SpiegelTrainer een mooi beroep

Transcriptie

1 Bets Engel SpiegelTrainer een mooi beroep Achtergrond en ondergrond van het spiegelen met honden

2 Samen delen is samen helen Het liefst wil ik over de hele wereld uitroepen hoe bijzonder de interactie tussen mens en dier, dus ook tussen mens en hond, is en hoeveel wij kunnen leren van honden! Wat mij betreft kunnen er niet genoeg spiegelaars komen om dat uit te dragen! Om aan deze wens tegemoet te komen, stelt ik een digitale versie van het boek ter beschikking. Deze digitale versie betreft de hoofdtekst van het boek SpiegelTrainer een Mooi Beroep. Als je de complete tekst inclusief bijlages wilt ontvangen dan kun je nog steeds het originele boek bestellen door het invullen van het aanvraagformulier dat je kunt vinden op de website van Hondenspiegel. ( Ik stelt deze digitale versie kosteloos beschikbaar. Ik waardeer het echter zeer als je als kleine tegenprestatie een donatie wil doen aan: Stichting Contact Hond ( Mocht je het digitale boek willen verspreiden binnen je eigen netwerk, geef deze tip dan alsjeblieft mee aan de ontvangers. Bets Engel

3 Vuollerim Zweden 2012 voor de Nederlandse taal Bets Engel: Alle rechten voorbehouden Foto s: Daan van Gelooven Omslag ontwerp: Daan van Gelooven Typografie van deze E-uitgave: Daan van Gelooven ISBN: Dit is een uitgave van Bets Engel 3

4 Inhoud Voorwoord... 8 Dankwoord Hoe het begon Het ontstaan van Hondenspiegel Het sprookje begon zo Wat is Spiegelen Spiegelen een bijzondere vorm van ervaringsleren Toepassing en voorbeelden van diverse soorten spiegelingen Spiegeling naar aanleiding van een persoonlijke wens tot bewustwording Spiegeling als assessmentmethode Spiegeling als hulp bij teambuilding Spiegeling als aanvulling op - of als onderdeel van - een langer coachings - of trainingstraject Spiegeling naast verschillende vormen van begeleiding zoals therapie en councelling Spiegeling als relatietherapie Spiegeling voor ouders en opvoeders met een opvoedingsvraag Spiegeling als onderdeel zijn van een (bedrijfs)uitje, bijeenkomst of zo maar een feestje Spiegeling als cadeautje Spiegeling als kinderfeestje Spiegeling als kennismaking op een manifestatie

5 4. De pijlers van het spiegelen Het waarnemen Het motiveren Enige toelichting op het leerproces van de hond Spiegelen met nadruk op waarnemingssystemen en waardering De randvoorwaarden voor het spiegelen De locatie Inzicht in mezelf en in mensengedrag Kwaliteiten Kennis en kunde Ervaring met honden en hondentaal Leren de veiligheid te waarborgen Leren omgaan met feedback Onze hondenroedel en nog meer De nestors van de hondenroedel Het wensenlijstje Het C V De accommodatie De socialisatie De training en ons leiderschap Parallellen tussen hondengedrag en mensengedrag Medewerker Hond De mensen Verschillende cliënten verschillende karakters

6 7. De verschillende onderdelen van een spiegeling Het oriënterende gesprek Het programma Programmaonderdelen aan de hand van casussen De intake Het leerdoel Het leerdoel bij een teamspiegeling Het leerdoel bij een persoonlijke spiegeling De hond uitzoeken of toewijzen De opdrachten Bij de opdrachten hoort een spel moment Het resultaat De volgende stap De afronding Aandachtspunten om de spiegeling goed te laten verlopen Het voorbereiden De afwisseling De praktische toepassing van het geleerde De tijd bewaken De zakelijke aspecten Het ondernemerschap Netwerken en acquireren Spiegelen met honden versus het spiegelen met paarden en andere dieren

7 Spiegelen met paarden Spiegelen met andere dieren Spiegelen met honden Tot slot Enkele punten van overweging Met spiegelen gebeurt altijd iets! Handige adressen en tips Literatuur PS

8 VOORWOORD Het idee van het spiegelen met honden ontstond destijds spontaan in mijn eigen hondenschool Braaf, waar we veel aandacht hadden voor de interactie tussen mens en hond en hun manier van communiceren. Ik mag dus wel stellen dat ik aan de wieg van het spiegelen met honden heb gestaan en Hondenspiegel op de wereld heb gezet. Hondenspiegel zag het licht rond Het spiegelen met paarden was in die tijd een curiositeit. Wel werd al met paarden gefluisterd. Nu, anno 2012, is het spiegelen met paarden algemeen bekend en krijgt het spiegelen met honden steeds meer bekendheid. Veel van de mensen die nu spiegelen met honden zijn ooit begonnen bij Hondenspiegel. Dat maakt me blij. Het liefst wil ik over de hele wereld uitroepen hoe bijzonder de interactie tussen mens en dier, dus ook tussen mens en hond, is en hoeveel wij kunnen leren van honden! Wat mij betreft kunnen er niet genoeg spiegelaars komen om dat uit te dragen! Het spiegelen met honden kan, behalve dat het leuk is, soms ook heel diep gaan. Diepgaand spiegelen vergt inzicht en bewustzijn. Om deze reden wilde ik graag meer weten over de interactieprocessen om me heen. Ik ben allerlei opleidingen gaan volgen om deze nieuwsgierigheid te bevredigen. Het betekende ook dat ik wel naar mezelf móest kijken! Dit was soms eng en tegelijk opwindend. Maar mijn leven werd er rijker door en mijn wereld als het ware groter. Ik besef hoe heerlijk het was dat ik dankzij de goede baan van mijn man en maatje Boudewijn kon spelen, ontdekken en soms gevoelig vallen of mijn kop stoten. Daarna kon ik vervolgens opstaan, mijn builen betasten en weer verder gaan met ontdekken. Ik schrijf in dit boek regelmatig over wij. Ik heb het dan over alle mensen die samen met mij, als SpiegelTrainer, meegespiegeld hebben tijdens de vele cursussen, trainingen, workshops en korte spiegelsessies gedurende twaalf jaar Hondenspiegel. In het begin werkte ik samen met Sarah Kettner 8

9 die werkzaam was op mijn hondenschool Braaf. Met onze gezamenlijke creativiteit en ons enthousiasme maakten we Hondenspiegel tot een bedrijf. Jarenlang werkte ik samen met Boudewijn. Toen kwamen Corien Vallinga en Daan van Gelooven. In Corien en Daan hebben we onze opvolgers gevonden. Zij namen naast mijn hondenschool Braaf en Hondenspiegel ook de zorg voor de roedel over toen Boudewijn en ik vol vertrouwen vertrokken naar Zweeds Lapland om daar te gaan genieten van de rust en ons pensioen. De oorspronkelijke hondenroedel bestaat op dit moment nog uit de vier ouwetjes Tété, Zaza, Bayke en Joya. De andere honden zijn reeds, vergezeld van onze dank, vertrokken naar de eeuwige jachtvelden. Iedere hond heeft iets toegevoegd aan mijn bewustwording en iedere hond heeft een plekje in mijn hart. De huidige roedel is verjongd door de honden die Daan en Corien er aan toegevoegd hebben. Hier, in de eindeloze stilte van Lapland, genieten we van het basale leven. We vinden hier rust, ruimte, stilte, natuur en een tijdloze tijd. Dit alles biedt mij de gelegenheid om me regelmatig te spiegelen aan onze twee relaxte en tevreden Newfoundlander teefjes. De één lijkt op Boudewijn en de ander op mij. Ze zijn niet getraind op commando s; die hebben we achter ons gelaten. De honden zijn helemaal niet onder de indruk van de vele woorden waarin ik onduidelijk verweef wat ik van ze wil. Meestal leuter ik over zaken als de schoonheid van het water, over dat het sneeuwt of dat de zon zo lekker schijnt. Of dat ik zo blij ben dat ik ze bij 36 graden toch uit moét laten. Nee, de dames gehoorzamen alleen als ik congruent ben in mijn lichaamstaal en woorden; alleen omdat ze weten dat er een ruime beloning in de vorm van knuffels en brokjes tegenover staat. In dit boek beschrijf ik wat wij, SpiegelTrainers van het eerste uur, onder spiegelen verstaan, wat wij ermee bereikten en wie wij spiegelden. 9

10 Ik vertel over de verschillende vormen van spiegelen die wij gebruikten. Ik geef aan wat er nodig is op persoonlijk en fysiek vlak om dat alles te kunnen doen. Als SpiegelTrainer moet men beschikken over bepaalde kwaliteiten, kennis en kunde. Ik beschrijf met welke karakters van cliënten wij zoal te maken kregen Verder beschrijf ik wat spiegelen in onze ogen zo bijzonder maakt en welke toepassingsmogelijkheden en resultaten wij ontdekten en hebben ervaren. Aan de hand van de beschreven casussen kun je de essentie van een aantal spiegelingen van Hondenspiegel meebeleven. Ik beschrijf eveneens in grote lijnen enkele opdrachten en wat daaruit voortgekomen is aan resultaten zodat je een idee krijgt van hoe bij ons een spiegeling verliep. Misschien heb je behoefte aan een overzicht? Achterin onder Appendix vind je een verzameling van rijtjes. Deze omvatten, onder andere, dingen die je kunt doen ter ondersteuning van jezelf, de hond en de cliënt. Ook vind je een rugzak met opdrachten die je kunt gebruiken bij een spiegeling, een hulpje bij het stellen van vragen en algemeen nuttige informatie. Mijn oorspronkelijke uitgangspunt was een leerboek vol met wijze raad voor anderen; het werd een herbeleving van het Hondenspiegel tijdperk voor mezelf. Ik vond het heerlijk om op deze manier met voldoening terug en tevens vooruit te kijken. Het spiegelen met dieren begint zijn plaats in te nemen als een erkend waardevolle methode die ingezet kan worden voor persoonlijke ontwikkeling. Het zal steeds minder gebeuren dat men aarzelend op een beurs vraagt of het wel professioneel is. Het principe van het spiegelen zal in grote lijnen hetzelfde blijven. Mijn wens is dat anderen op dit principe kunnen voortbouwen! Ik heb ook mezelf een dienst bewezen door dit boek te schrijven. Hiermee is de afronding van mijn tijdperk Hondenspiegel een feit geworden. Ik hoop dat mensen die het vak van SpiegelTrainer gaan beoefenen na het lezen van dit boek tot de conclusie komen dat minstens één van de wielen 10

11 die ze wilden gaan uitvinden al voor hen uitgevonden is. Dat scheelt een hoop energie, toch? Om toch nog wat tegemoet te komen aan de docent in mij die het heerlijk vindt om door te geven, vind je in de Appendix wat wijsheid en praktische rijtjes. De beschreven ervaringen en inzichten in dit boek zijn de mijne. Met de nadruk op mijne. 11

12 DANKWOORD Hoeveel uur had één dag vroeger? Waren het er echt maar 24? Ik kan in verbazing terugkijken. Gezin, huishouden en (moes)tuin, een hondenschool, het geven van therapie en gedragsconsulten, het volgen van opleidingen, de verzorging van 13 honden en Hondenspiegel: Hoe heb ik dat ooit in die 24 uur voor elkaar kunnen krijgen? Juist! Met hulp. Hulp die ik vroeg en kreeg van de mensen die op de hondenschool werkten en van de vele stagiaires die ik met veel plezier begeleidde. Hiervoor ben ik hen heel dankbaar! En altijd aanwezig op de achtergrond wat betreft de hondenschool en op de voorgrond wat betreft Hondenspiegel was daar Boudewijn. Hij trok regelmatig aan de rem en liet mij mijn vrije tijd inplannen in de agenda. Wat heb ik genoten! Zweden, mei 2012 Bets Engel Sanden Vuollerim betska@bredband2.com 12

13 1. HOE HET BEGON HET ONTSTAAN VAN HONDENSPIEGEL Hondenspiegel is ontstaan en ontwikkeld op basis van praktisch intuitief inzicht en een toevallige samenloop van omstandigheden. Het begon in het jaar 1998 als een samengaan van werk en hobby. Ik was hondentrainer en had mijn hondenschool Braaf aan huis. Boudewijn, mijn man, was loopbaanen outplacementconsulent en ontving zijn cliënten bij ons thuis. Ik had tijdens mijn werk op de hondenschool al spoedig ontdekt dat het niet ging om het trainen van de hond maar dat het eigenlijk ging om het trainen van hun mens. Het bleek dat als de mensen hun gedrag veranderden dat de honden met hen mee veranderden. Het viel mij ook op dat het meestal de vrouwen waren die op de training kwamen. Werden ze soms door hun mannen gestuurd? Tot mijn verbazing en vreugde bleek dat het aantal mannen dat in de loop van zo n cursus toch met hun vrouw meekwam, toenam. Ik wilde daar het mijne van weten. Toen ik tijdens één van de trainingen informeerde wat de motivatie was van de mannen om mee te komen, zei één van hen: Ik wil hier wel eens een kijkje nemen om erachter te komen waarom moeder de vrouw zo verandert. Ze doet de laatste tijd nogal bazig en niet alleen tegen de hond. Bovendien begint ze steeds vaker nee tegen mij en anderen te zeggen. Bij mij ging er een licht op. Ik kreeg een bevestiging van wat ik onbewust al wist: Als een mens zijn gedrag verandert en leiding gaat geven, verandert het gedrag van de hond ook want die past zich aan. Maar dat niet alleen. Als iemand zijn gedrag verandert, merken de mensen in de omgeving dat ook. Nieuwsgierig als ik ben, ging ik bewuster onderzoeken. Zouden gedragsveranderingen bij de baas werkelijk gedragsveranderingen bij de hond te weeg brengen? Zou het gedrag van de hond iets kunnen vertellen over het gedrag van de mens? En kan een hond een mens helpen om zich te ontwikkelen? Dat was opwindend voor me! Het leek een sprookje en het werd een droom die uitkwam. 13

14 HET SPROOKJE BEGON ZO Er was eens, nog niet zo lang geleden, een hondentrainster die een grote zwarte hond had. Zo n lobbes met veel zacht haar, een hele lieve rustige blik in de ogen en een enorme wijze uitstraling. Er was ook eens een man die verleerd had om zichzelf te zijn. Hij had zo vaak verdriet ervaren en zich zo vaak vergist in de mensen om hem heen, dat hij niemand meer vertrouwde en zich in zichzelf opsloot. Men vond hem een eenzaam, gesloten en zwaar op de hand zijnde mens. De Man moest echter werken voor zijn boterham en in zijn werk had hij veel te maken met andere mensen. Daardoor kreeg hij er last van dat hij zich zo in zichzelf opsloot en geen contact meer maakte. Hij werd buitengesloten en voelde zich o zo eenzaam. Zijn werk ging daardoor ook niet meer goed en hij ging hulp zoeken want ja, die boterham moest er toch ook zijn. Zijn Raadgever was de man van de Hondentrainster. De Hondentrainster was met haar grote zwarte wijze Hond wat oefeningen aan het doen op het veld. De Man, die toevallig langs kwam op weg naar zijn Raadgever stopte even om te kijken. De grote zwarte wijze Hond had al gauw in de gaten dat hier werk te doen was. Hij liep naar de Man toe en ging, als vanzelfsprekend, rustig naast hem staan. De Hond was net zó groot dat zijn grote zwarte brede kop onder de hand van de Man paste en voordat de Man het zelf in de gaten had, stond hij de Hond te aaien. De Hond, die grote zwarte wijze hond, bleef een poosje rustig staan en deed toen een stapje vooruit. De Man deed ook een stapje vooruit omdat hij toevallig nog zijn hand op de kop had en aan het aaien was. Zo liep hij een stapje mee en nog één en nog één. Dit gebeurde nog een paar keer en voordat de Man het in de gaten had liep hij samen met de Hond een rondje op het veld. De Raadgever kwam aanlopen omdat hij zich afvroeg waar de Man bleef; ze hadden immers een afspraak. De Trainster en hij stonden stil toe te kijken. Zij 14

15 wisten hoe wijs de grote zwarte Hond was. Toen, na het derde rondje op het veld, leek het of de Man wakker werd uit een diepe slaap. Hij pakte de lange zwarte haren op de rug van de wijze Hond en lachte. Hij láchte! Het was een intense stralende lach, die alleen bedoeld was voor hemzelf en de Hond. Kom nog maar eens terug, zei de Trainster. En ja hoor, de Man kwam terug en nog eens en nog eens. Hij genoot van het samenzijn met de wijze Hond en de Hond genoot van het samenzijn met de Man. Na een paar keer waren ze samen aan het spelen op het veld, écht spelen! Ze rollebolden als kinderen over het veld en renden achter elkaar aan in een spelletje van pak me dan als je kan. De Man schaterde een èchte schaterlach die niet alleen bedoeld was voor hem en voor de Hond, maar ook voor de Trainster en zijn Raadgever. Dat was contact! De Trainster en de Raadgever gingen zich, beetje bij beetje, mengen in het spel en na een poosje speelden ze allemaal samen; de eenzame Man, de wijze Hond, de blije Trainster en de tevreden Raadgever. De Trainster was ontroerd en blij omdat ze ontdekt had hoeveel een wijze hond kan betekenen voor een eenzame man. Een beter voorbeeld van speelsheid en van diepgaande gevoelens van contact is er niet, toch? En zo werd Hondenspiegel geboren in het jaar

16 2. WAT IS SPIEGELEN Spiegelen gaat over communicatie, motivatie en je eigen rol daarin. Tijdens het spiegelen wordt vaak onbewust gedrag bewust gemaakt en de gevolgen en of de veranderingen daarvan ervaren. Spiegelen gaat over ervaringsleren. Ik kijk vluchtig in de spiegel en zie dat ik kringen onder mijn ogen heb. Normaal doe ik dat niet, maar nu sta ik even stil bij wat ik zie. Ik merk dat ik meer zie dan alleen mijn uiterlijk. Ik zie als het ware een diepere laag. Ik vraag me af hoe kom ik aan die kringen en wat ga ik er aan doen. Ik kom tot de conclusie dat ik slecht slaap omdat ik te druk ben in mijn leven. Eigenlijk ben ik nu al heel goed bezig door me dit af te vragen. Maar ik wil meer. Ik wil weten waarom ik te druk ben en wat ik daaraan zou kunnen doen. De spiegel zwijgt. Nu is het tijd om een spiegeling te doen met een hond want... een hond geeft me antwoord op mijn vragen! Een ander mens zou misschien ook antwoord op mijn vragen kunnen geven, maar doet dat vaak niet. Ik zou ook met mijn partner of goede vrienden kunnen praten. Ik zou ook in therapie kunnen gaan of een paar coachsessies doen maar ik kies voor de honden. Door in hun spiegel te kijken wordt mijn gedrag kristalhelder en versterkt of vergroot. Dat kan heel lachwekkend zijn en ook heel confronterend maar zeker eerlijk en onbevooroordeeld. Ik weet dat ik duidelijkheid krijg over waarom ik dingen doe zoals ik ze doe. En... een spiegeling hoeft het praten en het krijgen van hulp van anderen niet uit te sluiten. Het één zou het effect van het ander zelfs kunnen versterken! Ik besef na de spiegeling dat ik er moeite mee heb om aan anderen om hulp te vragen. Mede daarom heb ik het te druk. 16

17 SPIEGELEN EEN BIJZONDERE VORM VAN ERVARINGSLEREN Veel trainingen zijn vooral gericht op het opnemen van kennis. Ik heb daar moeite mee want ik moet eerst doén voordat ik kennis kan opnemen. Iedereen leert op zijn eigen manier. Het mooie van het spiegelen met honden is dat je als SpiegelTrainer met een cliënt kunt werken aan diens bewustwording op de manier die het beste bij hem past en die hem het meeste aanspreekt. De één wil bijvoorbeeld eerst weten en dan pas doen; de ander wil eerst doen en dan pas de kennis verwerven en de volgende wil eerst een voorbeeld zien en het dan nadoen. Dit alles heeft te maken met de voorkeur van iemands manier van waarnemen en leren. (Appendix) Hoe dan ook, het gaat ons er om dat de cliënt praktische ervaringen opdoet tijdens de spiegeling en deze ervaringen zo integreert dat hij ze thuis kan gebruiken. De eerste spiegelingen van Hondenspiegel waren ontworpen als een driedaagse training; een combinatie van spiegelen met honden en het Transformatiespel (Appendix). De deelnemers werkten alle dagen met dezelfde hond. De opzet van deze drie dagen was als volgt: De eerste dag spiegelen om te ontdekken en om te komen tot een leerdoel. De tweede dag bestond uit het werken met de honden en het Transformatiespel om er achter te komen wat in mijn persoon veroorzaakt mijn gedrag en hoe kan ik het anders doen. De derde dag gingen we spiegelen om het effect van de verandering in het gedrag te bekijken en te integreren. In de avonduren bekeken we de video opnamen van de afgelopen dag. Drie dagen bleken echter meestal niet haalbaar; te kostbaar en te tijdrovend. Daarom brachten we de spiegeling terug naar, gewoonlijk, één of twee dagdelen. 17

18 3. TOEPASSING EN VOORBEELDEN VAN DIVERSE SOORTEN SPIEGELINGEN In dit hoofdstuk beschrijf ik, aan de hand van casussen, op welke manieren wij het spiegelen hebben opgezet. Onderaan elke casus vind je commentaar waarin ook losse eindjes worden vastgeknoopt. Het spiegelen kan iemand bewust maken van een bepaald gedrag of van een patroon dat hem of haar last bezorgt. Juist een gewenst gedragspatroon kan gespiegeld worden waardoor het versterkt wordt. Het spiegelen met honden biedt de mogelijkheid om heel snel het effect van een bepaald gedrag te tonen. Daarna is het mogelijk het ongewenste en het gewenste gedrag af te wisselen en resultaten te vergelijken. Dit werkt verhelderend, bevestigend en stimulerend. De gewenste veranderingen kunnen worden doorgezet in thuissituaties. Het spiegelen kan dus voor velerlei doeleinden en in talrijke uiteenlopende settings toegepast worden. Bij het oriënterende gesprek voor de spiegeling komt de insteek naar voren. Bij de intake is de spiegeling begonnen en wordt nader kennisgemaakt en besproken waar men aan wil werken. In het leerdoel formuleert men waar men aan gaat werken; dat is de focus en de rode draad tijdens de spiegeling. Hierover meer in Hoofdstuk 7. De casussen van spiegelingen die ik ter illustratie en verduidelijking beschrijf, hebben steeds dezelfde structuur: Intake, leerdoel, de hond, de opdrachten, de volgende stap en de eindevaluatie en, meestal, commentaar. 18

19 SPIEGELING NAAR AANLEIDING VAN EEN PERSOONLIJKE WENS TOT BEWUSTWORDING Voor persoonlijke bewustwording kan men een privéspiegeling doen; één persoon op één trainer. Meestal is dan een paar uur of een halve dag voldoende. Men kan ook met een persoonlijk leerdoel spiegelen binnen een groep. Dit neemt dan meestal een hele dag in beslag. De interactie van de groepsleden, soms juist omdat ze niet met elkaar bekend zijn, kan een enorme toegevoegde waarde hebben. Eén en ander is echter altijd afhankelijk van de vraag van een opdrachtgever! Bij een groep zetten we vaak meer dan één hond in. Het gebruik van meer honden heeft ook consequenties. Omdat we een dergelijke spiegeling liever niet alleen doen, hebben we hulp nodig van een medetrainer of een hondenhulp. Ook moeten we in geval van een groep mensen zorgen voor een locatie waar iedereen genoeg de ruimte heeft. De intake: Arie is directeur van een bedrijf. Hij is een keurig verzorgde heer die een hand geeft met gestrekte arm. Hij zegt dat hij er last van heeft dat hij merkt dat mensen op een afstand blijven. Dat voelt eenzaam. Hij neemt op persoonlijke titel deel aan een groepsspiegeling met onbekenden. Het leerdoel: Ik wil weten waardoor men naar mij toe zo afstandelijk is. De hond: Arie zegt te gruwen van grote langharige honden omdat ze vies zijn. Wij wijzen hem daarom de grote ruwharige Ierse wolfshond toe. Clannad is een gevoelshond en vindt niets heerlijker dan dat ze geaaid wordt. Ze probeert dan ook steeds lichamelijk contact te maken. De opdrachten: 19

20 De eerste opdracht is om contact te maken met Clannad. Arie wil niets met haar te maken hebben en blijft op afstand omdat hij haar vies vindt. Desgevraagd vertelt Arie dat zijn moeder hem vanaf zijn vroege jeugd verteld heeft dat honden (en mensen) vies zijn en dat hij ze het liefst op een afstand moet houden. Hij mocht zich niet vies maken en moest vaak zijn handen wassen. Hij vertelt dat hij zich als kind al eenzaam voelde en enorm verlangde naar een boxer. Daarom stimuleren wij Arie nog eens om contact te maken met Clannad. Ineens zakt hij door zijn knieën en begint haar met tranen in zijn ogen te aaien. Clannad laat zich graag aaien! Vervolgens laat zij zich bovenop hem vallen en rollen ze samen over de grond. Arie lacht en geniet. Als hij opstaat met zijn keurige kleding gekreukeld en vol takjes, blaadjes en vuiligheid neemt hij niet eens de moeite om zich af te kloppen. Tijdens de rest van de dag zijn de opdrachten bevestigend voor het maken van contact. De opdrachten bestaan o.a. uit het borstelen van Clannad inclusief haar vieze natte baard en bij de honden van de andere cursisten op de grond gaan zitten. Arie laat zich door de honden besnuffelen en zijn handen aflikken. Het resultaat: Arie kon ervaren hoe het voelde om contact te maken en zich te laten benaderen. Hij werd er zich van bewust dat vies niet van hem is, maar van zijn moeder. De volgende stap: Ik ga aan het eind van iedere dag een paar minuten nemen om me bewust te worden van hoe ik die dag contact heb gemaakt. De eindvaluatie: Arie straalt maar zegt niet zoveel. Bij het afscheid geeft een verkreukelde Arie alle medecursisten een grote lach en een echte hand en alle honden een 20

21 knuffel. Hij gaat naar huis met een foto van Clannad om hem er aan te helpen herinneren dat contact maken fijn is en niet vies. Commentaar: Uit angst om vies te worden hield Arie afstand en sloot hij zich emotioneel af. Dit belemmerde het maken van contact met anderen. Het fysieke contact met de hond maakte bij Arie veel emoties los. Iemand kan tijdens een spiegeling in heftige emoties terecht komen! Het was voor mij persoonlijk een prettig en veilig gevoel dat ik hier mee had leren omgaan in mijn opleiding tot therapeut. Hoewel een cliënt gewoonlijk niet dieper in zijn emoties gaat dan de situatie toelaat, kan het gebeuren dat de emoties zo hoog oplopen dat je moet ingrijpen. Wij vonden het belangrijk te weten dat we mensen in onze omgeving hadden aan wie we raad konden vragen of naar konden doorverwijzen. Je wist immers nooit zeker of dat nodig zou zijn. 21

22 SPIEGELING ALS ASSESSMENTMETHODE Onze ervaring is dat er door een spiegeling in korte tijd naar voren kan komen welke capaciteiten en kwaliteiten een persoon heeft en of hij hier al of niet gebruik van maakt. Deze ervaring wordt keer op keer bevestigd door de reacties die we krijgen als we zo n assessment hadden gedaan. Soms werkten we als onderdeel van een groter geheel, soms betrof het een één op één spiegeling. Bij de volgende casus werden we ingehuurd door een assessmentbureau als eindonderdeel van een meerdaagse assessment voor medewerkers van buitenlandse bedrijven. We werkten twee uur met de groep op een open locatie. In deze casus wordt één van de deelnemers naar voren gehaald. De intake: De deelnemers weten niet dat ze met honden gaan werken. De eigen trainers zijn als toeschouwers aanwezig, maar interfereren niet. Voor Karel blijkt het werken met honden een probleem te zijn. Hij houdt van honden maar is (fysiek) allergisch voor ze. Karel beaamt dat hij op het bedrijf ook mensen krijgt waar hij allergisch voor is. Het leerdoel: Wij geven Karel vanwege zijn allergie, het leerdoel: Zoveel mogelijk met de hond in contact zijn en toch afstand houden. De hond: Wij wijzen aan Karel Zaza de opdringerige, aanhankelijke, drukke, blafferige cockerspaniël toe. Wij wijzen deze hond toe omdat ze uitermate opdringerig en lichamelijk kan zijn als men dat toelaat. Ze zal naar ons idee een bijzonder grote uitdaging zijn. 22

23 De opdrachten: Karel krijgt de opdracht om kennis te maken, te spelen en haar aandacht te krijgen zonder de hond aan te raken. Karel krijgt alles voor elkaar en Zaza is één en al aandacht en ook nog eens stil. Het is prachtig hoe deze man in alle rust de hond vanaf een afstand laat doen wat hij wil! Het resultaat: Het bleek dat Karel uitstekend in staat was om met een opdringerige hond een bijzonder goed contact op te bouwen en toch afstand te bewaren. Karel was heel duidelijk in het aangeven van zijn grenzen zonder het contact te verliezen. Hij was in staat om op afstand iemands aandacht te winnen. De volgende stap: Geen. De medewerkers van het assessmentbureau namen het verder over. De eindevaluatie: De korte spiegeling bleek een bevestiging van wat men te weten was gekomen in de afgelopen dagen door middel van de normale assessment waaronder rollenspel en dergelijke. Commentaar: Wij vermoedden dat Karel op zijn werk ook goed contact wist op te bouwen met mensen waar hij allergisch voor was. Dit werd door hem bevestigd. Niet alleen bij Karel maar ook bij de andere deelnemers werden de zwakke en sterke punten in korte tijd duidelijk. Afgezien van de snelle en accurate vorm van assessment door de inzet van onze honden, vonden we het belangrijk te ervaren dat het heel goed mogelijk was om te werken op het strand. We hadden van te voren echter heel goed onderzocht hoe het daar was ten aanzien van de veiligheid en een eventuele schuilplek bij slecht weer. Omdat de toegewezen tijd beperkt was, was de tijdsbewaking erg belangrijk. Dat betekende dat we ons beperkten tot wat we hadden waargenomen en de interpretatie daarvan. 23

24 Ondanks het feit dat alle deelnemers tevreden waren over de spiegeling schreef een buitenstaander later een denigrerend stuk in een personeelsblad; dat het toch niet nodig is dat mensen van honden moeten leren. Inmiddels weet men wel beter. 24

25 SPIEGELING ALS HULP BIJ TEAMBUILDING Heel veel spiegelingen hebben als algemeen thema teambuilding. Voor teambuilding is het werken met honden een prima manier om elkaar beter te leren kennen buiten de werkvloer. Vragen die tijdens een oriënterend gesprek vaak naar voren kwamen zijn: Hoe kunnen we de communicatie binnen het team verbeteren. We willen graag leren feedback te geven. We willen elkaar beter leren kennen. Meestal lopen al dit soort vragen door elkaar want het één gaat vaak niet zonder het ander. Er komen tijdens een teamspiegeling vaak verrassende inzichten over het functioneren of nog niet ontdekte kwaliteiten van een teamlid naar voren. Bij een teamspiegeling is er altijd een overkoepelend leerdoel voor het hele team. In onderstaand geval ging het over de versterking van het team. Binnen het overkoepelende leerdoel had ieder teamlid een persoonlijk doel dat daarin paste. De intake: Cor is teamleider. Hij is een energieke, sportieve, wat populair aandoende man. Hij zegt ik wil mijn team nieuw leven inblazen. Hij gaat zelf ook deelnemen aan de hondenspiegeling; for the fun. Het leerdoel: Het persoonlijke leerdoel van Cor is : Wat kan ik doen om mijn team meer te motiveren. De hond: Cor doet welwillend mee met een enigszins meewarige houding van laat zij maar leuk hun best doen, volgt hij zijn team bij het uitzoeken van de honden. Ieder zoekt, op basis van de foto en het cv, de hond uit waarvan hij 25

26 denkt dat die hem kan helpen bij zijn persoonlijke doel. Cor neemt de hond die over is; de kleine Jack Russell terriër Joya. Joya is een vrolijk, vertederend en speels hondje. De opdrachten: Cor doet aan alle opdrachten mee en dat gaat hem heel gemakkelijk af. Zijn houding heeft iets kleinerends naar zijn teamleden toe. Als afsluiting vraagt Cor of hij misschien ook een opdracht kan krijgen met een wat moeilijker hond. Wij wijzen hem rottweilerteef Futura toe omdat zij zich niet snel laat intimideren. Cor mag Futura door de autoband laten gaan. De band is een behendigheidstoestel en hangt een stukje boven de grond. Wat Cor ook doet, de hond gaat onder de band door of er langs; maar niet er doorheen. Opeens wordt hij boos, pakt de grote zware hond op en duwt haar door de band. Het team dat gespannen staat toe te kijken, ontspant zich als blijkt dat alles goed afloopt. Wij waren blij dat we wisten wat voor hond we inzetten! Op onze vraag aan Cor of hij hen zo ook pusht, knikken de teamleden. Het resultaat: Cor verwonderde zich over de reactie van zijn teamleden. Vervolgens kwam hij tot het inzicht dat hij wel de aardige meegaande teamleider lijkt te zijn maar dat hij geen tegenstand dult en weinig geduld heeft. De teamleden beamen dat ze het herkennen dat hun teamleider heel aardig kan zijn totdat er niet gebeurt wat hij wil. Hierdoor voelen ze zich onzeker. De volgende stap: Cor spreekt af met de teamleden dat ze hem mogen aanspreken met Futura, als hij weer zijn oude gedrag van macho vertoont. 26

27 De eindevaluatie: Na 3 weken horen we van Cor dat hij het in het begin heel moeilijk vond om door zijn teamleden met Futura te worden aangesproken. Tegenwoordig echter is het iets wat humor in het team brengt. Cor voelt zich meer deel uitmaken van het team en voelt zich gewaardeerd als teamleider; hetgeen het functioneren van het gehele team ten goede komt. Commentaar: Wij kozen voor de opdracht van de band omdat we wisten dat de hond vooral haar best zou doen om er niet door te gaan. Cor gebruikte zijn macht om de opdracht gedaan te krijgen. Het bleek dat Cor zijn team onzeker maakte door te pushen en door leiding te geven vanuit macht in plaats vanuit zijn kracht. In deze spiegeling kwam het ongeduld en het pushen van de teamleider dus naar voren. Cor was zich niet bewust van de invloed die hij hiermee had op het teamgebeuren en de rol die hij speelde. Uit de opdrachten tijdens de spiegeling bleek dat de teamleden goed samen werkten en dat Cor een belemmerende factor was. We waren trots op onze Futura die zich alles liet aanleunen. Ik moet er niet aan denken wat er gebeurd zou zijn als zij niet goed genoeg gesocialiseerd was om toe te staan dat ze door iemand plompverloren en onhandig wordt opgepakt en door een band geduwd! Veiligheid boven alles. Pfff we moesten ook echt overal rekening mee houden! We werden ruimschoots beloond voor het goed socialiseren van de hond! Het was al een teken aan de wand dat Cor for the fun meedeed. Dit gaf aan dat hij zich boven het team plaatste. Het komt vaker voor dat mensen zich buiten het team plaatsen. Dit zegt heel veel over hoe hun houding binnen het team is! Zo kan iemand bijvoorbeeld het werken met honden onzin vinden en de hele dag rondlopen met een houding van ik doe niet mee. Aan het einde van de spiegeling krijgen we dan te horen dat hij het zonde van zijn tijd vond ook als de mede teamleden vertellen dat ze hebben genoten. 27

28 Het was in zo n geval vooral voor mij heel belangrijk dat ik me niet liet meesleuren door een negatieve houding. Ik had namelijk de neiging om het mensen naar hun zin te willen maken. Het gebeurt wel eens dat een teamspiegeling als verrassing plaatsvindt. Iemand van het bedrijf heeft bijvoorbeeld de opdracht gekregen om iets te organiseren. Wij werden eens verrast door een deelneemster die doodsbang was voor honden. Dit vergde enige flexibiliteit en creativiteit van onze kant. In dit geval hebben we haar laten observeren vanachter het hek van de omheining. Eén van ons was steeds bij haar in de buurt om uit te leggen wat de hondentaal betekende; grommen kan vreugde tijdens het spel betekenen in plaats van agressie, hardlopen betekent niet dat ze komen aanvallen. Zij deed mee aan het feedback geven en ontvangen en voelde zich op die manier betrokken bij haar team. 28

29 SPIEGELING ALS AANVULLING OP - OF ALS ONDERDEEL VAN - EEN LANGER COACHINGS -OF TRAININGSTRAJECT Wij hebben goede ervaringen met het spiegelen binnen andere trajecten dan die door ons zelf worden gegeven. Een dergelijke spiegeling kan aan het begin, en/of halverwege, en/of aan het eind van zo n traject plaatsvinden. Een spiegeling aan het begin van de training kan gebruikt worden om de leervraag te onderzoeken. Dit scheelt vaak veel tijd. Halverwege de training kan men er een tussenevaluatie mee doen zodat men gericht verder kan werken. Aan het einde van de training kan de spiegeling een eindevaluatie en afronding zijn. Als men na afloop van het traject nog eens spiegelt, kan dit dienen als nazorg of om de cliënt steun te geven in de voortgang van zijn proces. Een coach heeft al eens contact met ons gehad en komt nu met haar coachcliënt ter versterking van het coachingstraject. De intake: Een coach komt samen met haar cliënt Alie. Alie wordt belemmerd in haar functioneren doordat ze haar emoties te veel onderdrukt en moeilijk bij haar gevoel kan komen. Ze heeft de neiging haar gevoel weg te redeneren of de emoties van de ander goed te praten. Alie gaat een paar uur aan de slag in een privéspiegeling. De coach is daarbij aanwezig maar er is afgesproken dat deze niet zal interfereren. Het leerdoel: Het leren voelen van de verschillende soorten van emoties en daarnaar luisteren. De hond: Wij zoeken honden uit die op verschillende manieren verschillende emoties naar boven zullen brengen. Bayke de stoere macho rottweiler reu, Jazzee de 29

30 gehandicapte corgi, Joya het speelse kleine russeltje, Clannad de zachte Ierse wolfshond. De opdrachten: We geven opdrachten als contact maken, spelen en voelen wat er van binnen gebeurt. We bespreken vervolgens met Alie wat zij heeft ervaren en wat ons is opgevallen. We laten Alie vertellen wat zij voelde en op welk moment ze wel of niet naar zichzelf luisterde. We werken met de 4 B s van de gevoelens Boos, Bang, Blij en Bedroefd. (Appendix) Vervolgens geven we suggesties om dingen anders aan te pakken. Na deze feedback laten we Alie met haar nieuwe inzichten de oude opdrachten herhalen en wederom met de 4 B s benoemen wat ze voelt. Het resultaat: Alie werd zich bewust van haar gevoelens en sprak deze ook uit. Ze vertelde dat ze zich vaak Bang en Bedroefd voelde bijvoorbeeld toen Bayke haar niet zag staan en zijn eigen gang ging. Alie had de neiging om het gedrag van Bayke goed te praten. Zij zag het gedrag van de hond als haar eigen te kort schieten en daar voelde ze zich bedroefd over. De volgende stap: Ik ga mijn ervaringen en de 4 B s verder uitwerken in mijn vervolgcoachtraject. De eindevaluatie: De coach schreef na een paar dagen als volgt: Het was een middag waarin mijn cliënte heeft geoefend met luisteren naar haar eigen emoties en gevoel. Tijdens de sessie heeft ze kunnen stilstaan bij wat er bij haar gebeurde. Zij werd zich bewust van haar eigen invloed op de situatie. Als coach wil ik meegeven dat er in korte tijd veel zichtbaar is geworden en dat ik zeker weet dat ik met gesprekken meer tijd nodig gehad zou hebben! Nu is het zaak voor mijn cliënte om de opgedane ervaringen vast te houden zodat ze beter 30

31 gaat functioneren in het dagelijks leven. Tijdens het vervolgtraject gaan we hier verder aan werken. Commentaar: Alie had de neiging om zich alles aan te trekken en andermans gedrag goed te praten, waardoor ze zich terug trok en niet bij haar gevoel kon komen. Wij konden haar duidelijk maken dat het gedrag van Bayke niet betekende dat zij tekort schoot en dat ze daar niet bedroefd over hoefde te zijn. Door het benoemen van haar gevoel en daarop door te vragen werd het voor Alie gemakkelijker om haar tevens de oorzaak van haar gevoel te laten achterhalen. Bij deze spiegeling was het belangrijk dat we afspraken met de coach dat ze niet tijdens het spiegelen zou interfereren. Interfereren kan het spiegelproces enorm verstoren! Verschillende mensen kunnen op verschillende manieren een zelfde gebeurtenis interpreteren. Dat kan heel verwarrend zijn voor zowel de cliënt als de trainers. We vonden het prettig (weer) bevestigd te krijgen dat een spiegeling van een coachtraject het proces kan versnellen. Een volgende spiegeling als afronding van dit coachingstraject zou het ervarene sterk kunnen bekrachtigen. 31

32 SPIEGELING NAAST VERSCHILLENDE VORMEN VAN BEGELEIDING ZOALS THERAPIE EN COUNCELLING Een spiegeling kan heel diep gaan. Ik herhaal nog eens dat oud zeer soms wordt opgehaald en dat verstopte emoties naar de oppervlakte kunnen komen. Dit is iets om rekening mee te houden en om zo nodig de cliënt door te verwijzen. Wij hebben verschillende opleidingen gedaan die de noemer therapeut en coach en loopbaanconsulent dragen. We maakten kennis met energiën, communicatie, waarnemingssystemen, lichaamstaal, de waarde van het belonen en motiveren en vele andere vakken waar we veel profijt van hebben gehad in ons werk als SpiegelTrainer. We houden niet zo van het woord therapeut en zien onszelf graag als facilitator: Iemand die processen begeleidt. Voor ons was het een cadeautje als we, naast onze ervaring met honden, onze achtergrond van facilitator konden inzetten. Dat cadeautje kregen we bij onderstaande spiegeling! De intake: Saskia is een vrouw van begin 30. Ze doet een persoonlijke spiegeling binnen een groep onbekenden. Dit is heel moedig van haar omdat ze er last van heeft dat ze zich juist binnen een groep niet durft te laten zien en dat ze zich daar onveilig voelt. Ze vindt dat men haar buiten sluit. Het leerdoel: Ik wil me prettig voelen in een groep. De hond: Saskia krijgt de oude reu Gijs toegewezen; een kruising van een Bordeauxdog met een Duitse herder. Hij heeft twee uitgesproken kanten; de overenthousiaste, hardwerkende kant van zijn vader de herder en de eigenwijze en daarnaast ook zachte en wijze kant van zijn moeder de Bordeauxdog. 32

33 De opdrachten: Bij het kennismaken met Gijs is er direct contact. De hond is geheel gericht op Saskia die hem aanvankelijk heel voorzichtig benadert. Ze gaat een beetje dollen en verdwijnt met de hond om een hoekje, uit het zicht. Als wij hen opzoeken, vertelt Saskia dat ze bang is dat de mensen uit de groep wel zullen vinden dat ik raar doe. Omdat Saskia moeilijk contact maakt, leggen we in de spiegeling het accent op contact maken. Als we met de cliënten bij elkaar op het veld staan om het onderwerp contact maken te bespreken, vragen we aan Saskia of ze vindt dat ze contact heeft met Gijs. De hond zit met zijn rug tegen haar aan en kijkt naar de anderen. Saskia zegt dat ze geen contact heeft omdat de anderen veel interessanter zijn. We laten haar een stapje opzij zetten. Gijs valt bijna om, volgt haar direct en gaat weer tegen haar aan zitten. Wel contact dus maar anders dan zij verwachtte. Na de pauze is de opdracht dat Saskia haar eigen opdracht bedenkt. Ze blokkeert. We gaan niet verder in op de oefening die zij zou bedenken maar vragen wat ze het liefste zou doen zegt ze even wandelen. Ze denkt echter dat men dat van haar wel erg gemakkelijk en raar zal vinden. We vragen haar dat te verifiëren en feedback van de groep te vragen. Het blijkt dat de groep vindt dat ze voor zichzelf een prima opdracht bedacht heeft. Het resultaat: Er is niet bereikt dat Saskia zich prettig ging voelen in de groep maar de feedback van de groep bracht haar belangrijke inzichten. Doordat Saskia feedback vroeg aan de groep kreeg ze positieve feedback op het feit dat ze voor zichzelf koos. Saskia komt tot het inzicht dat zij degene is die zichzelf steeds veroordeelt en zich afsluit van de groep en dat het niet de groep is die haar buiten sluit. Zij ervaart dat zij voor zichzelf mag kiezen en dat contact verschillende vormen kan aannemen. 33

34 De volgende stap: Hulp vragen en me laten coachen om te leren in contact te gaan met anderen door bij mezelf te blijven. De eindevaluatie: Saskia is in therapie gegaan. Commentaar: We wezen Gijs toe vanwege zijn wijze gedrag dat hij vertoonde naar onzekere mensen toe. Door zijn grote stevige bouw en zijn grote bruine ogen gaf hij cliënten vaak vertrouwen en steun. Toen Saskia blokkeerde had het geen zin om verder op de oefening in te gaan. Ze zou zich waarschijnlijk steeds meer teruggetrokken hebben. Het helpt bij een blokkade vaak om even iets heel anders te doen. Saskia kon dat in dit geval zelf aangeven. Tijdens deze spiegeling werd bij Saskia ineens iets helder wat al jaren sudderde. De blokkade en het ontvangen van de feedback hielpen om tot tot het inzicht te komen dat zij zichzelf veroordeelde en zich afsloot; het was dus niet de ander die haar veroordeelde en haar buiten sloot, zij deed dat zelf. Een dergelijk inzicht zou een doorbraak kunnen geven. In dit geval zat het probleem te diep om het met één enkele spiegeling op te lossen. Hier was veel werk te doen! Het feit dat deze vrouw met een gerichte vraag in therapie ging, scheelde heel veel tijd in de begeleiding. Tijdens de therapiesessies, die Saskia bij mij deed, heb ik verschillende keren de hulp van de honden ingeroepen. Als ik grote mensen of kleine mensen in therapie had, lieten de honden zich graag gebruiken. Soms waren ze alleen maar aanwezig, al of niet op afstand, en soms deden ze samen met de cliënt een opdrachtje van een paar minuten. Alles was natuurlijk afhankelijk van de vraag waarmee een cliënt bij me kwam. 34

35 SPIEGELING ALS RELATIETHERAPIE Relatieproblemen hebben vaak te maken met een slechte communicatie. Dit geldt voor relaties op allerlei fronten: Binnen een familie of een werkkring of tussen partners of vrienden. De intake: Het echtpaar Nico en Nel. Hij is manager en zij is verpleegster. De partners hebben regelmatig onenigheid. Ze willen werken aan hun relatie en besluiten om samen een privéspiegeling te doen. Nel vindt dat Nico onvoldoende contact met haar heeft. Nico ervaart dat anders en vindt dat zij zeurt. Het leerdoel: Nagaan en ervaren hoe en wanneer het contact tussen beiden plaatsvindt. De honden: Wij wijzen de honden toe. Nico krijgt Antis de drukke Duitse herder en Nel Jazzee de gehandicapte Welsh corgi. Antis geniet van beweging, alles in de gaten houden en jagen. Jazzee lijkt wat op een vosje en heeft de korte pootjes die bij zijn ras horen. Hij is een doener en helemaal overtuigd van zijn belangrijkheid en kunnen. Hij is een heel vrolijke en gemotiveerde harde werker. Jazzee loopt kreupel met één achterpoot. De opdrachten: We besteden heel veel aandacht aan de manier van contact maken met de hond. Nico heeft direct contact met Antis; ze lijken op elkaar. Nel maakt contact met Jazzee op een manier waarop ze hem, als hij mens was, zieligheid zou aanpraten. Jazzee vindt zichzelf helemaal niet zielig. Hij vindt al dat geaai en gepraat alleen maar leuk als hij iets mag doen! Ze hebben dus geen wederzijds contact. 35

36 Het is al direct duidelijk dat de partners op een totaal verschillende manier contact maken met anderen en dus ook met elkaar. Daardoor zitten ze niet op één lijn. Zij is een voeler en hij is een ziener. Dit vormt een mooie aanleiding om in te gaan op de verschillende manieren van waarnemen, zowel bij de hond als bij de mens. De opdrachten zijn heel eenvoudig; spelen, een stukje lopen en stilstaan. Wij benoemen de momenten waarop er contact is en wanneer niet. Middels feedback besteden we tevens veel aandacht aan de verschillende manieren waarop men zich gewaardeerd kan voelen. De eindoefening is dat beiden werken met Powwow de kruising rottweiler/ ridgeback. Powwow is een ziener en de leider van de roedel. Hij moet, vanuit zijn leiderschap, alles zien en in de gaten houden. Powwow kijkt steeds alert rond en blijft in contact door met zijn rug tegen je aan te zitten. Voor Nico is dat vanzelfsprekend en zegt dat van zichzelf te herkennen. Nel denkt dat Powwow geen aandacht voor haar heeft en geen contact maakt als hij tegen haar aanzit en rondkijkt. Daarom laten we haar een klein stapje opzij zetten. Powwow kijkt meteen om en schuift weer tegen haar aan, maar hij blijft rondkijken. We geven als huiswerk het boek De 5 talen van de liefde mee. (Appendix) Het resultaat: Door Powwow kwam Nel tot het besef dat aandacht hebben en contact maken niet betekent dat je elkaar steeds moet aanraken en elkaar daarbij in de ogen kijken. De echtelieden kwamen tot het inzicht dat hun gestoorde communicatie te maken had met hun verschil in wijze van waarneming en met hun verschillende behoeften aan de soort van waardering. De volgende stap: Wij gaan iedere avond een paar minuten de tijd nemen om elkaar te vertellen wanneer we een wederzijds contact en aandacht ervaren hebben. 36

37 De eindevaluatie: Als we nabellen vertelt Nel dat ze het boek De 5 Talen van de liefde samen lezen. Zij gebruikt het codewoord Antis wanneer ze het gevoel heeft dat Nico uit contact is. Als Nico vindt dat hij wel in contact was noemt hij haar Jazzee. Dit schijnt nog wel eens humoristische situaties op te leveren als ze in gezelschap van anderen zijn. Commentaar: In deze spiegeling ging het over communiceren, aandacht voor elkaar hebben en contact maken. Dit zijn allemaal dingen die te maken hebben met de manier van waarnemen en motiveren. In Hoofdstuk 4 vertel ik hier meer over. We wezen de honden toe in de verwachting dat de herder op de man zou lijken en dat de corgi bij de vrouw haar medelijden en zorginstinct zou aanspreken. Dit klopte en het werkte mee aan het naar boven halen van de miscommunicatie. Ik had regelmatig mensen met relatiestoornissen in therapie. De honden lieten zich graag, soms maar voor een paar minuten, als afleidingsmanoeuvre inzetten. Dat was veilig voor de cliënten omdat ze dan via de hond met elkaar konden spreken. Het was ook vaak heel humoristisch. Na het eerste consult gaf ik cliënten met relatieproblemen als huiswerk meestal het boek De 5 talen van de liefde mee naar huis. Spiegelen en therapie, therapie en spiegelen, vaak lopen de zaken door elkaar heen en wanneer is wat wat? Voor mij bleken de verschillende honden met hun verschillende karakters een enorme toegevoegde waarde te geven aan de therapiesessies. De honden deden wat ze deden, zonder zich iets aan te trekken van wat ik graag wilde bereiken als therapeut of hoe zielig de cliënt zich soms voelde. Waar ik echter steeds rekening mee moést houden is, dat honden emoties van anderen opnemen en dat ik ze na de sessies, (spiegelen of therapie dat 37

38 maakt niet uit), moest schoonmaken om te voorkomen dat ze overwerkt of ziek zouden worden.( Appendix) 38

39 SPIEGELING VOOR OUDERS EN OPVOEDERS MET EEN OPVOEDINGSVRAAG Ouders, opa s en oma s, oppas, leerkrachten kortom een ieder die zich bezig houdt met het opvoeden van kinderen kan veel profijt hebben van een spiegeling. Wij gaven een cursus waarin men werkte aan een opvoedingsvraag; twee dagdelen per week, drie weken lang. In principe betrof die vraag één kind en de hond stond metafoor voor dat kind. Het spiegelen met een hond als metafoor kan enorm verhelderend werken op het bewustzijn van de ouders en opvoeders betreffende hun functioneren ten opzichte van het kind. De cursist kreeg van ons de hond toegewezen die het meest leek op de omschrijving van het betreffende kind. Tijdens deze cursus kregen de ouders huiswerk mee in de vorm van het beantwoorden van vragen uit de werkmap en het doen van observaties en oefeningen. Ze herhaalden thuis met het kind de opdrachten die ze tijdens de spiegeling hadden gedaan en geoefend. Een voorbeeld is vader Dirk. De intake: Vader Dirk neemt deel aan de oudercursus. Hij is de vader van een hyperactief kind. Hij vertelt dat zijn kind steeds aandacht vraagt als er visite is. Hij heeft daar last van want hij vindt dat hij daardoor onvoldoende aandacht kan geven aan zijn bezoek als zijn kind in de buurt is. Het leerdoel: Wat kan ik doen om de rust te creëren zodat ik aandacht kan geven aan de visite. De hond: Wij wijzen Dirk de spaniël Zaza toe omdat zij een enorm druk en lawaaierig typetje is dat geen moment rust lijkt te hebben. 39