De gewijzigde Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen: rechtspositie gedetineerde jeugdigen versterkt?

Transcriptie

1 De gewijzigde Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen: rechtspositie gedetineerde jeugdigen versterkt? Een onderzoek naar de gevolgen van de gewijzigde Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen ten aanzien van de rechtspositie van gedetineerde jeugdigen Masterscriptie Rechtsgeleerdheid Accent Strafrecht Tilburg University Naam: Renate Jaspers ANR: Datum: 2 februari 2015 Examencommissie: mr. V.M. Smits & mr. Y. Bogaers

2 Voorwoord Voor u ligt mijn masterscriptie ter afsluiting van mijn master Rechtsgeleerdheid met het accent Strafrecht. Het betreft een onderzoek naar de gevolgen van de gewijzigde Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen ten aanzien van de rechtspositie van gedetineerde jeugdigen. Het schrijfproces heb ik als uitdagend, leerzaam en soms ook als lastig ervaren. Op de momenten dat ik even niet vooruit kwam, heb ik van verschillende mensen de nodige steun en adviezen gekregen. Graag wil ik van deze mogelijkheid gebruik maken om hen te bedanken. Allereerst wil ik mr. V.M. Smits en mr. R. Heerkens hartelijk danken voor hun goede begeleiding en feedback tijdens het schrijven van mijn scriptie. Tevens wil ik mr. Y. Bogaers bedanken voor het plaatsnemen in de examencommissie. Ten slotte wil ik graag mijn ouders en vriendinnen bedanken voor hun onvoorwaardelijke steun. Renate Jaspers Etten-Leur, januari

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Probleemstelling Onderzoeksdoel en onderzoeksvraag Onderzoeksopzet en methoden van onderzoek Maatschappelijke relevantie Wetenschappelijke relevantie 8 2. Doelstellingen van het verblijf in een justitiële jeugdinrichting Inleiding Opvoedingsdoelstelling in het licht van het IVRK Resocialisatiedoelstelling in het licht van het IVRK Realisatie opvoedings- en resocialisatiedoelstelling Uitgangspunt van verblijf in de groep Geflexibiliseerde norm in het licht van opvoeding en resocialisatie Geflexibiliseerde norm in de praktijk Perspectiefplan Perspectiefplan in het licht van opvoeding en resocialisatie Perspectiefplan in de praktijk Betrokkenheid ouders Flexibilisering bezoektijden ouders in het licht van opvoeding en resocialisatie Flexibilisering bezoektijden ouders in de praktijk Informatieplicht bij disciplinaire straffen in het licht van opvoeding en resocialisatie Informatieplicht bij disciplinaire straffen in de praktijk Nazorg Verplichte nazorg bij jeugddetentie Verplichte nazorg bij PIJ-maatregel Verplichte nazorg in het licht van opvoeding en resocialisatie Verplichte nazorg in de praktijk Tussenconclusie Rechtspositie gedetineerde jongeren ingevolge de gewijzigde Bjj Inleiding Waarborgen omtrent vrijheidsbeneming jeugdigen in internationale regelgeving Afzonderlijk jeugdstrafrechtsysteem Algemene beginselen voor jeugdstrafrechtspleging 26 3

4 3.5 Herziening procedure van bemiddeling, beklag en beroep Invloed herziening procedure op rechtspositie jeugdige Herziening procedure in de praktijk Wettelijke time-outmaatregel Invloed wettelijke time-outmaatregel op rechtspositie jeugdige Wettelijke time-outmaatregel in de praktijk Invloed verplichte nazorg op rechtspositie jeugdige Verplichte nazorg bij PIJ-maatregel Verplichte nazorg bij jeugddetentie Tussenconclusie Uitvoerbaarheid van de Bjj Wettelijke regeling time-outmaatregel Stelsel van aan de directeur voorbehouden beslissingen Gewijzigd stelsel van aan de directeur voorbehouden beslissingen Gewijzigd stelsel in de praktijk Procedure van bemiddeling, beklag en beroep Herziening van de procedure van bemiddeling, beklag en beroep Herziening procedure in de praktijk Tussenconclusie Conclusies & aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 46 Literatuurlijst 50 4

5 1. Inleiding 1.1 Probleemstelling Op 1 september 2001 trad de Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen 1 in werking. 2 Deze kaderwet vormt een integrale regeling van de materiële en formele aspecten van de rechtspositie van jongeren 3 die in een justitiële jeugdinrichting 4 verblijven. 5 Het Reglement justitiële jeugdinrichtingen 6 alsook een aantal ministeriële regelingen en circulaires geven nader uitwerking aan de onderwerpen die in de Bjj zijn geregeld. 7 Met de Bjj had de wetgever voornamelijk voor ogen de rechtspositie van de jongeren in een JJI te versterken, door een einde te maken aan de ontoereikende en verbrokkelde regelgeving die ten aanzien van hun rechtspositie bestond. Daarnaast diende de Bjj meer duidelijkheid te verschaffen aan zowel de jongeren als aan de directie en het personeel met betrekking tot de rechtspositie van de jongeren en de verdeling van taken en bevoegdheden binnen de JJI. 8 In 2004 verscheen de evaluatie van de Bjj, waarin de onderzoekers concludeerden dat de Bjj de rechtspositie van jongeren in JJI s had versterkt en redelijk leek te functioneren, 9 maar dat de wet desondanks een aanzienlijk aantal praktische knelpunten bevatte. 10 In de daarop volgende jaren werd stevige kritiek geuit op de veiligheid binnen de JJI s alsook op de kwaliteit en het effect van het verblijf in de jeugdinrichtingen. 11 In 2006 stelde toenmalig minister van Justitie Donner in zijn PIJ-brief onder meer dat de kwaliteit van de heropvoeding en behandeling te wensen overliet. Dat kwam de effectiviteit van de interventies alsook de manier van tenuitvoerlegging van jeugdsancties in JJI s niet ten goede. Voorts benoemde hij het probleem van te grote groepen en onvoldoende beschikbaar gekwalificeerd personeel, voornamelijk met betrekking tot de inzet van de Geestelijke Gezondheidszorg, en uitte hij kritiek op de nazorg bij terugkeer in de samenleving die bevorderd moest worden. 12 In 2007 verscheen een rapport van de gezamenlijke inspecties, 13 waarin geconcludeerd werd dat 1 Hierna: Bjj. 2 Wet van 2 november 2000, Stb. 2000, 481. Besluit van 8 augustus 2001, Stb. 2001, Voor de betekenis van de begrippen jongere, jeugdige en kind wordt in deze scriptie aangesloten bij de betekenis van het begrip jeugdige ingevolge art. 1 sub g Bjj: een persoon ten aanzien van wie de tenuitvoerlegging van een vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel plaatsvindt in een inrichting. Dit betekent dat zowel minderjarigen als jongvolwassenen die in een justitiële jeugdinrichting verblijven onder voornoemde definitie vallen. Liefaard 2005, p Hierna: JJI. 5 Kamerstukken II 1997/98, 26016, 3, p. 3. Liefaard, DD 2010/70, p Daarnaast regelt de Bjj een aantal organisatorische aspecten met betrekking tot JJI s, zoals de invulling van het dagprogramma, de bestemming van de JJI s, de mate van beveiliging, de beheerstructuren in en rondom JJI s, plaatsingsprocedures en bevoegdheden van de directeur en het personeel, zie Liefaard, DD 2010/70, p Liefaard 2005, p Hierna: Rjj. Besluit van 5 juli 2001, Stb. 2001, Bruning, Liefaard & Volf 2004, p. 28 (Hierna: Bjj-evaluatie). DJI 2012, p Kamerstukken II 1997/98, 26016, 3, p. 3. Liefaard, DD 2010/70, p Bjj-evaluatie 2004, p Zo bestond een spanningsveld tussen de plicht te voldoen aan de vele regels van de Bjj en de behoefte aan enige ruimte voor vlot en passend opvoedkundig handelen, diende niet voor alle jongeren in opvanginrichtingen een verblijfsplan te worden opgesteld en bleek de beklagprocedure juridisch te complex, zie Bjj-evaluatie 2004, p Liefaard, DD 2010/70, p Kamerstukken II 2005/06, en 28741, 183, p. 3. Liefaard, DD 2010/70, p Bestaande uit de Inspectie jeugdzorg, de Inspectie voor de Gezondheidszorg, de Inspectie van het Onderwijs en de Inspectie voor de Sanctietoepassing. 5

6 binnen de toen veertien JJI s te grote risico s heersten op een onveilig leef-, behandel- en werkklimaat. Dat gold met name ten aanzien van de opvoeding en behandeling en de deskundigheid van het personeel. Tijdens het verblijf in de jeugdinrichting stond opvoeding en behandeling van de jeugdigen op basis van hun individuele behoeften en problematiek onvoldoende centraal en door het gebrek aan deskundigheid kon een veilig leef,- behandel- en werkklimaat onvoldoende worden gewaarborgd. Voorts waren risico s aanwezig op het gebied van omgang met agressie en geweld. 14 De Algemene Rekenkamer verrichtte tevens onderzoek en concludeerde dat de effectiviteit van het verblijf en de behandeling in JJI s aanzienlijk verhoogd moest worden. Daartoe diende het papieren beleid volgens de Algemene Rekenkamer beter te worden nageleefd, diende meer te worden ingezet op planmatig werken binnen de jeugdinrichtingen, diende een geleidelijke overgang terug naar de samenleving bevorderd te worden en diende de nazorg verbeterd te worden. 15 Ook de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming 16 uitte in verschillende adviezen kritiek op de wijze waarop in JJI s te werk werd gegaan 17 en bracht naar aanleiding van het verschijnen van de rapporten van de gezamenlijke inspecties en de Algemene Rekenkamer wederom advies uit. Daarin wees de RSJ op het belang van een trajectmatige werkwijze in de JJI s. 18 Zelfs internationale organisaties, zoals het VN-Comité inzake de Rechten van het Kind, waren niet te spreken over de manier waarop vrijheidsbeneming van jongeren in Nederland werd geregeld. 19 De vele kritiek is aanleiding geweest voor het verschijnen van een aantal verbetervoorstellen 20 alsook voor de totstandkoming van de gewijzigde Bjj, 21 die op 1 juli 2011 in werking is getreden. 22 Deze wet diende een verbetering in te houden van de Bjj alsook van de uitvoerbaarheid van de Bjj in de praktijk Onderzoeksdoel en onderzoeksvraag Zoals reeds besproken was de voornaamste doelstelling van de Bjj het versterken van de rechtspositie van jongeren die in een JJI verblijven. 24 Ook in de gewijzigde Bjj staat de rechtspositie van deze jeugdigen centraal. 25 In dit onderzoek wordt nagegaan wat voornoemde wetswijziging concreet heeft betekend voor de rechtspositie van jongeren in JJI s. Doel van dit onderzoek is dan ook te beoordelen 14 Rapport Inspectie jeugdzorg e.a. 2007, p Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p Hierna: RSJ. 17 Zie o.a. Advies RSJ, Van pij naar bij. Advies over de verbetervoorstellen ten aanzien van de pij-maatregel, 29 september 2006, Advies RSJ, De justitiële jeugdinrichtingen na Advies naar aanleiding van de nota Een visie op de justitiële jeugdinrichtingen in het strafrechtelijk traject, 30 maart 2007 en Advies RSJ, Jeugdige delinquenten. Minder opsluiten, gerichter begeleiden, 16 oktober Liefaard, DD 2010/70, p Advies RSJ, Verbetervoorstellen justitiële jeugdinrichtingen, 3 december 2007, p Zie o.a. UN Doc. CRC/C/NLD/CO/3, par. 41 e.v., par. 77 e.v. en UN Doc. CRC/C/15/Add. 227, par. 58 e.v. Liefaard, DD 2010/70, p Kamerstukken II 2006/07, en 28741, 232. Kamerstukken II 2007/08, 31215, Wet van 13 december 2010, Stb. 2010, 818. Liefaard, DD 2010/70, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 1. Ook het Rjj is in dit verband gewijzigd, zie Besluit van 16 juni 2011, Stb. 2011, Besluit van 15 juni 2011, Stb. 2011, Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Liefaard, DD 2010/70, p Kamerstukken II 1997/98, 26016, 3, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 2. 6

7 in hoeverre de gewijzigde Bjj bijdraagt aan de versterking van de rechtspositie van jongeren die in een JJI verblijven, in het licht van internationale regelgeving. In dit onderzoek staat derhalve de volgende vraag centraal: In hoeverre draagt de gewijzigde Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen in het licht van internationale regelgeving bij aan de versterking van de rechtspositie van jeugdigen in een justitiële jeugdinrichting? 1.3 Onderzoeksopzet en methoden van onderzoek Bovenstaande onderzoeksvraag wordt beantwoord aan de hand van de volgende deelvragen: Wat zijn in het licht van internationale regelgeving de belangrijkste doelstellingen van het verblijf in een JJI en op welke wijzen wordt invulling aan deze doelstellingen gegeven in de oorspronkelijke en in de gewijzigde Bjj? (Hoofdstuk 2) In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de opvoedings- en resocialisatiedoelstelling van de tenuitvoerlegging van vrijheidsbeneming in een JJI, zoals neergelegd in art. 2 lid 2 Bjj. 26 Vervolgens wordt kort ingegaan op een aantal rechten en plichten die in de oorspronkelijke Bjj waren opgenomen ter realisatie van deze doelstellingen. Daarna worden de wijzigingen in de gewijzigde Bjj ten aanzien van die rechten en plichten besproken en wordt beoordeeld in hoeverre deze wijzigingen bijdragen aan de realisatie van voornoemde doelstellingen. Deze deelvraag wordt beantwoord aan de hand van nationale wetgeving, internationale regelgeving, kamerstukken, handboeken, tijdschriftartikelen, jurisprudentie, onderzoeksrapporten en jaarverslagen. Wat zijn in het licht van internationale regelgeving de belangrijkste rechten die in de gewijzigde Bjj zijn opgenomen ter waarborging van de rechtspositie van jongeren in een JJI en wat zijn de belangrijkste wijzigingen daaromtrent ten opzichte van de oorspronkelijke Bjj? (Hoofdstuk 3) In dit hoofdstuk worden de belangrijkste rechten van de jongeren die in een JJI verblijven, zoals neergelegd in de Bjj, uiteengezet. Daarbij wordt de internationale regelgeving waaraan deze rechten zijn ontleend, besproken. Daarnaast wordt ingegaan op de belangrijkste wijzigingen die de gewijzigde Bjj ten aanzien van voornoemde rechten bevat en wordt beoordeeld in hoeverre deze wijzigingen bijdragen aan de versterking van de rechtspositie van jongeren in JJI s. Deze deelvraag wordt beantwoord met behulp van nationale wetgeving, internationale regelgeving, kamerstukken, handboeken, tijdschriftartikelen, jurisprudentie, onderzoeksrapporten en jaarverslagen. 26 Liefaard 2005, p

8 Welke knelpunten bevatten de oorspronkelijke en de gewijzigde Bjj ten aanzien van de uitvoerbaarheid van deze wetgeving in de praktijk? (Hoofdstuk 4) In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de gevolgen van de vele en complexe regels en procedures in de oorspronkelijke Bjj met betrekking tot de uitvoerbaarheid van deze wet in de praktijk 27 en wordt beoordeeld in hoeverre de gewijzigde Bjj daarin verbetering heeft gebracht in het licht van de realisatie van de opvoedingsdoelstelling. Deze deelvraag wordt voornamelijk beantwoord aan de hand van nationale wetgeving, internationale regelgeving, kamerstukken, jurisprudentie, onderzoeksrapporten en jaarverslagen. In het afsluitende hoofdstuk zullen op basis van de antwoorden op de zojuist besproken deelvragen conclusies worden gegeven en aanbevelingen worden gedaan (Hoofdstuk 5). 1.4 Maatschappelijke relevantie De waarborging van de rechtspositie van jongeren die in een JJI verblijven, is gelet op hun afhankelijke positie en nog onvolledige ontwikkeling van groot belang. 28 Uit de reeds aangehaalde kritieken bleek deze opdracht echter lastig realiseerbaar in de praktijk. 29 Het is voor de jeugdigen in JJI s dan ook van belang dat hun rechtspositie nader wordt onderzocht, dan wel wordt verbeterd. Daarnaast is een goede opvoeding en behandeling binnen de jeugdinrichtingen bevorderlijk voor een geslaagde resocialisatie, zodat de jongeren een bijdrage kunnen leveren aan de samenleving. 30 De maatschappelijke relevantie van de problematiek omtrent de waarborging van de rechtspositie van jeugdigen in JJI s is derhalve groot. 1.5 Wetenschappelijke relevantie Met dit onderzoek wil ik een bijdrage leveren aan de wetenschappelijke discussie ten aanzien van de waarborging van de rechtspositie van jongeren die in een JJI verblijven, door inzicht te verschaffen in de mate waarin en de wijzen waarop die rechtspositie naar huidig recht wordt beschermd en door nieuwe inzichten te creëren over de wijzen waarop die rechtspositie mogelijk versterkt kan worden. 27 Zie hierover onder meer Bjj-evaluatie 2004, p , 193. Bartels 2011, p Heide-JØrgensen, Jeltes & Groenendaal, NJB 2007/2224, p Zie onder meer Bjj-evaluatie 2004, p , Kamerstukken II 2005/06, en 28741, 183, p. 3, Rapport Inspectie jeugdzorg e.a. 2007, p. 3-4 en Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p Liefaard, DD 2010/70, p

9 2. Doelstellingen van het verblijf in een justitiële jeugdinrichting 2.1 Inleiding De JJI s 31 zijn bestemd voor de tenuitvoerlegging van aan jeugdigen opgelegde vrijheidsstraffen en vrijheidsbenemende maatregelen. 32 Dit betekent dat jongeren op verschillende gronden, zoals voorlopige hechtenis, (vervangende) jeugddetentie of de maatregel van plaatsing in een inrichting voor jeugdigen 33 in een jeugdinrichting kunnen verblijven. 34 Het feit dat er verschillende gronden voor vrijheidsbeneming van jongeren bestaan, leidt ertoe dat binnen de JJI s verschillende doelstellingen centraal staan. 35 Deze doelstellingen 36 zijn opgenomen in art. 2 lid 2 Bjj en bestaan uit beveiliging, opvoeding, resocialisatie en, indien van toepassing, behandeling. 37 De realisatie van deze doelstellingen dient te worden aangemerkt als een onderdeel van de rechtspositie van jongeren die in een jeugdinrichting verblijven. 38 Het is dan ook van belang dat de Bjj en aanverwante regelgeving de verwezenlijking van deze doelstellingen bevorderen. 39 In dit hoofdstuk wordt ingegaan op een aantal rechten en plichten die in de oorspronkelijke Bjj en aanverwante regelgeving zijn opgenomen ter realisatie van de opvoedings- en resocialisatiedoelstelling van het verblijf in een JJI. Hierbij wordt aandacht besteed aan de knelpunten daaromtrent in de praktijk alsmede aan de wijzigingen die de wetgever in dat kader heeft opgenomen in de gewijzigde Bjj. 2.2 Opvoedingsdoelstelling in het licht van het IVRK In art. 2 lid 2 Bjj is een opdracht tot opvoeding vervat aan alle personen die werkzaam zijn in een JJI. De opvoedingstaak betreft tevens een internationale verplichting die voortvloeit uit art. 19 van het IVRK. 40 Opvoeding dient te worden aangemerkt als de belangrijkste doelstelling van de tenuitvoerlegging van vrijheidsbeneming in de JJI. Elke beslissing die jongeren raakt, zoals het opleggen van een ordemaatregel of disciplinaire straf, dient derhalve in het licht van deze doelstelling te worden bezien. 41 Dit komt tot uitdrukking in de door de wetgever in art. 2 lid 2 Bjj gekozen 31 Op dit moment bestaan er negen JJI s in Nederland: Amsterbaken, De Hartelborgt, De Heuvelrug, De Hunnerberg, Den Hey-Acker, Het Keerpunt, Juvaid, JJI Lelystad en Teylingereind. < 32 Art. 2 lid 1 Bjj. Liefaard 2005, p Hierna: PIJ-maatregel. 34 Zie voor alle plaatsingstitels art. 8 lid 1 Bjj. Doek & Vlaardingerbroek 2009, p Volledigheidshalve dient te worden opgemerkt dat met de invoering van de gesloten jeugdzorg op 1 januari 2008 (Wet van 20 december 2007, Stb. 2007, 578), een einde is gemaakt aan de samenplaatsing van jongeren op civielrechtelijke en strafrechtelijke titel in JJI s. De jeugdinrichtingen zijn derhalve nu enkel nog bestemd voor strafrechtelijk geplaatste jeugdigen, zie Bruning e.a. 2011, p Zie hierover ook Bartels 2011, p Liefaard 2005, p Zie in dit verband ook art. 24 Rjj. 37 Liefaard 2005, p. 44. Liefaard, DD 2010/70, p Liefaard, DD 2010/70, p Zie hierover ook Liefaard 2008, p. 595 e.v. 39 Liefaard, DD 2010/70, p Afkorting voor Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, New York 20 november 1989, Trb. 1990, 170. Kamerstukken II 1997/98, 26016, 3, p. 16. Liefaard, DD 2010/70, p Liefaard, DD 2010/70, p

10 formulering dat de tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel wordt aangewend voor de opvoeding van de jongere en dat de tenuitvoerlegging zoveel mogelijk dienstbaar wordt gemaakt aan de voorbereiding op de terugkeer van de jongere in de maatschappij. De term aangewend vergt namelijk meer inzet dan de term zoveel mogelijk dienstbaar maken. Verwacht wordt dan ook dat alle personen die werkzaam zijn in een JJI de opvoeding als hun taak beschouwen. Voornamelijk het aanbod van activiteiten en de begeleiding van de jongere in de groep dienen in het teken te staan van de ontwikkeling van de jongere naar volwassenheid Resocialisatiedoelstelling in het licht van het IVRK De resocialisatiedoelstelling staat in nauw verband met de opvoedingsdoelstelling en dient te worden aangemerkt als opdracht aan de JJI die voortvloeit uit art. 40 lid 1 IVRK. 43 De resocialisatietaak houdt in dat de jongere in de JJI in de benadering door het personeel van de jeugdinrichting, door het onderhouden van contacten met de buitenwereld en door het programma in de jeugdinrichting dient te worden voorbereid op diens terugkeer in de samenleving. 44 In het kader van de resocialisatiedoelstelling dienen tevens de individuele kenmerken en behoeften van de jongere, gelet op diens recht op ontwikkeling op grond van art. 6 IVRK, in ogenschouw te worden genomen. Dit betekent dat de tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel in de JJI wordt aangewend voor de opvoeding en ontwikkeling van de jongere. Reeds in de JJI vangt de terugkeer in de maatschappij aldus aan, aangezien daar door middel van opvoeding wordt gewerkt aan de toekomst van de jongere Realisatie opvoedings- en resocialisatiedoelstelling In de oorspronkelijke Bjj werd onder meer met de hierna te bespreken rechten en plichten invulling gegeven aan voornoemde doelstellingen. Desalniettemin bleek dat maar liefst 70% van de exgedetineerde jeugdigen binnen vier jaar na het verlaten van de JJI opnieuw met justitie in aanraking kwam wegens delinquent gedrag. 46 Dit hoge recidivepercentage kon worden verklaard aan de hand van een tweetal kritische onderzoeksrapporten, waaruit bleek dat opvoeding tijdens het verblijf in de jeugdinrichting niet altijd centraal stond 47 en dat in de praktijk werd afgeweken van de in de Bjj voorgeschreven rechten en plichten ter realisatie van de resocialisatiedoelstelling. 48 Gelet op het 42 Kamerstukken II 1997/98, 26016, 3, p Dit artikellid schrijft voor dat elke jeugdstrafrechtelijke interventie gericht dient te zijn op de terugkeer van de jongere in de maatschappij en dient te erkennen dat de jongere in de samenleving een opbouwende rol heeft. Hieruit volgt dat ook het verblijf in de JJI gericht dient te zijn op resocialisatie van de jongere, zie Liefaard, DD 2010/70, p. 1134, Zie ook rule 5.1 en rule 26.1 Beijing Rules. Mijnarends 1999, p Blaak e.a. 2012, p Op de Beijing Rules wordt nader ingegaan in hoofdstuk Kamerstukken II 1997/98, 26016, 3, p Kamerstukken II 1997/98, 26016, 3, p. 16. Liefaard, DD 2010/70, p. 1134, Wartna, El Harbachi & Van der Laan 2005, p. 11, 29. Zie in dit verband ook Wartna, Tollenaar & Essers 2005, p Rapport Inspectie jeugdzorg e.a. 2007, p Zie in dit verband ook Boendermaker & Uit Beijerse 2008, p en Uit Beijerse & Boendermaker, Proces 2008/5, p , Volgens deze auteurs staat het opvoedingsklimaat binnen de JJI s alsook in de Bjj onvoldoende centraal. 48 Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p

11 voorgaande wordt hieronder ten aanzien van een aantal in de gewijzigde Bjj opgenomen wijzigingen besproken in hoeverre deze bijdragen aan de realisatie van de opvoedings- en resocialisatiedoelstelling. 2.5 Uitgangspunt van verblijf in de groep In het kader van de opvoedings- en resocialisatiedoelstelling hanteert de Bjj in art. 22 het uitgangspunt dat alle jongeren in groepen verblijven en deelnemen aan een dagprogramma, bestaande uit onderwijs, activiteiten gericht op pedagogische vorming en vrijetijdsbesteding. 49 De wetgever heeft voor dit uitgangspunt gekozen om binnen de jeugdinrichting een normale leefsituatie te benaderen, waarin sociale processen, zoals omgang met klasgenoten, worden geactiveerd en ondersteund. 50 Daarnaast dient dit uitgangspunt als waarborg tegen eenzame opsluiting van de jongere overdag. 51 De norm voor verblijf in de groep of deelname aan gemeenschappelijke activiteiten betrof in de oorspronkelijke Bjj ten minste twaalf uren per dag door de week en ten minste acht en een half uren per dag in het weekend. Dit betekent dat de jeugdige in totaal minstens 77 uren per week in de groep verbleef. In de gewijzigde Bjj is voornoemde norm geflexibiliseerd, in die zin dat deze is vervangen door een normbeschrijving van minstens 77 uren per week, waarvan de jongere ten minste acht en een half uren per dag in de groep verblijft of deelneemt aan gemeenschappelijke activiteiten. 52 De reden voor deze flexibilisering betrof de kritiek in de Bjj-evaluatie dat het oorspronkelijke minimum aantal uren dat de jongeren in de groep dienden te verblijven als teveel en te weinig flexibel werd aangemerkt. Ten aanzien van bepaalde jongeren is het wenselijk hen meer uren op hun kamer door te laten brengen en sommige jongeren hebben daar zelf behoefte aan, bijvoorbeeld om uit te kunnen slapen in het weekend. Daarnaast leverde het minimum aantal uren voor verblijf in de groep problemen op ten aanzien van het dagprogramma ingeval van personeelsgebrek alsook in vakanties Geflexibiliseerde norm in het licht van opvoeding en resocialisatie Met de geflexibiliseerde norm heeft de wetgever navolging gegeven aan de aanbeveling van de onderzoekers in de Bjj-evaluatie. 54 Op deze wijziging werd echter de nodige kritiek geuit. Zo werd gesteld dat de flexibilisering, waarbij het minimum aantal uren voor verblijf in de groep op werkdagen 49 Zie voor nadere regelgeving met betrekking tot het dagprogramma in de JJI art Bjj en art Rjj. De regelgeving in de Bjj en het Rjj wordt voor de jongeren uitgelegd in huisregels die de directeur van de JJI dient vast te stellen op grond van art. 4 lid 1 jo. art. 16 lid 6 Bjj met inachtneming van de Regeling van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie van 6 juli 2011, nr /11/DJI (hierna: Regeling model huisregels justitiële jeugdinrichtingen). Zie voor de uitleg van het dagprogramma de bijlage bij de Regeling model huisregels justitiële jeugdinrichtingen, hoofdstuk 5. Boendermaker & Uit Beijerse 2008, p Liefaard 2005, p Kamerstukken II 1997/98, 26016, 3, p. 33. Liefaard 2005, p Liefaard in: Tekst & Commentaar Strafrecht artikel 22 Bjj (online, laatst bijgewerkt op 1 juli 2014). 52 Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Van dit uitgangspunt kan echter worden afgeweken in het kader van het inkomstenprogramma en het doseerprogramma (art. 23 Bjj), indien de betreffende jongere op een speciale afdeling is geplaatst (art. 22a, 22b en 22c Bjj) of door toepassing van de time-outmaatregel (art. 23a Bjj), een ordemaatregel (art. 24 e.v. Bjj) of een disciplinaire straf (art. 54 e.v. Bjj). Boendermaker & Uit Beijerse 2008, p Bjj-evaluatie 2004, p Bjj-evaluatie 2004, p

12 is verlaagd, enkel lijkt te zijn ingevoerd om uitkomst te bieden aan de directie ingeval van problemen omtrent de personele bezetting. Derhalve zou de wijziging primair het belang van de JJI dienen en niet het belang van het kind, zoals gewaarborgd en voorop gesteld in het IVRK. 55 Volgens de wetgever dient de geflexibiliseerde norm echter wel het belang van het kind, aangezien de directeur met deze norm meer ruimte heeft om, zowel binnen als buiten het kader van het dagprogramma, rekening te houden met de individuele behoeften van de jongeren. 56 Tevens werd bepleit dat de flexibiliteit in de dag- en weekprogramma s van de jongeren niet bevorderlijk zou zijn voor het aanleren van regelmaat en het bieden van voorspelbaarheid, wat voor deze jongeren juist van groot belang is. 57 De toenmalige minister van Justitie Hirsch Ballin voorzag deze gevolgen van de wijziging echter niet, aangezien de minimum norm van 77 uren per week ten opzichte van de oorspronkelijke Bjj gehandhaafd bleef en de geflexibiliseerde norm de JJI s enkel meer ruimte zou bieden om op een deugdelijke wijze invulling te geven aan die norm. Bovendien zou dankzij de geflexibiliseerde norm een eventueel korter verblijf in de groep vanwege problemen met de personele bezetting op een andere dag gecompenseerd kunnen worden. 58 In dit verband werd echter de vrees uitgesproken dat compensatie onmogelijk zou zijn vanwege een krappe personele bezetting, zodat een groot risico zou bestaan dat de minimumnorm van 77 uren per week vaak niet gehaald wordt Geflexibiliseerde norm in de praktijk Inmiddels is gebleken dat de zojuist besproken kritieken deels terecht waren. Ondanks de mogelijkheden die de geflexibiliseerde norm zou bieden om bij het vaststellen van het dagprogramma meer rekening te houden met de individuele behoeften van de jongeren, 60 blijkt op dit terrein in de praktijk nog veel winst te behalen. Zo wees recent onderzoek uit dat de jongeren in JJI De Heuvelrug ontevreden waren over het feit dat zij in het weekend tot uur op hun kamer moeten blijven. Zij vonden dit erg laat. Bovendien is dit onder meer in het licht van de opvoedingsdoelstelling onwenselijk. 61 Voorts bleek de continuïteit van het dagprogramma in JJI Amsterbaken en JJI Juvaid onder druk te staan, aangezien regelmatig sprake was van uitval van onderdelen van het dagprogramma. In JJI Amsterbaken kregen de jeugdigen ingeval van uitval meestal geen andere activiteiten aangeboden. Daarnaast werd de uitval van wettelijke activiteiten in beide inrichtingen, met uitzondering van de lesuitval in JJI Amsterbaken, niet geregistreerd. Ten gevolge van problemen met betrekking tot de 55 Advies Nederlandse Orde van Advocaten (hierna: NOvA) 2008, p Zo kan het dagprogramma beter worden afgestemd op de aanwezigheid van het personeel en behandelaars, wat het behandelklimaat ten goede komt, en kan de directeur de jongeren meer gelegenheid bieden tot het nemen van rust. Zie Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Advies NOvA 2008, p. 2. Kamerstukken I 2009/10, 31915, B, p Kamerstukken I 2009/10, 31915, C, p Advies RSJ, Wijziging Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen (hierna: Advies RSJ) 2008, p. 11. Zie hierover ook Handelingen II 2009/10, 46, p Handelingen II 2009/10, 48, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Inspectierapport Doorlichting JJI De Heuvelrug 2014, p

13 personele bezetting bleek in JJI Juvaid voorts overwegend weinig tijd en ruimte te bestaan voor begeleiding van activiteiten in de weekenden en de avonden en bleken de jongeren in JJI Amsterbaken zelfs vaker op hun kamer te moeten verblijven dan volgens het dagprogramma was voorgeschreven. Hiervan vond ook geen registratie plaats, waardoor het onmogelijk was om per groep na te gaan hoe vaak en hoe lang de jeugdigen extra op hun kamer dienden te verblijven. 62 Om verbetering in deze problematische situatie te brengen, wordt in JJI Amsterbaken sinds 1 oktober 2013 geregistreerd in hoeverre het dagprogramma wordt gehaald en is op 15 september 2013 een nieuwe dagstructuur ingevoerd teneinde de continuïteit in het dagprogramma te bevorderen. 63 Overigens bleken ook JJI Lelystad en JJI De Hartelborgt met een krappe personele bezetting te kampen, ten gevolge waarvan de jeugdigen niet altijd het aantal uren dagprogramma kregen waar zij recht op hadden. Dit leidde tot een aanzienlijk aantal gegronde klachten Perspectiefplan In de gewijzigde Bjj zijn de begrippen verblijfsplan en behandelplan, 65 in verband met het opheffen van het onderscheid tussen opvang- en behandelinrichtingen, vervangen door de term perspectiefplan. 66 Inhoudelijk is het plan (nagenoeg) ongewijzigd gebleven. 67 Met het perspectiefplan wordt, evenals voorheen met het verblijfs- en behandelplan, op planmatige wijze invulling gegeven aan het verblijf van de individuele jongere in de JJI. 68 In het perspectiefplan dienen onder meer de doelstellingen betreffende de ontwikkeling van de jongere binnen de JJI te worden opgenomen alsmede de wijze waarop die doelstellingen kunnen worden gerealiseerd. 69 Het plan vormt derhalve een bepalend document ten aanzien van de realisatie van met name de opvoedings- en resocialisatiedoelstelling van het verblijf van de jeugdige in de jeugdinrichting. 70 Het perspectiefplan maakt voorts onderdeel uit van een de jongere betreffend trajectplan. 71 Op grond 62 Inspectierapport Doorlichting JJI Amsterbaken 2013, p. 30, Inspectierapport Doorlichting JJI Juvaid 2014, p Jaarverslag CvT JJI Amsterbaken 2013, p Jaarverslag CvT JJI Amsterbaken 2013, p Inmiddels is in JJI Lelystad het personeelstekort opgelost en heeft JJI De Hartelborgt verbetermaatregelen getroffen onder meer ten aanzien van het roosterproces en het inhuren van een aantal vaste medewerkers, Jaarverslag JJI Lelystad 2013, p , Jaarverslag JJI De Hartelborgt 2013, p. 9, 11. Zie in verband met onterechte kamerplaatsing bijvoorbeeld Beroepscommissie RSJ 8 november 2012, 12/2641/JA, Beklagcommissie CvT 27 maart 2013, KC 2013/056 en Beklagcommissie CvT 18 oktober 2012, KC 2012/127. Zie in het verlengde hiervan ook Beroepscommissie 23 december 2013, 13/3291/JA en 13/3313/JA, waarin wegens personeelsgebrek niet binnen een redelijke termijn op een oproep van de jongere via de intercom was gereageerd. 65 Zoals geregeld in art. 20 e.v. Bjj (oud) en art. 25 e.v. Rjj (oud). 66 Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 9. Het behandelplan werd in de praktijk reeds sinds de invoering van de basismethodiek YOUTURN in 2008 perspectiefplan genoemd, Rapport Inspectie jeugdzorg e.a. 2010, p. 37. De regelgeving omtrent de totstandkoming en uitvoering van het perspectiefplan is opgenomen in hoofdstuk 5 van het Rjj. De Jonge & Van der Linden 2013, p Zie in dit kader ook de bijlage bij de Regeling model huisregels justitiële jeugdinrichtingen, hoofdstuk Zie art. 26 Rjj (oud), art. 27 Rjj (oud) en art. 26 Rjj. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Kamerstukken II 1997/98, 26016, 3, p. 38. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Art. 26 lid 1 sub d en sub e Rjj. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 9. De Jonge & Van der Linden 2013, p Liefaard 2008, p Liefaard, DD 2010/70, p Ten aanzien van elke jongere dient de Raad voor de Kinderbescherming (hierna: RvdK) een trajectplan op te stellen, waarin afstemming plaatsvindt tussen de JJI en de ketenpartners die na het verblijf in de JJI bij de betreffende jongere betrokken zijn. Hierin komt de trajectbenadering tot uitdrukking, inhoudende dat reeds tijdens het verblijf in de 13

14 van art. 20 lid 1 Bjj dient de directeur met betrekking tot elke jongere, met uitzondering van jongeren die op grond van een vervangende jeugddetentie van minder dan drie weken in een JJI zijn geplaatst, binnen drie weken na binnenkomst in de jeugdinrichting een perspectiefplan op te stellen. 72 Dit dient in overleg met de betreffende jeugdige te gebeuren alsook de wijziging en evaluatie van het plan. 73 Dit is één van de manieren waarop de jongere, gelet op art. 12 IVRK, actief betrokken kan worden bij zijn ontwikkeling in de JJI. 74 Bij het opstellen, wijzigen en evalueren van het plan dienen ook de ouders van de jeugdige zoveel mogelijk betrokken te worden. 75 Het perspectiefplan is ingevoerd met het doel om ten aanzien van meer groepen jongeren en in een eerder stadium van het verblijf in de JJI planmatig te werken. 76 Blijkens verschillende onderzoeken schoot de oorspronkelijke Bjj, alsmede de uitvoering van deze wet in de praktijk, hierin namelijk tekort. 77 Zo waren jeugdinrichtingen enkel verplicht om ten aanzien van jongeren met een strafrestant van drie maanden of meer een verblijfsplan op te stellen. 78 Bovendien gold voor het opstellen van een verblijfsplan geen wettelijke termijn. 79 Met betrekking tot het opstellen van een behandelplan gold een wettelijke termijn van zes weken, maar in de praktijk duurde het gemiddeld bijna twee jaar voordat een behandelplan werd vastgesteld. 80 Uiteindelijk werd voor een kwart van de jongeren in het geheel geen verblijfs- of behandelplan opgesteld. 81 Met betrekking tot deze jongeren ontbraken derhalve belangrijke handvatten voor de opvoeding in de JJI Perspectiefplan in het licht van opvoeding en resocialisatie Het geïntroduceerde perspectiefplan, en meer in het bijzonder de trajectbenadering, is zeer positief ontvangen. 83 Kritische kanttekeningen werden echter geplaatst bij de haalbaarheid van de termijn van drie weken voor het opstellen van een perspectiefplan. Er moet immers veel informatie over de betreffende jongere worden verzameld en dat is tijdrovend. 84 In dat kader werd informatievoorziening en -uitwisseling door ketenpartners van cruciaal belang geacht, zodat de hulpverleningsgeschiedenis jeugdinrichting voorbereidingen getroffen dienen te worden voor de nazorg van de betreffende jongere alsmede voor de eventuele jeugdhulpverlening die nodig is na het verblijf in de JJI. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p De Jonge & Van der Linden 2013, p Art. 20 lid 1 Bjj. Zie ook art. 29 lid 2 Rjj en art. 28 lid 3 Rjj. De Jonge & Van der Linden 2013, p Liefaard, DD 2010/70, p Art. 25 lid 5 Rjj en art. 28 lid 3 Rjj. Zie voor de uitzonderingen op deze regel art. 25 lid 5 sub a en sub b Bjj. Liefaard 2008, p Zoals aanbevolen door de Algemene Rekenkamer, zie Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p. 21. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 9. Zie ook Bjj-evaluatie 2004, p Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p Bjj-evaluatie 2004, p Rapport Inspectie jeugdzorg e.a. 2007, p De plicht gold niet voor jongeren die na aftrek van hun voorlopige hechtenis een strafrestant van minder dan drie maanden hadden, jongeren in voorlopige hechtenis en jongeren die als passant wachtten op een behandelplaats, zie art. 20 lid 1 Bjj (oud). In de praktijk vormden deze groepen echter meer dan de helft van het aantal jongeren dat in de opvanginrichtingen verbleef. Zie Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p In ruim de helft van de gevallen was dat onterecht of kon op basis van de onvolledige dossiers niet worden vastgesteld of er al dan niet een verblijfs- of behandelplan opgesteld had moeten worden, Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p Kamerstukken II 2007/08, 31215, 1-2, p Advies Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (hierna: NVvR) 2008, p. 3, Advies RSJ 2008, p. 12, Advies NOvA 2008, p. 2 en Advies Raad voor de rechtspraak (hierna: Rvdr) 2008, p Advies NVvR 2008, p. 3. Advies RSJ 2008, p

15 en problematiek van de jongere snel in kaart gebracht kan worden. 85 Uit onderzoek is gebleken dat uitwisseling van informatie door de ketenpartners, in het kader van de netwerk- en trajectberaden, reeds voor de inwerkingtreding van de gewijzigde Bjj steeds vaker voorkwam. 86 In het kader van de haalbaarheid van de termijn van drie weken heeft de wetgever voor differentiatie gekozen, 87 in die zin dat de plicht tot het opstellen van een perspectiefplan niet geldt ten aanzien van jongeren die wegens een vervangende jeugddetentie van niet meer dan drie weken in een JJI verblijven. Bovendien benadrukte de wetgever dat de jeugdinrichtingen zelf ook belang hebben bij het opstellen van het perspectiefplan binnen de termijn van drie weken, aangezien de pedagogische basismethodiek YOUTURN zodanig is ingericht dat het eerste perspectiefplan de basis vormt voor het dagprogramma alsook voor de bejegening van de jongere gedurende de eerste drie maanden van het verblijf in de JJI. 88 De naleving van de termijn wordt bewaakt door de Dienst Justitiële Inrichtingen, 89 die de directeur van de jeugdinrichting erop zal aanspreken wanneer deze de termijn overschrijdt en in dat geval samen met de JJI naar geschikte oplossingen zal zoeken. 90 Een mogelijkheid tot sanctioneren heeft de DJI aldus niet in dit verband. 91 Daarnaast heeft de wetgever geen duidelijkheid verschaft over de beklagwaardigheid van de termijnoverschrijding. 92 Klachten ten aanzien van een te late uitreiking van het perspectiefplan zijn echter wel gegrond verklaard Perspectiefplan in de praktijk Uit de jaarverslagen van de JJI s over 2013 blijkt dat geen enkele jeugdinrichting die hierover cijfers bekend heeft gemaakt, erin is geslaagd alle eerste perspectiefplannen binnen drie weken op te stellen. 94 Overigens liepen de resultaten tussen de JJI s erg uiteen. Zo werd in JJI Het Keerpunt maar liefst 93,3% van de eerste perspectiefplannen binnen drie weken opgesteld, terwijl dat percentage in JJI Amsterbaken slechts 5% betrof. 95 Om beter aan de wettelijke termijn van drie weken te kunnen voldoen, kondigde een aantal jeugdinrichtingen verbetermaatregelen aan ter optimalisering van het proces omtrent de perspectiefplannen. Zo wordt meer ingezet op monitoring van de voortgang van het opstellen van de plannen en wordt de invulling van taken en aanwezigheid van medewerkers nader 85 Advies RSJ 2008, p. 12. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 8, p Rapport Inspectie jeugdzorg e.a. 2010, p Zoals aanbevolen in Advies NVvR 2008, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Hierna: DJI. 90 Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 10. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 8, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 7, p. 7. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 8, p Advies RSJ 2008, p Jaarverslag JJI De Hunnerberg 2013, p Jaarverslag JJI De Hartelborgt 2013, p. 17, Jaarverslag JJI Den Hey-Acker 2013, p. 16, Jaarverslag Forensisch Centrum Teylingereind 2013, p. 11, Jaarverslag JJI Amsterbaken 2013, p. 14, Jaarverslag JJI De Hunnerberg 2013, p. 22, Jaarverslag JJI Lelystad; Jaarrekening 2013, p. 3, Jaarverslag JJI Het Keerpunt 2013, p. 23 en Jaarverslag JJI Juvaid; Subsidieverantwoording 2013, p Jaarverslag JJI Het Keerpunt 2013, p. 23, Jaarverslag JJI Amsterbaken 2013, p

16 bekeken. 96 In JJI Juvaid wordt het eerste perspectiefplan niet langer besproken met de ouders en andere betrokkenen zoals de (jeugd)reclassering, maar wordt het plan enkel in overleg met de jeugdige vastgesteld, teneinde meer perspectiefplannen binnen de wettelijke termijn op te kunnen stellen. 97 Dit is echter onverenigbaar met art. 25 lid 3 en lid 5 Rjj en mijns inziens allerminst bevorderend in het licht van de opvoedings- en resocialisatiedoelstelling. 2.7 Betrokkenheid ouders Ingevolge art. 37 sub c IVRK rust op de jeugdinrichting de plicht om het recht van gedetineerde jongeren op contact met de buitenwereld, meer in het bijzonder met de familie, te waarborgen. 98 Met name contact met de ouders is van groot belang, aangezien zij in de meeste gevallen na de terugkeer van hun kind uit de jeugdinrichting samen met de (jeugd)reclassering en/of andere hulpverleners zorgen voor een goede opvang en begeleiding om de jongere op het rechte pad te houden. 99 Het recht op contact met de buitenwereld is dan ook van essentieel belang voor de realisatie van de opvoedingsen resocialisatiedoelstelling. 100 Ouders 101 nemen in de Bjj een bijzondere positie in. Zo dienen zij, zoals reeds besproken, in beginsel zoveel mogelijk betrokken te worden bij het opstellen van het perspectiefplan en worden zij aangemerkt als geprivilegieerde personen, waardoor zij hun kind in beginsel zonder toezicht mogen bezoeken. 102 Dit bezoek kan echter enkel plaatsvinden op door de JJI in de huisregels vastgestelde tijden en plaatsen. 103 Voor de inwerkingtreding van de gewijzigde Bjj leverde dit in de praktijk regelmatig problemen op, aangezien een aantal JJI s bezoek in het weekend niet toestonden. Hierdoor konden ouders die door de week verhinderd waren, bijvoorbeeld vanwege werk of een lange reisafstand tot de JJI, hun kind niet bezoeken. 104 De mate waarin voornoemde bezoekregeling invulling gaf aan de positieve verplichting van art. 37 sub c IVRK, stond dan ook ter discussie Flexibilisering bezoektijden ouders in het licht van opvoeding en resocialisatie De wetgever heeft de regeling van de bezoektijden voor ouders in de gewijzigde Bjj geflexibiliseerd. Indien ouders vanwege dringende verplichtingen of belemmeringen, zoals werk of een lange 96 Jaarverslag JJI De Hartelborgt 2013, p. 17, Jaarverslag JJI Amsterbaken 2013, p. 5-6, Jaarverslag JJI De Hunnerberg 2013, p Jaarverslag JJI Juvaid; Subsidieverantwoording 2013, p Zie in dit verband ook art. 9 IVRK jo. art. 18 IVRK, Liefaard, DD 2010/70, p Het contact met de buitenwereld is geregeld in art Bjj, art. 50a Rjj, de Regeling geprivilegieerde post jeugdigen van 14 augustus 2001, nr /01/DJI en de Circulaire Contacten tussen jeugdigen/directeuren en media van 5 juli 2000, nr /00/DJI. Zie ook de bijlage bij de Regeling model huisregels justitiële jeugdinrichtingen, hoofdstuk 7. Zie ook rule Havana Rules. In hoofdstuk 3 wordt nader ingegaan op de Havana Rules. 99 Vlaardingerbroek 2011, p Liefaard 2008, p Ook de RSJ erkent het belang van contact met familie tijdens het verblijf in de JJI, zie Beroepscommissie RSJ 11 augustus 2004, 04/0842/JA. Liefaard 2005, p In de Bjj wordt gesproken van ouders of voogd, stiefouder of pleegouders, Liefaard, DD 2010/70, p Art. 42 lid 1 sub k Bjj jo. art. 43 lid 7 Bjj. Liefaard, DD 2010/70, p Art. 43 lid 7 Bjj. Liefaard 2005, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 21. Liefaard, DD 2010/70, p Liefaard, DD 2010/70, p

17 reisafstand tot de jeugdinrichting, de jongere niet kunnen bezoeken op de in de huisregels vastgestelde tijden door de week, biedt art. 43 lid 7 Bjj hen nu de mogelijkheid om de jongere op een ander moment door de week of in het weekend te bezoeken. 106 Deze wijziging is positief ontvangen. 107 De vrees werd echter uitgesproken dat bezoek in het weekend, in verband met de personele bezetting, enkel gerealiseerd zou kunnen worden door de jeugdigen gedurende de week minder uren in de groep te laten doorbrengen. 108 De wetgever heeft in dit verband aangegeven dat het ontvangen van bezoek niet wordt gekwalificeerd als deelname aan gemeenschappelijke activiteiten en de uren waarin de jeugdige bezoek ontvangt derhalve niet afgetrokken kunnen worden van de 77 uren die de jeugdige per week in de groep dient door te brengen. 109 In dit verband dient te worden opgemerkt dat het in het kader van het bezoekrecht van ouders bevorderlijk is om jongeren zoveel mogelijk in een JJI in hun eigen regio te plaatsen. 110 Dit is bovendien een recht dat voortvloeit uit art. 37 sub c IVRK. 111 Vanwege de bezuinigingen en de sluiting van jeugdinrichtingen gebeurt dat echter steeds minder. Gedetineerde jongeren kunnen op die manier niet alleen de betrokkenheid met hun ouders verliezen, maar ook met hun eigen omgeving, terwijl zij daar na hun detentie meestal moeten resocialiseren. 112 In de rechtspraak van de RSJ zijn veel zaken te vinden waarin jongeren hebben verzocht om overplaatsing naar een andere JJI die dichterbij hun ouders c.q. familie is gevestigd, zodat de jongeren vaker bezoek kunnen ontvangen. In de meeste gevallen worden dergelijke verzoeken afgewezen, omdat de betreffende jeugdige beter behandeld kan worden in de jeugdinrichting waarin hij of zij reeds geplaatst is en het belang om vaker bezoek te kunnen ontvangen daar niet tegen opweegt Flexibilisering bezoektijden ouders in de praktijk Aanvankelijk was weekendbezoek in JJI Den Hey-Acker niet mogelijk vanwege de krappe personele bezetting, maar inmiddels is deze problematiek opgelost. 114 In de andere jeugdinrichtingen lijkt het 106 Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 21. Zie voor de bezoekregeling voor ouders ook de bijlage bij de Regeling model huisregels justitiële jeugdinrichtingen, par Advies RSJ 2008, p. 14. Advies NVvR 2008, p. 3. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 7, p Advies NVvR 2008, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 8. Advies NVvR 2008, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 21. Liefaard, DD 2010/70, p UN Doc CRC/C/GC/10, par. 87. Blaak e.a. 2012, p Jaarverslag RSJ 2012, p. 18. Bjj-evaluatie 2004, p Zie ook Junger-Tas 2007, p. 1005, , die regionale plaatsing van groot belang acht voor nazorg en resocialisatie. Vlaardingerbroek 2011, p Zie ook Liefaard, DD 2010/70, p. 1126, die het belang van regionale plaatsing benadrukt en aanvoert dat het met de Bjj ingevoerde recht om een verzoek tot overplaatsing in te dienen (art. 19 Bjj) of om bezwaar te maken tegen een bepaalde plaatsing (art. 18 Bjj), in dit kader een grote versterking van de rechtspositie betekent. 113 Zie onder meer Beroepscommissie RSJ 14 november 2013, 13/2852/JB, Beroepscommissie RSJ 19 augustus 2013, 13/1408/JB, Beroepscommissie RSJ 31 juli 2013, 13/0593/JB, Beroepscommissie RSJ 5 augustus 2013, 13/1491/JB en Beroepscommissie RSJ 30 mei 2013, 13/0581/JB. In Beroepscommissie RSJ 5 december 2012, 12/2702/JB werd het beroep van klager gegrond verklaard. De jeugdige diende overgeplaatst te worden, omdat zijn moeder hem in de JJI waarin hij verbleef niet kon bezoeken. Daarnaast maakte de JJI waarin de jeugdige reeds was geplaatst geen bezwaar tegen de overplaatsing en een eventuele vertraging in de behandeling door de overplaatsing was onvoldoende onderbouwd. 114 Inspectierapport Doorlichting JJI Den Hey-Acker 2012, p. 40. Inspectierapport Vervolgonderzoek JJI Den Hey-Acker, p , Brief besluit tussentijds toezicht JJI Den Hey-Acker 2014, p

18 weekendbezoek ook geen problemen op te leveren. 115 Bovendien blijken de JJI s de ouders van de jongeren ook buiten de bezoekmogelijkheden op verschillende manieren bij de jongeren te betrekken. Zo hebben de JJI s met bijna alle ouders wekelijks contact over het welzijn en de vorderingen van hun kind, mogen ouders de leefgroep bekijken en worden ouderbijeenkomsten, activiteiten waaraan ouders kunnen deelnemen en ouderavonden georganiseerd. 116 In de praktijk bestond behoefte aan dergelijke mogelijkheden. 117 Met voornoemde ontwikkelingen worden ouders, in aanvulling op de mogelijkheid tot weekendbezoek, steeds meer betrokken bij de opvoeding van hun gedetineerde kind Informatieplicht bij disciplinaire straffen in het licht van opvoeding en resocialisatie In art. 58 lid 3 van de gewijzigde Bjj is de plicht voor de directeur vervat om de ouders van de jongere aan wie hij een disciplinaire straf heeft opgelegd hierover te informeren, alsmede over de redenen daarvan. 119 Met deze informatieplicht heeft de wetgever meer betrokkenheid van ouders bij de opvoeding beoogd. 120 Blijkens de rechtspraak bevatte de oorspronkelijke Bjj een impliciet verbod om dergelijke informatie te verstrekken. 121 Indien een disciplinaire straf is opgelegd aan een jongere die reeds achttien jaar oud is, is eerst zijn of haar toestemming vereist alvorens de directeur kan overgaan tot het verstrekken van informatie. 122 Indien ouders hebben aangegeven niet betrokken te willen worden bij het verblijf van de jongere in de jeugdinrichting, kan de directeur afzien van het doen van mededelingen met betrekking tot de redenen voor het opleggen van de straf. Dit geldt ook indien zwaarwegende belangen van de jongere zich tegen het doen van mededelingen verzetten. 123 Te denken valt hierbij aan noodzakelijke bescherming van het privéleven van de jongere. 124 De informatieplicht werd over het algemeen positief ontvangen. 125 Ten aanzien van de uitzonderingen op de plicht waren de meningen echter verdeeld. Zo werd gesteld dat de uitzonderingen in het belang van het kind zijn, 126 maar werd ook gesteld dat de redenen in het kader van zwaarwegende belangen van de jeugdige om af te zien van het doen van mededelingen omtrent de oplegging van een 115 Inspectierapport Doorlichting JJI De Heuvelrug 2014, p. 25, Brief besluit tussentijds toezicht JJI De Hartelborgt 2014, p. 1-3, Brief besluit tussentijds toezicht JJI Den Hey-Acker 2014, p. 1-2, Brief besluit tussentijds toezicht Teylingereind 2013, p. 1-2, Inspectierapport Doorlichting JJI Amsterbaken 2013, p. 38, Inspectierapport Doorlichting JJI Juvaid 2014, p Jaarverslag Het Poortje Jeugdinrichtingen 2013, p , Jaarverslag JJI Juvaid; Subsidieverantwoording 2013, p. 7-8, 14, Jaarverslag JJI De Hartelborgt 2013, p , Jaarverslag JJI De Heuvelrug 2013, p , 25-26, Jaarverslag JJI Den Hey-Acker 2013, p. 5, 16, Jaarverslag Forensisch Centrum Teylingereind 2013, p. 4, 11, Jaarverslag Amsterbaken 2013, p. 5, 14, Jaarverslag JJI De Hunnerberg 2013, p. 11, 18, 20, 22, Jaarverslag JJI Lelystad 2013, p. 5, 24, Jaarverslag JJI Lelystad; Jaarrekening 2013, p. 3, Jaarverslag JJI Het Keerpunt 2013, p. 6, Bjj-evaluatie 2004, p Zie in dit verband Handelingen II 2009/10, 46, p. 4391, Handelingen II 2009/10, 48, p. 4513, Liefaard, DD 2010/70, p. 1135, Vlaardingerbroek 2011, p en Junger-Tas, DD 2007/79, p Zie ook de bijlage bij de Regeling model huisregels justitiële jeugdinrichtingen, par Liefaard, DD 2010/70, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Beroepscommissie RSJ 7 augustus 2003, 03/0379/JA. Liefaard, DD 2010/70, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Art. 58 lid 3 Bjj. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p. 22. Wanneer de directeur informatie verstrekt zonder vooraf instemming te vragen aan de betreffende meerderjarige jongere, handelt hij in strijd met art. 8 EVRM blijkens Beroepscommissie RSJ 12 maart 2013, 12/3535/JA. 123 Art. 58 lid 4 Bjj. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Kamerstukken II 2008/09, 31915, 3, p Advies RSJ 2008, p. 14. Kamerstukken II 2008/09, 31915, 7, p Advies RSJ 2008, p