrijven Ontwapening Soort verandering Glasnost Meer democratie 112 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

14 b Bekijk en lees HB bron 3. Bij het doorvoeren van zijn veranderingen zag Gorbatsjov een probleem. Welk probleem was dat? 10 Zet de volgende begrippen op de juiste plaats in het schema. Wat bij elkaar hoort zet je op dezelfde regel. De West-Duitse regeringsleider Kohl staat al in het schema. Kies uit: eenvoudige staatswinkels Kohl Trabant welvaart DDR armoede luxe warenhuizen Mercedes BRD Honecker. c Wat hoopte Gorbatsjov met zijn perestrojka te bereiken? West-Duitsland Oost-Duitsland Kohl 7 Zet het juiste begrip achter de volgende zinnen. Een grote verandering in het bestuur en de economie van de Sovjet-ünie: Russische burgers krijgen meer vrijheid van 11 Kohls partij wilde een Duitse eenwording. Wat betekende dat? meningsuiting: 4.2 De val van de Muur 8 Welke twee economische problemen hadden de landen in Oost-Europa? D De bevolking had te weinig geld. De regering gaf te weinig geld uit. De staatsbedrijven waren te goedkoop. De staatsbedrijven waren verouderd. 9 Onderstreep de juiste woorden. De regering van Oost-Duitsland wilde wel / geen verandering. De bevolking van Oost-Duitsland wilde juist wel / geen verandering. Uiteindelijk kreeg de bevolking / regering van Oost-Duitsland haar zin. Een reden daarvoor was dat de Sovjetunie niet langer de Oost-Duitse bevolking / regering steunde. 4.3 Een nieuw Duitsland in een nieuw Europa 12 a Welke twee voordelen had de Duitse eenwording voor de Oost-Duitsers? Ze konden op vakantie gaan naar een westers land. Ze kregen een veel hoger loon voor hun werk. G Ze mochten stemmen op een partij naar keuze. Ze kregen gratis onderwijs en verzorging. b Welke twee nadelen had de Duitse eenwording voor de Oost-Duitsers? O Het dagelijks leven werd een stuk duurder. G Oost-Duitsland kreeg veel te veel inwoners. G Ze kregen geen steun van West-Duitsland. G Veel Oost-Duitsers raakten hun baan kwijt. 4 Het einde van de Koude Oorlog 113

15 13 Lees WB bron 2. De partijleiding van de DDR had jarenlang een prachtig leventje en gaf ook voordelen aan familie en vriendjes. a Waarom vonden de Oost-Duitsers dat onrechtvaardig? Kruis de juiste uitspraken aan. D De gewone bevolking in de DDR was arm. EU In het communisme is iedereen gelijk en bestaat er geen verschil tussen rijk en arm. EU Ze waren erg jaloers op het Westen. D Ze moesten extra belasting betalen om te zorgen voor het mooie leventje van de partijleiding. b Bedenk een andere reden waarom veel Oost- Duitsers woest waren op de communistische regering. 15 Bekijk HB bron 6. Gorbatsjovs ideeën hadden grote gevolgen voor de landen in Oost-Europa. a Wat veranderde er in 1989 in Oost-Europa? b Wat voor gevolgen hadden Gorbatsjovs ideeën voor de Sovjet-Unie? 16 Duitsland is een belangrijk land van de Europese Unie. Vergelijk WB bron 3 met HB bron 6. Vul het juiste woord in. De meeste nieuwe lidstaten van de EU liggen in het vroegere. De landen die lid waren van de Europese Unie in De landen met een letter werden lid in y De Oost-Duitsers ontdekten hoe de top van de communistische partij al die jaren had geleefd. Oost-Duitsers witheet van woede De mensen zijn witheet over de corruptie en vorstelijke levenswijze van de partijtop. De Oost- Duitsers ontdekten deze misstanden na de val van de Muur en het aftreden van de partijleiding. Jarenlang leefden de leiders en hun volgelingen in luxe villa s met dure meubelen en lieten ze zich rondrijden in grote auto s. De villawijken waren afgezonderd van andere buurten en werden scherp bewaakt door politie, zodat de gewone burgers de rijkdom niet konden zien. Hoge partijleden hadden ook nog honderden miljoenen marken op Zwitserse bankrekeningen gezet. En dat allemaal op kosten van de belastingbetalers. 14 Maak de tekst kloppend. In een kapitalistisch / communistisch land zorgt de regering dat iedereen een baan heeft. In een kapitalistisch / communistisch land heeft niet iedereen een baan. Het nieuwe Duitsland was een land. Daar hadden veel Oost-Duitsers / West-Duitsers het moeilijk mee. 17 Zet de zinnen in de juiste chronologische volgorde. A Oprichting van de Europese Unie. B De val van de Muur. C Gorbatsjov wordt leider van de Sovjet-Unie. D De hereniging van Oost- en West-Duitsland. De juiste volgorde is: 114 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

16 18 a Het einde van de Koude Oorlog had verschillende oorzaken. Welke waren economisch en welke waren politiek? Oorzaak Staatsbedrijven produceren te weinig. De Koude Oorlog wordt te duur voor de Sovjet-Unie. Honecker wil niet veranderen. Economisch of politiek? Bron Uitspraak Paragraaf 1, HB bron 2 Paragraaf 3, HB bron 5 Paragraaf 4, HB bron 4 Paragraaf 4, WB bron 4 Paragraaf 4, WB bron 5 Een vrouw en haar vier kinderen lopen in het kapotgeschoten Berlijn (Berlijn, 1945). Oost-Duitsers demonstreren voor meer vrijheid. b Het einde van de Koude Oorlog had ook verschillende economische en politieke gevolgen. Welke waren economisch en welke waren politiek? Gevolg Economisch of politiek? De Duitse eenwording. West-Duitsers betalen extra belasting. Bedrijven in Oost- Duitsland gaan failliet. Oost-Europese landen worden lid van de NAVO. Tussen 1945 en 1989 vonden er in Europa veel veranderingen plaats. In deze opdracht ga je onderzoek doen naar die veranderingen. 19 De volgende uitspraken laten zien hoe sterk Europa tussen 1945 en 1989 veranderde. Welke bron hoort bij de uitspraak? Vul het schema in. A Het is voorbij, de oorlog is over. Ik hoop dat de geallieerden ons netjes zullen behandelen. B Weg met die muur! Eindelijk zijn we vrij! C Als die Amerikaanse tanks de grens oversteken, zullen we schieten. D Vroeger hadden we het beter. Het nieuwe Duitsland. Het leven is duur Niemand heeft gelet op de gevolgen van de invoering van de West-Duitse mark voor de Oost- Duitsers. Maar veel werkloze Oost-Duitsers moeten nu leven van een uitkering van 63% over hun lage Oost-Duitse loon. En dat in een land waar de huren, het onderwijs, de gezondheidszorg, het openbaar vervoer en de eerste levensbehoeften ineens veel duurder zijn geworden. Vrij naar: R. van den Boogaard, 'Voor de DDR is de pret er wel af. In: Meningen over Duitse eenheid (1990). E Hoera voor de Amerikanen! Ze brengen ons eten. 4 Het einde van de Koude Oorlog 115

17 LH j Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog 5 Spotprenten over veranderingen De Russische leider Gorbatsjov zorgde voor grote veranderingen in Oost-Europa. Mensen dachten verschillend over die veranderingen. In deze paragraaf ga je oefenen met spotprenten over veranderingen. 1 Gebruik HB bron ï en het stappenplan van WB bron ï. a stap ï: Over welke periode gaat de spotprent? A Over B Over C Over D Over b STAP 2: Bekijk de prent goed. Vul de ontbrekende woorden in. Op de prent staan mensen. Ze staan in een en praten met elkaar. Op de prent staan ook teksten. Op de ruit van de winkel staat voor tanks en perestrojka. De planken binnen zijn c stap 3: Dit is de originele spotprent. Komt de tekenaar van de prent uit het Oostblok of het Westblok? Leg je antwoord uit. Bron 1 Spotprenten De volgende stappen en vragen helpen je om een spotprent te begrijpen. stap 1: Over welke tijd gaat de prent? Staat er een datum of jaar bij de prent? Wat gebeurde er in die tijd? Welke belangrijke personen horen bij die tijd? stap 2: Wat zie je op de prent? Wat doen de afgebeelde mensen of figuren? Welke kleren dragen ze? Welke spullen hebben ze bij zich? Staat er tekst in de prent? Zeggen de personen iets tegen elkaar? Lees altijd het bijschrift: daar staat vaak belangrijke informatie in. stap 3: Wat weet je over de tekenaar? Hoe heet de tekenaar van de prent? Bij welke (politieke) partij, stroming of krant hoort hij? stap 4: Met welke gebeurtenis of ontwikkeling in de geschiedenis heeft de prent te maken? Als je weet over welke gebeurtenis of ontwikkeling de prent gaat, begrijp je ook beter wat de mening van de tekenaar is. stap 5: Wat wil de tekenaar met deze spotprent zeggen? Wat is de mening van de tekenaar over de gebeurtenis of ontwikkeling? Welke partij steunt hij en welke maakt hij belachelijk? Op welke manier overdrijft de tekenaar de situatie in de prent? d stap 4: Met welke twee grote veranderingen heeft de spotprent te maken? D Met de Duitse eenwording. D Met glasnost. O Met de wapenwedloop. Met perestrojka. e stap 5: Wat wil de tekenaar met deze spotprent zeggen? Onderstreep de juiste woorden. Veranderingen zoals perestrojka zijn goed / slecht. Maar mensen willen vooral voedsel / 2 Gebruik het stappenplan en HB bron 2. a Maak de tekst kloppend, (stap 2) Op de tekening staan drie leeuwen. Ze heten, en. De leeuwen bedreigen / beschermen de twee figuren in het midden. Die twee figuren heten en. b Welke figuur op de tekening heeft glasnost en perestrojka voor de leeuwen gegooid? Leg je antwoord uit. (stap 2 en stap 4) wapens. Dat was er toen wel / niet. 116 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

18 c Onderstreep de juiste woorden, (stap 5) De tekenaar van de prent is positief/ negatief over Gorbatsjov. Hij vindt namelijk dat Gorbatsjov 5 Gebruik het stappenplan en HB bron 5. a Met wat voor soort figuur wordt Gorbatsjov op het T-shirt vergeleken? (stap 2) perestrojka en glasnost wel/ niet beschermt. 3 Gebruik het stappenplan en HB bron 3. a Hoe kun je weten dat deze spotprent is gemaakt tussen 1985 en 1989? Geef twee argumenten, (stap 1) b Met welke twee grote veranderingen heeft de spotprent te maken? (stap 4) G Met de Duitse eenwording. G Met perestrojka. G Met de wapenwedloop. G Met de ontwapening. c Wat wil de maker van dit T-shirt duidelijk maken? (stap 5) b Kies het juiste antwoord. Wat wil de tekenaar duidelijk maken? (stap 5) A Perestrojka moet worden tegengehouden. B Perestrojka is niet meer tegen te houden. C Oost-Duitse leiders hebben steun nodig. D Perestrojka is welkom in Oost-Duitsland. 4 Gebruik het stappenplan en HB bron 4. a Tot 1991 stonden de hamer en de sikkel op de vlag van de Sovjet-Unie. Waar staan de gebroken hamer en sikkel symbool voor? (stap 2) 6 Gebruik HB bron 1 tot en met 5. a Zet de bronnen hieronder in de juiste chronologische volgorde, (stap 1) A HBbroni. B HBbron3. C HB bron 4. D HBbrons. De juiste volgorde is: b Welke tekenaars hebben deze spotprenten gemaakt? Twee antwoorden zijn goed. (stap 3) b Vergelijk HB bron 4 met HB bron 2. Noem één overeenkomst tussen de figuren op beide spotprenten, (stap 2) G Tekenaars uit het Oostblok. G Tekenaars uit de Sovjet-Unie. G Tekenaars uit de Verenigde Staten. G Tekenaars uit West-Europa. c Zijn alle bronnen positief over Gorbatsjov? Leg je antwoord uit. (stap 5) 5 Spotprenten over veranderingen 117

19 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog 6 Nederland als bondgenoot van de Verenigde Staten i Intro 1 Bekijk HB bron ï. a Op de praalwagen staat een vlag afgebeeld. Van welk land is deze vlag? A Van Duitsland Amerikaanse dollars 3 Vanaf 1948 kreeg Nederland Marshallhulp. a Om welke reden had Nederland steun van de Verenigde Staten nodig? B Van Nederland. C Van de Sovjet-Unie. D Van de Verenigde Staten. b Hoe laat de praalwagen zien dat Nederlanders blij waren met de Amerikaanse steun? 2 Lees de intro en bekijk HB bron 2. a Wat willen de demonstranten op de afbeelding bereiken? b De Verenigde Staten hadden meer redenen om steun te geven aan Nederland. Welke twee redenen waren dat? Ze wilden de eigen economie en Amerikaanse bedrijven helpen. Ze wilden het communisme in West-Europa tegenhouden. Ze wilden Nederland bedanken voor de hulp tijdens de oorlog. O Ze wilden Nederland helpen Nederlands- Indië te behouden. b Nederlanders gingen demonstreren tegen het Amerikaanse optreden in Vietnam. Om welke twee redenen lijkt dat op het eerste gezicht vreemd? O Omdat de Verenigde Staten in Vietnam juist Nederland te hulp waren gekomen. Omdat Nederland en de Verenigde Staten allebei bij het Westblok hoorden. Omdat Nederland en de Verenigde Staten allebei tegen het communisme waren. Omdat Noord-Vietnam de veiligheid van Europa bedreigde. 4 Bekijk WB bron 1. a Welke vijf landen ontvingen de meeste hulp? b Leg uit waarom alleen West-Europese landen de Amerikaanse dollars ontvingen. c Waar gebruikte Nederland de Amerikaanse dollars voor? c Veel Amerikanen vonden de Nederlandse demonstranten ondankbaar. Kun jij dat begrijpen? Leg je antwoord uit. 5 Na de Tweede Wereldoorlog was Nederland een bondgenoot van de Verenigde Staten. Nederland had daar twee belangrijke redenen voor. Welke reden was politiek en welke economisch? Reden Marshallhulp Eigen veiligheid Soort reden 118 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog

20 ggfgij] Marshallhulp in miljoenen dollars O 2 E1 CD N "O 0 cd 0 => CD 0 0 g> CD crq 3- g 1 CL CD PU CD 3 B) EL cm CD < rt>: 3 cd =j Triest 5T cm CL 6.2 Een kritische bondgenoot 6 In Nederland werd fel gedemonstreerd tegen de Vietnamoorlog. Welk gevolg hadden die demonstraties voor de relatie tussen Nederland en de Verenigde Staten? b Onderstreep de juiste woorden. In de jaren 8o waren veel Nederlanders wel / niet blij met Gorbatsjov. Gorbatsjov wilde namelijk wel / niet ontwapenen. Veel Nederlanders waren daar ook voor / tegen. 6.3 Hernieuwde vriendschap 7 Bekijk HB bron 4. Deze spotprent over Nederlandse politieke partijen is uit In dat jaar waren er verschillende problemen tussen Oost en West, bijvoorbeeld de Koude Oorlog en de wapenwedloop. Naar welk probleem verwijst deze spotprent? Leg je antwoord uit. 8 a Begin jaren 80 demonstreerden weer veel Nederlanders tegen de Verenigde Staten. Om welke reden deden ze dat? A De Verenigde Staten hadden Cuba aangevallen. 9 Na 1991 bestond er nog maar één supermacht in de wereld. Welk land was dat? 10 a In de jaren 90 stuurden Nederland en de Verenigde Staten allebei troepen naar Bosnië- Herzegovina. Om welke reden deden ze dat? A Bosniërs wilden het voormalige Joegoslavië veroveren. B De Russen hadden Nederland en de Verenigde Staten om hulp gevraagd. C In Bosnië-Herzegovina was een verschrikkelijke burgeroorlog uitgebroken. D Nederland en de Verenigde Staten wilden het communisme tegenhouden. b Hoe liep het Nederlands ingrijpen in Bosnië- Herzegovina af? B De Verenigde Staten weigerden om uit Vietnam te vertrekken. C De Verenigde Staten wilden samen met de Sovjet-Unie ontwapenen. D De Verenigde Staten wilden raketten in Nederland plaatsen. 6 Nederland als bondgenoot van de Verenigde Staten 119

21 11 a Nederland en de Verenigde Staten vechten tegenwoordig samen tegen het terrorisme. Geef een voorbeeld van terrorisme. j "1 fiïo 'ooljfkiiüf,r.j u-to!)ln ' De Verenigde Staten en Nederland hebben elkaar behoorlijk beïnvloed. In deze opdracht ga je onderzoek doen naar die wederzijdse beïnvloeding. 13 Bekijk hoofdstuk 4, paragraaf 2, HB bron 1. b Om welke twee redenen steunt Nederland de Verenigde Staten in de strijd tegen het terrorisme? Omdat Afghanistan in 2001 de Verenigde Staten aanviel. Omdat Nederland en de Verenigde Staten allebei lid zijn van de NAVO. O Omdat Nederland en de Verenigde Staten allebei lid zijn van de VN. Omdat terroristen op 11 september 2001 (9/11) de Verenigde Staten aanvielen. ÏÏÉmmimA 1 ' 12 Nederlanders dachten niet altijd hetzelfde over de Verenigde Staten. Soms waren ze blij met de Amerikanen, soms niet. Wanneer waren ze blij en wanneer niet blij? Gebeurtenis Bevrijding (1945) Emotie a Maak de zin af. De relatie tussen Nederland en de VS die op deze bron wordt afgebeeld, heeft te maken met... A cultuur. B economie. C politiek. D verschillende bevolkingsgroepen. b Tegenwoordig zijn Nederlandse dj s, zoals Armin van Buuren en Martin Garrix, erg populair in de Verenigde Staten. Vergelijk dit met de situatie uit de bron. Wat is er veranderd in de relatie tussen Nederland en de Verenigde Staten? 14 De kleurentelevisie is een Amerikaanse uitvinding. Noem nog twee Amerikaanse uitvindingen die je dagelijks gebruikt. Marshallhulp (1948) Vietnamoorlog (eind jaren 60) Kruisraketten (begin jaren 80) Strijd tegen het terrorisme (na 9/11) 15 In de Verenigde Staten zijn de mensen gek op Nederlandse stroopwafels. Welk Amerikaans voedsel (eten en drinken) is in Nederland populair? 120 Hoofdstuk 5 De Koude Oorlog