Overstappen op Linux - Deel 1: Voorbereidingen

Transcriptie

1 Overstappen op Linux - Deel 1: Voorbereidingen Windows 10 is een grote verandering en niet iedereen wordt daar blij van. Als je niet meer mee wilt met de toekomst die Microsoft voor Windows heeft uitgestippeld, moet je op zoek naar alternatieven. In dit inleidende artikel stellen we Linux aan je voor. In dit eerste deel van een reeks, leggen we je uit waarom je Linux zou kunnen gebruiken en waarop je moet letten bij je overstap. Een goede voorbereiding is immers het halve werk! Lees ook: De 40 beste tips voor Windows 10. Tip 1: Geen Windows 10? Er zijn verschillende redenen om Microsoft niet te volgen met zijn nieuwste besturingssysteem. Zo kun je in Windows 10 een update standaard niet meer weigeren of kiezen wanneer die wordt geïnstalleerd. Je kunt dus niet meer wachten met updaten tot je in nieuwsfora leest of de update ongewenste bijwerkingen heeft of niet. Dat heeft al tot problemen met drivers geleid. Een ander aandachtspunt is privacy: hoewel Windows 10 vrij overzichtelijk alle privacygerelateerde instellingen bij elkaar heeft gezet, wil Microsoft standaard wel heel veel van ons computergebruik weten. Bovendien kan elke verplichte update een nieuwe privacyinstelling introduceren die standaard staat ingeschakeld. Microsoft is ook wat voortvarend geweest met het stopzetten van de ondersteuning van oude hardware. Ook de meest genoemde voordelen van Windows 10 zijn niet per definitie allemaal redenen om over te stappen, omdat Windows 10 niet het enige besturingssysteem is met die voordelen. Zo start Windows 10 sneller op dan Windows 7, maar Linux is doorgaans nog

2 sneller. En de in Windows 10 geïntroduceerde virtuele desktops (Task View) zitten al jarenlang in Linux en dan nog in een geavanceerdere vorm. Windows 10 heeft erg veel interesse in je persoonlijke gegevens. Tip 2: Waarom Linux? Als je niet blij wordt van Windows 10, is het goed om te weten dat er alternatieven bestaan. Voor thuisgebruik heb je de keuze uit twee bruikbare besturingssystemen van andere makers: OS X en Linux. Heb je geen Mac, dan is OS X geen optie, tenzij je de officieel niet ondersteunde weg van een 'hackintosh' wilt volgen. Is Linux dan interessant voor jou? In veel gevallen wel. Linux draait snel, ook op wat minder krachtige hardware, en is vlot geïnstalleerd. De standaardinstallatie bevat doorgaans al heel wat software, waardoor je onmiddellijk aan de slag kunt. Bovendien is extra software eenvoudig te installeren zonder dat je zelf allerlei websites moet afschuimen en installatieprogramma's moet downloaden en uitvoeren. Updates voer je uit wanneer je wilt, en Linux houdt alle geïnstalleerde software op dezelfde manier up-to-date als het besturingssysteem zelf. Tot slot is Linux volledig te personaliseren: een ander uiterlijk,

3 een ander gedrag, het is allemaal mogelijk. Linux zit je wensen nooit in de weg en geeft je totale vrijheid. Klinkt dit je als muziek in de oren, begin dan niet onmiddellijk Linux te installeren, want er zijn ook nadelen. In de rest van dit artikel geven we enkele belangrijke aandachtspunten. Linux geeft je totale vrijheid. Zelfs vóór de installatie krijg je al keuzes. Welke Linux-distributie? Als we volledig correct zijn, is Linux eigenlijk niet de naam van het besturingssysteem. Het is de naam van de 'kernel', het hart van het besturingssysteem, dat onder andere met de hardware communiceert en zorgt dat programma's correct draaien, met bestanden kunnen werken en op het netwerk kunnen. Het volledige besturingssysteem noemen we een 'Linuxdistributie', kortweg 'distributie' of informeel 'distro'. Met de kernel alleen kun je niets. In een distributie wordt de Linux-kernel samengebracht met systeemsoftware en allerlei software voor eindgebruikers, met als resultaat een bruikbaar besturingssysteem. Er bestaan diverse Linux-distributies, waarbij telkens een keuze gemaakt is voor de software die is opgenomen en waarbij eigen accenten zijn opgelegd. Bedrijven vertrouwen doorgaans op Red Hat Enterprise Linux of SUSE Linux Enterprise, terwijl voor thuisgebruikers Linux Mint, Debian, Ubuntu, opensuse en Fedora populaire keuzes zijn. In deze artikelreeks laten we je kennismaken met Linux Mint, dat volgens de website DistroWatch.com de populairste Linux-distributie is.

4 Linux Mint is al even de populairste Linuxdistributie. Tip 3: Alternatieven Windows-software draait niet onder Linux (we hebben het dadelijk over de uitzonderingen), dus als je overstapt op Linux, zul je op zoek moeten gaan naar alternatieven voor je vertrouwde software. Voor heel wat categorieën software is dat geen probleem: in plaats van met Internet Explorer surf je met Mozilla Firefox, Microsoft Office vervang je door LibreOffice, Windows Media Player ruil je in voor VLC enzovoort. Op de website OSALT vind je een - zij het wat verouderde - uitgebreide lijst van Windows-software en de bijbehorende opensource-alternatieven, die doorgaans op Linux draaien. Doe de zoektocht voor al je software, zodat je niet voor verrassingen komt te staan als je Linux hebt geïnstalleerd. Overigens zijn de mogelijkheden van de alternatieve software niet altijd identiek, dus zorg dat je je daarin inleest als je op geavanceerde mogelijkheden van programma's vertrouwt. Kijk ook naar browserextensies die je gebruikt. Als je in Windows al veel voor opensource-software koos, dan zal de overstap naar Linux vrij vlot verlopen: dezelfde software installeer je doorgaans eenvoudig op Linux of komt zelfs standaard bij je Linux-distributie.

5 Voor de meeste software die je gebruikt, bestaan er wel alternatieven die op Linux draaien. Tip 4: Software emuleren Kun je echt niet zonder een bepaald Windows-programma omdat er geen waardig alternatief voor bestaat of omdat je (bijvoorbeeld door je werkgever of school) verplicht bent om het te gebruiken, dan zijn er manieren om de software toch onder Linux te draaien. Een van die manieren is Wine, een compatibiliteitslaag die een alternatieve implementatie biedt voor delen van Windows. Daardoor kun je heel wat Windows-software onder Linux draaien met de hulp van Wine, zelfs oudere Windows-software die niet eens draait in de compatibiliteitsinstellingen van Windows. Zoek in de Wine Application Database op of je software door Wine ondersteund wordt. Voor elk programma dat in de lijst is opgenomen, krijg je te zien hoe je het installeert in Wine en wat er al dan niet werkt. Een tweede manier om Windows-software in Linux te draaien is met virtualisatie. VirtualBox is een populair opensource-virtualisatieprogramma. Je installeert dan VirtualBox op je Linuxsysteem en installeert Windows (waarvoor je wel een geldige licentie moet hebben) in een virtuele machine. Daarin draait dan je Windows-programma. De software draait trager dan in Wine, omdat je een volledig Windows-systeem virtualiseert.

6 Heel wat Windows-programma's zijn dankzij Wine toch in Linux te draaien. Tip 5: Games Een speciale categorie software vormen de games. Als je veel speelt, dan dien je hier echt wat extra aandacht aan te besteden bij een overstap naar Linux. Hoewel Valve-oprichter Gabe Newell Linux als de toekomst van gaming beschouwt, zijn er nog wel wat hordes te overwinnen. Als je je bestaande Windows-games wilt spelen, lukt dat niet altijd. Niet alle games werken in Wine en de performance binnen VirtualBox wil weleens tegenvallen. Bovendien moet je vaak experimentele versies van je grafische drivers draaien, omdat de producenten van gpu's hun drivers voor Linux niet altijd even snel updaten als voor Windows. En zelfs met de nieuwste drivers kan de performance tegenvallen, omdat de games meestal zijn geoptimaliseerd voor Windows. Zoek dus eens wat rond naar ervaringen van anderen die je games onder Linux aan de praat hebben gekregen. Ook niet al je Steamgames werken binnen Linux: momenteel zijn er volgens de Steam Database 1600 ondersteund. Gelukkig neemt dat aantal wel toe, zeker sinds Valve zijn eigen Linuxdistributie SteamOS heeft. Overigens bestaan er ook goede opensource-games die onder Linux draaien.

7 Het aantal Linux-games op Steam neemt zienderogen toe. Tip 6: Hardware Een ander punt dat weleens voor problemen zorgt, is de hardware-ondersteuning. Daarvoor zul je wat opzoekwerk moeten verrichten. Zoek zo veel mogelijk informatie over je hardware op: niet alleen de naam, maar ook het typenummer. Hiermee kun je dan op gespecialiseerde websites of zelfs via Google op zoek gaan hoe het met de ondersteuning onder Linux gesteld is. Een goede website om te beginnen is Informatie over wifiondersteuning vind je op Linux Wireless, je printer raadpleeg je het best op OpenPrinting en je scanner op het SANE-project. Ervaringen over laptops vind je op Linux on laptops. Wordt een hardwarecomponent niet ondersteund, zoek dan naar een wel ondersteund alternatief. Een andere optie is om die hardware onder Windows te blijven gebruiken en de rest onder Linux te doen. Dat kan ook bijvoorbeeld in een virtuele machine: in VirtualBox kun je Windows in je virtuele machine toegang geven tot usb-apparaten die je op je computer aansluit.

8 Zoek op OpenPrinting op of je printer met Linux overweg kan. Tip 7: Bestanden overzetten Als je zeker weet dat een overstap naar Linux haalbaar is, wil je misschien onmiddellijk Linux installeren. Voordat je al te enthousiast aan de slag gaat, raden we je aan eerst een aantal maatregelen te nemen om je bestanden ook in Linux beschikbaar te maken. Kopieer al je bestanden die je op je Linux-systeem wilt gebruiken naar een externe harde schijf of plaats zo veel mogelijk bestanden online in een clouddienst. Zo hoef je na de installatie van Linux alleen maar de bestanden van de externe harde schijf of de clouddienst naar je interne schijf te kopiëren. Vergeet niet de bestanden van andere gebruikers en exporteer zaken zoals bladwijzers van je internetbrowser. Noteer ook belangrijke instellingen, zoals die van je e- mailaccount als je met een client werkt, en ga na of je de wachtwoorden van online diensten nog kent. Dit is een mooi moment om je bestanden eens uit te pluizen. Heb je alles nog nodig? Alles kopiëren is natuurlijk het gemakkelijkst, maar duurt het langst en zadelt je nieuwe Linuxsysteem al onmiddellijk op met een volle schijf. Je overstap naar een nieuw besturingssysteem is de ideale gelegenheid om schoon schip te maken.

9 Gebruik je al veel clouddiensten, dan hoef je die bestanden niet zelf over te zetten naar Linux. Tip 8: Mint downloaden In het volgende artikel in deze reeks zullen we Linux Mint 17.3 installeren, dat tot april 2019 updates krijgt. Je kunt nu al naar de downloadpagina van Linux Mint gaan en de Cinnamoneditie downloaden. Kies de 64bit-versie, tenzij je de installatie op een oude computer met 32bit-processor gaat installeren. Kies op de volgende pagina een mirror en download dan het bestand linuxmint-17.3-cinnamon-64bit.iso. Lees ondertussen ook de release notes van Linux Mint Op deze pagina staat vermeld welke problemen er met deze versie van Linux Mint bekend zijn en hoe je ze het best oplost. Zo schakel je SecureBoot het best uit in je UEFI. Neem ook al eens een kijkje op de forums van Linux Mint, waar je kunt lezen over de ervaringen van anderen.

10 Download Linux Mint 17.3 Cinnamon, zodat je alvast klaar bent voor de installatie. Opensource-software Wie met Linux bezig is, zal vaak de term 'opensource' (in het Nederlands soms wel eens 'openbron' genoemd) te horen krijgen. Bij opensource-software is de programmacode ('broncode' of 'sourcecode') vrijelijk in te zien, zodat je in principe kunt kijken hoe de software werkt, zelf fouten kunt oplossen of de werking kunt aanpassen. Bovendien mag je de software met je wijzigingen verspreiden. Niet alleen de Linux-kernel is opensource, bijna alle software die je in een Linux-distributie vindt is dat. Het is juist door het opensource-karakter van al die software dat er zoveel Linux-distributies bestaan. Met Windows is het door de licentie en de geslotenheid van de code niet mogelijk om eigen versies uit te brengen; alleen Microsoft mag en kan dat. Een andere term is 'free software' of 'vrije software', al legt die wat andere accenten dan opensource-software.

11 Opensource betekent meer dan toegang hebben tot de broncode: de definitie van opensource bevat maar liefst tien criteria.

12 Overstappen op Linux - Deel 2: Linux Mint installeren In het eerste deel van onze reeks maakte je kennis met Linux als alternatief voor Windows 10. In dit tweede deel duiken we in de praktijk. We geven je uitleg bij de keuzes tijdens de installatie van Linux Mint Daarna maken we je wegwijs in de ondersteuning van je hardware. Heb je deel 1 niet gelezen? Lees het artikel hier terug. Tip 01: Iso controleren Op het einde van deel 1 van deze reeks heb je normaal het iso-bestand van de Cinnamoneditie van Linux Mint 17.3 gedownload. Deed je dat nog niet, doe dat dan nu. Voordat we hiermee aan de slag gaan, controleer je het best het iso-bestand. Want hoe weet je zeker dat het bestand tijdens het downloaden niet corrupt is geraakt of dat de mirror waarvan je het bestand hebt gedownload niet stiekem een versie met backdoor online heeft gezet? Lees ook: 15 manieren om met Linux aan de slag te gaan. Om dat na te gaan, toont de downloadpagina van het iso-bestand een MD5-checksum, in dit geval e71a2aad8b58605e906dbea444dc4983. Download voor de controle het programma WinMD5Free en pak het bestand WinMD5.exe uit. Start het programma en sleep het isobestand dat je wilt controleren vanuit de verkenner naar het tekstveld naast het knopje Browse. Als de voortgangsbalk helemaal groen is, toont het programma de berekende MD5- checksum. Kopieer de MD5-checksum die op de downloadpagina van het iso-bestand wordt vermeld en plak die in het tekstveld naast het knopje Verify. Klik op de knop om te controleren of beide waardes overeenkomen. Als er een verschil is, download dan het isobestand opnieuw van een andere mirror en controleer de MD5-checksum opnieuw.

13 Tip 01 Controleer altijd eerst met WinMD5Free of het gedownloade iso-bestand niet corrupt is. Bevat mijn iso-bestand een backdoor? In tip 1 vertrouwen we het iso-bestand als de MD5-checksum overeenkomt met die op de downloadpagina. Maar wat als een cybercrimineel op de website van Linux Mint inbreekt, er een iso-bestand met backdoor plaatst en de MD5-checksum op de downloadpagina vervangt door die van zijn aangepaste iso-bestand? Dan lijkt alles volgens de controle met WinMD5Free in orde, terwijl je wel een iso-bestand met backdoor in handen hebt. Dit scenario is niet eens zo vergezocht: op 20 februari 2016 voerde een cybercrimineel exact deze aanval uit, waardoor enkele honderden gebruikers een versie van Linux Mint installeerden die hun computer liet deel uitmaken van een botnet. Er bestaat gelukkig een betrouwbare manier om na te gaan of een iso-bestand afkomstig is van het Linux Mintproject, maar helaas maakt het project dit niet gemakkelijk. De enige documentatie daarvoor vind je momenteel in een artikel op het forum van Linux Mint dat na de serverkraak verscheen.

14 Op 20 februari 2016 plaatste een cybercrimineel een backdoor in de iso-bestanden van Linux Mint. Tip 02: Iso naar usb-stick Als je het iso-bestand hebt gecontroleerd, kun je het naar een usb-stick schrijven zodat je Linux Mint op je computer kunt installeren. Neem een lege (!) usb-stick met een opslagcapaciteit van 2 GB of meer en steek die in je computer. Rechtsklik in Verkenner op het icoontje van de stick en klik op Formatteren. Controleer of het bestandssysteem op FAT32 staat en klik op Starten om de stick te formatteren. Download daarna het programma Win32 Disk Imager en start het installatieprogramma. Na installatie vind je het programma onder de naam Win32DiskImager in het startmenu. Open het programma en klik op het mapicoontje naast het tekstveld Image File. Kies in het volgende venster rechts van het tekstveld voor de bestandsnaam *.* in plaats van Disk Images (*.img *.IMG), zodat je je iso-bestand kunt selecteren. Klik op Openen en kies daarna onder Device voor de schijfletter van je usb-stick. Ga na of dit de juiste schijfletter is, want Win32 Disk Imager overschrijft deze schijf volledig! Klik dan op Write om het schrijven te starten. Overigens kan Win32 Disk Imager ook de MD5-checksum van het iso-bestand controleren, maar om ongelukken te vermijden als je per ongeluk te snel op Write klikt, schakelden we daarvoor een afzonderlijk programma in.

15 Tip 02 Met Win32 Disk Imager schrijf je het iso-bestand naar een usb-stick. Tip 03: Opstarten van usb Nu je de opstartbare usb-stick van Linux Mint hebt, steek je die in de computer waarop je de distributie wilt installeren. Start de computer op. Als je geen opstartmenu van Linux Mint te zien krijgt, herstart je computer dan en zorg dat de usb-stick als eerste in de opstartvolgorde staat. Dat kan in de instellingen van je BIOS, waarvoor je tijdens het opstarten op een toets zoals F2 of Esc moet drukken. Op andere computers activeert een toets zoals F12 een opstartmenu waarin je kiest van welke schijf je wilt opstarten. Als je een opstartmenu van Linux Mint te zien krijgt dat 10 seconden aftelt, zit je goed. Na een tijdje krijg je een live-versie van Linux Mint 17.3 te zien, met op het bureaublad een icoontje Install Linux Mint. Klik daarop en kies vervolgens Nederlands als taal. Als je daarna de vraag krijgt om verbinding te maken met een draadloos netwerk, kies dan je netwerk en voer je wachtwoord in. Vink Wachtwoord tonen aan om er zeker van te zijn dat Linux Mint de juiste toetsenbordindeling gebruikt. Toont het installatieprogramma geen draadloze netwerken, dan heeft het geen drivers voor je wifichip. Dat lossen we na de installatie op. Steek voorlopig een ethernetkabel in je pc.

16 Tip 03 Geef je wifi-wachtwoord op voor een internetverbinding tijdens de installatie. Tip 04: Partities kiezen In de volgende stap van de installatie controleert het programma of je computer over voldoende schijfruimte beschikt, op een stroomvoorziening is aangesloten en verbonden is met internet. We gaan echter met de installatie door op Verder te klikken. Nu krijg je de vraag op welke manier je Linux Mint wilt installeren. Als je al Windows op de schijf hebt staan, krijg je de keuze tussen Linux Mint naast Windows installeren (dualboot) of de schijf wissen en er Linux Mint op installeren. Opgelet: die tweede optie verwijdert niet alleen Windows, maar ook alle bestanden op de schijf! Een derde optie is Iets anders: dan maak je zelf partities aan. Doe dit alleen als je goed weet waar je mee bezig bent. Als je ervoor kiest om de schijf te wissen, kun je nog twee opties aanvinken: encryptie van de installatie is zeker aan te raden. Vink je die optie aan, dan wordt ook de tweede optie, LVM (Logisch volumebeheer), automatisch aangevinkt. Heb je een keuze gemaakt voor het installatietype, klik dan op Installeer nu en voer een beveiligingssleutel in. Bevestig daarna dat je je schijf wilt formatteren.

17 Tip 04 We raden aan om je installatie van Linux Mint te versleutelen. Tip 05: Instellingen Terwijl het installatieprogramma zijn werk op de achtergrond doet, krijg je nu de mogelijkheid om wat instellingen voor Linux Mint op te geven. Eerst voer je je locatie in, die normaal al juist staat op basis van je IP-adres. Daarna kies je je toetsenbordindeling. Weet je niet zeker of je hier de juiste keuze maakt, typ dan in een tekstveld iets in om het te controleren. In de volgende stap maak je een gebruiker aan. Voer je naam in, de naam van je computer (die wordt onder andere in je netwerk getoond), een gebruikersnaam en wachtwoord. Bij het wachtwoord toont het installatieprogramma of het sterk genoeg is, net zoals dat bij het wachtwoord voor het versleutelen van je volledige schijf gebeurde. Je kunt hier ook kiezen om automatisch aan te melden, maar wij raden aan om te kiezen voor Mijn wachtwoord vragen om aan te melden. De optie Versleutel mijn persoonlijke map versleutelt je persoonlijke map. Als je tijdens het kiezen van de partities koos om je hele Linux-systeem te versleutelen, is dat in principe niet meer nodig. Daarna krijg je een diavoorstelling over de mogelijkheden van Linux Mint. Als de installatie nog niet voltooid is, kun je intussen alvast wat programma's uitproberen via het menu linksonder. Tip 06: Stuurprogramma's Wanneer de installatie voltooid is, klik je op Nu herstarten. Wacht op de melding om het installatiemedium te verwijderen en haal dan de usb-stick uit je computer. Druk op Enter om je computer te herstarten. Als je tijdens de installatie voor versleuteling van je schijf hebt

18 gekozen, krijg je de vraag om het wachtwoord in te voeren. Daarna krijg je het aanmeldvenster te zien. Vul je gebruikersnaam en wachtwoord in. Als je eenmaal bent aangemeld, krijg je een welkomstscherm te zien met links naar meer informatie. Klik op Stuurprogramma's en voer het wachtwoord van je gebruiker in. Linux Mint zoekt nu naar hardware waarvan momenteel geen stuurprogramma geïnstalleerd is. Je krijgt dan de keuze uit meerdere drivers. Vink degene aan waarbij aanbevolen staat, onthoud de naam en klik op Wijzigingen doorvoeren. Klik daarna op Herstarten om de driver in te schakelen. Als het om de driver voor je wifi-adapter ging, dan zou je bij het opnieuw inloggen de melding moeten krijgen dat er wifi-netwerken zijn. Als dit niet zo is, open dan opnieuw het programma Stuurprogrammabeheer (in het menu linksonder) en kies een andere optie. Krijg je geen opties meer, zoek dan eerst in het programma Softwarebeheer naar de geïnstalleerde driver (daarom moest je de naam onthouden), dubbelklik erop en klik op Verwijderen. Herstart daarna voor een nieuwe poging. Zie ook het kader 'Driver van fabrikant'. Tip 06 Krijg je hardware aan de praat met de juiste driver.

19 Driver van fabrikant Linux Mint heeft standaard al talloze drivers ingebouwd. En als ze niet standaard zijn geactiveerd, zijn ze via het Stuurprogrammabeheer in te schakelen. Maar soms is dat niet voldoende. Ga dan op de website van de fabrikant van je hardware op zoek naar drivers voor Linux. Die komen meestal in twee vormen: rpm- of deb-bestanden. Voor Linux Mint heb je het deb-bestand nodig. Kies voor de juiste bit-versie: 32 of 64. Het programma Systeeminformatie toont je bij Besturingssysteem of je een 32bit- of 64bit-systeem hebt. Volg de instructies van de fabrikant om de drivers te installeren. Gaat het om een tar.gzbestand, open het dan eerst met het programma Archiefbeheer en pak de inhoud uit. Soms moet je op de website van de fabrikant op zoek gaan naar drivers. Tip 07: Netwerkprinter Krijg je je hardware nog steeds niet aan de praat, bekijk dan eens de websites die we in tip 6 van het vorige artikel van deze reeks aanraadden. Sommige apparaten moet je overigens eerst via usb aansluiten voor je een stuurprogramma kunt installeren. En een netwerkprinter bijvoorbeeld moet uiteraard eerst ingeschakeld en via het netwerk bereikbaar zijn.

20 We tonen je hier hoe je een netwerkprinter toevoegt. Open in het menu linksonder het programma Afdrukbeheer en klik op Toevoegen. Klik op het driehoekje naast Netwerkprinter, waarna Linux Mint op je netwerk begint te zoeken naar printers. Selecteer je printer en klik op Volgende. Linux Mint zoekt daarna naar stuurprogramma's en vraagt je eventueel om opties in te stellen. Geef je printer een naam, omschrijving en locatie en klik op Toepassen. Klik op Testpagina afdrukken om uit te proberen of je printer correct is toegevoegd. Je kunt ook nog allerlei opties instellen, zoals de standaard-afdrukkwaliteit. Daarna is je printer in alle programma's beschikbaar. Tip 07 Een printer toevoegen is zo gebeurd. Vervolg Je hebt nu Linux Mint geïnstalleerd en je hardware aan de praat gekregen. In het volgende deel van deze reeks maken we je wegwijs in Linux Mint en tonen we je de verschillen met Windows. We laten je zien wat je allemaal kunt instellen en we besteden ook aandacht aan de beveiliging. In het artikel erna krijg je te zien hoe je software installeert, updatet en

21 verwijdert. We bespreken er ook alternatieven voor bekende Windows-software en brengen Windows-programma's in VirtualBox of Wine aan de praat. In het laatste deel van deze reeks zullen we tot slot Linux integreren met je thuisnetwerk om bestanden te delen en media te streamen. Overstappen op Linux - Deel 3: Aan de slag met Linux Mint In het vorige deel van onze reeks installeerde je Linux Mint 17.3 op je computer. Deze keer ga je aan de slag met je Linux-systeem. We maken je wegwijs in Linux Mint en tonen de verschillen met Windows. We laten je zien wat je allemaal kunt instellen en we besteden ook aandacht aan de beveiliging. Tip 01: Programma's starten We hebben het in vorig artikel al even gedaan om je hardware aan de praat te krijgen, maar nu gaan we er wat dieper op in: programma's starten. De desktopomgeving Cinnamon heeft onderaan een paneel met van links naar rechts: het hoofdmenu, snelkoppelingen naar veel gebruikte programma's, de taakbalk met miniaturen voor geopende vensters en het systeemvak met notificatie-icoontjes. Lees ook: Overstappen op Linux - Deel 2: Linux Mint installeren.

22 Klik je linksonder op het menu-icoontje of het woord Menu, dan ontvouwt zich het hoofdmenu. Standaard staan alle toepassingen geselecteerd en krijg je in de rechterkolom van het menu alle beschikbare toepassingen alfabetisch in een lijst. Selecteer je daarentegen een categorie onder Alle toepassingen, dan krijg je alleen de programma's in die categorie te zien, wat overzichtelijker is. Je kunt ook in het zoekveld beginnen te typen. Een klik op een icoontje start het programma. Rechtsklik je op een icoontje, dan krijg je eronder de mogelijkheid om het icoontje aan de snelkoppelingen in het paneel toe te voegen, op het bureaublad te plaatsen, aan de favorieten in de linkerkolom van het hoofdmenu toe te voegen of om de software te verwijderen. Onder de favorieten staan knopjes om het scherm te vergrendelen met je wachtwoord, af te melden en de computer uit te schakelen. Tip 01 Al je programma's vind je in het menu van Cinnamon. Tip 02: Vensters beheren Zodra je een programma hebt gestart, opent dat één of meerdere vensters. Elk venster heeft bovenaan een titelbalk met helemaal rechts drie knopjes: met het minteken minimaliseer je het venster, met het plusteken maximaliseer je het venster of herstel je het tot zijn normale grootte en met het kruisje sluit je het venster en - in het geval dat het om het hoofdvenster gaat - ook het programma. Een venster dat niet is gemaximaliseerd, geef je een willekeurige grootte door de randen te verslepen. Het venster laat zich bovendien verplaatsen als je de titelbalk versleept. Elk geopend venster krijgt een miniatuur in de taakbalk waarmee je het venster naar de voorgrond brengt. Heb je veel vensters open, dan wordt het wat onoverzichtelijk. Rechtsklik dan op de titelbalk van een venster, kies Naar ander werkblad verplaatsen en dan een van de andere werkbladen. Met de toetsencombinatie

23 Alt+Ctrl+pijltje rechts ga je naar het volgende werkblad en met Alt+Ctrl+pijltje links keer je terug naar het vorige. Overigens kan een venster ook op alle werkbladen tegelijk zichtbaar zijn. Rechtsklik daarvoor op de titelbalk en vink Op alle werkbladen zichtbaar aan. Een andere optie is Altijd bovenop, waardoor het venster altijd boven de andere vensters zichtbaar blijft, ook als die andere vensters geselecteerd zijn. Tip 02 Door een venster naar een ander werkblad te verplaatsen, krijg je meer overzicht. Tip 03: Notificatie-icoon Het systeemvak met notificatie-icoontjes herbergt in weinig ruimte heel wat functionaliteit. Op elk icoontje kun je klikken om meer informatie te tonen of rechtsklikken om in te stellen welke informatie je te zien krijgt. Zo krijg je met een klik op het icoontje van de persoon snelle toegang tot de systeeminstellingen en enkele handige acties: het beeldscherm vergrendelen, van gebruiker wisselen, afmelden en de computer uitschakelen. Met het bluetooth-icoontje stel je de zichtbaarheid van je computer via bluetooth in, koppel je nieuwe bluetooth-apparaten en verzend en ontvang je bestanden. Met het netwerkicoontje verbind je met bekabelde, draadloze en mobiele netwerken en open je de netwerkinstellingen. Het batterij-icoontje toont je hoelang je batterij nog meegaat en geeft je toegang tot het energiebeheer. Het icoontje van een schild toont een groen vinkje als je systeem up-to-date is en een i in het blauw als er updates beschikbaar zijn. Klik je op de datum en tijd, dan krijg je een kalender te zien. En achter het icoontje van de twee overlappende vensters schuilt een lijst van alle

24 geopende vensters op alle werkbladen. Met een klik op een venster breng je het naar de voorgrond op het bijbehorende werkblad. Tip 03 De notificatie-icoontjes in het systeemvak geven je toegang tot heel wat functionaliteit. Tip 04: Bestanden Klik je bij de snelkoppelingen of in de favorieten van het hoofdmenu op het groene icoontje van de map of dubbelklik je op het bureaublad op Persoonlijke map, dan start het programma Nemo. Dit is te vergelijken met Verkenner in Windows. Het opent je persoonlijke map, met daarin mappen zoals Afbeeldingen, Bureaublad, Documenten, Downloads, Muziek en Video's. Dubbelklik op een map om de inhoud te bekijken of op een bestand om het met zijn standaardprogramma te openen.

25 Rechtsklik je op een map of bestand, dan krijg je nog andere mogelijkheden, waaronder een submenu Openen met om een bestand in andere toepassingen dan de standaardtoepassing te openen. Dit werkt dus hetzelfde als in Windows. Klik je in de zijbalk van Nemo links op Bestandssysteem, dan krijg je de hele inhoud van je Linux-bestandssysteem te zien. Daar ga je normaal niet veel mee te maken krijgen, maar om je een idee te geven: in home vind je voor elke gebruiker zijn persoonlijke die als naam de gebruikersnaam heeft, in etc vind je configuratiebestanden en in tmp tijdelijke bestanden. De zijbalk toont ook andere partities (bijvoorbeeld je Linux-partitie) en usb-sticks en cd-roms. Heb je een apparaat aangekoppeld, klik dan eerst op het eject-icoontje erbij in de zijbalk voor je het afkoppelt. Tip 04 Bekijk de hele inhoud van je Linux-bestandssysteem met Nemo.

26 Mappen in Linux Linux heeft een andere naamgeving voor mappen dan Windows. Terwijl Windows de backslash (\) gebruikt om namen van mappen en bestanden in padnamen te scheiden, werkt Linux daarvoor met de voorwaartse slash (/). Maar dat is niet het enige verschil. Windows kent het concept van schijfletters, zoals C:, D: enzovoort. Linux kent dat concept niet. Alle partities worden aangekoppeld onder één hoofdmap, die door een enkele slash wordt aangeduid. De inhoud van een cd-rom of dvd komt dan onder /cdrom, terwijl usb-apparaten elk een map onder /media krijgen. De inhoud van je hoofdpartitie (in Linux-termen de rootpartitie) komt rechtstreeks onder / te staan. Zo staan programma's onder andere in /usr/bin, bibliotheken die door meerdere programma's worden gedeeld (te vergelijken met de dll's onder Windows) in /usr/lib, configuratiebestanden in /etc en andere bestanden in /usr/share. De map /usr/lib bevat softwarebibliotheken die door meerdere programma's worden gedeeld. Tip 05: Systeeminstellingen Het programma Systeeminstellingen voegt allerlei instellingen samen, te vergelijken met het Configuratiescherm in Windows. Wil je je Linux-systeem naar je hand zetten, dan bekijk je het best alle onderdelen van dit programma eens. We zullen ze hier niet allemaal doornemen, maar beperken ons tot de basis.

27 De instellingen zijn onderverdeeld in vier categorieën. Onder Uiterlijk vind je instellingen waarmee je het uiterlijk van Cinnamon aanpast. Onder Voorkeuren pas je het gedrag van Cinnamon aan, zoals voor meldingen, vensters en werkbladen en extensies. Onder Apparatuur staan alle instellingen die te maken hebben met je printer, beeldscherm, geluid, bluetooth, energiebeheer, netwerken, toetsenbord en muis enzovoort. Onder Beheer staan tot slot enkele basisinstellingen zoals voor het aanmeldvenster, firewall, gebruikers en groepen, pakketbronnen en het stuurprogrammabeheer. Overigens vind je in het hoofdmenu onder de categorie Voorkeuren naast bovenstaande onderdelen ook nog een aantal andere programma's voor instellingen, zoals Schijven, Uw bestanden delen, Wachtwoorden en sleutels en Werkomgeving delen. Tip 05 Met het programma Systeeminstellingen pas je de configuratie van je Linux-systeem aan. Tip 06: Gebruikers Door gebruikersaccounts aan te maken, heeft elke gebruiker zijn eigen persoonlijke map waarin hij zijn bestanden opslaat. Ook kan ieder dan zelf het gedrag en uiterlijk van Cinnamon aan zijn smaak aanpassen. Open daarvoor in de Systeeminstellingen het onderdeel Gebruikers en groepen. Je ziet daar één gebruiker staan, degene die we tijdens de installatie van Linux Mint hebben aangemaakt.

28 Als type staat er voor die gebruiker Beheerder, wat betekent dat je software mag installeren en updaten en systeembrede instellingen mag aanpassen. Een nieuwe gebruiker aanmaken gaat met een druk op de knop Toevoegen linksonder. Het gebruikerstype laat je het best op Standaard staan, zodat de gebruiker geen beheertaken kan uitvoeren. Voer een volledige naam en korte gebruikersnaam in en druk op Toevoegen. Als je de gebruiker een wachtwoord wilt geven, klik dan op Geen wachtwoord ingesteld. Door nu in het hoofdmenu op het knopje Afmelden te klikken, kun je naar de desktop van de andere gebruiker overschakelen. Een klik op Gebruiker wisselen laat je huidige gebruiker daarnaast ingelogd, terwijl een klik op Afmelden eerst je huidige sessie afsluit voor je in het aanmeldvenster de nieuwe gebruiker kunt selecteren. De nieuwe gebruiker kan zijn wachtwoord daarna veranderen in het onderdeel Accountdetails van de Systeeminstellingen. Tip 06 Een nieuwe gebruiker is eenvoudig aangemaakt. Tip 07: Firewall Linux Mint komt standaard met een firewall, maar die is uitgeschakeld. Als je computer op een vertrouwd netwerk zoals thuis is aangesloten, is de firewall in principe niet nodig, want je computer is toch niet rechtstreeks via internet bereikbaar omdat er een router tussen zit en de andere apparaten op je netwerk normaal te vertrouwen zijn. Maar dat is anders als je weleens met een openbaar wifi-netwerk verbindt of een ander netwerk dat je zelf niet

29 helemaal onder controle hebt. Installeer eerst het programma gufw (zie daarvoor het artikel over software onder Linux Mint). Open dan het onderdeel Firewall in de Systeeminstellingen en verander het profiel van Thuis in Openbaar. Inkomend netwerkverkeer, behalve enkele uitzonderingen, wordt dan verworpen en uitgaand netwerkverkeer is dan toegestaan. Verzeker je ervan dat de Status Aan is. Als je terug op je vertrouwde netwerk bent, verander je het profiel terug naar Thuis. Wil je extra veiligheid, werk dan altijd met het profiel Openbaar. Regels toevoegen kan overigens eenvoudig door op het plusteken te klikken. Kies de toepassing uit de lijst die je netwerktoegang wil geven en klik daarna op Toevoegen. Veiligheidstips Voor Linux gelden zo goed als dezelfde veiligheidsrichtlijnen als voor Windows. Installeer updates voor je besturingssysteem en software zodra die beschikbaar zijn (zie daarvoor het artikel over software onder Linux Mint). Installeer alleen programma's uit een betrouwbare bron en beperk je bij voorkeur tot de standaard pakketbronnen van Linux Mint. Beveilig je draadloze netwerk en wees voorzichtig met openbare draadloze netwerken. Surf niet naar schimmige websites en gebruik altijd https als je online gevoelige informatie invult. Een virusscanner op Linux draaien is niet nodig omdat de kans klein is dat je slachtoffer van een Linux-virus wordt, maar doe het gerust als je wilt vermijden dat je zonder dat je het weet Windows-virussen verspreidt. Dit alles is samen te vatten in één zin: gebruik te allen tijde je gezond verstand.

30 Installeer alleen programma's uit een betrouwbare bron.