AAP Geneesmiddelen tegen maagklachten

Transcriptie

1 Let op: bevat antwoordenmodel. Niet bestemd voor leerlingen. Informatie over de opdracht Inhoud [Maagmiddelen] Soort opdracht [Conceptueel] Voorkennis [inleidende opdrachten over farmaceutische patiëntenzorg] Relatie met [geen] Duur [100 minuten] Werkvorm [Productief: zelf opzoeken] Groepering [1] Feedback Docent geeft feedback via werkcollege Nodig [Boek: Farmacotherapie in de apotheek Internet Video apparatuur] Docentenhandleiding [nee:] Bestandsnaam [tdigco04maag01xx.pdf] Kerntaak Werkproces Nodige kennis/vaardigheid Voert medicatiebewaking uit Kennis van (bij)werking van medicijnen, risico's en contra-indicaties Handelt recepten af Farmaceutische kennis Behandelt de zelfzorgvraag Kennis van anatomie Behandelt de zelfzorgvraag Kennis van geneesmiddelen Behandelt de zelfzorgvraag Kennis van zelfzorgstandaarden KNMP Geeft voorlichting en advies Kennis van voorlichtingsmaterialen Bij de inleiding zijn genoemd: Refluxoesophagitis Ulcus pepticum Motiliteitsstoornissen Vraag 1: Geef bij iedere aandoening de oorzaken aan. Refluxoesophagitis: Overgewicht, knellende kleding, een slechte zit- of bukhouding en zwangerschap kunnen de druk op de buikwand verhogen. De zure maaginhoud kan dan terugvloeien naar de slokdarm. Het slokdarmweefsel raakt geïrriteerd. tdigco04maag01in Pagina 1 van 10

2 Ulcus pepticum: Er zijn twee belangrijke oorzaken, het gebruik van NSAID s en een infectie met de bacterie Helicobacter pylori. Motiliteitsstoornissen: Factoren die de peristaltiek van de darm verminderen, zorgen voor een vertraagd maaglediging. Voorbeelden zijn voedsel zonder onverteerbare bestanddelen, het drinken van te weinig vocht, te weinig bewegen en geneesmiddelen met anticholinerge bijwerkingen. Vraag 2: Wanneer kan de aandoening klachten veroorzaken? Refluxoesophagitis: In tegenstelling tot de maag is de wand van de slokdarm niet of nauwelijks bestand tegen de zure maaginhoud. Dit betekent dat iedere keer als maagzuur in contact komt met het weefsel van de slokdarm er klachten ontstaan. Dit gebeurt dan veelal na de maaltijd als grote hoeveelheden maagzuur worden geproduceerd. Ulcus pepticum: Delen van de maagwand kunnen door voortdurende inwerking van het maagzuur en een voortdurend verminderde maagweerstand, zijn beschadigd (ontsteking, zweer). Klachten ontstaan wanneer de maag in rust is ( s nachts). Bij motiliteitsklachten zijn de klachten veelal de hele dag merkbaar. Uiteraard nemen de klachten toe als meer darmactiviteit gewenst is. Dus enige tijd na een maaltijd. De maagmiddelen kunnen worden onderverdeeld in: Antacida Mucosaprotectiva Secretieremmende middelen Motiliteitsbevorderende middelen Vraag 3: Geef bij iedere groep aan hoe de middelen werken. Antacida nemen het teveel aan maagzuur direct weg. Dit kan met behulp van een chemische reactie (bijv. H + en OH - geeft H 2 O, of H + en HCO3 - geeft H 2 O en CO 2 ) of door het direct te binden (bijv. met aluminiumionen). Mucosaprotectiva leggen een beschermde laag over beschadigd maagweefsel Secretieremmende middelen kunnen worden onderverdeeld in: H 2 -receptorantagonisten: Deze blokkeren de histamine 2 receptoren. Het lichaamseigen histamine kan dan niet meer binden waardoor de productie van maagzuur wordt geremd. tdigco04maag01in Pagina 2 van 10

3 Protonpompremmers: Deze blokkeren een enzymsysteem dat de protonpomp wordt genoemd. Dit enzymsysteem is nodig om het in de maagwandcellen (pariëtale cellen) gevormde H + te wisselen met K + in de maag zelf. Deze uitwisseling vindt dan niet meer plaats, het H + komt niet in de maag. In Gastilox zitten de antacida Aluminiumoxide en Magnesiumhydroxide. Vraag 4: Noem twee redenen waarom het verstandig is om Aluminiumoxide en Magnesiumhydroxide met elkaar te combineren. Door de combinatie wordt de hoeveelheid maagzuur door twee effecten verminderd (door middel van een chemische reactie en door middel van binding) De bijwerking van aluminium (obstipatie) wordt opgeheven door de bijwerking van magnesium (laxatie). Gastilox is verkrijgbaar in de vorm van een drank en in de vorm van kauwtabletten. Vraag 5: Waarom zijn er geen gewone tabletten in de handel? Antacida moeten direct in de maag werken. Worden gewone tabletten gebruikt, dan duurt het uiteenvallen in de maag te lang. Vraag 6: Lees op de tekst over Gastilox en geef aan welke informatie jij bij het afleveren aan dhr. Jansma wilt benadrukken. Tekst op Er kan worden gediscussieerd welke informatie van belang is om dit mondeling aan de balie te benadrukken. Er kan worden gedacht over het vermelden dat de tabletten goed moeten worden gekauwd, dat de bijsluiter goed moet worden gelezen, wanneer Gastilox moet worden ingenomen etc. Wat doet dit medicijn en waarbij wordt het gebruikt? Dit geneesmiddel bevat algeldraat en het magnesiumzout magnesiumhydroxide. Algeldraat en de magnesiumzouten magnesiumcarbonaat en magnesiumhydroxide binden maagzuur en neutraliseren hierdoor de maaginhoud. Algeldraat is aluminiumoxide in een vorm die zuur makkelijk kan binden. De combinatie wordt gebruikt bij maagklachten. Het wordt soms ook gebruikt als aanvulling op de behandeling van een maag- of darmzweer. tdigco04maag01in Pagina 3 van 10

4 Maagklachten Er zijn verschillende soorten maagklachten. Het meest komen voor brandend maagzuur, refluxklachten en misselijkheid of een opgeblazen gevoel. Brandend maagzuur of zuurbranden Brandend maagzuur of zuurbranden merkt u aan een zeurderige of scherpe pijn. Deze pijn voelt u vooral vlak na het eten, omdat dan de aanmaak van maagzuur het grootst is. Maagzuur is een vloeistof in de maag die nodig is om voedsel te verteren. Bij te veel maagzuur of bij wondjes op het maagslijmvlies, kunt u last krijgen van dit zuur. Refluxklachten Bij refluxklachten sluit het klepje tussen de slokdarm en de maag niet goed, waardoor maagzuur in de slokdarm komt. Vooral als u ligt of voorover buigt. De slokdarm kan dan geïrriteerd raken. Dit is vooral te merken aan een flinke pijn hoog in de buik of achter het borstbeen. Misselijkheid en een opgeblazen gevoel Maagpijn met misselijkheid en een opgeblazen gevoel wordt ook wel dyspepsie genoemd. Hierbij kunt u last hebben van: zuurbranden, pijn in de bovenbuik, misselijkheid, een opgeblazen gevoel en snelle verzadiging bij het eten. Er is geen duidelijke oorzaak aan te wijzen, meestal gaat het om een combinatie van factoren. Eetgewoonten (te veel, te vet, te snel), overmatig gebruik van koffie, alcohol of sigaretten en stress kunnen een rol spelen. Behandeling Soms helpt het uw eetgewoonten aan te passen. Neem bijvoorbeeld drie tot vijf kleine maaltijden per dag, in plaats van een of twee grote. Vermijd voedsel en drank waar u snel last van krijgt, zoals alcohol of scherpe kruiden. Ook als u stopt met roken kunnen maagklachten verminderen. Ook medicijnen kunnen maagklachten geven. Overleg met uw arts als u denkt dat uw maagklachten door medicijnen komen. Mochten deze adviezen onvoldoende helpen, dan schrijft de arts meestal een medicijn voor dat het maagzuur bindt, zoals algeldraat met een magnesiumzout. Werking Dit medicijn bindt het zuur in de maag. Hierdoor neemt het teveel aan maagzuur af. De pijn vermindert binnen een kwartier. De werking houdt één tot drie uur aan. Klik voor meer informatie over medicijnen bij maagklachten. Maagzweer en darmzweer Verschijnselen Mensen met een maag- of darmzweer (ulcus) hebben vaak een zeurende pijn in de bovenbuik. Meestal is de pijn s nachts het ergst en neemt de pijn af door wat te eten. Soms treedt de pijn echter juist op vlak na het eten. Ook een opgeblazen gevoel, misselijkheid en braken komen voor. Oorzaak Een maag- of darmzweer kan ontstaan als het slijmvlies dat de maagwand bekleedt onvoldoende beschermt tegen het maagzuur. Hierdoor kan maagzuur inwerken op de maagwand en kunnen zweren ontstaan. Mogelijke oorzaken hiervoor zijn de volgende. Gedurende lange tijd te veel maagzuur in de maag. Dit kan het geval zijn als u rookt. Een infectie met een bacterie (Helicobacter pylori). Deze kan zich in de maagwand nestelen en op den duur het maagslijmvlies zodanig irriteren dat een zweertje ontstaat. Maagbeschadigende geneesmiddelen. Voorbeelden hiervan zijn de pijnstiller acetylsalicylzuur en ontstekingsremmende pijnstillers van het NSAID-type (zoals ibuprofen, naproxen, diclofenac en indometacine). Bijnierschorshormonen (corticosteroïden) kunnen bij mensen die eerder een maag- of darmzweer hebben gehad opnieuw een zweer veroorzaken. tdigco04maag01in Pagina 4 van 10

5 Behandeling Bij een maag- of darmzweer schrijft uw arts meestal een ander medicijn voor, namelijk een maagzuurremmer. Bij een maagzuurremmer kan het een of twee dagen duren voordat het effect merkbaar is. De arts kan daarom bovendien deze maagzuurbinder voorschrijven. Dit bindt het aanwezige maagzuur en verlicht de pijn snel, namelijk binnen een kwartier. Werking Dit medicijn bindt het zuur in de maag. Hierdoor neemt het teveel aan maagzuur af. De pijn vermindert binnen een kwartier. De werking houdt één tot drie uur aan. Klik voor meer informatie over medicijnen bij maagzweer en darmzweer. Op welke bijwerkingen moet ik letten? Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven. De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende. Zelden Maagdarmklachten zoals misselijkheid, braken, diarree of juist verstopping. Door dit medicijn kan de ontlasting wit verkleuren. Dit is onschuldig. Zeer zelden bij gebruik van een hoge dosis gedurende meerdere weken Verstoring van de samenstelling van het bloed, zoals te veel aluminium in het bloed. Dit kan zenuwbeschadiging geven, te merken aan geheugenstoornissen, concentratiestoornissen en sufheid. Raadpleeg in dit geval uw arts. Raadpleeg uw arts als u te veel last heeft van één van de bovengenoemde bijwerkingen of als u andere bijwerkingen ervaart waar u zich zorgen over maakt. Hoe moet ik dit medicijn gebruiken?» Instructiefilm: Toedienen van tabletten en capsules Kijk voor de juiste dosering altijd in de bijsluiter of op het etiket van de apotheek. Hoe? Drank in fles: schud de fles goed om voor het gebruik. Kauwtabletten. Kauw de tabletten goed voor u ze doorslikt. Voor een goede zuurbindende werking moet het medicijn fijn verdeeld zijn. tdigco04maag01in Pagina 5 van 10

6 Wanneer? Om maagklachten te voorkomen: neem dit medicijn een uur na elke maaltijd, en voor u gaat slapen. U kunt tussendoor ook een dosis nemen, maar neem het niet vaker dan eens in de twee uur. Bij maagklachten: heeft u niet altijd klachten? Neem dit medicijn dan alleen in bij zuurbranden of pijn. Het werkt binnen een kwartier. Als u ook andere medicijnen gebruikt, let dan op eventuele wisselwerkingen. Vaak moet u een paar uur aanhouden tussen inname van dit medicijn en het andere medicijn. Onder tabblad Wisselwerking leest u bij welke medicijnen dit belangrijk is. Hoe lang? U kunt dit medicijn gebruiken totdat uw klachten verdwenen zijn. Raadpleeg uw arts als u binnen twee weken geen verbetering merkt of als de maagklachten juist verergeren. Gebruik dit medicijn alleen langer dan vier weken achter elkaar als uw arts u dat heeft geadviseerd. Het is namelijk niet uit te sluiten dat er bijwerkingen zijn op de lange termijn. Wat moet ik doen als ik een dosis ben vergeten? De vergeten dosis kunt u alsnog innemen, tenzij het alweer bijna tijd is om te eten. Neem het dan na de maaltijd. Gebruik dit medicijn niet vaker dan eens in de twee uur. Als ik dit medicijn gebruik, mag ik dan... autorijden? Dit medicijn vermindert de rijvaardigheid niet. alcohol drinken? Alcohol irriteert de maag. Daarom is het gebruik van alcohol af te raden. alles eten? U kunt alles eten wat uw maag verdraagt. Bepaalde soorten voedsel zijn echter af te raden als u last heeft van uw maag. Klik voor meer informatie over wat u zelf kunt doen bij maagklachten. Heeft dit medicijn een wisselwerking met andere medicijnen? Veel medicijnen hebben een zure maaginhoud nodig om in het bloed opgenomen te worden. Deze maagzuurbinder vermindert de hoeveelheid zuur in de maag. Hierdoor kunnen andere medicijnen niet goed worden opgenomen en dus niet werken. Bovendien bindt dit medicijn behalve maagzuur ook veel medicijnen, waardoor deze onwerkzaam worden. Gebruik deze medicijnen daarom alleen ruim voor of na het maagzuurbindende medicijn. Per medicijn vindt u welke tijdsperiode veilig is. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje samenstelling. De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende. IJzerbevattende medicijnen, zoals ferrofumaraat, ferrogluconaat, ferrosulfaat of multivitamines met ijzer. Gebruikt u ijzerbevattende medicijnen MET gereguleerde afgifte (te herkennen aan MGA of retard )? U mag dit niet samen met deze maagzuurbinder gebruiken. Overleg met uw arts of een ijzerbevattend medicijn ZONDER gereguleerde afgifte voor u mogelijk is. Gebruikt u ijzerbevattende medicijnen ZONDER gereguleerde afgifte. Neem het medicijn met ijzer minimaal twee uur voor deze maagzuurbinder. Het beste kunt u het ijzer een uur voor het eten nemen en de maagzuurbinder een uur erna. tdigco04maag01in Pagina 6 van 10

7 De antischimmelmiddelen ketoconazol en itraconazol. Deze antischimmelmiddelen hebben een zure maaginhoud nodig om in het bloed te worden opgenomen. Deze maagzuurbinder vermindert juist de hoeveelheid zuur in de maag, waardoor te weinig van de antischimmelmiddelen in het bloed komt. Neem deze antischimmelmiddelen minimaal twee uur voorde maagzuurbinder. Deze wisselwerking is niet van toepassing voor de drank met itraconazol. Voor deze drank is geen zure maaginhoud nodig. De schildklierhormonen levothyroxine en liothyronine. Penicillamine, meestal gebruikt bij reuma en de ziekte van Wilson. Neem deze medicijnen minstens twee uur vóór of vier uur na de maagzuurbinder. Medicijnen tegen botontkalking: alendroninezuur, clodroninezuur, etidroninezuur, ibandroninezuur, risedroninezuur en tiludroninezuur. Neem deze medicijnen minstens een half uur vóór de maagzuurbinder in. Antibiotica van het chinolon-type: ciprofloxacine, levofloxacine, norfloxacine, ofloxacine, pipemidinezuur. Neem deze antibiotica minstens vier uur vóór de maagzuurbinder. Antibiotica van het cefalosporine-type, zoals cefuroxim en antibiotica van het tetracycline type, zoals doxycycline, minocycline, demeclocycline en tetracycline. Overleg met uw arts of een ander antibioticum voor u mogelijk is. Zo niet, neem deze medicijnen dan minstens twee uur vóór de maagzuurbinder. Medicijnen tegen hiv en aids: atazanavir, indinavir, nelfinavir en tipranavir. De medicijnen tegen kanker dasatinib, erlotinib, gefitinib en lapatinib. Neem deze medicijnen minstens twee uur vóór of twee uur na de maagzuurbinder. Anders wordt deze medicijnen niet goed opgenomen. Het afweeronderdrukkende medicijn mycofenolzuur mag u niet samen met deze maagzuurbinder gebruiken. Uw arts zal u een ander medicijn tegen overtollig maagzuur voorschrijven. Ulipristal, een morning-afterpil. De maagzuurbinder kan de betrouwbaarheid van deze morning-afterpil verminderen. Overleg hierover met uw arts. Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts. Uw apotheker kan u precies vertellen hoeveel tijd er tussen de verschillende medicijnen moet zijn en kan voor u een innameschema maken. Wordt het innameschema in uw situatie te lastig, overleg dan met uw arts. Misschien kan deze één van beide medicijnen vervangen door een medicijn dat u wel samen mag gebruiken. Kan ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef? U kunt dit medicijn veilig gebruiken. Het wordt al jarenlang gebruikt door zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, zonder nadelige gevolgen voor het kind. Wilt u het maagzuurbindend medicijn langer dan twee weken gebruiken tijdens de borstvoeding? Overleg dan eerst met uw arts. Kan ik zomaar met dit medicijn stoppen? U kunt op elk moment in één keer met het gebruik van dit medicijn stoppen. Recept nodig en welke toedieningsvormen? De combinatie van algeldraat met een magnesiumzout wordt zeker al sinds 1960 toegepast. De combinatie van algeldraat met het magnesiumzout magnesiumcarbonaat is zonder recept verkrijgbaar in tabletten onder de merknaam Regla ph. De combinatie van algeldraat met het magnesiumzout magnesiumhydroxide is zonder recept verkrijgbaar onder de merknaam Maalox en het merkloze Antagel. Het is te verkrijgen in drank en kauwtabletten. tdigco04maag01in Pagina 7 van 10

8 Vraag 7: Welke geneesmiddelen kunnen maagklachten geven? Bijvoorbeeld NSAID s, corticosteroïden, bisfosfonaten. Vraag 8: Waarom moeten de capsules zonder kauwen worden ingenomen? In het algemeen moeten capsules heel worden doorgeslikt. Als ze bij omeprazol worden gekauwd, bestaat de kans dat de enteric coated bolletjes worden stukgekauwd. Het omeprazol komt dan in de maag vrij en wordt daar geactiveerd. Gevolg is dat het geactiveerde omeprazol dan niet meer in de maagwandcellen komt, waar het moet werken. Pantopac Vraag 9: Wat is het gebruik volgens de bijsluiter? Samenstelling Combinatieverpakking: 1. Amoxicilline (als 3-water): tablet omhuld 1000 mg - 14 st. 2. Claritromycine: tablet omhuld 500 mg - 14 st. 3. Pantoprazol (als Na-zout-1.5-water): tablet maagsapresistent 40 mg - 14 st. De gebruikelijke dosering is (bijsluiter): 2 maal per dag 1 tablet pantoprazol, 1 tablet amoxicilline en 1 tablet claritromycine. Dosering (KNMP Kennisbank) Oraal: volwassenen 1 tablet amoxicilline, 1 tablet claritromycine en 1 tablet pantoprazol 2x per dag 's morgens 1 uur voor het ontbijt en 's avonds voor het eten gedurende 7 dagen, eventueel gedurende 14 dagen. Vraag 10: Waarvoor wordt PantoPAC voorgeschreven? Toepassing Geregistreerd: eradicatie van Helicobacter pylori. Vraag 11: Waarom moet Ulcogant voor de maaltijd worden ingenomen? De beschermende laag moet zijn gevormd als het teveel aan maagzuur wordt gevormd. Dus innemen ½ uur voor de maaltijd. tdigco04maag01in Pagina 8 van 10

9 Vraag 12: Waarom zou de therapietrouw zo laag zijn? Het is moeilijk om iedere keer ½ uur voor de maaltijd te bedenken dat Ulcogant moet worden ingenomen. Wordt dus makkelijk vergeten. Tot voor kort kon bij patiënten met een opgeblazen gevoel ook domperidon worden gebruikt. Tegenwoordig mag dit geneesmiddel alleen kortdurend bij misselijkheid worden voorgeschreven. Vraag 13: Waarom is het belangrijk bij een vraag als heeft u iets tegen de WHAM vragen te stellen? In het algemeen verloopt een gesprek goed als eerst de nodige informatie wordt ingewonnen (naast het inwinnen van nodige informatie ga je op deze manier serieus op de zorgvraag in). Daarna kan zo nodig kort worden samengevat om vervolgens informatie en een goed advies te geven. Vraag 14: Maak voor jezelf een overzicht van welke middelen je adviseert: Bij incidentele maagklachten Bij maagklachten die langere tijd gedurende de dag of de nacht aanhouden Bij misselijkheid en een opgeblazen gevoel Incidentele maagklachten: ALGELDRAAT/MAGNESIUMZOUT Maagklachten die langere tijd aanhouden: FAMOTIDINE RANITIDINE OMEPRAZOL PANTOPRAZOL Misselijkheid en een opgeblazen gevoel: DOMPERIDON (mag alleen nog kortdurend bij misselijkheid worden gebruikt) tdigco04maag01in Pagina 9 van 10

10 Vraag 15: Waarom is het belangrijk om bij maagklachten die langere tijd gedurende de dag of de nacht aanhouden terughoudend te zijn met zelfmedicatie? In het algemeen is het zinvol om bij langdurige klachten (ongeveer 14 dagen) een arts te raadplegen. Komen de maagklachten gedurende de nacht voor, dan is er wellicht sprake van een ulcus. Vraag 16: Waarom is het belangrijk om te weten of een patiënt zwanger is of niet? Als je weet dat een patiënt zwanger is, kan dit wellicht de oorzaak van de maagklacht zijn. In de handverkoop adviseert men de meeste vrij verkrijgbare maagmiddelen niet te gebruiken tijdens de periode van zwangerschap. Vraag 17: Welk advies geef je en waarom. Je geeft het advies om contact op te nemen met de dokter. Er kan sprake zijn van angina pectoris (hartkramp). Je kan aangeven dat de beschreven klachten ook andere oorzaken kan hebben en de meest gebruikte middelen niet helpen. Daarna kan worden aangegeven dat de arts veel meer mogelijkheden heeft om de klacht van de patiënt doeltreffend te behandelen. tdigco04maag01in Pagina 10 van 10