Bureauonderzoek Merksem (Antwerpen) Rodeloopstraat 2

Transcriptie

1 Rapporten All-Archeo bvba 355 Bureauonderzoek Merksem (Antwerpen) Rodeloopstraat 2 Natasja Reyns en Liesbeth Claessens Temse 2016

2 2 Merksem Rodeloopstraat 2 Colofon Rapporten van het archeologisch onderzoeksbureau All-Archeo bvba All-Archeo bvba Laagstraat TEMSE Wettelijk depot nummer D/2016/12.807/58 All-Archeo bvba Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en /of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever. All-Archeo bvba aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.

3 Merksem Rodeloopstraat 2 3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Verslag resultaten bureauonderzoek Administratieve gegevens Archeologische voorkennis Onderzoeksopdracht Vraagstelling en randvoorwaarden Werkwijze Assessmentrapport Landschappelijke ligging van het onderzochte gebied Historische beschrijving van het onderzochte gebied Het onderzochte gebied in zijn archeologisch kader Interpretatie van het onderzochte gebied en synthese Afweging noodzaak verder vooronderzoek Bibliografie Publicaties Websites Bijlagen Archeologische periodes Plannenlijst Fotolijst... 27

4 4 Merksem Rodeloopstraat 2

5 Merksem Rodeloopstraat Inleiding Een bureauonderzoek werd uitgevoerd als voorbereiding van een archeologienota. Dit is naar aanleiding van de aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning waarbij de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 3000 m² of meer bedraagt en waarbij de percelen helemaal buiten de archeologische zones liggen, opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones, 1 zoals bepaald in artikel van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli Het onderzoeksgebied valt niet binnen een beschermde archeologische site, noch binnen een gebied waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt. 2 Alle coördinaten die weergegeven worden, zijn uitgedrukt in Lambert 72, tenzij anders vermeld. De uitvoering van vooronderzoek zonder ingreep in de bodem gaat steeds de uitvoering van vooronderzoek met ingreep in de bodem vooraf. Het doel van een archeologisch vooronderzoek wordt immers met een minimum aan destructie van het archeologisch erfgoed bereikt

6 6 Merksem Rodeloopstraat 2

7 Merksem Rodeloopstraat Verslag resultaten bureauonderzoek Het doel van de archeologische bureaustudie is de aanwezigheid, aard en bewaringsomstandigheden van de archeologische monumenten te kunnen inschatten, de landschappelijke opbouw van het gebied te kennen, om de impact van de werken op het aanwezige archeologische erfgoed in te schatten en daaruit concrete aanbevelingen te formuleren voor de verdere prospectiestrategie. 2.1 Administratieve gegevens Erkend archeoloog: All-Archeo bvba, OE/ERK/Archeoloog/2015/00018 Locatie (provincie, gemeente, deelgemeente, adres, toponiem): Antwerpen, Antwerpen, Merksem (District), Rodeloopstraat 2, Runckvoort Bounding box x/y Lambert 72 coördinaten: , , , , Kadastrale percelen: Antwerpen, Merksem, afdeling 2, sectie C, nummer 112f partim Kadastraal plan: Figuur 1: Kadasterplan met aanduiding van het onderzoeksgebied in rood (

8 8 Merksem Rodeloopstraat 2 Oppervlakte onderzoeksgebied: ca m² Topografische kaart: Figuur 2: Topografische kaart met aanduiding van het onderzoeksgebied ( Begin- en einddatum uitvoering onderzoek: 24/08/ /09/2016 Relevante termen uit de thesauri bij de Inventaris Onroerend Erfgoed: bureauonderzoek, late middeleeuwen, nieuwe tijd, nieuwste tijd Verstoorde zones: er zijn geen reeds gekende verstoorde zones. 2.2 Archeologische voorkennis Niet van toepassing. 2.3 Onderzoeksopdracht Vraagstelling en randvoorwaarden Naar aanleiding van de verkaveling van het onderzoeksterrein werd een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd. Hierbij staat de vraag centraal wat de impact zal zijn van de geplande werken op het archeologisch bodemarchief. Op basis daarvan wordt een afweging gemaakt of verder archeologisch onderzoek met ingreep in de bodem nodig is. Volgende onderzoeksvragen worden behandeld: - Welke aanwijzingen bevatten de bestaande bronnen over het archeologisch potentieel van het terrein?

9 Merksem Rodeloopstraat Wat is de landschapshistoriek en de gebruiksevolutie van het terrein? Randvoorwaarden: er zijn geen randvoorwaarden van toepassing Werkwijze Het bureauonderzoek heeft betrekking op een zone die gekenmerkt wordt door een lage densiteit aan bebouwing in het verleden. Daarom wordt bijzondere aandacht besteed aan de landschappelijke opbouw en het landgebruik van het gebied. Voor het bureauonderzoek zijn de aardkundige gegevens online opgezocht via en De geomorfologische kaart en de bodemerosiekaart zijn niet beschikbaar voor het onderzoeksgebied. Het historisch kaartmateriaal is gegeorefereerd geraadpleegd op Verder werd ook het Felixarchief geraadpleegd en werden de archeologische dienst van de stad Antwerpen en de Koninklijke Kring voor Heemkunde Merksem vzw gecontacteerd. Het belangrijkste beschikbare historisch kaartmateriaal werd geraadpleegd om de gebruiksgeschiedenis van het onderzoeksgebied van de laatste eeuwen zo goed mogelijk te kennen. Met de Kaart van de Antwerpse polders, de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, de Atlas der Buurtwegen en de Vandermaelen kaart worden vier momentopnames bekeken, namelijk 1748, , 1841 en , voorafgaand aan de stafkaarten. De informatie afkomstig uit historisch kaartmateriaal kan een impact hebben op de inschatting van de kwaliteit van het eventueel aanwezige oudere bodemarchief. Beschikbare stafkaarten en luchtfoto's van het onderzoeksterrein werden geraadpleegd op en op Ze worden enkel weergegeven in voorliggende studie wanneer ze een relevante bijdrage kunnen leveren aan de onderzoeksvragen met betrekking tot de landschapshistoriek, de gebruiksgeschiedenis van het terrein of de evolutie van de historische bebouwing. In het kader van de vraagstelling rond het archeologisch potentieel van het terrein werden de Centrale Archeologische Inventaris en de landschapsatlas geraadpleegd. De Centrale Archeologische Inventaris is een inventaris van tot nog toe gekende archeologische vindplaatsen. Vanwege het specifieke karakter van het archeologisch erfgoed dat voor ons verborgen zit in de ondergrond, is het onmogelijk om op basis van de Centrale Archeologische Inventaris met zekerheid uitspraken te doen over de aan- of afwezigheid van archeologische sporen. 2.4 Assessmentrapport Landschappelijke ligging van het onderzochte gebied Het onderzoeksgebied is gelegen in het noordoosten van het Runcvoortpark. Ten noorden loopt de Rodeloopstraat en in het oosten de Terlindenhofstraat (Figuur 3). Hydrografisch behoort het terrein tot het Beneden-Scheldebekken. Ten noordwesten van het terrein is de beek Rodeloop te situeren (Figuur 4), waar de Rodeloopstraat naar genoemd is.

10 10 Merksem Rodeloopstraat 2 Figuur 3: Luchtfoto van 2015 met aanduiding van het onderzoeksgebied ( Figuur 4: Atlas der waterlopen met aanduiding van het onderzoeksgebied (

11 Merksem Rodeloopstraat 2 11 Figuur 5: Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen II, DTM 1m, met aanduiding van het onderzoeksgebied Figuur 6: Hoogteverloop van zuidzuidwest naar noordnoordoost van het terrein ( Het onderzoeksgebied ligt in een vlak gebied met beperkte hoogteverschillen (Figuur 5), op een hoogte van ca. 5 tot 5,2 m TAW (Figuur 6). Algemeen is de topografie het laagst ten westen van het onderzoeksgebied en stijgt ze naar het oosten toe, waar zich een hoger gelegen rug bevindt. De landrug scheidde twee valleien. 3 Het perceel waarbinnen het onderzoeksgebied te situeren is, is duidelijk iets hoger gelegen dan de omringende terreinen. Mogelijk wijst dit er op dat het perceel opgehoogd is in functie van het nivelleren van het terrein om het te gebruik als sportinfrastructuur. De tertiaire ondergrond van het onderzoeksgebied (Figuur 7) bestaat uit de Formatie van Lillo, dat bestaat uit groen tot grijsbruin fijn zand, dat weinig glauconiethoudend is en schelpen aan de basis bevat. 4 3 Prims 1975,

12 12 Merksem Rodeloopstraat 2 Figuur 7: Tertiaire geologische ondergrond met aanduiding van het onderzoeksgebied. Groen: Formatie van Lillo ( De quartairgeologische kaart (Figuur 8) geeft aan dat zich binnen het onderzoeksgebied eolische afzettingen bevinden van het Weichseliaan (Laat-Pleistoceen), mogelijk Vroeg-Holoceen en/of hellingsafzettingen van het quartair. 5 Verder toont ze aan dat het onderzoeksgebied te situeren is in een overgangsgebied. Ten westen bevinden zich verschillende quartairgeologische afzettingen die gekenmerkt worden als fluviatiele afzettingen en als getijdenafzettingen. 5

13 Merksem Rodeloopstraat 2 13 Figuur 8: Quartairgeologische kaart met aanduiding van het onderzoeksgebied ( Figuur 9: Legende bij de quartairgeologische kaart (

14 14 Merksem Rodeloopstraat 2 De bodemkaart (Figuur 10) toont dat het grootste deel van het onderzoeksterrein gekenmerkt wordt door een matig natte zandbodem met een dikke antropogene humus A horizont (Zdm). 6 De aanwezigheid van een dikke antropogene humus A horizont wijst mogelijk op een goed bewaard bodemarchief. De antropogene horizont is waarschijnlijk een plaggenbodem, het restant van een systeem van bemesting waarbij mest uit de potstal vermengd met plaggen op de akkers werd gebracht. De algemene toepassing van plaggenbemesting in de Antwerpse Kempen is te situeren vanaf het begin van de 13de eeuw en werd toegepast tot aan de industrialisering van de landbouw. De meeste plaggenbodems lijken echter pas vanaf de 14de of 15de eeuw gevormd. Plaggenbodems kunnen relatief dik zijn en bijgevolg een conserverende werking hebben voor het onderliggende bodemarchief, dat bij ondiepe ingrepen en landbouwvoering niet meer geraakt wordt. 7 Ten westen van het terrein komen matig natte lemig zandgronden met een dikke antropogene humus A horizont (Sdmm) voor en ten oosten zijn er bebouwde gronden (OB). 8 Figuur 10: Bodemkaart met aanduiding van het onderzoeksgebied ( Bastiaens 1994, 83-86; van Doesburg et al. 2007,

15 Merksem Rodeloopstraat 2 15 Figuur 11: Bodemgebruikskaart met aanduiding van het onderzoeksgebied ( Het terrein is momenteel deels in gebruik als sporthal. Het grootste deel is begroeid met gras, struiken en wat bomen. Op de bodemgebruikskaart is ook een klein deel te zien dat aangegeven is al afgedekte gronden (Figuur 11) Historische beschrijving van het onderzochte gebied Merksem was tot 1561 onderdeel van het vrije eigen van Schoten, dat samen met Merksem en Sint Job één parochie onder de Heilige Cordula vormde. Schoten werd al vermeld in de Lex Salica uit Ergens tussen 1161 en 1216 wordt Merksem een onafhankelijke parochie. De eerste vermelding van Merksem dateert uit 1209, maar de schrijfwijze (Marcsem) is dan al een verbasterde vorm van een oudere naam. Merksem viel eerst onder het Land van Breda en vanaf 1287 onder de Heren van Bergen op Zoom. Het gebied werd in de vroege middeleeuwen jaarlijks meerdere keren overstroomd. De gronden rondom de huidige Sint-Bartholomeuskerk lagen echter hoger en bleven vrijwel altijd droog. Het was hier dat de eerste mensen zich waarschijnlijk hebben gevestigd. Vanaf de 12de eeuw werden de lagere gronden ingedijkt. In 1561 werd Merksem van Schoten gescheiden, doordat de markies van Bergen op Zoom, heer van Merksem, de heerlijkheid van Merksem en Dambrugge te koop aanbood aan Antoon Van Strale, een Antwerpse speculant en de voornaamste leenman en opperkerkmeester in Merksem. 9 Op een kaart van de Antwerpse polders uit 1748 (Figuur 12) is het onderzoeksgebied te situeren in de buurt van verschillende hoven. Het gaat om buitenverblijven van mensen uit de stad Antwerpen. 10 Het gebied wordt aangeduid als De gagel velden. De Rode Loop is weergegeven ten noordwesten van het onderzoeksgebied. 9 Prims 1975, 15-18, 28-29, Prims 1975,

16 16 Merksem Rodeloopstraat 2 Figuur 12: Kaart van de Antwerpse polders uit 1748 met aanduiding van het onderzoeksgebied (SAA 1766#15) Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden uit (Figuur 13) is te zien dat het onderzoeksgebied in landbouwgebied ligt, ten noorden van het centrum van Merksem. Er is geen bebouwing aanwezig binnen het onderzoeksgebied, maar wel in de omgeving ervan. Tegenover het terrein is het Hof van Roosendaal te situeren. Het wordt reeds vermeld in het laatste kwart van de 15de eeuw als het speelhuis Trysseleershuys gelegen bij de Croone, werd in 1585 bij het beleg van Antwerpen volledig verwoest en begin 17de eeuw heropgebouwd als huis van plaisantie. 11 Ten zuiden bevindt zich het Gelden Hof, of ook wel Hof van Grassis of Huys ten Hooghe. Dit hof gaat minstens terug tot In 1898 werd het omgevormd tot een school. 12 De Rode Loop vormt de zuidelijke grens van de hoeve van Blidensvoert en omringende gronden, die tot 1328 bezit waren van de abdij van Ename Prims 1975, 211 Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Hof van Roosendael, Inventaris Onroerend Erfgoed [online], (geraadpleegd op 7 september 2016). 12 Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Huis Runcvoort bij school Virgo Maria, Inventaris Onroerend Erfgoed [online], (geraadpleegd op 7 september 2016). 13 Prims 1975, 169

17 Merksem Rodeloopstraat 2 17 Figuur 13: Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden met aanduiding van het onderzoeksgebied ( Figuur 14: Kaart van Merksem met aanduiding van het onderzoeksgebied (SAA 12#13136)

18 18 Merksem Rodeloopstraat 2 Het is de vraag aan wie het terrein waar het onderzoeksgebied deel van uitmaakt, heeft toebehoord. Zeker aangezien een aantal vermeldingen van Prims over de geschiedenis van Merksem ter discussie staan. De KKvHM vzw heeft hier verder onderzoek naar gedaan. 14 Het onderzoeksgebied werd door Baron de Borrekens in 1959 verkocht aan de gemeente Merksem. De Baron was de laatste privéeigenaar van het stuk grond dat eigendom was van het Runcvoorthof en de Runcvoorthoeve. Dus het onderzoeksgebied heeft hoogstwaarschijnlijk toebehoord aan het Runcvoorthof en de Runcvoorthoeve. Runcvoort wordt als plaatsnaam in Merksem reeds vermeld in de 13de eeuw. Het zou een doorwaadbare plaats of een voort in een beek zijn, die te situeren zou zijn ter hoogte van de Rode Loop. 15 Een kaart uit 1808 (Figuur 14) situeert het onderzoeksgebied opnieuw ten opzichte van de bebouwing ten noorden, ten oosten en ten zuiden. Ten noordwesten is opnieuw de Rode Loop te zien. Op de Atlas der Buurtwegen uit 1841 (Figuur 15) is evenmin bebouwing te zien binnen het onderzoeksgebied. Het beeld dat we op deze kaart zien, sluit qua percellering, wegenis en bebouwing in de omgeving aan bij de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden. Hetzelfde beeld zien we op de Vandermaelen kaart (Figuur 16). Figuur 15: Atlas der Buurtwegen met aanduiding van het onderzoeksgebied ( 14 Met dank aan Rob Smits, medewerker van de KKvHM vzw 15 Michielsen/Soom 1979

19 Merksem Rodeloopstraat 2 19 Figuur 16: Vandermaelen kaart met aanduiding van het onderzoeksgebied ( Figuur 17: Topografische kaart met aanduiding van het onderzoeksgebied (

20 20 Merksem Rodeloopstraat 2 Figuur 18: Topografische kaart met aanduiding van het onderzoeksgebied ( Figuur 19: Luchtfoto uit 1971 met aanduiding van het onderzoeksgebied (

21 Merksem Rodeloopstraat 2 21 Vervolgens zijn we geïnformeerd aan de hand van topografische kaarten, zoals die uit 1902 (Figuur 17) en 1948 (Figuur 18). Ze tonen nog steeds een gelijkaardig beeld als de voorgaande kaarten. De bebouwing ten zuiden wordt nu aangegeven als klooster. Ten zuidoosten is bebouwing bijgekomen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Merksem door de Duitsers ingenomen op 18 mei Bombardementen vonden plaats op 22 maart 1941, 23 september 1943 en 29 mei De geallieerden rukten op tot aan het Albertkanaal, maar daar wisten de Duitsers stand te houden. De Duitsers schoten vanop het fort van Merksem naar Antwerpen. De geallieerden schoten vanuit Antwerpen op Merksem. Merksem werd bevrijd op 3 oktober Op 31 oktober viel een eerste V- bom op Merksem, afgevuurd door de Duitsers. Doelwit was de haven. De laatste vliegende bom op Merksem viel op 19 maart Een luchtfoto uit 1971 (Figuur 19) toont dat het onderzoeksgebied in gebruik is genomen als voetbalveld. Onder het voetbalveld is geen drainage voorzien. 17 De sporthal De Rode Loop was nog niet gebouwd. In 1977 werd het nieuwe sportcomplex ingewijd Het onderzochte gebied in zijn archeologisch kader In de buurt van het onderzoeksgebied zijn enkele gekende archeologische waarden gelegen. Ze kunnen inzicht bieden in het archeologisch potentieel van het onderzoeksgebied. Figuur 20: Overzichtskaart Centrale Archeologische Inventaris met aanduiding van het onderzoeksgebied ( In de wijdere omgeving van het onderzoeksgebied bevinden zich enkele resten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd. Het gaat om locaties DIBE en DIBE 11501, waar zich het Catershof en de Catershoeve bevinden. De eerste vermelding van het hof was in 1479 als een stenen huis. De vroegste vermelding van de aangrenzende hoeve dateert uit 1555 en de huidige vorm dateert uit Nog tot de 19 de eeuw hoorde de hoeve bij het Catershof Prims 1975, Mededeling Louise Renema, stad Antwerpen 18 Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Catershoeve, Inventaris Onroerend Erfgoed [online], (geraadpleegd op 25 augustus 2016). Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Domein Catershof, Inventaris Onroerend Erfgoed [online], (geraadpleegd op 25 augustus 2016).

22 22 Merksem Rodeloopstraat 2 Vervolgens is er ook het Hof van Roosendael (DIBE 11520), dat reeds vermeld werd op het einde van de 15 de eeuw, en dat zou hebben bestaan uit een stede met huis ( Kyckuyt genaamd) en een in de 16 de eeuw verdwenen speelhuis ( De Helle genaamd). 19 De overige twee locaties dateren uit de nieuwe en nieuwste tijd. Zo gaat het Huis Runcvoort (DIBE 11523) terug op een 16 de -eeuws lusthof, waarvan de naam afkomstig is van de eertijds nabijgelegen Runcvoorthoeve. Oorspronkelijk luidde de naam Hof van Grassis en op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden wordt dit domein benoemd als Gelden hof. 20 Tenslotte is er nog het Rysseleershuis, of ook wel hoeve Coenen genoemd. In de 16 de eeuw werd er naar verwezen als een speelhof, maar vanaf de 17 de eeuw werd het herleid tot hoeve Interpretatie van het onderzochte gebied en synthese Na uitvoering van het bureauonderzoek kunnen de onderzoeksvragen die vooropgesteld werden, beantwoord worden. Welke aanwijzingen bevatten de bestaande bronnen over het archeologisch potentieel van het terrein? Op basis van het uitgevoerde bureauonderzoek kunnen we vaststellen dat het onderzoeksgebied archeologisch potentieel bevat. Landschappelijk is het gelegen in een overgangszone van een lager gelegen terrein naar een zandrug. De aanwezigheid van een plaggenbodem is te verwachten op basis van de bodemkaart. Een plaggenbodem heeft vaak een goede conserverende werking gehad op het bodemarchief, waardoor archeologische sporen er beter bewaard gebleven zijn. De aanwezigheid van een plaggenbodem maakt dat een eventueel aanwezige steentijd artefactensite door de latere bewerking van de bodem hoogstwaarschijnlijk verstoord is. 22 Wat is de landschapshistoriek en de gebruiksevolutie van het terrein? Gekende archeologische waarden in de omgeving van het onderzoeksgebied dateren uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd. Voor deze periode beschikken we ook over historische kaarten en luchtfoto s, zodat we ingelicht zijn over de landschapshistoriek en de gebruiksevolutie van het terrein in deze periode. De kaarten en luchtfoto s tonen dat het terrein steeds in gebruik geweest is als landbouwgrond tot het in gebruik genomen is als sportterrein. Het is onduidelijk of in het kader van de omvorming tot sportterrein verstoringen plaatsgevonden hebben. Het DTM bevat wel aanwijzingen dat het terrein opgehoogd is om het te nivelleren, in functie van een gebruik als sportterrein Afweging noodzaak verder vooronderzoek In geval van een geplande bodemingreep is bijkomend archeologisch vooronderzoek nodig. Er is namelijk onvoldoende informatie gegenereerd om: 1 de hoogstwaarschijnlijke afwezigheid van een archeologische site afdoende te staven; 2 een gemotiveerde uitspraak te doen over het al dan niet moeten nemen van maatregelen; 3 een plan van aanpak voor een archeologische opgraving op te maken; 4 een plan van aanpak voor een behoud in situ op te maken. 19 Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Hof van Roosendael, Inventaris Onroerend Erfgoed [online], (geraadpleegd op 25 augustus 2016). 20 Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Huis Runcvoort bij school Virgo Maria, Inventaris Onroerend Erfgoed [online], (geraadpleegd op 25 augustus 2016). 21 Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Rysseleershuis, Inventaris Onroerend Erfgoed [online], (geraadpleegd op 25 augustus 2016). 22 van Doesburg et al. 2007, 58

23 Merksem Rodeloopstraat 2 23 Dit verder vooronderzoek bestaat in de eerste plaats uit een landschappelijk booronderzoek om de bodemopbouw en de bewaringstoestand van het bodemarchief binnen het onderzoeksgebied te onderzoeken. Afhankelijk van de resultaten hiervan kan bijkomend een archeologisch booronderzoek of een proefsleuvenonderzoek nodig blijken.

24 24 Merksem Rodeloopstraat 2

25 Merksem Rodeloopstraat Bibliografie 3.1 Publicaties Bastiaens, J./J.M. Van Moernick, 1994: Bodemsporen van beddenbouw in het zuidelijk deel van het plaggenlandbouwareaal: getuigen van 17de-eeuwse landbouwintensivering in de Belgische provincies Antwerpen en Limburg en de Nederlandse provincie Noord-Brabant, Historisch Geografisch Tijdschrift 12.3, Michielsen, L./L. Van Soom, 1979: Merksem tussen nu en toen, Merksem. Prims, F., 1975: Geschiedenis van Merksem, Antwerpen. Van Doesburg, J./M. De Boer/J.H.C. Deeben, 2007: Essen in zicht. Essen en plaggendekken in Nederland. Onderzoek en beleid, (Nederlandse archeologische rapporten 34), Amersfoort. 3.2 Websites CadGis (2016) Cartesius (2016) Centrale Archeologische Inventaris (2016) Databank ondergrond Vlaanderen (2016) De geschiedenis van Merksem (2016) Felixarchief (2016) Geoportaal Onroerend Erfgoed (2016) Geopunt Vlaanderen (2016) Inventaris Onroerend Erfgoed (2016) Onderzoeksbalans Onroerend Erfgoed Vlaanderen (2016)

26 26 Merksem Rodeloopstraat 2

27 Merksem Rodeloopstraat Bijlagen 4.1 Archeologische periodes 4.2 Plannenlijst Plannummeschaawijze Aanmaak- Aanmaak- Type Onderwerp Datum 1 Kadasterplan Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 25/08/ Topografische kaart Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 25/08/ Hoogtemodel Digitaal hoogtemodel terrein en 1:1 Digitaal 25/08/2016 omgeving 4 Doorsnede Terreinverloop 1:1 Digitaal 25/08/ Tertiaire Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 25/08/2016 geologische kaart 6 Quartairgeologische Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 25/08/2016 kaart 7 Bodemkaart Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 25/08/ Bodemgebruikskaart Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 25/08/ Historische kaart Kaart van de Antwerpse polders 1:1 Digitaal 14/09/ Historische kaart Kabinetskaart van de Oostenrijkse 1:1 Digitaal 25/08/2016 Nederlanden 11 Historische kaart Kaart van Merksem 1:1 Digitaal 16/09/ Historische kaart Atlas der Buurtwegen 1:1 Digitaal 25/08/ Historische kaart Vandermaelen kaart 1:1 Digitaal 14/09/ Topografische kaart :1 Digitaal 16/09/ Topografische kaart :1 Digitaal 16/09/ CAI-kaart CAI vondstlocaties 1:1 Digitaal 25/08/ Fotolijst ID Type Onderwerp Vervaardiging Datum F1 Luchtfoto Toestand terrein 2015 Digitaal 25/08/2016 F2 Luchtfoto Toestand terrein 1971 Analoog 25/08/2016