vbschrift nr. 4 Maak dilemma s bij goed bestuur bespreekbaar 13 Samen sterk voor een gezond schoolplein

Transcriptie

1 mei jaargang 40 vbschrift nr Maak dilemma s bij goed bestuur bespreekbaar 13 Samen sterk voor een gezond schoolplein 16 Aanbrullen is uit de tijd, maar hoe dan wel?

2 2 Geef leerling ruimte bij overgangen Overgangen in het onderwijs verlopen niet soepel genoeg. Uitval van leerlingen, maar ook het feit dat veel leerlingen wisselen van studie, zijn hiervoor signalen. Ook is er, mede onder druk van rendementsverhoging, op havo- en vwo-scholen en bij vervolgopleidingen in toenemende mate sprake van het selecteren van leerlingen. Dit signaleert de Onderwijsraad in het advies Overgangen in het onderwijs. Deze ontwikkelingen zetten de toegankelijkheid van het Basisschooladvies is leidend Het advies van de basisschool wordt leidend bij toelating tot het vo. Daarnaast mag enkel de uitslag op de eindtoets betrokken worden. De regelgeving wordt zo aangepast dat scholen geen andere gegevens mogen gebruiken of eisen. Dit geldt zowel voor toelatingstoetsen die een school voor voortgezet onderwijs zelf zou overwegen af te nemen, als voor andere toetsen die leerlingen op de basisschool maken. Het is aan de basisschool om deze gegevens te betrekken bij het opstellen van het schooladvies. Op lokaal en regionaal niveau kunnen hierover tussen po en vo op vrijwillige basis afspraken worden gemaakt onderwijs onder druk, ontnemen leerlingen kansen en kosten de samenleving geld. Het belang van leerlingen dient meer centraal te staan bij overgangen, zo stelt de raad. Bovendien moet ervoor gezorgd worden dat leerlingen betere keuzes maken. Een schoolloopbaan kent vele overgangen: van basisschool naar voortgezet onderwijs, en daarna naar mbo, hbo of universiteit. Goede overgangen geven leerlingen optimale kansen hun talenten te ontwikkelen en een succesvolle loopbaan op te bouwen. Vooral de beslissingen vroeg in de schoolloopbaan zijn van grote invloed. Scherpere selectie bij de eerste overgang kan ertoe leiden dat vooral laatbloeiers, leerlingen met taalachterstanden en leerlingen uit lagere sociaal-economische milieus minder kansen krijgen. De raad vindt dat een stelsel dat leerlingen relatief vroeg selecteert, ook ruimhartig moet zijn in het bieden van tweede kansen. De raad stelt dat leerlingen van wie het niveau (nog) niet vaststaat, van scholen de ruimte moeten krijgen hun talent te ontplooien. Bijvoorbeeld door bij een leerling met een gemengd advies te kiezen voor plaatsing op het hoogste niveau. Tegelijkertijd is het belangrijk de kwaliteit van het schooladvies te versterken omdat dit het risico op onderadvisering verkleint. Een beter schooladvies geeft scholieren met gelijke talenten bovendien dezelfde onderwijskansen. De raad pleit verder voor uiterste terughoudendheid bij aanvullende selectie in het funderend onderwijs, en adviseert de minister streng toe te zien op naleving van de afspraken hierover in het veld. Het is belangrijk dat leerlingen in het basisonderwijs meer tijd en mogelijkheden krijgen om leerachterstanden weg te werken voordat ze overstappen naar het vervolgonderwijs. De raad adviseert daarom te investeren in zomerscholen, voetklassen en andere vormen van leertijdverlenging. Voor mbo ers die willen doorstromen naar het hbo, maar voor wie de stap naar een vierjarige hbo-master te groot is, kan de nieuwe associate degree-opleiding uitkomst bieden. Voor alle sectoren geldt dat het vroegtijdig kennismaken met de vervolgopleiding, bijvoorbeeld door het volgen van een cursus of opleidingsmodule, de overgang kan verbeteren. colofon VBSchrift is de officiële uitgave van de Vereniging Verenigde Bijzondere Scholen voor onderwijs op algemene grondslag. VBSchrift verschijnt zes maal per jaar. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden artikelen, advertenties of andere kopij niet te plaatsen of in te korten. De VBS aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van artikelen die door anderen dan VBS-medewerkers zijn geschreven, noch voor producten of diensten die via de advertenties in dit blad worden aangeboden. Redactie VBSchrift: Petra van Brecht, drs. Koen Groeneveld, drs. Akke Tick (eind redacteur), drs. Peter Warnders (hoofdredacteur) Redactieadres: VBS, Bezuidenhoutseweg , 2594 AM Den Haag, tel.: , fax: , VBS-site: ISSN: Ontwerp en advies: VormVijf, Den Haag Druk: Ando bv, Den Haag Fotografie: Jorn van Eck; VBS-foto-archief, tenzij anders vermeld is 04 inhoud 13 Maak dilemma s bij goed bestuur bespreekbaar Juridische vragen en personeelsvraagstukken Samen sterk voor een gezond schoolplein Aanbrullen is uit de tijd, maar hoe dan wel? Verenigingsnieuws Laat de clown in jezelf lesgeven

3 Laat ambities u begeesteren 3 Ambitie en begeestering zijn terug in gesprekken over het onderwijs. In het Nationaal Onderwijsakkoord staan de ambities van de overheid. Deze zijn tot stand gekomen in overleg met de raden en bonden. De raden en het ministerie van OCW werken momenteel deelakkoorden per sector uit. mr. Simon Steen algemeen directeur Professionalisering van bestuur, schoolleiding en leraren staan daarin centraal. Ook aandacht voor maatwerk voor leerlingen en grotere flexibiliteit bij de inrichting van de schoolorganisatie. Hoe gaan scholen straks om met deze nieuwe beleidskaders? Hopelijk uitgedaagd om de eigen visie op onderwijs en leren opnieuw te overdenken en om gesterkt door de mogelijkheden die deze beleidsakkoorden bieden deze eigen visie in praktijk te brengen. De wetgeving biedt scholen die zich als bezield verband willen profileren veel meer ruimte dan vaak gedacht wordt. De kunst van het pedagogisch ondernemerschap kan een stimulans zijn om zich tot een goede of excellente school te ontwikkelen. De overheid wil dit bevorderen door een nieuwe vorm van toezicht. Scholen die hun onderwijs op orde hebben, worden in het nieuwe toezicht van de onderwijsinspectie geprikkeld het onderwijs te verbeteren. Ik pleit ervoor dat de waarschuwing van de Onderwijsraad om de toegevoegde waarde geen afrekeninstrument in handen van de onderwijsinspectie te laten worden ter harte genomen wordt. De raad vindt dat reflecteren op toegevoegde waarde een zaak van de scholen zelf is. Er gaan stemmen op voor een nieuw Schevenings Beraad Bestuurlijke Vernieuwing. Dit beraad zou tot een doorbraak in de discussie op stelselniveau moeten leiden en dat is iets anders dan meer ruimte voor het openbaar onderwijs. Het advies van de Onderwijsraad over de vrijheid van onderwijs uit 2012 is duidelijk. Het grootste knelpunt zit in de te beperkte ruimte voor ouders om bijzondere scholen op een vernieuwende grondslag te kunnen oprichten. Zelf ben ik enthousiast over het pleidooi van de WRR om tot een nieuw sociaal contract over het onderwijs te komen. Daarmee wordt in ieder geval onderkend dat de overheid in de huidige tijd niet meer op eigen kracht met constructief onderwijsbeleid het onderwijsbestel kan bestieren. Een nieuw samenbindend verhaal over het onderwijs is alleen dan overtuigend als alle betrokkenen eraan hebben kunnen bijdragen en zich erin kunnen herkennen. Laten we daarbij vooral niet vergeten dat onderwijs niet alleen moet leiden tot toerusting van jongeren voor de arbeidsmarkt van de toekomst, maar ook moet bijdragen aan hun sociale, culturele en morele vorming. Investeer in schoolleiders en verbeter het onderwijs De onderwijsinspectie onderzocht de kwaliteit en effectiviteit van schoolleiders en de rol van besturen bij het bewaken en bevorderen van hun kwaliteit. In totaal waren 298 schoolleiders en 269 schoolbesturen betrokken. De inspectie keek of schoolleiders beschikken over competenties die door de beroepsgroep zélf gezien worden als noodzakelijk. Deze zijn ontwikkeld door de Nederlandse Schoolleiders Academie (NSA). Schoolleiders in het basisonderwijs en het speciaal onderwijs zijn het best in het opbouwen van vertrouwen, betrouwbaar en geloofwaardig handelen en het bevorderen van professionalisering van leraren. Ook hebben ze voldoende zicht op de omgeving van de school. In het voortgezet onderwijs zijn bekendheid met en inzetten van weten regelgeving sterke punten van schoolleiders. Minder goed zijn ze in het reflecteren op het eigen handelen, zorgen voor een professionele cultuur en het vertalen van verwachtingen van belanghebbenden. In alle sectoren hebben schoolleiders voldoende draagvlak binnen hun teams. Moeite hebben ze met het anticiperen op risico s en dilemma s, het oplossen van complexe problemen en het gebruiken van interne of externe gegevens bij het verbeteren van de school. Waarschijnlijk is dit mede een verklaring voor het feit dat kwaliteitszorg en opbrengstgericht werken op veel scholen nog moeizaam van de grond komen. In het basisonderwijs en voortgezet onderwijs blijkt een verband tussen de kwaliteit van de schoolleiders en de kwaliteit van de lessen. Verbetering van de kwaliteit van schoolleiders werkt dus positief door in de klas. De inspecteurs keken ook naar besturen in het onderwijs. Sterke en zwakke punten van besturen lijken veel op die van schoolleiders. De inspectie zal de resultaten uit dit onderzoek gebruiken bij de vernieuwing van haar toezicht.

4

5 5 Maak dilemma s bij goed bestuur bespreekbaar tekst: drs. Edward Moolenburgh en drs. Akke Tick --- cartoon: Saltooo --- fotografie: Jorn Van Eck Goed onderwijsbestuur kent een aantal dilemma s rond deskundigheid, positionering, samenstelling en informatievoorziening. VBSchrift legde ze voor aan bestuur en toezicht van De Werkplaats. Vertrouwen, open communicatie en dialoog vormen de basis van goede samenwerking. De wijze waarop de informatie wordt gedeeld is en blijft een voortdurende zoektocht. Scholen en leden van de VBS zijn nog niet lang geleden overgegaan tot implementatie van de Code Goed Bestuur en de verplichte scheiding van bestuur en intern toezicht. Zo ook De Werkplaats in Bilthoven. Deze eenpitter koos voor een driekoppige directie die bestaat uit Jeroen Goes (directeur po) Jos Heuer (directeur bedrijfsvoering) en Henk Zijlstra (rector vo en voorzitter). Daarnaast heeft zij een zeven leden tellend toezichthoudend bestuur. Zijlstra: Bij onze eenpitter met een specifiek gedachtegoed paste een Raad van Toezicht niet. Samenwerking, gelijkwaardigheid en betrokkenheid zijn kernwaarden in onze visie. Het feitelijke besturen ligt bij de directie. Heuer legt uit: Aan de directietafel komen alle lijnen samen en worden keuzes gemaakt. Het bestuur wordt daar achteraf over geïnformeerd en moet daar dan iets van vinden. Goes vult aan: Doordat po en vo samen één directie vormen zie je daar duidelijk eenheid in beleid. Annemieke van Beek is voorzitter van het toezichthoudend bestuur. Een bestuursreglement regelt onze werking. Het bestuur houdt integraal toezicht en heeft een allround expertise. Er wordt gestreefd naar complementariteit van bedrijfsleven, openbaar bestuur, kunst en cultuur en onderwijs en leren. Alle leden hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Enkele leden zijn lid van de auditcommissie Financiën die dit thema opvolgt. Bestuursleden worden gekozen door een commissie bestaande uit bestuur, directie en GMR. Zijlstra: Wij hebben het echt voor het kiezen. Bij de vorige ronde kregen we 25 aanmeldingen voor twee plaatsen. Bij de bestuurssamenstelling komt integriteit om de hoek kijken. Zaken die betrekking hebben op integriteit liggen bijna per definitie gevoelig. Het zijn echter ook juist die zaken die vaak aan de oorsprong liggen van problemen in een later stadium. Directie en toezichthoudend bestuur zijn zich er bewust van dat vermenging van rollen wanneer ouders van leerlingen ook intern toezichthouder zijn, op de loer kan liggen. Ouders zijn echter bewust niet uitgesloten. Goes: Besturen doe je niet op detailniveau. Ook blijkt in de praktijk dat mensen rolvast zijn. Belangrijk is niet of een bestuurslid ouder is, het gaat er vooral om welk netwerk ons als directie inspiratie kan geven en met welke expertise een bestuurslid een aanvulling in het totaal is. Naast ouders kan het omgaan met relaties op het werk, zoals een bestuurder die een relatie heeft met een leerkracht op school, tot belangenverstrengeling leiden. Dit is geen onderwerp bij De Werkplaats. Een integriteitscode kan om een spanningsveld te voorkomen hiervoor een nuttig instrument zijn. In De Werkplaats zijn de gedragslijnen opgenomen in het bestuursreglement. Vertrouwen met wederzijdse kaders De rollen en taken van bestuur en directie zijn vastgelegd in het managementstatuut. In de gesprekken met bestuur en directie blijkt wederzijds respect en betrokkenheid. Van Beek: Onze taak is in eerste instantie controlerend. Toch hebben wij zeker ook een proactieve en richtinggevende functie. We zijn een klankbord. Zijlstra: De positionering van het bestuur is loyaal en betrokken. Het bestuur is geen tegenmacht. Ze zijn ook zeker een luisterend oor. Onze specifieke vraag aan hen is Houd ons scherp.

6 6 Jos Heuer Henk Zijlstra Jeroen Goes Annemieke van Beek In de onderwijspraktijk doen zich op het terrein van rollen en taken de meeste vragen en dilemma s voor. Een veelgehoorde vraag is: Wanneer komt een toezichthouder terecht op de bestuurdersstoel? Afhankelijk van de situatie en de persoon kan een bestuurder dit al snel als vervelend ervaren. Hoewel code en wetgeving duidelijk zijn over de te onderscheiden rollen, is het ook iets dat je niet altijd via een reglement kunt dichttimmeren. Binnen De Werkplaats lijkt de rolverdeling goed te werken in de praktijk. Van Beek: De financiën zijn op orde. Dat maakt dat je als bestuur in een comfortzone zit. Ook is er een goede basis van vertrouwen. Als er wantrouwen komt, ga je ook meer controleren en dat willen we niet. Hoe weet je wat je niet weet Een ander veelvoorkomend dilemma tussen bestuur en directie gaat over de informatievoorziening. We zien toezichthouders die meer of juist minder informatie willen van de bestuurder. Een vaak terugkerend thema is dan: hoe ver of hoe diep gaat de verantwoordingsplicht van het bestuur ofwel hoe gedetailleerd wil de intern toezichthouder worden geïnformeerd. Hiermee hangt samen de verantwoordelijkheid van de toezichthouder voor haar eigen informatievoorziening. Richt zij zich slechts op wat de bestuurder aanlevert of gaat zij ook zelf informatie vergaren en zo ja hoe en waar? Wordt inderdaad een periodiek (jaarlijks) gesprek met de MR gevoerd, en met de onderwijsinspecteur en met de accountant? Zijlstra: Transparantie is bij ons het codewoord. Wij doen niet aan spelletjes. Dat past ook niet bij de schoolvisie. Heuer vult aan: Hoe diep wil je de informatie is de vraag van de directie. Hier is ook het zelfreinigend vermogen van het bestuur gevraagd. Hoe weet je wat je niet weet is de centrale vraag bij het bestuur. Van Beek: Wij zijn als bestuur daarin afhankelijk van school/directie. Hoe leer je zo goed mogelijk vragen om informatie. Kunnen we met de geleverde informatie uit de voeten. Een keer per jaar spreken we met de hele schoolleiding van vo en po, dus ook met alle teamleiders, minimaal (jaarlijks) wordt een gesprek met de GMR gevoerd, met de onderwijsinspecteur voor vo en bo wordt gesproken en met de accountant door de auditcommissie. Directie en bestuur hebben een informatiecyclus opgesteld. Van Beek: Kijk, begroting en jaarrekening heeft een vaste cyclus. Voor de andere zaken was het een zoektocht. Zowel directie als bestuur benadrukken dat De Werkplaats geen gewone school is. Zijlstra: Is ons gedachtegoed toekomstproof? Wie willen we zijn? Dat zijn twee relevante vragen. Het gaat dus niet alleen om het borgen van

7 7 De VBS pleit voor een continue, constructieve dialoog kennis. Visie en beleid staan dan ook zeker op de agenda. Nu komen jaarlijks de volgende punten voor: Herkenbaarheid van de school en de visie in relatie tot maatschappelijke ontwikkelingen en inzichten over onderwijs en leren. Tevredenheid van leerlingen, ouders en medewerkers op een breed gebied. Zorg en begeleiding: veiligheid, incidentenregistratie. Onderwijskwaliteit. Instroom leerlingen, slagingspercentage en externe beoordeling. Financiën: meerjarenbegroting, jaarverslag en jaarrekening, kwartaalrapportages, risicoanalyse en treasurybeleid. Bedrijfsvoering: huisvesting, beheer en omgeving. Personeel: lasten, leeftijd, ziekteverzuim en tevredenheid. De Werkplaats blijft sleutelen aan inhoud en vorm van de informatievoorziening. Deze werkwijze past bij de adviezen van de VBS. Binnen de scholen pleit de VBS voor het voeren van een continue constructieve dialoog, tussen diegenen die verantwoordelijk zijn voor besturen en diegenen die verantwoordelijk zijn voor toezichthouden, over elkaars beelden van besturen en toezichthouden, de rollen die zij daarbij innemen, het morele kompas en de (dagelijkse) dilemma s die zich voordoen of voor zouden kunnen doen. Het spreken over deze onderwerpen helpt om de gedragsmatige component van goed bestuur en goed toezicht scherp in de gaten te houden. Juist deze gedragscomponent is cruciaal voor het daadwerkelijk tot stand brengen en houden van goed bestuur in de praktijk. Dat is inmiddels genoegzaam gebleken uit de situaties waarin het misging. De leestafel over goed bestuur tekst: drs. Edward Moolenburgh en drs. Akke Tick Goed bestuur in het onderwijs houdt de gemoederen bezig. Rapporten, brieven en verslagen bieden samen inzicht in de veelomvattendheid en actualiteit van goed bestuur. Een kort, niet volledig overzicht zonder oordeel, zonder vingerwijzing gewoon omdat informatie een hulpmiddel kan zijn om goed bestuur in de praktijk te realiseren. Algemene informatie Een lastig gesprek September 2013 De Commissie Behoorlijk Bestuur is opgericht om de naleving van de Nederlandse Code Goed Bestuur op te volgen. Dit rapport van de commissie biedt een grondige analyse op grond waarvan aanbevelingen worden geformuleerd. Er zijn weeffouten in de structuur van de semipublieke sector die tot onwenselijk gedrag aanleiding geven en dus hersteld moeten worden. Naast een goede structuur zijn goede regels in organisaties en sectoren nodig. Ook zijn de inzet van het individu en een open cultuur fundamenteel. De Commissie formuleert vier principes die leidend behoren te zijn in de publieke sector, vertaald naar onderwijs betekent dit: De burger studenten, scholieren is eigenaar van de semipublieke sector. De minister is systeemverantwoordelijk en draagt zorg voor de publieke belangen, de ordening en het functioneren van de semipublieke sector. De schoolinstellingen zijn verantwoordelijk voor de dienstverlening. Bestuurders van de onderwijsinstellingen ontlenen hun gezag aan hun dienstbaarheid aan het publieke belang. Ze zijn verantwoordelijk en aanspreekbaar. Professionals (leerkrachten) worden erkend in hun zelfstandigheid en professionaliteit. Ze zijn verantwoordelijk en aanspreekbaar. De commissie formuleert aanbevelingen met onder andere aandacht

8 8 voor publieke belangen, externe en interne toezichthouders en medezeggenschap. Zij benadrukt de noodzaak tot constante reflectie op de maatschappelijke taak van de sector en het opstellen van zelfregulerende gedragscodes. Ook formuleert de commissie richtlijnen voor behoorlijk handelen. Bij het formuleren van richtlijnen voor behoorlijk handelen is de discussie minstens zo belangrijk als het resultaat. Kabinetsreactie Commissie Behoorlijk Bestuur 12 december 2013 Het kabinet onderschrijft op hoofdlijnen de aanbevelingen van de commissie ten aanzien van governance- en gedragscodes. Zij onderschrijft en -streept dat het initiatief tot en de verantwoordelijkheid voor governancecodes en gedragscodes bij sectoren en organisaties ligt. In het handelen van bestuurders en professionals hoort het publieke belang centraal te staan. Het kabinet ziet het advies van de commissie als ondersteunend aan het in het regeerakkoord ingezette beleid, namelijk een samenhangende aanpak gericht op prestatieverbetering in semipublieke sectoren. Brief over semipublieke sectoren November 2013 Het kabinet wil de kwaliteit van bestuur en toezicht in de semipublieke sectoren verbeteren. De aansprakelijkheid van bestuur en toezicht speelt daarin een belangrijke rol. Zij zet vier beleidslijnen uit: Taken en bevoegdheden interne toezichthouders verduidelijken. Drempels voor aansprakelijkstelling verlagen. Mogelijkheden tot inzet van het strafrecht. Versterking extern toezicht. Het wetsvoorstel Bestuur en toezicht rechtspersonen beoogt in de praktijk de kwaliteit van bestuur en toezicht bij verenigingen en stichtingen te verbeteren. Het belang van de rechtspersoon staat voorop en bestuurders en toezichthouders met een tegenstrijdig belang mogen niet deelnemen aan de beraadslaging en de besluitvorming. Zij zijn aansprakelijk voor schade uit onbehoorlijk bestuur. De gronden voor ontslag van slecht functionerende stichtingsbestuurders en -toezichthouders worden verruimd en ook van toepassing op leden van het toezichthoudend orgaan. Informatie voor het onderwijs Publieke belangen dienen 16 april 2013 In dit rapport constateert de Onderwijsraad dat de maatschappelijke legitimiteit van onderwijsbesturen ter discussie is komen te staan. Onderwijs waarop de samenleving kan vertrouwen, stelt eisen aan besturen en toezichthoudende organen. De sectororganisaties kunnen via hun governancecodes een rol spelen bij het vergroten van het bestuurlijk vermogen van onderwijsinstellingen. De raad adviseert nadrukkelijk om ook de normatieve component van goed bestuur hierbij te betrekken. Schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun instelling. Voor de sturing op kwaliteitsverbetering boven de ondergrens zou de kwaliteitsbevorderende rol van de inspectie beter benut kunnen worden. Volgens de raad passen vormen van verantwoording hierbij beter dan vormen van toezicht, waar sancties aan verbonden kunnen zijn. Bij verantwoording is de dialoog over wat goed gaat en wat niet (en waarom) essentieel. Versterking bestuurskracht onderwijs 20 april 2013 In de beleidsbrief van de bewindspersonen voor het onderwijs is veel aandacht voor besturingssystemen. In de brief wordt bevestigd dat het huidige besturingsmodel het meest geschikt is voor ons onderwijsstelsel. Systeemsturing biedt het beste perspectief voor verbetering en vertrekt vanuit een goede verantwoordelijkheidsverdeling: normering en toezicht vanuit de overheid, benutten van het zelfcorrigerend vermogen door de onderwijssectoren en transparantie van kwaliteitsgegevens. De onderscheiden verantwoordelijkheden binnen systeemsturing moeten wel beter worden waargemaakt. De brief biedt een agenda met volgende onderwerpen: versterken governance en financieel beheer; moreel kompas: een cultuur van publieke waarden; publieke competitie en samenwerking; corrigerende mechanismen binnen onderwijsinstellingen; stevige positionering van interne toezichthouder; werking en naleven governancecodes; verbetering financieel beheer; faillissement als ultieme stap; integratie van financieel toezicht en toezicht op onderwijskwaliteit; toezicht op het bestuurlijke handelen; interventiemogelijkheden minister. Kwaliteit van bestuurlijk handelen in het funderend onderwijs 25 april 2013 Het rapport van de Inspectie van het Onderwijs vermeldt dat falende besturen in het onderwijs soms grote groepen leerlingen of studenten in gevaar kunnen brengen. Dat gebeurt als besturen financieel hun zaken niet op orde hebben, maar ook als ze niet op de kwaliteit van hun scholen letten. Dit rapport beschrijft voorbeelden van besturen in verschillende stadia van professionalisering. Financiële positie van publiek bekostigde onderwijsinstellingen 5 februari 2014 Deze voortgangsrapportage over het versterken van de bestuurskracht en goed bestuur in het onderwijs geeft een stand van zaken op de terreinen medezeggenschap, publieke verantwoording en governancecodes.

9 9 juridisch financieel personeel Wat gebeurt er met uw helpdesk-vraag? tekst: Petra van Brecht Met een beetje hulp zelf verder. Dat is het motto van de VBS Helpdesk. De VBS wil de leden snel en goed op weg helpen en daarom kunnen zij bij de helpdesk hun vragen stellen. Maar wat gebeurt er nu precies met een telefoontje of een ? allerbelangrijkste is luisteren naar de vraag, en vooral het verhaal erachter. Vragen stellen Het en doorvragen om het probleem goed helder te krijgen, vertelt Daniels, als jurist werkzaam bij de helpdesk. Maar voor het zover is, zorgt Daniels eerst voor een goede registratie. Wie stelt de vraag, namens welk schoolbestuur en in welke hoedanigheid? Het helpdeskcontact wordt vastgelegd in het leden registratiesysteem. Zo weten alle collega s of een Rode draad Op vbs.nl houden we een overzicht bij van veelgestelde vragen aan de helpdesk. Maar soms komen in korte tijd wel heel veel dezelfde vragen binnen. Daniels: Die vragen lopen dan als een rode draad door mijn werk en zijn een signaal dat er meer aan de hand is dan een school die ergens tegenaan loopt. Zo kreeg ik een tijd geleden in één week verschillende vragen over advertentiefraude. We hebben toen al onze leden geïnformeerd, zodat zij niet ook in dezelfde valkuil zouden trappen. En de laatste tijd hoor ik veel vragen over bevoegdheden. Die signalen speel ik dan door naar de PO-Raad en VO-raad, zodat zij hierop actie kunnen ondernemen. school(bestuur) al een contact heeft lopen en welke vragen in het verleden al zijn opgelost. Vraaganalyse De analyse van de vraag is heel belangrijk. Door al vroeg helder te krijgen wat de exacte vraag is en vooral wat de situatie is van waaruit deze vraag is gesteld, kan Daniels de vraag op de juiste manier behandelen. Dat kan zijn: direct beantwoorden; het antwoord op de vraag nazoeken/onderzoeken; de vraag voor beantwoording door zetten naar een specialist. In de helft van de gevallen kan ik een vraag meteen beantwoorden, maar de andere vijftig procent zijn vragen die wat meer tijd vragen omdat er eerst wat uitgezocht moet worden. Dan gaat het bijvoorbeeld om specifieke wetgeving of geldende cao s. De vraaganalyse zorgt dat ik direct kan inschatten of het een helpdeskvraag is, of dat de vraag zo specialistisch is dat een collega die beter en in de regel ook sneller kan beantwoorden. Dan gaat het bijvoorbeeld om meer tech- nisch financiële vragen of vragen over huisvesting of functiebouwwerk. Snel en goed Tevredenheid van de klant staat voorop. Daniels: Mijn ervaring is dat bestuurders en schoolleiders vaak snel een antwoord willen waar zij direct zelf mee verder kunnen. Op het moment dat ze bellen hebben ze net even tijd in hun drukke agenda s. Het is dan fijn als ze snel weten waar ze aan toe zijn. En dat hoeft niet altijd meteen het juiste antwoord te zijn. Als ik maar wel snel een reactie geef en laat weten dat ik ermee bezig ben. De schoolleider of bestuurder kan de vraag dan uit zijn of haar hoofd zetten in het vertrouwen dat het antwoord binnen twee werkdagen volgt. Natuurlijk is er ook wel eens spoed. De vraag moet dan snel worden beantwoord, in het belang van de school. Die vragen krijgen bij de helpdesk altijd voorrang. En natuurlijk ook bij de andere VBS-adviseurs. Daniels: Wij willen scholen verder helpen en dat kan alleen door er voor ze te zijn op het moment dat het nodig is.

10 10 Zorgvuldigheid is voorwaarde bij schorsing en verwijdering tekst: mr. Nienke Daniels Bij schorsing of verwijdering is het in het belang van alle partijen dat regels en procedures uit de onderwijswetten binnen het kader van het schoolbeleid zorgvuldig uitgevoerd worden. Een centrale rol is hierbij weggelegd voor het bevoegd gezag maar kan ook gedelegeerd worden. VBSchrift zet de belangrijkste procedures op een rij. De meeste scholen krijgen nooit met schorsing of verwijdering te maken. Soms ziet het bevoegd gezag echter geen andere uitweg voor een leerling. De leerling, zijn ouders, het bevoegd gezag en de school hebben er belang bij dat de regels en procedures die de onderwijswetten voorschrijven, zorgvuldig worden uitgevoerd en worden ingekaderd in schoolbeleid. Het is belangrijk dat de besluitvorming over verwijdering en schorsing ligt bij het orgaan of de persoon die daartoe bevoegd is. De wetgeving noemt daarvoor het bevoegd gezag of met andere woorden het bestuur van de rechtspersoon die de school in stand houdt. Het is echter mogelijk die bevoegdheid elders binnen de school zelf of bij de algemeen directeur te leggen. Daarvoor is het nodig dat: de bevoegdheid expliciet geregeld is (directiestatuut, schoolgids); de bevoegdheid uitdrukkelijk namens het schoolbestuur uitgeoefend wordt. Bestuur en directie dienen goede afspraken te maken over de procedure en de onderlinge communicatie. Het is voor alle betrokkenen, en zeker voor ouders, van belang dat bekend is wie de beslissing tot schorsing en verwijdering in de praktijk neemt, hoe het beleid luidt en hoe de procedures lopen. Het is verstandig om in de schoolgids het beleid en de afgesproken regels te vermelden. Het is daarmee voor ouders duidelijk dat ongewenst gedrag van hun kind of van henzelf in het ergste geval tot een eventuele schorsing of verwijdering kan leiden. Schorsing Schorsing houdt in dat een leerling tijdelijk geen toegang heeft tot de school waar hij is ingeschreven. De maatregel wordt bijvoorbeeld gebruikt als een periode van afkoeling als de gemoederen verhit zijn geraakt na bijvoorbeeld ernstige vechtpartijen tussen leerlingen of agressief gedrag naar leerkrachten. De school dient ervoor te zorgen dat de leerling huiswerkopdrachten krijgt tijdens de schorsing. De Wet primair onderwijs en de Wet Expertisecentra voor het Speciaal onderwijs noemen de mogelijkheid van schorsing niet. Voor het primair onderwijs en het speciaal onderwijs geldt de volgende algemene rechtsregel: wie tot het meerdere (lees: verwijdering van een leerling) bevoegd is, is ook bevoegd tot het mindere (schorsing). Schorsing is echter een noodmaatregel en duurt maximaal vijf schooldagen. Het middel schorsing is voor het voortgezet onderwijs omschreven in de Wet op het voortgezet onderwijs (vooral in het Inrichtingsbesluit WVO). De schorsing duurt maximaal vijf dagen. De leerling moet daarna in beginsel weer toegelaten worden op school. De gedachte achter het maximum van vijf dagen is dat voortdurend serieus moet worden bekeken of de omstandigheden nog steeds zo zijn als toen de schorsing werd uitgesproken, of dat ze, bijvoorbeeld na de afkoelingsperiode of bemiddelingsgesprekken, zijn gewijzigd waardoor de schorsing kan worden beëindigd. De invalshoek is primair het belang van de, zo veel mogelijk ononderbroken, schoolloopbaan van de leerling. Als de leerling opnieuw wordt geschorst of als de schorsing wordt verlengd, moet de schooldirecteur hiervoor een nieuw besluit nemen. Een uitzondering op de maximale duur van een schorsing vormt de schorsing die ingaat tijdens overleg over de definitieve verwijdering van een leerling. De schorsing duurt in dat geval net zo lang als de tijd die nodig is om over de eventuele verwijdering te beslissen. Het is wel de bedoeling van de wetgever dat ook hier het belang van de leerling steeds in het oog wordt gehouden. De bevoegde persoon informeert de leerling (en wanneer de leerling nog geen 21 jaar is, ook de ouders) in ieder geval schriftelijk over: de reden en duur van de schorsing; de mogelijkheid van bezwaar; de manier waarop dit bezwaar kenbaar gemaakt moet worden. In een ongewone, spoedeisende situatie kan het schriftelijke besluit tot schorsing later volgen. De school moet leerling en ouders wel zo spoedig mogelijk horen. Bij een schorsing van meer dan één dag is de directeur verplicht ook de Inspectie van het Onderwijs op de hoogte te stellen. Bovendien informeert hij de leerplichtambtenaar. Ouders kunnen schriftelijk bezwaar maken tegen een schorsing. Zij moeten binnen de termijn van zes weken een bezwaarschrift indienen bij het bevoegd gezag van de school. Het bevoegd gezag moet hier binnen vier weken op reageren. Verwijdering Aan een procedure tot verwijdering gaat vaak een hele voorgeschiedenis vooraf. In de meeste gevallen is er sprake van een situatie waarbij de leerling zich (herhaaldelijk) schuldig heeft gemaakt aan ernstig wangedrag, waarbij meestal sprake is van een ernstige verstoring van de orde, rust of veiligheid op school. Ook herhaaldelijk ernstig wangedrag van één van de ouders kan uiteindelijk een reden zijn om tot verwijdering van de leerling over te gaan. Als ouders de school ernstig bedreigen of intimideren, kan dit leiden tot verwijdering van de leerling. De leerling wordt dan de dupe van het gedrag van de ouders. Meestal zullen eerst

11 lichtere maatregelen moeten worden overwogen, bijvoorbeeld een schriftelijke waarschuwing of een (tijdelijke) ontzegging van de toegang tot de school. Helpt dit niet, dan kan besloten worden tot verwijdering. Verwijdering is de zwaarst mogelijke maatregel die een bevoegd gezag ten aanzien van een leerling kan nemen. Het is een laatste en uiterste maatregel. Het kan voorkomen dat eenmalig zo n ernstig incident plaatsvindt, dat verwijdering noodzakelijk is. De vereisten voor verwijdering van leerlingen staan in de wet en kunnen worden gevonden in de jurisprudentie. Het bevoegd gezag dient te allen tijde aannemelijk te maken en aan te geven dat het alles heeft gedaan om het verwijtbare gedrag in goede banen te leiden. Dit motiveringsbeginsel brengt met zich dat het bij een besluit tot verwijdering altijd gaat om het afwegen van enerzijds het individuele belang van de leerplichtige leerling tegen die van het algemene (school)belang tot herstel of behoud van de rust en veiligheid of de goede en ongestoorde voortgang van het onderwijs op de school. Voor verwijdering moet bijvoorbeeld sprake zijn van een zo n stressvolle situatie dat het onderwijs door de betreffende leerling(en) erdoor beïnvloed wordt. Met name het aspect dat andere leerlingen hiervan de dupe kunnen worden, zal bij de rechter zwaar meewegen omdat het onderwijsproces dan in gevaar komt. Vaak zijn er diverse gesprekken gevoerd met leerling en/of ouders voordat gedacht wordt aan verwijdering. Het is aan te raden om hier een dossier van op te bouwen. Verwijdering in het vo In het voortgezet onderwijs geldt een strikt uitgangspunt. Een leerling kan in beginsel alleen definitief verwijderd worden wanneer het bevoegd gezag een andere school bereid heeft gevonden de leerling toe te laten. Er moeten voor deze probleemleerlingen oplossingen worden gezocht binnen het samenwerkingsverband voortgezet onderwijs/voortgezet speciaal onderwijs. Voor de duur van deze zoektocht is geen wettelijk voorschrift gegeven. De redelijkheid en het primaire belang een zo goed mogelijke schoolloopbaan van de jongere vereisen dat de school met een behoorlijk tempo een andere school zoekt. Ouders kunnen overigens weigeren hun kind te laten inschrijven op de school die door de oude school is gevonden. De primaire verantwoordelijkheid voor inschrijving (en dus de keuze van school waar de leerling wordt ingeschreven) ligt nu eenmaal bij de ouders. Dat neemt volgens de wet 11 niet de plicht van de oude school weg om te (blijven) zoeken, maar het legt de verantwoordelijkheid natuurlijk wel zwaarder op de schouders van de ouders. Het kan in theorie uiteindelijk zo ver gaan dat de ouders alle mogelijke andere scholen weigeren. Er staat niet in de wet of de school in die situatie haar zoektocht kan staken, maar dit kan wel worden getoetst in een eventuele bezwaarprocedure. Overigens is verwijdering in de loop van een schooljaar op grond van onvoldoende vorderingen niet toegestaan. Samenvattend ziet de procedure tot verwijdering er als volgt uit: 1. De leerling kan voorafgaand aan een besluit tot verwijdering voor korte tijd worden geschorst Voorafgaand aan het besluit tot verwijdering: moet worden overlegd met de inspecteur en de leerplichtambtenaar 2. moet de leerling (en bij een minderjarige: zijn ouders) in de gelegenheid worden gesteld om te worden gehoord over het voornemen tot verwijdering, en de redenen daarvoor 3. Indien het horen niet zodanige nieuwe gezichtspunten oplevert dat er reden is om op het voornemen tot verwijdering terug te komen, deelt het bevoegd gezag schriftelijk per aangetekende brief het besluit tot verwijdering aan de ouders mee. moet (bij een leerplichtige leerling) een andere school bereid gevonden worden om de leerling toe te laten Het daartoe bevoegde orgaan van de school neemt een schriftelijk gemotiveerd verwijderingsbesluit waarin is aangegeven dat bezwaar aangetekend kan worden door de ouders binnen zes weken bij het bevoegd gezag. Het bezwaar heeft geen schorsende werking ten aanzien van het besluit tot verwijdering. Binnen zes weken kunnen ouders hier schriftelijk bezwaar tegen maken In het kader van de heroverweging op bezwaar dient de leerling/de ouders te worden gehoord; in deze fase kan de leerling de toegang tot de school ontzegd worden De inspecteur ontvangt bericht van het definitieve besluit tot verwijdering De leerling gedurende de periode van afwezigheid (van de les of zelfs de school) wél onderwijs aangeboden krijgt. Hier moeten voorzieningen voor getroffen worden. Ouders kunnen in elk stadium van deze procedure naar de (burgerlijke) rechter stappen. Verwijdering in het b(s)o De procedure voor verwijderingen in het (speciaal) basisonderwijs kent de volgende stappen 8 : 1. Voordat men een beslissing neemt, dient het bevoegd gezag de betrokken leerkracht en de directie te horen. Hiervan wordt een verslag gemaakt wat aan de ouders ter kennis wordt gesteld en door de ouders voor gezien wordt getekend. 2. Het verslag wordt ter kennisgeving opgestuurd naar de ambtenaar leerplichtzaken en de inspectie onderwijs. 3. Het bevoegd gezag informeert de ouders schriftelijk en met redenen over het voornemen tot verwijdering, waarbij de ouders gewezen wordt op de mogelijkheid van het indienen van een bezwaarschrift. De ouders krijgen hiervoor zes weken. Het bevoegd gezag is verplicht de ouders te horen over het bezwaarschrift en neemt een uiteindelijke beslissing binnen vier weken na ontvangst van het bezwaarschrift. 4. De leerling moet door de school gedurende de periode van afwezigheid (van de les of zelfs de school) wél onderwijs aangeboden krijgen. Hier moeten voorzieningen voor getroffen worden. 5. In het primair onderwijs en het beroepsonderwijs geldt de regel dat de leerling verwijderd kan worden als de school zonder succes acht weken lang heeft gezocht naar een andere school. De school moet die zoektocht maken op grond van een inspanningsverplichting, en de inspanning moet daarbij aantoonbaar zijn. Zodra een andere school bereid is gevonden om de verwijderde leerling op te nemen of na acht weken, vervalt deze inspanningsverplichting. Dit in tegenstelling tot het voortgezet onderwijs waar daadwerkelijk een andere school gevonden moet zijn. In het (speciaal) basisonderwijs kan het voorkomen dat de school een leerling niet meer de hulp kan bieden die hij nodig heeft en dat verwijzing naar het speciaal onderwijs noodzakelijk wordt gevonden. Soms weigeren ouders dit advies voor 1 Inrichtingsbesluit wet op het voortgezet onderwijs, artikel 14, lid 2 2 Inrichtingsbesluit WVO, artikel 14, lid 2 3 Inrichtingsbesluit WVO, artikel 14, lid 1 4 WVO, artikel 27, lid 1 5 Inrichtingsbesluit WVO, artikel 15, lid 1 en 2 6 Inrichtingsbesluit WVO, artikel 15, lid 3, Inrichtingsbesluit WVO, artikel 15, lid 4 7 Inrichtingsbesluit WVO, artikel 14, lid 3. 8 Artikel 40 en 65 wet primair onderwijs, artikel 40 en 61 wet op de expertisecentra 9 Wet op het primair onderwijs, artikel 40, lid 5

12 12 hun kind op te volgen. Ouders hoeven hun kind niet bij het speciaal onderwijs aan te melden, omdat zij verantwoordelijk blijven hun leerplichtige kind in te schrijven. Een school voor (speciaal) basisonderwijs mag een leerling verwijderen als ze daarvoor voldoende draagkrachtige argumenten heeft en als ze kan aantonen gedurende acht weken zonder succes naar een andere school te hebben gezocht. De oude school is wettelijk verplicht om te (helpen) zoeken naar een alternatieve school om de ouders te ondersteunen en een zo goed mogelijk aansluitende schoolloopbaan voor het kind te waarborgen. Als ouders niet willen meewerken aan een overplaatsing van hun kind naar speciaal onderwijs, terwijl de school voor (speciaal) basisonderwijs geen passend onderwijsaanbod meer kan verzorgen, en alle overleg daarover niet werkt, dan heeft de leerplichtambtenaar nog twee juridische mogelijkheden: proces-verbaal wegens absoluut verzuim als de oude school de leerling heeft uitgeschreven; melding van onvoldoende zorg voor het kind bij de Raad voor de Kinderbescherming, in dit geval bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) van Bureau Jeugdzorg. Zorgplicht De school is (en blijft) verantwoordelijk voor goed onderwijs en een ononderbroken schoolloopbaan van al haar leerlingen, ook als een leerling om welke reden dan ook de school niet bezoekt. Met andere woorden de school heeft dus een zorgplicht en een inspanningsverplichting ten aanzien van alle ingeschreven leerlingen. Zorg dus voor opvang en huiswerk! Een eventuele inspanningsverplichting tot het zoeken van een andere school of een passende vorm van onderwijs bestaat slechts als een leerling bijvoorbeeld langdurig ziek is en is vrijgesteld van schoolbezoek of hangende een schorsings- / verwijderingsprocedure van een leerling. Het is wél raadzaam om in het kader van de zorgplicht zich in te spannen voor een leerling en mee te helpen een andere school te zoeken. Tenslotte heeft de school een eigen netwerk en dus allerlei contacten bij andere scholen die ouders mogelijk niet hebben. (Sleutel)rol leerplichtambtenaar Leerplichtambtenaren bemiddelen veelvuldig in gevallen ook waarin er geen sprake is van ongeoorloofd verzuim in de zin van de wet, maar er wel sprake is van problemen of conflicten. De meest voorkomende aanleidingen om Leerplicht te vragen te bemiddelen zijn: Een school heeft grote problemen met een leerling en ziet niet hoe het verder moet, vaak is er dan al sprake van schorsing of verwijdering. Ouders zoeken vanwege conflicten gedurende het schooljaar een andere school. Ouders zijn het niet eens met de (voorgenomen) plaatsing van hun kind in het speciaal onderwijs. Ouders vragen bij spijbelgedrag Leerplicht om hulp, zonder dat er al sprake is van melding vanuit school. Onze ervaring is dat het al in een vroeg stadium informeren van Leerplicht positief werkt. Leerplicht kan een positieve bijdrage leveren door bemiddeling maar ook door mee te denken met de school en de ouders. VBS Helpdesk antwoordt u tekst: medewerkers VBS Helpdesk De VBS Helpdesk beantwoordt dagelijks vragen van scholen en medezeggenschapsraden over een breed scala aan onderwerpen. VBSchrift selecteerde een aantal vragen voor u. Welke kosten kunnen niet gedeclareerd worden bij het Vervangingsfonds? Declaratie van de vervangingskosten is niet mogelijk bij volgende vormen van afwezigheid: functionele arbeidsongeschiktheid, betaald en onbetaald ouderschapsverlof, onbetaald verlof, studieverlof, verlof in het kader van bapo, compensatie, levensloop, sparen en afwezigheid waarvoor het schoolbestuur een uitkering van UWV ontvangt. VBS Helpdesk Gratis eerstelijnsadvies voor VBS-leden: T (ma t/m vr, uur) E helpdesk@vbs.nl Of kijk op Wanneer personeelsleden informeren over rddf-plaatsing? Het informeren van betrokken personeelsleden dient zo spoedig mogelijk maar uiterlijk vóór de zomervakantie te gebeuren. Het schoolbestuur dient voor 1 mei het meerjarenformatiebeleid en bestuursformatieplan vast te stellen en de wijze waarop de middelen bovenschools dan wel aan scholen worden toegedeeld. Wie is er aansprakelijk als er een ernstig ongeluk gebeurt op school? Het enkele feit dat zich op school een ongeval voordoet, betekent niet automatisch dat de school aansprakelijk is voor de daaruit voortvloeiende schade. Het hangt helemaal af van de situatie. Vaak zal de rechter zich buigen over de vraag wie in een specifiek geval aansprakelijk is voor de ontstane schade. Scholen zijn op basis van de Arbowet wettelijk verplicht zich tegen aansprakelijkheid te verzekeren. Deze verzekering regelt de aansprakelijkheid van leerkrachten, overig personeel, bestuur, ouders en vrijwilligers voor schade aan derden. Uitgangspunt is dat er voldoende toezicht is tijdens de schoolactiviteit. Schade veroorzaakt door kinderen wordt in eerste instantie verhaald op de ouders/verzorgers van het betreffende kind. Sommige scholen sluiten een aparte aansprakelijkheidsverzekering voor schade veroorzaakt door kinderen. Dit is niet verplicht. De verantwoordelijkheid van de school strekt zich uit over alle schoolactiviteiten. Naast de activiteiten binnen het reguliere lesprogramma zijn dit dus ook de uitstappen.

13 13 Samen sterk voor een gezond schoolplein tekst: drs. Akke Tick --- fotografie: Jorn Van Eck Vrije School Mareland in Leiden is een van de zeventig scholen die bouwt aan een gezond schoolplein. Een enthousiast ouderteam trekt de kar en weet sponsoren te enthousiasmeren. Aandacht voor de natuur is een vast en belangrijk onderdeel in de vrije school. Natuur is een regelmatig terugkerend onderdeel in ons lesprogramma en tuinactiviteiten horen daar bij, aldus directeur Willem de Koning. Vrije School Mareland had vijf jaar geleden twee locaties in de stad. Daling van het aantal leerlingen leidde tot sluiten van één locatie, het bijbouwen van twee extra leslokalen op de andere, goed functionerende locatie en betekende ook een kleiner schoolplein voor meer leerlingen. Ton Duijndam, voorzitter projectgroep Maregroen: Om de teleurstellingen en de negatieve energie van de sluiting positief om te zetten, hebben een paar ouders een projectgroep Maregroen opgericht en een plan voor een ander schoolplein opgezet. We wilden het plein natuurvriendelijker herinrichten en daarmee beter laten aansluiten op het vrijeschoolonderwijs. Directeur Willem de Koning ondersteunde het initiatief van harte. Het team was op afstand betrokken. Beiden zijn het erover eens dat een natuurspeelplein bij de vrije school hoort. De Koning: Natuur en natuurlijke materialen zijn de basis van ons

14 14 werk. Het is inmiddels gemeengoed dat kinderen het heerlijk vinden door bosjes te rennen, een hut te bouwen of gewoon te spelen op het gras. Daarnaast bevordert het actieve en uitdagende spelen de lichamelijke, emotionele, intellectuele en sociale ontwikkeling. De projectgroep wilde meer dan alleen goede speelmogelijkheden. Duijndam: Kinderen in contact brengen met de natuur hoort bij de vrije school. De kleutertjes verzamelen takjes, de vierde klas leert bij dierkunde over de beestjes en vogeltjes in de tuin en in klas 5 en 6 is er een schooltuinproject: onderhoud, water geven, snoeien, composteren en tenslotte oogsten zijn belangrijke levensprocessen om actief mee te maken. Aandacht voor biodiversiteit moest ook deel uitmaken van de tuinplannen. In de lessen van de vrije school is veel aandacht voor de seizoenen en voor zuurstof als essentiële verbinding tussen mens en natuur. Een andere basisgedachte van de vrije school is contact met jezelf en met anderen. Hoe ga ik om met mijn omgeving en welke bijdrage kan ik leveren. Duijndam: Het was vanaf het begin dan ook de bedoeling er een open speelplein van te maken. Ook werd expliciet gelet op de toegankelijkheid van de speelruimte voor gehandicapten. De Koning: Ik heb met bewondering gekeken hoe de projectgroep contact legde met alle betrokkenen zoals buurtbewoners, wijkagent en gemeente om hen mee te laten denken over de plannen in ontwikkeling. Ook werd het team geregeld in de vergadering van de leerkrachten bijgepraat en kregen de ouders informatie in de wekelijkse nieuwsbrief. Overheidsinitiatief gezonde schoolpleinen Buitenspelen is essentieel voor een gezonde ontwikkeling van kinderen. Het schoolplein staat bij kinderen in de top 3 van favoriete speelplekken. Het is een plek waar kinderen kunnen worden uitgedaagd om te bewegen. In een tijd waarin 80 procent van de kinderen onvoldoende beweegt, is aandacht voor spelen op het schoolplein essentieel. Helaas zijn veel schoolpleinen na schooltijd gesloten en vinden kinderen het schoolplein vaak niet uitdagend genoeg. De ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) ondersteunen in de periode zeventig scholen uit het basisonderwijs, voorgezet onderwijs en beroepsonderwijs bij de inrichting van een gezond schoolplein. Jantje Beton, IVN, RIVM Centrum Gezond Leven, de PO-Raad, VO-raad en MBO Raad werken samen aan de realisatie van Gezonde Schoolpleinen. Een Gezond Schoolplein: stimuleert bewegen en spelen; is rookvrij; bevat groene elementen; wordt gebruikt als buitenlokaal; is na schooltijd geopend als buurtspeelplek; wordt samen met de jeugd ingericht, onderhouden en beheerd; hoort bij een school met het vignet Gezonde School; inspireert andere scholen Een Gezond Schoolplein geeft jongeren de ruimte om te bewegen en te spelen. Het prikkelt de fantasie, stimuleert beweging en leert over het belang van de natuur. Tijdens én na schooltijd. Dit heeft een positief effect op het concentratievermogen en de leerprestaties. Het schoolplein vervult een belangrijke functie als speelplek na schooltijd en krijgt een buurtfunctie. Kinderen, school, ouders en buurtbewoners, gemeente en andere belangenpartijen zijn betrokken in het realisatieproces. Jongeren spelen bij de inrichting een centrale rol. Zij weten als geen ander wat hen motiveert om buiten te spelen en krijgen het gevoel dat het echt van hen is. In januari 2014 startten de eerste tweeëntwintig geselecteerde scholen in Nederland met de realisatie van een Gezond Schoolplein.

15 15 Het neemt de nodige tijd om het project te begeleiden en goed van de grond te krijgen. Ton en ik spreken elkaar geregeld op vrijdagochtend. Vertrouwen is de fundamentele basis van de samenwerking tussen ouders en school. De Koning: Ook communicatie is belangrijk. Iedereen goed laten zien waar je naartoe wilt en waar je bent. Voor de initiatiefnemers is het belangrijk te weten: Wat is het mandaat? Welke handelingsruimte heb ik? Duijndam lacht: Bedoeling is dat je blijft beseffen dat het project een afgeleide van de school is en de directeur eindverantwoordelijke blijft. Het is belangrijk dat alle neuzen dezelfde richting uitgaan. Het is ieders inzet waar het om draait. En het belangrijkste doel is dat het een nog mooiere school wordt waar het fijn is voor kinderen en ouders om naar toe te gaan. Laat kinderen buitenspelen Creatief ontwerp Van het Fonds 1818 kreeg de projectgroep in 2011 een subsidie van drieduizend euro om een plan te maken. Duijndam: Mariska Thieme van Bureau RIS heeft een geweldig voorontwerp gemaakt voor ons schoolplein. Ze verwerkte de basisgedachten van de vrije school op een creatieve manier. Dit plan bestaat uit acht delen die afzonderlijk van elkaar te ontwikkelen zijn. Nu met de hulp van het project Gezonde school wordt nog een keer naar het totaalontwerp gekeken voordat de volgende spa de grond in gaat. Er is veel geld en inzet nodig om de plannen in de praktijk te brengen. De Koning: We hebben natuurlijk het projectteam dat in wisselende samenstelling het hart is van de plannen. We organiseren onderhouds dagen zoals tijdens NL doet en Burendag. Ook willen we ons aanmelden voor de actie van Dunea voor watertappunten. De aanschaf van in ons geval twee waterpunten komt uit eigen budget maar het onderhoud wordt door Dunea betaald. De gier zwaluwwerkgroep van de Vogelbescherming heeft enkele gierzwaluwnestkasten beschikbaar gesteld Financiële bijdragen kwamen de afgelopen jaren uit verschillende hoeken. Duijndam: Een deel van de jaarlijkse bazaaropbrengsten, een aanvullende subsidie ( ) van Fonds 1818 en 5000 van de ANWB vanuit de prijsvraag Dag van het Park. Met de Koninklijke Nederlandse Heidemij hebben we een MVO-overeenkomst afgesloten, waarbij ingenieursbureau Arcadis ons technisch ondersteunt en Heidemij aanvullend beschikbaar stelt. En recent uiteraard de zeer substantiële bijdrage van vanuit het project Gezonde Schoolpleinen. Sinds kort is er een koppeling gemaakt met het gemeentelijk initiatief Singelpark Leiden. Het groene schoolplein is daarmee verbonden met de wandelinfrastructuur van de stad. Ook verhoogt het de sociale veiligheid met name buiten schooltijd en de wijkfunctie van het plein wordt versterkt. Dat laatste is mede van belang voor het verkrijgen van gelden van verscheidene fondsen. Subsidiegezocht gaat ons ondersteunen bij de resterende fondsenwerving.