Appendices. Inleiding
|
|
- Marina Jonker
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Samenvatting 163
2 Appendices Inleiding In dit proefschrift is een aantal biologische verklaringen voor het ontstaan van depressieve symptomen onderzocht. Mijn onderzoek is gefocusseerd op depressieve stemmingen tijdens zwangerschap en na de bevalling. Van een depressie wordt gesproken als iemand langdurig een sombere stemming heeft of niet meer kan genieten van activiteiten die normaal als plezierig worden ervaren, wat leidt tot verlies van interesse voor deze activiteiten. Deze twee kernsymptomen van depressie komen vaak samen met andere symptomen zoals slaapproblemen, verlies van eetlust of juist overeten, verlies of toename van lichaamsgewicht, vermoeidheid, het gevoel waardeloos te zijn, irreële schuldgevoelens, een onrustige of vertraagde motoriek, concentratieproblemen, en gedachten aan de dood en suïcide. Deze symptomen komen veel voor in de bevolking, de meest recente schatting voor Nederland is dat 6% van de Nederlanders onder 65 een depressie heeft. De mogelijke oorzaken van depressie zijn op elk niveau van het menselijk functioneren gezocht, en variëren van sociaal-maatschappelijke problemen tot het functioneren van cellen en genetische oorzaken. In dit proefschrift worden een aantal theorieën die een biologische verklaring voor depressie geven nader onderzocht. De eerste is de zogenaamde mono-amine hypothese, die stelt dat depressie wordt veroorzaakt door een tekort van een aantal signaalstoffen in het brein. De tweede theorie stelt dat depressie samenhangt met verstoringen in de aansturing van de uitscheiding van het stresshormoon cortisol. Verder zal er aandacht worden gegeven aan genetische oorzaken, de rol vetzuren zoals visolie en de effecten van de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron op de stemming. De invloed van al deze stoffen en verschillende genen is onderzocht tijdens de zwangerschap, omdat zich tijdens de zwangerschap grote veranderingen voordoen in de aanmaak van deze hormonen en signaalstoffen in de hersenen. Daarom kan de invloed van deze factoren op het ontstaan en voortbestaan van depressieve symptomen juist in deze periode uitstekend worden onderzocht. 164
3 Samenvatting Oestrogeen, Progesteron & Kraamvrouwentranen Depressie komt twee keer zoveel voor bij vrouwen als bij mannen. Dit sekseverschil ontstaat tijdens de puberteit en verdwijnt na de overgang. Deze gegevens suggereren dat het sekseverschil in depressie samenhangt met de maandelijkse hormooncyclus van de vrouw. Deze gedachte wordt ondersteund door onderzoeken die laten zien dat vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron verschillende hersengebieden, hersenfuncties en gedrag kunnen beïnvloeden. Tijdens de zwangerschap stijgt de bloedspiegel van oestrogeen met een factor 50 en die van progesteron met een factor 10. Na de bevalling dalen de bloedspiegels in ongeveer drie dagen tot het niveau van voor de zwangerschap. Als veranderingen in de bloedspiegels van deze twee hormonen gedrag beïnvloeden dan moet dat effect zeker zichtbaar zijn in de periode na de bevalling. Er is daarom tijdens deze periode veel onderzoek gedaan naar effecten van hormonen op stemming. Dit onderzoek heeft zich met name toegespitst op kraamvrouwentranen (postpartum blues). Kraamvrouwentranen zijn de stemmingswisselingen, angstaanvallen en huilbuien die ongeveer bij de helft van de kraamvrouwen voorkomen in de eerste week na de bevalling. De resultaten van onderzoek naar kraamvrouwentranen zijn niet eenduidig; sommige onderzoekers rapporteren een relatie tussen hormoonspiegels en de ernst van de kraamvrouwentranen, in andere studies wordt deze relatie niet gevonden. Een andere vraag is waarom slechts een klein deel van de vrouwen kraamvrouwentranen heeft, terwijl alle kraamvrouwen de veranderingen in hormoonspiegels doormaken. Wij veronderstellen dat sommige vrouwen beter in staat zijn zich aan de veranderde hormoonspiegels aan te passen. Vrouwen die dat minder goed kunnen ontwikkelen stemmingsproblemen. Omdat er naast deze veranderingen in hormoonspiegels nog veel meer gebeurt rondom de bevalling (zorg voor een kind, gestoorde slaap etc.), is het onmogelijk om de zuivere effecten van de hormonen te onderzoeken. Daarom hebben wij in een dierproef onderzocht wat de gedragseffecten zijn van een hormoondaling zoals die zich voordoet na de bevalling. Deze proef staat beschreven in hoofdstuk 2. In dit experiment zijn ratten drie weken behandeld met een hoge dosis oestrogeen en progesteron. Na drie weken is deze behandeling gestaakt, waardoor de hormoonspiegels dalen. De effecten van verschillen in aanpassing aan hormoonspiegels zijn onderzocht door een groep dieren met een snelle daling van hormoonspiegels te vergelijken met een groep dieren waarvan de hormonen langzaam dalen. Beide groepen dieren zijn vergeleken met twee andere groepen, één die continu hormonen en één die geen hormonen kregen toegediend. De effecten van de hormoondaling op gedrag zijn onderzocht door de 165
4 Appendices eerste drie dagen na de hormoondaling de reactiviteit van de dieren te testen. Hiervoor zijn de dieren in een kooi geplaatst waar ze een kort hard geluid (120 db) kregen te horen. In de schrikreactie (startle) hierop maakten de dieren een sprongetje. De heftigheid van deze sprong werd gemeten door het platform waarop de kooi was geplaatst. Daarnaast is de reactie van de dieren op een nieuwe omgeving geobserveerd. De dieren zijn hiervoor in een grote ronde bak (diameter 1 meter) geplaatst. Het loopgedrag is vastgelegd door een camera en geanalyseerd met behulp van een computer. De totaal afgelegde afstand, en de tijd die aan de rand en in het centrum van de bak zijn doorgebracht geven een indicatie van de nieuwsgierigheid en dus de mate van angst/depressie van deze dieren. Na drie dagen zijn de dieren opgeofferd, waarna de hersenen zijn verwijderd, die vervolgens met een microscoop zijn onderzocht. Bij de dieren met een snelle daling van de hormoonspiegels observeerden wij een duidelijk verhoogde startle reactie en een veranderd looppatroon, waarbij minder tijd werd doorgebracht in het centrum van de bak. Wij interpreteerden de toename in startle response als een verhoogde reactiviteit (startle) en het gewijzigde looppatroon als toegenomen angst. Beide ontstonden als gevolg van een snelle daling van hormoonspiegels. Deze gedragsveranderingen werden niet gevonden in de dieren met een langzame hormoondaling. Het onderzoek met de microscoop liet geen verschillen zien in hersenactiviteit in reactie op stress. Op basis van deze gegevens denken wij dat verschillen in gewenning aan de hormoonverandering kortdurende angst en verhoogde reactiviteit kunnen veroorzaken. Mogelijk spelen deze verschillen in aanpassing aan veranderingen in hormoonspiegels ook een rol bij het ontstaan van kraamvrouwentranen. De mono-amine hypothese en kraamvrouwentranen De belangrijkste theorie over de oorzaak van de depressie is de zogenaamde monoamine hypothese. Deze stelt dat depressie wordt veroorzaakt door een tekort van verschillende signaalstoffen, neurotransmitters genoemd, in de hersenen. Een hersencel kan door deze signaalstoffen uit te scheiden een aangrenzende hersencel beïnvloeden en bijvoorbeeld een elektrische ontlading van deze cel remmen ofwel veroorzaken of de productie van stoffen in deze cel stimuleren. In 1965 is bij toeval ontdekt dat een tuberculose medicijn de stemming van de patiënten verbeterde. Later is ontdekt dat dit medicijn de concentratie van verschillende neurotransmitters in de hersenen verhoogde. Daarom is gedacht dat mensen met een depressie een tekort aan deze neurotransmitter hebben. Onderzoek bij depressieve patiënten heeft laten zien dat ze 166
5 Samenvatting vaak maar lang niet altijd minder neurotransmitters (met name serotonine) in hun hersenvocht hebben. Daarnaast is gevonden dat de hersenen van depressieve patiënten die suïcide hebben gepleegd minder serotonine bevatten. Moderne antidepressiva beïnvloeden ook de hoeveelheid serotonine in de hersenen. De laatste jaren is er veel kritiek op de mono-amine hypothese. Men vraagt zich af of de verlaagde serotonine concentraties een oorzaak of een gevolg van depressie zijn. Ook de effectiviteit van moderne antidepressiva is minder dan men aanvankelijk dacht. De vraag of depressie wordt veroorzaakt door verlaagde spiegels van serotonine kan ook worden beantwoord met onderzoek bij zwangere vrouwen. Tijdens de zwangerschap is er namelijk een forse daling van de productie van serotonine, waardoor er een relatief serotonine tekort ontstaat. Deze daling ontstaat doordat de moederkoek (placenta) het aminozuur tryptofaan afbreekt, een stof die nodig is voor de productie van serotonine. Na de bevalling neemt het tekort aan serotonine nog extra toe door activiteit van het immuunsysteem waarbij dit aminozuur ook wordt afgebroken. In hoofdstuk 3 hebben wij de relatie tussen serotonine en het ontstaan kraamvrouwentranen onderzocht in een groep van 26 zwangere vrouwen. Bij deze vrouwen is bloed afgenomen tijdens de zwangerschap en na de bevalling (vijf dagen en zes weken). In het bloed is de hoeveelheid serotonine bepaald en verschillende stoffen die een maat zijn voor de productie en verwerking van serotonine. Daarnaast is met een vragenlijst onderzocht of vrouwen last hadden van kraamvrouwentranen. Dit onderzoek liet zien dat in de eerste week van de bevalling de serotonine productie was gedaald bij alle vrouwen, net als de concentratie van zijn bouwsteen tryptofaan. Deze daling van serotoninespiegels was niet gerelateerd aan het optreden van kraamvrouwentranen. Wel vonden we een verband tussen kraamvrouwentranen en activiteit van de serotonine heropname transporter (SERT). De SERT is een eiwit in de wand van een cel dat ervoor zorgt dat uitgescheiden serotonine weer wordt opgenomen zodat het hergebruikt kan worden. Als een cel veel SERT op de celwand heeft zal serotonine snel worden heropgenomen in de cel, waardoor het minder lang aangrenzende cellen kan beïnvloeden, en dus minder effect heeft. Wij vonden dat vrouwen met veel SERT meer last hadden van kraamvrouwentranen. Bij deze vrouwen heeft het uitgescheiden serotonine minder lang effect. Daarbij speelt dat na de bevalling de productie van serotonine daalt, waardoor er minder serotonine is. Mogelijk maakt de combinatie van de verminderde productie + de verhoogde heropname deze vrouwen gevoeliger worden voor emotionele instabiliteit. Tenslotte observeerden we dat vrouwen met blues hogere spiegels van het stresshormoon noradrenaline hadden zes weken na de bevalling. Waarschijnlijk ervaren deze vrouwen meer stress of zijn ze 167
6 Appendices gevoeliger voor stress. Dit kan mogelijk bijdragen aan het ontstaan van postpartum depressie. Omega - 3 & 6 vetzuren, Depressie & Kraamvrouwentranen Verschillende onderzoeken hebben een relatie gevonden tussen de visconsumptie en hoeveelheid depressie in een land. Enkele van de stoffen die veel voorkomen in vis die deze relatie mogelijk kunnen verklaren zijn de meervoudig onverzadigde vetzuren, waaronder docosahexeaonic zuur (DHA) en eicosapentaenoic zuur (EPA). Deze vetzuren zijn belangrijke bouwstenen voor hersencellen en een tekort aan deze vetzuren kan het functioneren van de hersenen schaden. Bij depressieve patiënten zijn regelmatig tekorten van vetzuren aangetoond. Tijdens de zwangerschap dalen de vetzuurgehaltes in het bloed van de moeder, omdat ze gebruikt worden voor de opbouw van de hersencellen van het kind. In verschillende onderzoeken is deze daling van vetzuren geassocieerd met het ontstaan van depressieve symptomen na de zwangerschap, vooral in landen waar weinig vis wordt gegeten, zoals Nederland. Daarom hebben wij onderzocht of we het ontstaan van depressieve symptomen tijdens en na de zwangerschap ook kan worden voorkomen door zwangere vrouwen (111) dagelijks 200 mg DHA met of zonder 200 mg arachidonzuur (AA) te geven (hoofdstuk 4). Vrouwen die deze vetzuren kregen werden vergeleken met vrouwen die een neppil (placebo) kregen. Vervolgens zijn de hoeveelheid depressieve symptomen en de kwaliteit van de slaap van deze vrouwen gemeten tijdens de zwangerschap (16 en 36 weken) en na de zwangerschap (6 weken). Vrouwen die de DHA of DHA + AA slikten hadden tijdens alle meetpunten evenveel depressieve symptomen als vrouwen die een neppil slikten. Ook de kwaliteit en de hoeveelheid slaap verschilde niet tussen de vrouwen die vetzuren of placebo hadden gebruikt. We concludeerden dat 220 mg DHA met of zonder AA geen invloed heeft op het ontstaan van depressieve symptomen tijdens of na de zwangerschap. Dit kan betekenen dat deze vetzuren het ontstaan van depressieve symptomen niet beïnvloeden. Het kan ook zijn dat we geen effecten hebben gevonden omdat de onderzoeksgroep te klein is waardoor we een klein effect van deze vetzuren niet konden meten. Daarnaast is het mogelijk dat de dosis van de vetzuren die wij hebben vertrekt te laag was, of dat we ook andere vetzuren hadden moeten verstrekken. 168
7 Samenvatting Genen en het ontstaan van Depressieve Symptomen Onderzoekers hebben uitgerekend dat bij ongeveer 37% van de depressies erfelijke factoren een rol spelen. De resultaten van onderzoeken naar een genetische oorzaak zijn echter teleurstellend; depressie lijkt niet te worden veroorzaakt door afwijkingen in een specifiek gen. Het meest succesvolle genetische onderzoek bij depressie kijkt niet alleen naar genen, maar betrekt ook de levensgeschiedenis van een individu in de analyse. Zo laat een bekend onderzoek van Caspi zien dat een bepaalde variant van het gen voor de SERT (zie boven) geassocieerd is met depressie, maar alleen in individuen die in hun jeugd zijn mishandeld en verschillende ernstige gebeurtenissen hebben meegemaakt. Dit onderzoek toont aan dat een gen geen depressie veroorzaakt, maar wel kan zorgen voor een grotere gevoeligheid voor het ontwikkelen van depressie door heftige levensgebeurtenissen. Ook zwangerschap is een heftige (meestal goedaardige) gebeurtenis waardoor sommige vrouwen een depressie ontwikkelen. Wij hebben onderzocht of sommige vrouwen een genetische gevoeligheid hebben voor het ontwikkelen van depressieve symptomen tijdens en na de zwangerschap. Hiervoor hebben wij drie genen onderzocht die allemaal een rol spelen in de serotonine huishouding. Dit vanwege de mogelijke rol van serotonine in het ontstaan van depressie en de daling van de serotonine productie tijdens de zwangerschap. Sommige varianten van deze genen worden minder, of minder goed afgelezen door de cellulaire machinerie die het DNA vertaald in eiwitten. Het gevolg is dat het betreffend eiwit minder wordt geproduceerd of slechter functioneert. Wij onderzochten varianten in het gen voor de serotonine transport (SERT) welke hierboven reeds is beschreven, en de enzymen MAOA en COMT, beide zijn betrokken bij de afbraak van verschillende neurotransmitters. Bij de vrouwen uit de studie van hoofdstuk 4 zijn deze genvarianten bepaald en is de invloed van deze genvarianten op het beloop van depressieve symptomen tijdens de zwangerschap onderzocht. De resultaten zijn te vinden in hoofdstuk 5. Dit onderzoek laat zien dat vrouwen die drager zijn van een slecht functionerende variant van zowel het COMT als het MAOA gen meer depressieve symptomen hebben tijdens de 36 e week van de zwangerschap en 6 weken postpartum. Aan het begin van de zwangerschap en 12 weken postpartum zijn er geen verschillen in symptomen tussen de verschillende genvarianten. Daarnaast is gevonden dat de goedwerkende variant van de SERT geassocieerd is met meer depressieve symptomen in dezelfde periode. De slecht werkende varianten van COMT en MAOA zorgen ervoor dat de neurotransmitter die vrij komt bij stress, noradrenaline, minder goed kan worden afgebroken. Hierdoor ervaren deze vrouwen waarschijnlijk meer stress in de meest stressvolle periode van de 169
8 Appendices zwangerschap en het kraambed, maar niet in de rustigere periode zoals het begin van de zwangerschap en 12 weken postpartum. De relatie met de goedwerkende variant van SERT komt overeen met de bevindingen uit hoofdstuk 3 waar is gevonden dat meer SERT is geassocieerd met ernstiger kraamvrouwentranen, en hangt waarschijnlijk samen met de verminderde serotonine productie tijdens en vlak na de zwangerschap. De relaties tussen deze genen en het verloop van depressieve symptomen in deze groep vrouwen zijn nauwkeuriger onderzocht in hoofdstuk 6. We wilden onderzoeken of vrouwen met eenzelfde verloop van depressieve symptomen ook drager zijn van een specifiek genvariant. Hiervoor hebben we met een statistische methode (de latente klassen analyse) de groep vrouwen ingedeeld in 3 groepen, gebaseerd op het beloop van de depressieve symptomen. Ongeveer 70 procent van de vrouwen heeft weinig depressieve symptomen tijdens de hele zwangerschap, twintig procent van de vrouwen heeft veel symptomen tijdens de zwangerschap, die na de bevalling langzaam verdwijnen en bij tien procent van de vrouwen ontwikkelen depressieve symptomen zich in de periode na de bevalling. De subgroepen bleken niet geassocieerd te zijn met een van de drie gen varianten (COMT, MAOA SERT). Deze gegevens laten zien dat klinisch geïdentificeerde subgroepen niet per se overeenkomen met subgroepen gebaseerd op genetische variatie. Gevoeligheid voor Stressvolle Gebeurtenissen & Depressie Een van de meest consistente bevindingen in het onderzoek naar depressie is dat het ontstaan van een depressieve episode vaak wordt voorafgegaan door stressvolle gebeurtenissen. Veel mensen maken stressvolle gebeurtenissen mee, maar slechts een klein deel van de mensen ontwikkelt daadwerkelijk depressieve klachten na een dergelijke gebeurtenis. Mogelijk hebben sommige mensen een genetische gevoeligheid, waardoor ze eerder depressieve symptomen ontwikkelen na het meemaken van een ingrijpende gebeurtenis. Onderzoek naar de invloed van genen in de relatie tussen stressvolle gebeurtenissen en depressie is erg ingewikkeld, omdat mensen niet vaak dezelfde ernstige dingen meemaken en de ene ingrijpende gebeurtenis de andere niet is. Ook deze vraagstelling kan met onderzoek tijdens de zwangerschap worden opgehelderd. Een deel van de zwangerschappen wordt namelijk gecompliceerd door aandoeningen die de gezondheid van de moeder of het kind ernstig bedreigen. Een ziekte die de gezondheid van moeder en kind bedreigt is pre-eclampsie ook wel zwangerschapsvergiftiging genoemd. Symptomen van pre-eclampsie zijn een hoge 170
9 Samenvatting bloeddruk, verlies van nier-, en leverfunctie en groeivertraging van de foetus. Er is geen behandeling voor pre-eclampsie; de enige manier om de ziekte te stoppen is door de zwangerschap te beëindigen door de bevalling in te leiden of door een keizersnede. Vaak worden kinderen van moeders met pre-eclampsie daarom ook veel te vroeg geboren, meestal na 36 in plaats 40 weken zwangerschap. Een tweede aandoening betreft het vroegtijdig breken van de vliezen rondom de vruchtzak van de foetus. Hierdoor is de foetus vatbaar voor infecties en kan de bevalling ook te vroeg op gang komen, waardoor de gezondheid van de foetus wordt bedreigd. Ook bij te vroeg gebroken vliezen worden de baby s gemiddeld na 36 weken zwangerschap geboren. Zowel pre-eclampsie als te vroeg gebroken vliezen worden als zeer stressvol ervaren omdat ze de gezondheid van moeder en/of kind kunnen bedreigen. Onderzoek heeft laten zien dat in de periode na een gecompliceerde zwangerschap veel vrouwen symptomen van depressie of angst en herbelevingen (post traumatische stress-stoornis, PTSS) ontwikkelen. Zwangerschapscomplicaties zijn dus stressvolle gebeurtenissen en daarom kan in deze groep vrouwen worden onderzocht of er een genetische gevoeligheid is voor het ontwikkelen van depressieve symptomen in reactie op deze gebeurtenissen. Hoofdstuk 7 beschrijft de resultaten van een onderzoek naar de ernst en het voorkomen van symptomen van PTSS en depressie in een groep van 110 vrouwen met preeclampsie en te vroeg gebroken vliezen in vergelijking met 65 vrouwen die een normale zwangerschap en bevalling hebben doorgemaakt. Zes weken na de bevalling heeft 14% van de vrouwen met een gecompliceerde zwangerschap ernstige PTSS symptomen wat duidelijk meer is dan de 3% gerapporteerd in de controlegroep. De hoeveelheid depressieve symptomen in de groep vrouwen met complicaties verschilt niet met die van de gezonde vrouwen. Vrouwen met pre-eclampsie hadden evenveel last van PTSS als vrouwen met te vroeg gebroken vliezen. Daarnaast is er gevonden dat vrouwen die eerder depressief zijn geweest of veel depressieve symptomen hadden tijdens de ziekenhuisopname de meeste symptomen van PTSS en depressie hadden. Omdat een behoorlijk aantal vrouwen psychische klachten ontwikkelt na een gecompliceerde zwangerschap is het belangrijk dat artsen niet alleen de lichamelijke gezondheid van deze vrouwen in de gaten houden, maar zich ook bewust zijn van de gevolgen van deze aandoeningen voor het psychisch welzijn van hun patiënten. Bij een deel van de vrouwen die aan het onderzoek uit hoofdstuk 7 hebben meegedaan is onderzocht of er een genetische kwetsbaarheid is voor het ontwikkelen van depressieve klachten in reactie op een stressvolle gebeurtenis (hoofdstuk 8). Hierbij hebben we weer varianten van het al eerder beschreven SERT gen onderzocht. We vonden weer een relatie tussen de snelwerkende variant van het gen en de 171
10 Appendices hoeveelheid depressieve symptomen, maar alleen bij vrouwen die hadden aangegeven eerder depressieve klachten te hebben gehad. We vermoeden dat ook hier de relatie tussen deze SERT variant en depressieve symptomen mede wordt beïnvloed door een vermindering van de serotonine aanmaak tijdens en na de zwangerschap. Deze bevinding illustreert dat om de genetische invloeden op het ontstaan van depressie te begrijpen de levensgeschiedenis, recente stressvolle gebeurtenissen en biologische processen als de aanmaak van serotonine allemaal in ogenschouw moeten worden genomen. Conclusie De studies uit dit proefschrift laten zien dat veranderingen in hormoonspiegels of neurotransmitters zoals die zich voordoen tijdens de zwangerschap kunnen leiden tot depressieve symptomen, maar alleen in een kleine groep vrouwen. Deze vrouwen zijn waarschijnlijk minder goed in staat om zich aan te passen aan de snelle veranderingen van hormonen en neurotransmitters zoals die zich voordoen tijdens en na de zwangerschap. Mogelijk hebben deze aanpassingsproblemen een genetische oorzaak. Daarnaast lijkt het zo dat depressieve symptomen niet worden veroorzaakt door veranderingen in de concentratie van een enkel hormoon of neurotransmitter, maar dat een combinatie van verstoringen in verschillende hormoon- en neurotransmittersystemen noodzakelijk is. Verder blijkt de stress rondom de bevalling ook een belangrijke rol te spelen. Tenslotte blijken depressieve symptomen met name te ontstaan in vrouwen die eerder depressief zijn geweest. Kortom, het ontstaan van depressieve symptomen is een ingewikkeld samenspel van genen, veranderingen in de spiegels van hormonen en neurotransmitters, stressvolle gebeurtenissen en eerder doorgemaakte depressies. De complexiteit van dit samenspel relativeert de biologische theorieën die veranderingen in één enkel hormoon- of neurotransmitter systeem verantwoordelijk houden voor het optreden van een depressie. De uitdaging voor wetenschappers werkzaam in de psychiatrie is het ontwikkelen van concepten over het ontstaan van depressie die recht doen aan de complexiteit van deze aandoening. 172
Vos&de Kruif2015. Hedwig Vos, huisarts Marjolijn de Kruif, psychiater
Vos&de Kruif2015 Hedwig Vos, huisarts Marjolijn de Kruif, psychiater Geen belangen Vos&de Kruif2015 Van menarche tot menopauze: hormonen en neurotransmitters Psychiatrische klachten rondom menstruatie,
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Nadere informatieSAMENVATTING. Depressie. De geschiedenis van antidepressiva
SAMENVATTING Depressie De term depressie wordt van oudsher gebruikt voor neerslachtige gevoelens en sombere gedachten. In de oudheid werden verschillende termen gebruikt om dit syndroom te benoemen, en
Nadere informatieSAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Nadere informatieStress, depressie en cognitie gedurende de levensloop
SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,
Nadere informatieChapter 10. Samenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) 157 Depressie is een psychiatrische aandoening waar bijna 1 op de 5 Nederlanders op enig moment in hun leven mee te kampen heeft (Weissman, Bland et al. 1999). De ziekte
Nadere informatieCHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK -
CHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK - CHAPTER 13 Het doel van mijn promotieonderzoek was het exploreren van de invloed van onderstaande factoren op de regulatie van stresshormonen bij veel
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement
Nadere informatiePre-eclampsie en HELLP syndroom (zwangerschapsvergiftiging)
Pre-eclampsie en HELLP syndroom (zwangerschapsvergiftiging) Zwangerschapsvergiftiging een serieuze zaak Pre-eclampsie en HELLP syndroom Inleiding 3 Ernstige vormen van zwangerschaps hoge bloeddruk; complicaties
Nadere informatieWetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie
Wetenschappelijke Samenvatting 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie In dit proefschrift wordt onderzocht wat spaak loopt in de hersenen van iemand met een depressie. Er wordt ook onderzocht
Nadere informatieNederlandstalige samenvatting
Nederlandstalige samenvatting 121 122 In hoofdstuk 1 van dit proefschrift worden de zwangerschapsaandoeningen preeclampsie en het HELLP syndroom, het vóórkomen, het herhalingsrisico in een volgende zwangerschap
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting In dit proefschrift wordt het gebruik van aspirine (een bloedverdunner in tabletvorm) en laag-moleculair-gewicht heparine (een injectie die zorgt voor
Nadere informatieInleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting
Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch
Nadere informatieChapter 9 CHAPTER 9. Samenvatting
CHAPTER 9 Samenvatting 115 Kanker en behandelingen voor kanker kunnen grote invloed hebben op de lichamelijke gezondheid en het psychisch functioneren van mensen. Er is veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding en theoretische achtergrond van de studie
Samenvatting Jaarlijks wordt in Nederland bij meer dan 57.000 personen kanker vastgesteld en sterven 37.000 personen aan deze ziekte. Dit maakt kanker, na hart- en vaatziekten, de belangrijkste doodsoorzaak
Nadere informatieHet manipuleren van de serotonine functie bij depressies Een depressie is een van de meest invaliderende stoornissen ter wereld. Ongeveer een op de
Samenvatting Het manipuleren van de serotonine functie bij depressies Een depressie is een van de meest invaliderende stoornissen ter wereld. Ongeveer een op de zes mensen in Amerika krijgt op enig punt
Nadere informatieDutch summary/ Samenvatting
Dutch summary/ Samenvatting Het manipuleren van de serotonine functie bij depressies Een depressie is een van de meest invaliderende stoornissen ter wereld. Ongeveer een op de zes mensen in Amerika krijgt
Nadere informatieDepressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer
Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap komen regelmatig voor. Toch wordt dit onderwerp nog vaak als taboe ervaren en is niet duidelijk welke
Nadere informatieantidepressivum, rat, overerfbaar, mechanismen, gedrag
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van het antidepressivum vortioxetine op hersenmechanismen in genetische diermodellen voor depressie 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 185 Substance P and the Neurokinin 1 Receptor: from behavior to bioanalysis Affectieve stoornissen zoals angst en depressie zijn aandoeningen die een grote
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (summary in Dutch)
(summary in Dutch) Type 2 diabetes is een chronische ziekte, waarvan het voorkomen wereldwijd fors toeneemt. De ziekte wordt gekarakteriseerd door chronisch verhoogde glucose spiegels, wat op den duur
Nadere informatieFactoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten
Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten In dit proefschrift werd de relatie tussen depressie en het risico voor hart- en vaatziekten onderzocht in een groep
Nadere informatie7,4. Werkstuk door een scholier 1906 woorden 23 juni keer beoordeeld. Inleiding
Werkstuk door een scholier 1906 woorden 23 juni 2001 7,4 71 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Dit werkstuk gaat over depressie. Dit vonden we een interessant onderwerp, omdat het tegenwoordig veel voorkomt
Nadere informatieAls je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater
Als je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater Wanneer is een dip een depressie Dip hoort bij het leven Depressie is een ziekte Ziekte die (nog) niet aan te tonen
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/28694 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28694 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Penning, Maria Elisabeth (Marlies) Title: Issue Date: 2014-09-10 Pre-eclampsie
Nadere informatieDepressie op latere leeftijd, kenmerken van de hersenen en ECT respons.
NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING Nederlandstalige samenvatting Depressie op latere leeftijd, kenmerken van de hersenen en ECT respons. Inleiding Wereldwijd neemt het aantal mensen met een leeftijd ouder dan
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De menselijke hersenen bestaan uit ongeveer 100 miljard zenuwcellen (neuronen). Neuronen zijn de basis elementen die bijvoorbeeld gedrag en geheugen mogelijk maken. Neuronen hebben
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieDepressieve klachten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Depressieve klachten Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Klachten en symptomen 3 Oorzaken 5 Wanneer arts raadplegen 6 Wat kun je zelf doen 7 Geneesmiddelen
Nadere informatieMaakt zwangerschap vergeetachtig?
Fatty acids, Pregnancy, and Cognition Vetzuren, zwangerschap en cognitie Renate H.M. de Groot Maakt zwangerschap vergeetachtig? 1 Wat is cognitie? Cognitie = Verzamelnaam voor allerlei processen waarbij
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Nadere informatieDe overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Succesvolle gentherapiestudie bij de ziekte van Parkinson geeft
Nadere informatiete onderscheiden valt van FSHD (FSHD2). Omdat deze patiënten echter meer dan 10 D4Z4 repeats hebben kon eerder de diagnose van FSHD in een DNA test
SAMENVATTING Facioscapulohumerale spierdystrofie (FSHD) is een erfelijke spierziekte die wordt gekenmerkt door verzwakking van de aangezichtspieren (facio), de spieren rond de schouderbladen (scapulo)
Nadere informatieAmyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer
Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer Introductie onderzoeksproject De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer is een neurologische aandoening en is de meest voorkomende vorm van dementie.
Nadere informatieNeDerLANDse samenvatting
CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet
Nadere informatiePerseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting
Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.
Nadere informatieIedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er ge
LEKENSAMENVATTING Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er geen duidelijke medische verklaring
Nadere informatieDepressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist
Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen
Nadere informatieMarrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting
Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld
Nadere informatiePsychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen
Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud
Nadere informatieHersenontwikkeling tijdens adolescentie
Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Een longitudinale tweelingstudie naar de ontwikkeling van hersenstructuur en de relatie met hormoonspiegels en intelligentie ALGEMENE INTRODUCTIE Adolescentie is
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
SAMENVATTING X-gebonden creatine transporter deficiëntie. Creatine is een natuurlijke stof die vooral in de spieren zit. De stof heeft een belangrijke rol in de energiehuishouding van de cel. Creatine
Nadere informatiePatiënteninformatie locatie Blaricum. Diabetes mellitus bij kinderwens. Informatie over erfelijkheid en zwangerschap bij diabetes
Patiënteninformatie locatie Blaricum Diabetes mellitus bij kinderwens Informatie over erfelijkheid en zwangerschap bij diabetes Inhoudsopgave Bladzijde Welke soorten diabetes zijn er? 4 Is diabetes erfelijk?
Nadere informatieDiscussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae
chapter 7 Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 140 chapter 7 SAMENVATTING De bipolaire stoornis (of manisch-depressieve stoornis) is een stemmingsstoornis waarin episodes van (hypo)manie
Nadere informatieNederlandse samenvatting
138 Uitstel van ouderschap De positie van de vrouw in de westerse maatschappij is de laatste tientallen jaren fundamenteel veranderd. Vrouwen zijn hoger opgeleid dan vroeger en werken vaker buitenshuis.
Nadere informatieWaarom doen sommige personen wel aan sport en anderen niet? In hoeverre speelt
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Waarom doen sommige personen wel aan sport en anderen niet? In hoeverre speelt genetische aanleg voor sportgedrag een rol? Hoe hangt sportgedrag samen met geestelijke
Nadere informatieEen depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen
Een depressie P unt P kan u helpen volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit soort
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 3 Projectbeschrijving
Niet-technische samenvatting 2016491-2 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van ijzer op een hormoon dat betrokken is bij het calcium- en fosfaatmetabolisme (FGF23) bij chronische nierpatiënten.
Nadere informatieDepressie na een beroerte
Afdeling: Onderwerp: 6B Neurologie 1 Voor wie is deze folder bedoeld? Deze informatiefolder is bedoeld voor zowel patiënten die in het Ikazia Ziekenhuis zijn opgenomen en/of hun naasten. Door middel van
Nadere informatiePatiënteninformatie. Psychiatrie- Obstetrie- Paediatrie (POP)-poli. Informatie voor patiënten over de POP-poli van Tergooi.
Patiënteninformatie Psychiatrie- Obstetrie- Paediatrie (POP)-poli Informatie voor patiënten over de POP-poli van Tergooi. Inhoudsopgave Pagina Inleiding 4 Psychiatrische aandoeningen en kinderwens of
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 157 N ederlandse samenvatting Nederlandse Samenvatting 158 Nederlandse samenvatting Het aantal gevallen van huidkanker, waaronder melanoom, neemt nog steeds toe in de westerse
Nadere informatieZwangerschap en bipolaire stoornis avontuur voor patient en behandelaar. Anja Stevens
Zwangerschap en bipolaire stoornis avontuur voor patient en behandelaar Anja Stevens 14 december 2013 Inhoud Inleiding Kinderwens Zwangerschap Bevalling Kraambed en daarna Zwangerschapsplan Vaders Take
Nadere informatieKennisquiz cannabis. 7. Wat is CBD? A. hetzelfde als THC B. Cannabis Bepalings Dosis C. Cannabidiol
Kennisquiz Cannabis Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van cannabisgebruik? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde van de quiz geven we de juiste antwoorden en de
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Dutch summary)
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) 1 Vroeggeboorte na antenatale inflammatie bronchiale hyperreactiviteit als onderliggende oorzaak van Vroeggeboorte Over vroeggeboorte, ook wel prematuriteit genoemd,
Nadere informatie4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria
4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen.
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine
Nadere informatieMaatschap Gynaecologie. Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap
Maatschap Gynaecologie Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap Inleiding U bent opgenomen op de afdeling gynaecologie. Deze folder geeft informatie over hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap. Doel van
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Depressies
Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Stress en depressie, heb jij daar ook last van? langdurige stress en depressieve gevoelens zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Men dacht tot voor kort dat depressie veroorzaakt werd door een tekort
Nadere informatieMedicijnstudies en eindpunten
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. TRACK-HD toont belangrijke veranderingen bij pre-symptomatische
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)
NEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) ACHTERGROND Depressie is een ernstige psychiatrische stoornis waar ongeveer één op de vijf à zes mensen gedurende de levensloop mee te maken krijgt. In Westerse
Nadere informatieNederlandse Samenvatting DEPRESSIE BIJ OUDEREN: SEKSEVERSCHILLEN IN KLINISCHE PRESENTATIE EN MEDICATIEGEBRUIK
Nederlandse Samenvatting DEPRESSIE BIJ OUDEREN: SEKSEVERSCHILLEN IN KLINISCHE PRESENTATIE EN MEDICATIEGEBRUIK 162 Nederlandse Samenvatting INLEIDING Depressie Depressie komt veel voor, over de hele wereld,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve en angst symptomen in chronische dialyse patiënten en andere patiënten. Het proefschrift bestaat uit twee delen (deel A en deel
Nadere informatieSSRI-gebruik tijdens de zwangerschap
SSRI-gebruik tijdens de zwangerschap Afdeling gynaecologie mca.nl Inhoudsopgave Zwangerschap en depressie 3 Gevolgen van SSRI-gebruik tijdens de zwangerschap 3 Adviezen - zwangerschap 5 Adviezen - bevalling
Nadere informatieAchtergrond van het onderzoek
Samenvatting 138 Samenvatting Achtergrond van het onderzoek Verenpikken bij leghennen vormt een groot welzijnsprobleem in de huidige (commerciële) leghennenhouderij. Hennen pikken en trekken aan elkaars
Nadere informatieHyperekplexia. Movement disorders GRONINGEN He althy Ageing: moving to the next generation
Hyperekplexia He althy Ageing: moving to the next generation WAT IS HYPEREKPLEXIA? Hyperekplexia is een zeldzame neurologische aandoening. Een andere naam is startle disease. Patiënten met hyperekplexia
Nadere informatieThe Glue of (ab)normal Mental Life: Networks of Interacting Thoughts, Feelings and Behaviors A.O.J. Cramer
The Glue of (ab)normal Mental Life: Networks of Interacting Thoughts, Feelings and Behaviors A.O.J. Cramer Wat is een psychische stoornis? Als we de populaire media en sommige stromingen in de gedragswetenschappen
Nadere informatieVereenvoudigde Nederlandse samenvatting
Vereenvoudigde Nederlandse samenvatting 151 152 Vroeggeboorte In de westerse wereld wordt 5 tot 13 procent van alle kinderen te vroeg geboren, waarbij vroeggeboorte wordt gedefinieerd als een zwangerschapsduur
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Het doel van dit proefschrift is de neurobiologische karakteristieken van depressieve stoornis en van depressie bij de ziekte van Alzheimer te identificeren. Depressie komt voor
Nadere informatiePsychiatrie rond zwangerschap. Corné van Lieshout, psychiater
Psychiatrie rond zwangerschap Corné van Lieshout, psychiater Casus 1 Mw. Pietersen 32 jaar Na 1 e partus (25 e ) depressief, na 2 mnd spontaan over Na 2 e partus (28 e ) weer depressief. HA gaf 50mg sertraline
Nadere informatieDepressie bij verpleeghuiscliënten
Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressie bij verpleeghuiscliënten Folder 3 Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen
Nadere informatieDe ziekte van Alzheimer. Diagnose
De ziekte van Alzheimer Bij dementie is er sprake van een globale achteruitgang van de cognitieve functies, zoals het geheugen of de taalfuncties. Deze achteruitgang leidt tot functionele beperkingen in
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 5 jaar.
Niet-technische samenvatting 2015129-1 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Evaluatie en behandeling van pulmonale arteriële hypertensie. 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal
Nadere informatieNiet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niettechnische samenvatting 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) in kalveren 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) Oktober 2015 oktober 2020
Nadere informatieCentrumlocatie. Vitamine A therapie bij retinitis pigmentosa
Centrumlocatie Normaal netvlies Netvlies bij retinitis pigmentosa Vitamine A therapie bij retinitis pigmentosa U heeft een afspraak op de polikliniek Oogheelkunde voor een Vitamine A therapie bij retinitis
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?
Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren
Nadere informatieLeven met een depressie
Leven met een depressie Geef om je hersenen Leven met een depressie In een dipje zitten we allemaal weleens. Maar wat als iemand iedere dag opnieuw somber en neerslachtig opstaat en naar bed gaat? En interesse
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands
Samenvatting in het Nederlands Samenvatting Men schat dat in 2005 ongeveer 40.000 mensen in Nederland een nieraandoening hadden. Hiervan waren ruim 5500 patiënten afhankelijk van dialyse. Voor dialysepatiënten
Nadere informatie7 Samenvatting Inleiding
Samenvatting 7 159 160 7 Samenvatting Inleiding Het onderzoek is gestart met als verwachting dat de ontwikkeling van kinderen beter wordt wanneer er zogenaamde lange keten meervoudig onverzadigde vetzuren
Nadere informatieRegistratie-richtlijnen
BEROEPSGEBONDEN BURNOUT/OVERSPANNING (niet in Europese Lijst van Beroepsziekten) (CAS: Burnout P611 en Overspanning P619) 1 Achtergrondinformatie Van burnout wordt gesproken indien sprake is van een langdurige
Nadere informatieWaarom worden uw risico s in kaart gebracht?
Deze folder is ontwikkeld door het Expect onderzoeksteam van de Universiteit Maastricht. Meer informatie over het Expect onderzoek vindt u op www.zwangerinlimburg.nl Waarom worden uw risico s in kaart
Nadere informatienederlandse samenvatting
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid
Nadere informatieStress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening
Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek
Nadere informatieVetmoleculen en de hersenen
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Speciale 'hersen-vet' injectie heeft positief effect in ZvH muis
Nadere informatieSchildklier en zwangerschap
Schildklier en zwangerschap SCHILDKLIER EN ZWANGERSCHAP Waarvoor dient de schildklier? De schildklier produceert schildklierhormoon, een hormoon dat verantwoordelijk is voor de snelheid van de stofwisseling.
Nadere informatiegegevens van de mannen die aan het begin van het onderzoek nog geen HVZ en geen diabetes hadden.
Samenvatting In hoofdstuk 1 hebben we het belang en het doel van het onderzoek in dit proefschrift beschreven. Wereldwijd vormen hart- en vaatziekten (HVZ) de belangrijkste oorzaak van sterfte. Volgens
Nadere informatieOptimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische
Nederlandse samenvatting Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische farmacokinetische modellen Algemene inleiding Klinisch onderzoek
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u Prednison voorgeschreven in verband met een ontstekingsziekte van de darm. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft
Nadere informatieInformatiefolder. Zwangerschap en kinderwens
Informatiefolder en kinderwens Inhoudsopgave Algemeen 3 Kinderwens 3 Foliumzuur s- en ovulatietesten 5 Geneesmiddelen 6 Bostvoeding Medicatiebegeleiding Algemeen De vrouw maakt tijdens haar leven een aantal
Nadere informatiePRISMO. Prospectie in stress-gerelateerd militair onderzoek. Publiekssamenvatting
PRISMO Publiekssamenvatting PRISMO Prospectie in Stress-gerelateerd Militair Onderzoek (PRISMO) is een grootschalig, langdurig onderzoek uitgevoerd door de Militaire GGZ onder ruim 1000 militairen die
Nadere informatieNiet-technische samenvatting 201569
Niet-technische samenvatting 201569 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Endotheliale toxiciteit van bijnierprecursors, hydrocortison en fludrocortison die verhoogd zijn in patienten met congenitale
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting De organisatie van de geboortezorg in Nederland is gebaseerd op het principe dat zwangerschap, bevalling en kraambed fysiologische processen zijn. Het verschil met veel andere landen is de
Nadere informatieHormoon onderzoek Voorbeeld verslag hormoonanalyse
Hormoon onderzoek Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Welke hormonen zijn getest?...3 2. Cortisol...4 2.1. Wat is cortisol?...4 2.2. Oorzaken...4 2.3 Symptomen...4 2.4 Uitslag Cortisol...5 3. Testosteron...6
Nadere informatie07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking
Na vanmiddag Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij ouderen met e Weet u hoe vaak angst en depressie voorkomen, Weet u wie er meer risico heeft om een angststoornis of depressie te ontwikkelen,
Nadere informatie