Longkanker. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit. versie oktober 2013 (Object-ID )

Transcriptie

1 Longkanker Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit info@jessazh.be Tel: Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke zetel: Salvatorstraat 20, B-3500 Hasselt versie oktober 2013 (Object-ID )

2 Welkom U heeft pas van uw arts vernomen dat u een kwaadaardig gezwel heeft. Dit nieuws heeft u en uw familieleden waarschijnlijk erg aangegrepen. De wereld staat even stil. Misschien is er van de informatie die u kreeg niet veel blijven hangen. Stilaan zullen er bij u vragen beginnen te rijzen: Wat is kanker? Wat bedoelt men met chemotherapie? Ga ik misselijk zijn?. Daarom hebben wij voor u en uw familie deze brochure samengesteld, als antwoord op de meest voorkomende vragen. Dit neemt niet weg dat alle medewerkers van onze afdeling u graag meer uitleg geven. Aarzel niet om hen te contacteren. 1

3 Inhoud 1. Wat is longkanker? p Waarom al die onderzoeken? p Welke behandeling is mogelijk? p Chemotherapie p Leven met longkanker p Praktisch p Contactgegevens p Wat is longkanker? Kanker ontstaat uit 1 cel die zich abnormaal gaat gedragen, zich vermenigvuldigen en ontwikkelen tot een massa tumorweefsel. Wanneer u hoort spreken over kwaadaardige of maligne gezwellen, tumoren, neo of carcinoom dan heeft men het steeds over deze woekering van cellen. Hoe komt het nu dat een cel zich plots anders gaat gedragen? Dit kan veroorzaakt worden door verschillende omgevingsfactoren. Roken is hiervan de belangrijkste. Ook luchtverontreiniging en beroepsblootstelling aan kankerverwekkende stoffen zoals asbest kunnen een uitlokkende factor zijn. Naast die omgevingsfactoren kan ook familiale aanleg aan de basis liggen. Vaak wordt een longtumor toevallig ontdekt tijdens een routineonderzoek terwijl er zich nog geen klachten voordoen. Dit komt omdat een longtumor vaak lang evolueert zonder dat er tekens zijn. De klachten waarmee men zich uiteindelijk bij de huisarts aanbiedt zijn vaak heesheid, hoesten, aanhoudende infecties met fluimen, bloedfluimen, kortademigheid, pijn, 2. Waarom al die onderzoeken? Om de juiste behandeling in te stellen is het van het grootste belang om zoveel mogelijk informatie in te winnen. Het type cel, de lokalisatie en de uitgebreidheid bepalen mee voor welke aanpak men zal kiezen. De onderzoeken die mogelijk voor u gepland worden, zijn: RX thorax Er wordt een foto van de borstkas genomen, meestal in voor- en in zijaanzicht. U hoeft hiervoor niet nuchter te zijn. 2 3

4 Bronchoscopie Niet elk gezwel bestaat uit dezelfde cellen, daarom wordt er een stukje weefsel van het gezwel genomen via een bronchoscopie om te onderzoeken om welk type cel het gaat. Door middel van een soepele dunne lange buis (brochoscoop) wordt er via de mond rechtstreeks in de luchtwegen en longen gekeken. Tegelijkertijd kan men een stukje weefsel nemen voor verder onderzoek. Zes uur voor het onderzoek en 2 uur na het onderzoek mag u niet eten. Bloedname De verpleegkundige neemt enkele stalen bloed die in het labo ontleed worden. In het bloed kunnen een aantal stoffen aanwezig zijn die wijzen op kwaadaardigheid. Ook uw algemene toestand kan afgelezen worden uit de resultaten. CT- Scan Een computertomograaf (CT) is een apparaat waarmee men millimeter voor millimeter zeer gedetailleerde foto s (dieptebeelden) kan maken. Hierbij wordt gelijktijdig gebruik gemaakt van röntgenstraling en een computer. Zo worden alle structuren, ook mogelijke gezwellen, zichtbaar. Meestal neemt men een CT-scan van de borst- en/of buikholte of van het skelet om te kijken of er zich ook tumorweefsel op andere plaatsen in het lichaam bevindt, uitzaaiing of metastase genaamd. Dit onderzoek gebeurt nuchter. Echografie Ook bij een echografie wordt er naar de inwendige structuren in de buikholte gekeken om afwijkingen op te sporen. Dit dient eveneens nuchter te gebeuren. Mediastinoscopie Via een kleine insnede in de hals kan men met een minuscule camera in de borstholte kijken en eventueel een stukje weefsel wegnemen om te onderzoeken. Dit onderzoek gebeurt onder algemene verdoving. PET-scan Dit is een scanner die zeer gevoelig is voor het opsporen van tumoren. Nadat er een radioactieve stof wordt ingespoten wordt het volledige lichaam in beeld gebracht en kan men de lokalisatie en uitgebreidheid van de tumor evalueren. Dit onderzoek gebeurt nuchter en neemt een 3-tal uren in beslag. 3. Welke behandeling is mogelijk? Er zijn 3 mogelijke manieren om een kwaadaardige tumor te behandelen: heelkunde, radiotherapie en chemotherapie. Er zijn ook combinaties van deze verschillende behandelingsmethoden mogelijk. De keuze wordt gemaakt na overleg van verschillende artsen en afhankelijk van verschillende factoren zoals het soort gezwel, de uitgebreidheid en de lokalisatie. Op onze afdeling wordt er vooral chemotherapie toegediend. Daarom gaan we hier in de volgende hoofdstukken wat dieper op in. Indien u een andere behandeling krijgt, zal men u daarover op de desbetreffende afdeling graag de nodige uitleg geven. 4 5

5 4. Chemotherapie 4.1. Wat is chemotherapie? Chemotherapie is een algemene behandeling waarbij gebruik wordt gemaakt van cytostatica of celdodende medicatie die werkzaam is in het hele lichaam. Door het toedienen van één of een aantal geneesmiddelen worden de kwaadaardige cellen gedood. Chemotherapeutica of cytostatica kunnen op verschillende manieren worden toegediend. De meest voorkomende toedieningsweg is via de bloedbaan met een infuus. In de volksmond hoort men vaak spreken over baxters, deze naam verwijst naar het merk van infuuszakken maar eigenlijk bedoelt men de toediening van de celdodende medicijnen via een katheter in de bloedbaan. Deze katheter wordt door de verpleegkundige ingebracht. Soms kan het aanprikken van de ader moeilijk verlopen. In dat geval zal men u voorstellen om een port-à-cath te plaatsen. Een port-à-cath is een systeem dat, onder plaatselijke verdoving, volledig onderhuids geplaatst wordt en in verbinding staat met een ader. Zo kan de verpleegkundige of (huis)arts makkelijk met één prik een infuus aanschakelen en bloed afnemen Hoe verloopt een behandeling? Wanneer u wordt opgenomen op de afdeling voor uw behandeling zal er eerst een bloedname gebeuren. Uw bloeddruk, pols, temperatuur en gewicht worden gecontroleerd. De dienstdoende arts zal ook bij u langskomen. Hij/ zij bepaalt aan de hand van de bloeduitslag en de genomen parameters de dosis van het toe te dienen product. Van zodra het medicatievoorschrift in de apotheek aankomt, wordt het infuus bereid en aan de afdeling bezorgd. Deze procedure neemt echter wat tijd in beslag. Dit verklaart waarom u vaak moet wachten tot s middags vooraleer de toediening kan starten. Hoe lang de toediening in beslag zal nemen is afhankelijk van het product dat voor u gekozen werd. Er bestaan namelijk verschillende producten die alleen of gecombineerd in verschillende schema s kunnen toegediend worden. Zo zijn er schema s die 1/2u duren maar er zijn er ook die over 2 tot 3 dagen lopen. Wanneer uw behandeling beëindigd is, mag u in de loop van de namiddag het ziekenhuis verlaten Op deze manier zullen er een aantal opnames plaatsvinden, gevolgd door een rustpauze om uw lichaam te laten recupereren. Dit noemt men een cyclus. Een cyclus kan uit verschillende toedieningen bestaan waarvoor u 2 of 3 maal naar het ziekenhuis moet komen. Na een tweetal cycli zal men dan weer een aantal onderzoeken plannen om na te gaan hoe de tumor op de behandeling heeft gereageerd Wat zijn de nevenwerkingen? De chemotherapeutica of celdodende medicijnen die u krijgt toegediend, hebben niet alleen invloed op de kankercellen maar verspreiden zich over uw ganse lichaam. Ook gezonde lichaamscellen worden beïnvloed en kunnen ongewenste effecten veroorzaken. Het maag- darmstelsel Misselijkheid, kokhalzen, braken De medicijnen kunnen misselijkheid en braken veroorzaken. Dit is de nevenwerking die het meest gekend is bij de mensen en die ook veel angst inboezemt. Tegenwoordig zijn er echter goede antibraakmiddelen op de markt die preventief toegediend worden. U moet deze innemen ook al bent u niet misselijk. De misselijkheid kan enkele dagen na de toediening aanhouden. Beperk prikkelende voedingsproducten zoals vet, zuur, pikant, zout, koffie, alcohol. Kies voor licht verteerbare producten bv. bouillon, kip, vis, beschuit, en neem liever verschillende kleine maaltijden per dag. Drink minstens 1.5l per dag, liefst water. 6 7

6 Obstipatie Sommige producten verminderen de beweeglijkheid van uw darmen. De stoelgang kan hierdoor hard worden en de uitscheiding ervan bemoeilijken. Kies voor vezelrijke voeding, bv. bruin brood, rauwe groenten. Eet dagelijks een stuk fruit met uitzondering van bananen. Diarree De chemotherapie kan inwerken op de cellen van de maag en de darmen. Hierdoor kan u last krijgen van diarree. Drink voldoende om uitdroging te voorkomen. Kies voor licht verteerbare voeding en vermijd prikkelende of gasvormende producten zoals koolsoorten of gashoudende dranken. De bloedcellen De chemotherapie werkt eveneens in op de bloedcellen. Hierdoor kan een wijziging in het aantal bloedcellen voorkomen, voornamelijk rond 7 tot 10 dagen na de chemotherapie. Witte bloedcellen Witte bloedcellen beschermen u tegen infecties. Een vermindering hiervan geeft een daling van uw weerstand. Dit betekent dat u gevoeliger bent voor infecties. Vermijd contact met zieke personen en plaatsen waar u met een massa mensen samenkomt. Handhaaf een goede handhygiëne na toiletgebruik en voor de maaltijd. Vermijd activiteiten die een risico inhouden om wondjes op te lopen. Raadpleeg bij tekenen van infectie zoals koorts, keelpijn en algemeen onwelzijn uw huisarts. Rode bloedcellen Rode bloedcellen vervoeren zuurstof naar alle organen in het lichaam. Bloedarmoede of anemie uit zich door bleekheid, vermoeidheid en kortademigheid bij inspanning. Een bloedtransfusie kan noodzakelijk zijn. Indien de rode bloedcellen onder een bepaald peil gezakt zijn. In een aantal gevallen zal een onderhuidse inspuiting van een medicament (Epo) aangewezen zijn om de bloedarmoede te verhelpen. Bloedplaatjes De bloedplaatjes staan in voor de stolling. Een daling kan dus de oorzaak zijn dat u makkelijker bloedt en last krijgt van neusbloedingen, blauwe plekken of bloedend tandvlees. : Vermijd activiteiten waarbij u zich makkelijk kan kwetsen. Gebruik voor uw verzorging een zachte tandenborstel en een elektrisch scheerapparaat. Haar De cellen die zorgen voor de haargroei zijn gevoelig voor bepaalde chemotherapeutica. Dus niet elk product veroorzaakt haaruitval. Het verlies begint enkele weken na de eerste toediening. Is de behandeling ten einde dan zal het haar na enkele maanden weer beginnen groeien. Een enkele keer kan het haar dan een andere kleur of structuur vertonen bv. krullend haar i.p.v. sluik haar. Als u merkt dat u haar verliest, laat het dan kort knippen. Zo lijkt het verlies minder drastisch. Vermijd agressieve behandeling van het haar zoals kleuring of permanent. Maak gebruik van een hoofddeksel onder vorm van een sjaaltje, pet of pruik. Er gaat namelijk veel lichaamswarmte verloren via de hoofdhuid. Wenst u een pruik, vraag dan uitleg aan de hoofdverpleegkundige. U kan terugbetaling aanvragen. 8 9

7 Zenuwstelsel Ten gevolge van de medicatie kan er tintelend gevoel in handen en voeten optreden. Dit komt door een aantasting van de zenuwen. Ook hiervoor wordt er preventief een medicament voorgeschreven in poedervorm dat u 10 dagen moet innemen na de chemotherapie. Vermoeidheid Het kan zijn dat u zich tijdens de behandeling moe voelt. Dit betekent niet dat het met u slechter gaat. Het aantal mensen dat vermoeidheidsklachten heeft, varieert van 50 tot 90% en de ernst ervan hangt af van de duur en het soort behandeling. Meestal spreekt men van een algemene vermoeidheid die in het begin van de behandeling af en toe aanwezig is. Naarmate de behandeling vordert, kunnen deze klachten toenemen. Na het stopzetten van de behandeling zullen de klachten traag verminderen. : Geef prioriteit aan bepaalde activiteiten en doe geen onnodige inspanningen. Zorg voor een evenwicht tussen rust en activiteit. Vraag eventueel hulp aan familie, vrienden,... De nevenwerkingen hierboven opgesomd zijn de meest voorkomende. Het is echter niet zeker dat u er last van zal krijgen. Er is eveneens de mogelijkheid dat u andere ongemakken ondervindt dan hier beschreven. Aarzel dan niet om dit te melden aan uw arts of aan de verpleegkundige. 5. Leven met longkanker: extra ondersteuning kan soms helpen Te horen krijgen dat u kanker heeft, brengt veel teweeg bij uzelf en bij uw naasten. Er kunnen heel wat emoties en vragen naar boven komen. Niets lijkt meer zoals het voorheen was. Om u hierbij te ondersteunen, zal tijdens of kort na de mededeling van de diagnose de psychologe bij u langs komen. Vermoeidheid kan wel eens de kop opsteken. Daarom is het belangrijk om uw activiteiten te doseren en regelmatig te rusten. Wellicht kan wat hulp in het huishouden van pas komen. Heeft u hierover vragen dan kan u steeds beroep doen op een medewerker van de sociale dienst om samen naar een oplossing te zoeken. Ten allen tijde kan u of uw familie vragen naar een gesprek met de psychologe, de sociaal werker of een pastoraal werker. Deze interventies zijn vrijblijvend en kosteloos. 6. Praktisch Bij de start van uw behandeling ontvangt u een persoonlijk opvolgboekje. Hierin kan u thuis vragen of bemerkingen noteren die u ons graag wil laten weten bij uw volgende opname. Ook de huisarts of thuisverpleegkundige kan hier gebruik van maken. Het bevat ook een formulier voor reisonkostenvergoeding. Met dit formulier kan u zich later aanmelden bij de mutualiteit. Op het heropnameformulier vindt u wanneer u terug verwacht wordt en of u nuchter dient binnen te komen. Wij vragen dan ook om dit boekje bij elke opname mee te brengen, zo blijven alle formulieren en gegevens in orde. U heeft recht op een tienbeurtenkaart waarmee u voordeliger kan parkeren op de bezoekersparking. Via de verpleegkundige kan u een formulier bekomen waarmee u zich aanmeldt bij de hostesses in de inkomhal. Zij zullen u verdere uitleg geven

8 7. Contactgegevens Dienst spoedgevallen Voor urgente zaken, tel: Afdelingen Afdeling Oncologie A5, tel: Afdeling Oncologie B5, tel: Afdeling Oncologie - Hematologie E5, tel: Daghospitaal oncologie Dagzaal L0, tel: Dagzaal D5, tel: Oncocoaches Voor alle vragen en/of problemen Hilde Lenders Tel: hilde.lenders@jessazh.be Sandra Bortels Tel: sandra.bortels@jessazh.be Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag: 09u00 17u00 Woensdag: 09u00 13u00 Secretariaat Oncologie Om afspraken te maken Tel: